Οι χρησμοί των αρχαιοελληνικών μαντείων

«Οι χρησμοί των αρχαιοελληνικών μαντείων πού αποδίδονται σε θεϊκές υπαγορεύσεις αποτελούν μυθολογική απατή. Τα μαντεία αποτελούσαν αφιερώματα σε θεούς και εξελίσσονταν σε χρηματοβόρα κέντρα πλουτισμού.

Το μαντείο της Δωδώνης — Ιερός τού Διός — ήταν το αρχαιότερο στην Ελλάδα. Κατά τον Στράβωνα αποτελούσε χώρο λατρείας της συζύγου του Διός Διώνης [207].  Κατά τη μυθολογική παράδοση οι χρησμοί δίδονταν από μια υψηλή βελανιδιά πού… μιλούσε και από τα περιστέρια πού ζούσαν στα φυλλώματα!

Ο “Οδυσσέας θα επισκεφθεί τη Δωδώνη — κατά τη μυθολογική Ποίηση τού Ομήρου — για να πληροφορηθεί τη βούληση τού Διός! Το ξύλο της βελανιδιάς, κατά τον αυταρχικό μύθο, «μιλούσε»! Θα το αποσπάσει ή “Αθηνά και θα το προσαρμόσει στην πλώρη τού καραβιού των Αργοναυτών. Κατά τη διάρκεια τού ταξιδιού, σε περίπτωση τρικυμίας ή άλλων προβλημάτων, το ξύλο της Δωδώνης, «με τη δύναμη τού λόγου» έδινε οδηγίες στους ναυτικούς! «Άλλος μύθος αναφέρει ότι ενώ κάποιος ξυλοκόπος ετοιμαζόταν νά γκρεμίσει τη βελανιδιά, ένα περιστέρι από τα κλαδιά του παρεμπόδισε λέγοντας του πώς το: δέντρο είναι αφιερωμένο στον Δία! Κατά τις μυθικές παραδόσεις τα περιστέρια εκφωνούσαν χρησμούς και τα αποκαλούσαν «ιέρειες»!

Μύθος και το μαντείο τού Τροφωνίου στη Λιβαδειά. Οποιος ζητούσε χρησμό κατέβαινε σε ένα θολωτό οικοδόμημα από όπου ανεμοστρόβιλος τον ανασήκωνε από μικρό άνοιγμα! Ό Παυσανίας πού περιγράφει το μαντείο είχε προσωπική εμπειρία. Κατέβηκε ό ίδιος στο άδυτο.[208]. Όποιος δεν αποδεχόταν τούς χρησμούς χαρακτηριζόταν άθεος. Ό μάντης αυτοκαλείται «θεόπροπος» και η ενασχόληση του «θειάζειν καί ένθειάζειν». Αλλά υπήρχαν περιπτώσεις πού οι πολίτες οργίζονταν κατά των μαντείων[209]. Στον μύθο για το μαντείο των Δελφών αναφέρεται ότι ο “Απόλλων, μεταμορφωμένος σε δελφίνι, οδήγησε ένα πλοίο από την Κρήτη στην Κρίσσα. Εκεί εμφανίσθηκε άνθρωπόμορφος, ανέβασε τούς επιβάτες στους Δελφούς και τους διόρισε ιερείς τού μαντείου. Εκεί ο “Απόλλων θανάτωσε ένα μυθικό πελώριο τέρας, ένα δράκοντα, εκπρόσωπο της θεάς Γης, τον λεγόμενο Πύθωνα! Στο μαντείο των Δελφών μία γυναίκα πού ονομαζόταν Πυθία εμφανιζόταν ως εκπρόσωπος και όργανο τού “Απόλλωνος. Ή «ιέρεια» αποτελούσε θεαματική προβολή εμπνεύστριας τού θεού! Υποκρινόταν ότι περιέπιπτε σε έκσταση αφού μασούσε φύλλα δάφνης και έπινε «ιερόν ύδωρ», ύστερα από λουτρό στην Κασταλία. Καθόταν σε τρίποδα όπου… αποκάλυπτε τα μηνύματα τού “Απόλλωνος! Στην πραγματικότητα τούς χρησμούς κατέγραφε το ιερατείο τού μαντείου, πάντοτε με συμφεροντολογικές προθέσεις και ύστερα από χρηματισμούς από πόλεις, μονάρχες και τυράννους πού αποζητούσαν θριαμβολογικούς χρησμούς για τον επηρεασμό των υπηκόων και πραγμάτωση κατακτητικών φιλοδοξιών. Το μαντείο των Δελφών αποτελούσε ένα κέντρο χρηματοβόρο πού εκμεταλλεύονταν οι εξουσίες των παραμεσογειαακών χωρών.

 
Στις αρχές τού Ζ” αι. π.Χ., όπως ιστορεί ό Ηρόδοτος, ό μονάρχης της Φρυγίας Μίδας, για να διασφαλίσει τον προσδοκώμενο χρησμό, αφιέρωσε στους Δελφούς τον βασιλικό του θρόνο, όπου καθόταν και δίκαζε[210]. Ό Γύγης, τύραννος των Σάρδεων, έστειλε πολλά χρυσά αφιερώματα στο μαντείο για να αποκτήσει χρησμό κατά των αντιπάλων του[211]. Το μαντείο προφήτεψε ότι ή δυνα­στεία τού Γύγη θα διαρκέσει πέντε γενεές!’Αλλά και με τούς Έλληνες τυράννους είχε διασυνδέσεις το μαντείο των Δελφών, με πλούσιες προσφορές για απόκτηση χρησμών με σκοπό τη θεμελίω­ση της εξουσίας. Ό Κύψελος, τύραννος της Κορίνθου, πού κατοχύρωσε την εξουσία του ύστερα από χρησμό των Δελφών, έσπευσε να προσφέρει «θησαυ­ρό», ένα μικρό ναό αφιερωμένο στον Απόλλωνα[212]! Στον Δ” αι. π.Χ. ό Λυκούρ­γος της Σπάρτης, θεμελίωσε την εξουσία του, αλλάζοντας το παραδοσιακό κα­θεστώς, με τη διασφάλιση χρησμού των Δελφών. Το μαντείο υπέδειξε διπλή βασιλεία στη Σπάρτη — των υιών τού Αριστόδημου — και τη συνεργασία με δύο «Πύθιους» πρέσβεις της Σπάρτης στους Δελφούς. Στο μαντείο γίνονταν και ανθρωποθυσίες — ακόμη και τού γιου ή της κόρης μοναρχών και τυράν­νων — για θριαμβική κατοχύρωση των χρησμών!

Υπήρχαν όμως και ιδιωτικές προσφυγές στο μαντείο για χρησμούς. Όλοι υποχρεώνονταν να θυσιάσουν μία γίδα στον βωμό τού μαντείου. Πολλοί, με προσφορά πλούσιων δώρων, εξασφάλιζαν, διαμέσου των χρησμών, εξαγνισμό και εξιλέωση για τα εγκλήματα τους, κυρίως φόνους! Οι κάτοικοι των Δελφών ζούσαν με τα πλούσια κέρδη τού μαντείου. Οι ιερείς εκλέγονταν από τούς κα­τοίκους των Δελφών.

Ο “Αθηναίος Σόλων κατοχύρωσε το νομοθετικό του έργο με χρησμό ευλο­γίας από το μαντείο των Δελφών. Στον χρησμό υπογραμμιζόταν ή συμπαράτα­ξη τού “Απόλλωνος. Ή Σπάρτη, σχεδιάζοντας πολεμική εξόρμηση για κατάκτη­ση γειτονικής περιοχής, εξασφάλισε χρησμό πού ενέκρινε κατάληψη της Τεγέας: «Μού ζητάς την “Αρκαδία. Πολλά μού ζητάς… Θα σού δώσω την Τεγέα για να χορεύεις εκεί και να ψηλοπηδάς και τον ωραίο κάμπο να μετρήσεις με σχοινί και να τον μοιράσεις»[213].

Ο μονάρχης της Λυδίας Κροίσος, διεκδικώντας την κατάκτηση τής Περ­σίας, έστειλε τα πιο πλούσια δώρα στους Δελφούς. Κατά τον Ηρόδοτο προσέφερε τρεις χιλιάδες ζώα για θυσία. Επάνω σε ένα σωρό ξύλα τοποθέτησε επίχρυσα και επάργυρα κρεβάτια, χρυσές φιάλες και πορφύρες. Όλα αυτά προ­σφέρθηκαν με εντολή τού Κροίσου για να εξασφαλίσει την εύνοια τού “Απόλ­λωνος[214]! Υστερα από τούς ευνοϊκούς χρησμούς ο Κροίσος έστειλε στο μαν­τείο ένα λιοντάρι από χρυσάφι πάνω σε πυραμίδα από 117 πλάκες — κράμα χρυσού και αργύρου. Επίσης δύο τεράστιους κρατήρες, τον ένα από χρυσάφι, τον άλλον από ασήμι. Οι Δελφοί εξελίχθηκαν σε ένα οικονομικά πανίσχυρο κέντρο τού ελληνικού χώρου! Για τούς ευνοϊκούς χρησμούς χρηματιζόταν το ιερατείο. Ή Πυθία ήταν σύμβολο εντυπωσιασμού για να καλλιεργείται ή ιδέα πως οι χρησμοί υπαγορεύονταν από τον “Απόλλωνα! Την εμφανίζουν να κραυγάζει σε κατάσταση παραφοράς!

Ή αχρειότητα τού δελφικού ιερατείου κατέληξε σε αντεθνική εγκληματικότητα. Κατά την εισβολή των Περσών, υπό τον Ξέρξη, το 480 π.Χ., οι Αθηναίοι κατέφυγαν στο μαντείο των Δελφών, πριν από τη μάχη των Θερμοπυλών. Και ενώ αντιμετώπιζαν εισβολή στην πόλη πήραν χρησμό φρίκης και διαφθοράς. Παροτρύνει το μαντείο τούς Αθηναίους να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους επειδή αναμένεται φρικαλέα καταστροφή. «Αμοιροι, τι περιμένετε; φύγετε από την πατρίδα σας και από το στρογγυλό και υψηλό κάστρο τής πατρίδας σας και πηγαίνετε στην άκρη τού κόσμου… Ολα τα γκρεμίζει ή φωτιά ο τρομερός Αρης πάνω στο περσικό άρμα. Πολλά κέντρα θα καταστρέψει και όχι μόνο το δικό σας»[215]!

Το μαντείο των Δελφών κάλεσε τούς “Αθηναίους να εγκαταλείψουν την  Αττική και να καταφύγουν στο εξωτερικό! Πρόκειται για άσκηση πολιτικής στην «εξουσία» τού μαντείου των Δελφών, πού συμπεριφερόταν πάντοτε προς ικανοποίηση οικονομικών συμφερόντων.

Οι “Αθηναίοι ανησύχησαν από τον χρησμό και έστειλαν μία νέα επίκληση στον … “Απόλλωνα. «Άρχοντα “Απόλλων, δώσε μας καλύτερο χρησμό για τι πατρίδα μας»[216]. Και ιδού ή απάντηση τού ιερατείου διαμέσου τής Πυθίας: «Μη περιμένετε ήσυχοι το ιππικό και την πολυάριθμη πεζή στρατιά πού έρχε­ται από την ηπειρωτική χώρα αλλά γυρίστε την πλάτη σας και φύγετε»[217].

“Ακολουθούσε το δελφικό ιερατείο φιλοπερσική πολιτική, με συμφεροντολογικά κίνητρα και εμφανίζοντας τον χρησμό ως εντολή τού “Απόλλωνος καλού­σε τούς “Αθηναίους να εγκαταλείψουν την πόλη και την περιοχή τους! Ο Ξέρ­ξης δεν θα επιχειρήσει κατάληψη των Δελφών επειδή γνώριζε τη φιλική στά­ση τού μαντείου απέναντι στους εισβολείς. Ο Μαρδόνιος, μετά τη ναυμαχία τής Σαλαμίνος, έστειλε αντιπροσώπους σε όλα τα βοιωτικά μαντεία και έλαβε ευνοϊκές για τούς Πέρσες απαντήσεις. Αιτία ο φόβος και ή διαφθορά.

Κατά τις αρχές τού πελοποννησιακού πολέμου το ιερατείο τον Δελφών υιοθέτησε, με τούς χρησμούς του, εχθρική στάση προς τούς “Αθηναίους πού θα υποστούν καταστροφική εισβολή. «Όταν οι Σπαρτιάτες έσπευσαν να συμβουλευθούν το μαντείο των Δελφών με ερώτηση αν ο πόλεμος θα είναι επιτυχής. ό «Πύθιος “Απόλλων» χρησμοδότησε ότι οι Σπαρτιάτες θα νικήσουν αν πολε­μήσουν με όλες τις δυνάμεις τους. Και πρόσθεσε το μαντείο ότι ο θεός θα τον  συμπαρασταθεί ανεξάρτητα αν θα τον καλέσουν ή όχι για ενίσχυση[218]!

Ο Θουκυδίδης θεωρεί τούς χρησμούς μια μορφή παραλογισμού στην αν­θρώπινη συμπεριφορά πού οφείλεται σε διάφορες πιεστικές εκδηλώσεις. Ή επικοινωνία με τούς Δελφούς θα αποκοπεί και από την ξηρά και από την θά­λασσα τού Κορινθιακού.

Ο Ευριπίδης, στις τραγωδίες του «Ανδρομάχη» και «Ίων», στιγματίζει τη συμπεριφορά τού μαντείου των Δελφών. Στο έργο του«’Ίων» ο “Απόλλων εξεικονίζεται απατεώνας! Αιχμηρές είναι οι επιθέσεις κα­τά τού “Απόλλωνος και στα έργα του «’Ιφιγένεια εν Ταύροις» και «Ηλέκτρα» Οι ψευδαισθήσεις των Ελλήνων σχετικά με τούς χρησμούς αποτελούν χα­ρακτηριστικό των επιπτώσεων τής θρησκευτικής μυθολογίας στον αρχαίο κό­σμο. Κατά τον σχεδιασμό τής αθηναϊκής εκστρατείας στη Σικελία, οι άρχοντες ιών Αθηναίων κατέφυγαν γιά χρησμούς στό μαντείο τής Δωδώνης, στούς Δελ­φούς καί στό μαντείο τού Αμμωνος Διός τής αιγυπτιακής Σίβα.

Ο Λύσανδρος τής Σπάρτης, διεκδικώντας μετά τον πελοποννησιακό πόλεμο την εξουσία, έσπευσε να δωροδοκήσει το ιερατείο των Δελφών για να αποκτήσει ευνοϊκό χρησμό! Κατέφυγε επίσης και στο μαντείο τής Σίβα με παρό­μοια επαίσχυντα μέσα.

Ο ύπουλος και συχνά αχρείος ρόλος των μαντείων, με τις δωροδοκίες και τις απάτες, έγινε γνωστός σε πανελλήνια κλίμακα. Με συνέπεια, πολλοί να ζητούν παρασκηνιακές συναλλαγές για ευνοϊκούς χρησμούς. Ο Ξενοφών, ύστερα από συμπαράσταση τού μαντείου των Δελφών για τη μικρασιατική εκστρατεία, έσπευσε, μετά την Κάθοδο των Μυρίων, να προσφέρει στο μαντείο ένα μερίδιο από τα λάφυρα[219]!

Μετά την κατάληψη τής δελφικής Αμφικτιονίας από τον Φίλιππο τής Μακεδονίας — το 346 π.Χ. — οι χρησμοί τού μαντείου είχαν αποκλειστικά πολιτικό χαρακτήρα και υμνολογούσαν τη μακεδονική δυναστεία. Ή “Αθήνα εξαγριώθηκε και ο Δημοσθένης έσπευσε να καταγγείλει ότι «ή Πυθία φίλιππίζει »! Τό 332 π.Χ. οι Δελφοί απέκλεισαν την προσφυγή των “Αθηναίων στο μαντείο για χρησμοδοτήσεις. Οι Δελφοί είχαν καταντήσει αποικία και όργανα της φρικαλέας μακεδονικής δυναστείας. Ο Φίλιππος χρησιμοποιούσε το μαντείο ως μέσο πολιτικής επιρροής. Το ιερατείο απένειμε στον “Αλέξανδρο τον τίτλο «αήττητος»! Ένα άλλο μαντείο, τού «Αμμωνος Διός — στή Σίβα τής  Αιγύπτου — άπεκάλεσε τόν “Αλέξανδρο «υιό τού Διός»! Στήν Εφύρα τής Ηπείρου — στόν “Αχέροντα τής Θεσπρωτίας — δημιουργήθηκε «νεκρομαντείο» γιά νά ύποβάλλωνται άπό τούς ένδιαφερόμενους έρωτήσεις στούς… νε­αρούς[220]!

Αλλά και οι Ρωμαίοι κατέφευγαν στους Δελφούς με προσδοκία ευνοϊκούς χρησμούς για τις κατακτητικές τους φιλοδοξίες. Προετοιμάζοντας την εκστρατεία εναντίον των Καρχηδονίων έστειλαν εκπρόσωπο στο μαντείο για εξασφάλιση τής νίκης. Ο χρησμός διαβεβαίωσε ότι ή εκστρατεία θα είναι νικηφόρα,  διατύπωσε όμως την αξίωση να αποστείλουν στους Δελφούς ένα μέρος από τα λάφυρα, προσφορά στον… “Απόλλωνα! Μετά τη νίκη τού Μεταύρου — * 207 π.Χ. — οι Ρωμαίοι έστειλαν πρεσβεία στους Δελφούς με δώρα ένα χρυσό στέμμα και πολλά αργυρά αντικείμενα από τα λάφυρα τους!»

Αποσπάσματα από το βιβλίο του ιστορικού Κυριάκου Σιμόπουλου » Μυθοπλασία όλες οι θρησκείες της οικουμένης».

---

Παραπομπές:

[211] έκ δρυός ύψικόμοιο Διός βουλήν έπακούσαι («Ομηρος, “Οδύσσεια, Ξ’, στ. 328).
[207]  Στράβων. Γεωγραφικά, Ζ’, 7, 12.
[208]  Γράφω δέ ούκ άκοήν άλλά έτερους τε ίδών καί αυτός τφ Τροφωνίψ χρησάμενος (Παυ- τζνίαζ, Ελλάδος Περιήγησις, θ’, 39).
[209]  ώργίζοντο δέ καί τοις χρησμολόγοις τε καί μάντεσι (Θουκυδίδης, Ιστορία τού Πελοπονσιακού Πολέμου, Η’, 1).
[210]  “Ανέβηκε γάρ δή καί Μίδης τά βασίληιον θρόνον ές τόν προκατίζων έδίκαζε, έόντα άξιο θέητον (Ηρόδοτος, Μσυσαι, Α’, 14).
[211]  Γύγης δέ τυραννεύσας άπέπεμψε άναθήματα εις Δελφούς ουκ ολίγα (Ηρόδοτος, Μού­σαι, Α’, 13).
[212]  Ό χρησμός του Ιερατείου γιά τόν τύραννο της «ξακουστής» καί «εύτυχισμένης» Κορίν­θου: «Ολβιος ούτος άνήρ ός έμόν δόμον έσκαταβαίνει, Κύψελος Ήετίδης, βασιλεύς κλειτοΐο Κο­ρίνθου (Ηρόδοτος, Μοϋσαι, Ε’, 92).[213]“Αρκαδίην μ” αιτείς; μέγα μ” αΐτεις• ου τοι δώσω. Δώσω τοι Τεγέην ποσσίκροτοόρχήσασθαι καί καλόν πεδίον σχοίνω διαμετρήσασθαι.
(Ηρόδοτος, Μούσαι, Α’, 66).
[214]  κτήνεά τε γάρ τά θύσιμα πάντα τρισχίλια εθυσε, κλίνας τε έπιχρύσους καί έπαργύρους . άλας χρυσέας καί ειματα πορφύρεα καί κιθώνας νήσας πυρήν μεγάλην κατέκαιεν, έλπίζων ^εόν μάλλον τι τοϋτοιοι άνακτήσεσθαι (Ηρόδοτος, Μοΰοαι, Α’, 50).

[215] Ω μέλεοι, τί κάθησθε; λιπών φεύγ” έσχατα γαίης Δώματα καί πόλιος τροχοειδέος άκρα κάρηνα. Ούτε γάρ ή κεφαλή μένει έμπεδον ούτε τό σώμα… Πύρ τε καί οξύς «Αρης, Συριηγενές άρμα διώκων Πολλά δέ κάλλ” άπολεΐ πυργώματα, κού τό σόν οίον.(Ηρόδοτος, Μούσαι, Ζ’, 140).

[216] Ωναξ, χρήσον ήμΐν άμεινόν τι περί τής πατρίδος (Ηρόδοτος; Μοΰσαι, Ζ’, 141).

[217] Μηδέ συ γ” Ιπποσύνην τε μένειν καί πεζόν ιόντα πολλόν άπ” ήπείρου στρατόν ήσυχος, άλλ” ύποχωρεΐν νώτον έπιστρέψας* ετι τοί ποτε κάντίος έσση (Ηρόδοτος, Μοΰσαι, Ζ’, 141).

[218] πέμψαντες δέ ες Δελφούς έπηρώτων τόν θεόν εί πολεμούον άμεινον έσται. Ό δέ άνείλεν αύτοΐς, ώς λέγεται, κατά κράτος πολεμούσιν νίκην έσεσθαι, καί αύτός έφη ξυλλήψεσθαι καί πα- ρακαλούμενος καί άκλητος (Θουκυδίδης: Ιστορία τού Πελοποννησιακού Πολέμου, Α’, 118, 3).

[219]  Ξενοφών, Κύρου Άνάβασις, Ε’, 3, 6.

[220]  Ηρόδοτος, Μουσαι, Ε’, 92.

ΠΗΓΗ http://www.athriskos.gr

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot