Αναζητώντας Προϊστορικούς Γίγαντες

από Γεωργία Κακούρου-Χρόνη τ. Επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης

Η Ελλάδα των νησιών, αλλά και η Ελλάδα των βουνών! Για πρώτη φορά στα Γρεβενά, πριν τρεις μήνες περίπου, και οι εικόνες ακόμη εντονότερες από το πρωταντίκρυσμα. Η βαθιά χαράδρα του Βένετου, προάγγελος στο έμπα της πόλης· «Άνω Μακεδονία», δηλαδή «ορεινή» για τους αρχαίους, σε αντίθεση με την πεδινή «Κάτω Μακεδονία». Ρυάκια, χείμαρροι, ποτάμια, λίμνες, πηγές, πυκνά δάση βελανιδιάς, μαυρόπευκου, οξιάς, βουνά, χαράδρες, αλπικά τοπία και το σιτάρι να φουσκώνει στις καλλιεργημένες κοιλάδες· έχουμε ξεχάσει τον πράσινο κυματισμό του στη νότια Ελλάδα. Η ετυμολογία από τη λατινική λέξη «gravis» (δυσχερής, αντίξοος, τραχύς), ακόμη κι αν δεν ευσταθεί, ταιριάζει απόλυτα στα Γρεβενά.  Σ’ αυτή τη φλούδα της γης νιώθεις την τρομακτική κοσμοχαλασιά που ξέσπασε από τα έγκατα της γης για να δημιουργήσει τούτο το μαγευτικό ανάγλυφο. Οι ντόπιοι σου δείχνουν τους όγκους του Μπούρινου και σε πείθουν ότι κι εσύ πράγματι διακρίνεις ίχνη από τη σύγκρουση της Αφρικανικής με την Ευρασιατική τεκτονική πλάκα· άδεντρη η μια, πολύδεντρη η άλλη.

Στη γραμμή του χρόνου η ιστορική συνείδηση των Γρεβενιωτών εστιάζει στη μια άκρη των προϊστορικών χρόνων και στην άλλη των αγώνων κατά των Νεοτούρκων. Τα δυο ορόσημα αισθητοποιούνται με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας

Μηλιάς Γρεβενών που αναδεικνύει την απαρχή· και την προτομή του «άφοβου Δεσπότη», του «άξιου του γένους στρατιώτη», όπως τον τραγούδησε ο Γεώργιος Σουρής, του Μητροπολίτη Αιμιλιανού, στην ομώνυμη Πλατεία της πόλης, που δολοφονήθηκε (30 Σεπτεμβρίου 1911) ένα χρόνο πριν την απελευθέρωση.

Η φιλόλογός μας, που επέμενε στους Σπαρτιάτες μαθητές της να μιλά για τις κοιτίδες των Δωριέων, ανέφερε και την αρχαία Ελιμεία, «εδώ στα Γρεβενά», μάς έδειχνε στον χάρτη. Με τους Δωριείς αρχίζουν και οι κάτοικοι της πόλης μιλώντας για την καταγωγή τους και προσθέτουν: αλλά και Βλάχοι και Κουπατσαραίοι και Πόντιοι. Κτηνοτροφική και γεωργική η ζωή· πανίδα και χλωρίδα πλούσια και σπάνια, από τους προϊστορικούς χρόνους έως τις μέρες μας. Γι’ αυτό με επιμονή συστήνουν  –πέρα από τα μανιτάρια που έκαναν τα Γρεβενά γνωστά στην υπόλοιπη Ελλάδα– τα νόστιμα και ιδιαίτερα τυριά· το ανεβατό και τον μάντζο.

Στα Γρεβενά βρέθηκα για την παρουσίαση του βιβλίου «Αναζητώντας Προϊστορικούς Γίγαντες. Πώς να συλλέξετε απολιθωμένα οστά και χαυλιόδοντες» (αυτοέκδοση, 2019). Στο πάνελ των ομιλητών οι συγγραφείς του βιβλίου: Dick Mol, Δήμητρα Λαμπρέτσα, Άννα Ράσσιου· τη συζήτηση συντόνιζε η

Ευαγγελία Τσουκαλά, Καθηγήτρια Παλαιοντολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Το 2007, η ομάδα της συμπεριέλαβε και τη Δήμητρα Λαμπρέτσα, εικαστικό/εκπαιδευτικό και μουσικό, για να αποτυπώσει με το σχέδιό της τα ευρήματα· σχετικές νωπογραφίες της εκτίθενται και στο Μουσείο Μηλιάς.

Το εντυπωσιακότερο εύρημα, οι πέντε περίπου μέτρων μήκους χαυλιόδοντες ενός μαστόδοντα, οι μεγαλύτεροι που έχουν εντοπιστεί έως σήμερα και οι οποίοι εκτίθενται στο Μουσείο. Εξαιτίας του μεγέθους του ο μαστόδοντας κατέχει τη θέση του στο βιβλίο ρεκόρ Γκίνες (Σεπτέμβριος 2009). Με τα ευρήματα αυτά η μελέτη της ιστορίας των Γρεβενών ξεκινά πριν από τα τρία εκατομμύρια χρόνια.

Αυτόν τον πολύ παλιό, θαυμαστό κόσμο επιχειρεί να μας γνωρίσει το βιβλίο με απαντήσεις σε υποθετικά ερωτήματα: Τι είναι τα απολιθώματα και πώς δημιουργήθηκαν; Πώς θα ανακαλύψουμε κι εμείς ανάλογα οστά; Πώς γίνονται οι ταυτοποιήσεις των οστών και οι αναπαραστάσεις των ζώων; Ποιες είναι οι ειδικότητες των επιστημόνων που επιβάλλεται να συνεργαστούν προκειμένου να καταλήξουν σε έγκυρα συμπεράσματα;

Πριν, ωστόσο, παρασυρμένοι από τον ενθουσιασμό ριχτούμε στην προσωπική μας έρευνα, διαβάζουμε

για τις ανακαλύψεις απολιθωμάτων που είτε έγιναν τυχαία, είτε αποτελούν ευτυχές αποτέλεσμα μιας καλοσχεδιασμένης ανασκαφής.

Βοσκοί που έχουν ασκηθεί στην παρατηρητικότητα, ψαράδες που με τα δίχτυα τους σαρώνουν τους βυθούς των θαλασσών, χρυσοθήρες είναι κάποιοι από εκείνους που παρέδωσαν οστά στους ειδικούς επιστήμονες και τους οδήγησαν σε συστηματικές ανασκαφές. Μια από τις ανασκαφές αυτές και τη «θεαματική της ιστορία» παρακολουθούμε στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου. Βιβλίο γνώσης και οικολογικής ευαισθητοποίησης, γραμμένο για παιδιά, που μαθαίνει και τους μεγάλους. Καίρια για την καλή υποδοχή του η εικονογράφηση της Δήμητρας Λαμπρέτσα που την κλείνει με το πανόραμα της εικαστικής σύνθεσης της «θεματικής ιστορίας» στο τέλος του βιβλίου.

Από το πάνελ των ομιλητών, δεν μπορούσα να αποσύρω το βλέμμα μου από την Άννα Ράσσιου (Anne Ewing Rassios), σμιλευμένη λες από τους αρχέγονους όγκους του Μπρούσινου. Πώς μια Αμερικανίδα, με διδακτορικές άριστες σπουδές, αναγνωρισμένη από τη διεθνή επιστημονική οικογένεια, αποφασίζει εδώ και σαράντα χρόνια να μελετά πεζοπορώντας τη μακεδονική γη; Εάν τελικά ενταχθεί η περιοχή των Γρεβενών (και της Κοζάνης)
στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO με την επωνυμία «Γεωπάρκο Τηθύος», θα της οφείλονται τα μέγιστα.

Γεωργία Κακούρου Χρόνη 



ΠΗΓΗ archaiologia

Σας προσκαλώ να εγγραφείτε στο νέο κανάλι μου στο you tube. https://www.youtube.com/channel/UClTha-_dzVhSPMB831VKRFA

Να το στηρίξετε και να έχετε έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση.

Όπως επίσης μπορείτε να μου στέλνετε στο mail μου dsgroupmedia@gmail.com   τα  video σας να τα ανεβάζουμε άμεσα.

Αν σας άρεσε το άρθρο κάντε ένα like, κοινοποιήστε το στους φίλους σας και μοιραστείτε μαζί τους την γνώση