στον Πετρά Σητείας Η ανασκαφή του Προ- και Παλαιοανακτορικού Μινωικού νεκροταφείου

Η ανασκαφή του Προ- και Παλαιοανακτορικού Μινωικού νεκροταφείου στον Πετρά Σητείας (περίπου 3000/2900-1900/1800 π.Χ.)

Στον Πετρά Σητείας, την κύρια πύλη εισόδου εξωτικών προϊόντων και πρώτων υλών (χαλκός, ασήμι, χρυσός, ημιπολύτιμοι λίθοι, ελεφαντόδοντο κλπ.) στην Ανατολική Κρήτη, από την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και το υπόλοιπο Αιγαίο, συνεχίστηκε για 16η χρονιά, συστηματική ανασκαφή, στο ασύλητο ελίτ Προ- και Παλαιοανακτορικό νεκροταφείο, τμήμα του μοναδικής σημασίας μνημειακού συνόλου (ανάκτορο-αστικός οικισμός-νεκροταφείο).

Η δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί στον Πετρά, είχε ως αποτέλεσμα τη μεγάλη ακμή του, η οποία κορυφώθηκε με την ίδρυση του ανακτόρου του.

Το νεκροταφείο του Πετρά, που ανασκάπτεται τον 21ο αιώνα με σύγχρονες μεθόδους και είναι το μεγαλύτερο σε έκταση της Κρήτης για την εποχή του,  προσφέρει μοναδική ευκαιρία κατανόησης των κοινωνικοοικονομικών και διοικητικών εξελικτικών διαδικασιών, οι οποίες όχι μόνον οδήγησαν στη δημιουργία των πρώτων ανακτόρων, αλλά και καθόρισαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της Παλαιοανακτορικής περιόδου.     

Λόγω της μακράς χρήσης του, το νεκροταφείο του Πετρά περιλαμβάνει αλλεπάλληλα ταφικά κτήρια (50-150 m2, με δύο έως δεκατέσσερα δωμάτια) ή συνδυασμό ταφικών κτηρίων και ταφικών λάκκων, με επιχώσεις που υπερβαίνουν σε αρκετές περιπτώσεις τα 2,50 m. Αρκετά από τα νεότερα κτήρια επαναχρησιμοποιούν τους τοίχους των παλαιοτέρων, ενώ άλλα έχουν διαφορετικό προσανατολισμό.

• Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με την ολοκλήρωση της ανασκαφής των Παλαιοανακτορικών ταφικών κτηρίων, ερευνώνται τα παλαιότερα στρώματα με εντυπωσιακά ευρήματα. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των ταφικών κτηρίων, που χρονολογούνται από την ΠΜ ΙΒ έως την ΜΜ ΙΙΒ (περ. 3000/2900-1800 π.Χ.), έχει φθάσει τα 23, ενώ υπάρχουν και άλλα που δεν έχουν ακόμα αριθμηθεί, καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί η κάτοψή τους. 

Επίσης, έχουν ανασκαφεί και εννέα ταφικοί λάκκοι και τάφοι άλλων τύπων. Οι ταφές είναι κυρίως δευτερογενείς (ανακομιδές) με μερικές εξαιρέσεις πρωτογενών ταφών. Το νεκροταφείο διαθέτει, εξάλλου, περιβόλους στα ανατολικά και τα δυτικά, καθώς και διαδρόμους μεταξύ των ταφικών κτηρίων, αλλά και δύο εκτεταμένους χώρους τελετουργιών στα ανατολικά.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κτίσματα της ΥΜ ΙΙΙ Α-Γ (1400-1200 π.Χ.) στη δυτικό άκρο του νεκροταφείου, που σχετίζονται με την απόδοση λατρείας στους (αρχαίους, ήδη) προγόνους, και έχουν εν μέρει κτισθεί με λαξευτούς λίθους που έχουν μεταφερθεί από το ανάκτορο του Πετρά.

Τα κτήρια αυτά περιλαμβάνουν μνημειώδη τριμερή είσοδο, ισχυρό αναλημματικό τοίχο, τετράγωνη πλατφόρμα, ορθογώνιο μεγαροειδές κτήριο, υπαίθριο χώρο εν είδει τεμένους, χώρους παρασκευής φαγητού και αποθήκευσης, λάκκους απορριμμάτων και αρκετούς ακόμα ισχυρούς τοίχους, η χρήση των οποίων δεν έχει ταυτισθεί με ασφάλεια.

• Εξαιτίας όλων των παραπάνω, η στρωματογραφική ακολουθία είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, αλλά και η κατανόηση των υπο-φάσεων δυσχερής.

Κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο, προχώρησε η ανασκαφή του Παλαιοανακτορικού Ταφικού Κτηρίου 9, το οποίο διαθέτει οκτώ δωμάτια και έναν ανοικτό χώρο στα δυτικά του.

Εκτός του πλουσιότατου οστεολογικού υλικού, που περιελάμβανε και πρωτογενή ταφή, σημαντικότατο εύρημα ήταν ο αιγυπτιακός εισηγμένος σφραγιδόλιθος σε σχήμα σκαραβαίου, πολύτιμο εύρημα για τις σχέσεις μινωικής Κρήτης και Αιγύπτου και για την απόλυτη χρονολόγηση της Παλαιοανακτορικής περιόδου.

Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι εκτός της σύνδεσης με το μεγάλο Χώρο Τελετουργιών 2, το Ταφικό Κτήριο 9 διέθετε και ειδικό ανοικτό χώρο στα δυτικά, όπου γινόταν (τελετουργική, προφανώς) κατανάλωση φαγητού και ποτού.
Από το χώρο αυτό προέκυψαν διακοσμημένα αγγεία σερβιρίσματος και πόσης, χάλκινο μαχαίρι, πολλά οστά ζώων, αλλά και ολόκληρη κεφαλή ταύρου, άριστης διατήρησης.

Σε βαθύτερα στρώματα, κάτω από το Ταφικό Κτήριο 9, ξεκίνησε η ανασκαφή ΜΜ ΙΑ ταφικού κτηρίου, από το οποίο προέκυψαν πλούσιες δευτερογενείς ταφικές αποθέσεις, συνοδευόμενες από χάνδρες και περίαπτα, από ημιπολύτιμους λίθους, χάλκινα εργαλεία καλλωπισμού και μερικά ειδώλια.

• Ολοκληρώθηκαν, επίσης, οι ανασκαφές των Προανακτορικών Ταφικών Κτηρίων 26 και 27. Από αυτά προέκυψαν δύο εξαιρετικής τέχνης και διατήρησης σφραγίδες, ελεφάντινος δακτύλιος με σπείρες και τριεδρικό πρίσμα με κρητική ιερογλυφική επιγραφή.

Η ανασκαφή του 2019 έδειξε, εξάλλου, ότι στο νεκροταφείο του Πετρά, η ΜΜ ΙΑ φάση υποδιαιρείται σε δύο τουλάχιστον υπο-περιόδους, η μελέτη της μεγάλης ποσότητας κεραμικής των οποίων ελπίζεται ότι θα βοηθήσει στην κατανόηση της τελευταίας Προανακτορικής φάσης στην Ανατολική Κρήτη.

•  Στη φάση αυτή ανήκαν τρεις ακόμα σφραγιδόλιθοι από ελεφαντόδοντο και σκληρούς λίθους, καθώς και περίαπτα από χρυσό και λίθους, χάνδρες, αρκετά λίθινα αγγεία και πολύ ενδιαφέρουσα διακοσμημένη κεραμική σε μεγάλη ποικιλία σχημάτων.

Η συστηματική ανασκαφή, κατά τη φετινή περίοδο, πραγματοποιήθηκε από την 1η Ιουλίου έως τις 9 Αυγούστου, υπό τη Διεύθυνση της επίτιμης Διευθύντριας του ΥΠΠΟΑ, Δρ. Μεταξίας Τσιποπούλου. 
Η έρευνα είναι διεπιστημονική και, τόσο στην ανασκαφή όσο και στη μελέτη, συμμετέχουν επιστήμονες από την Ελλάδα, την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Η ανασκαφή, τεκμηρίωση και μελέτη των σκελετικών καταλοίπων γίνεται από ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής την καθ. Σ. Τριανταφύλλου. Η χρηματοδότηση του έργου προέρχεται, εξ ολοκλήρου, από το Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας των ΗΠΑ. -ΥΠΠΟ

H ανασκαφή του ασύλητου Προ- και Παλαιο-ανακτορικού μινωικού νεκροταφείου Πετρά Σητείας (2800-1800 π.Χ) συνεχίσθηκε για 12η χρονιά, υπό τη διεύθυνση της επίτιμης Διευθύντριας του ΥΠΠΟΑ, Δρ Μεταξίας Τσιποπούλου, με εξαιρετικά αποτελέσματα...

Εικ 1

Ο Πετράς ανασκάπτεται και μελετάται από διεπιστημονική ομάδα 26 ατόμων από 9 χώρες. Στο νεκροταφείο έχουν μέχρι σήμερα ανασκαφεί 17 μεγάλα ταφικά κτίρια (με εμβαδόν έως 125 τετρ.μ.) (Εικ. 1), μία ταφική βραχοσκεπή, τρεις λάκκοι και δύο εκτεταμένοι χώροι τελετουργιών (Εικ. 2), που ανεγέρθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν από εξέχουσες οικογένειες του ανακτορικού οικισμού.
Οι ταφές είναι δευτερογενείς, με επτά μόνον εξαιρέσεις πρωτογενών.

Εικ 2

Η ποσότητα και η διατήρηση του σκελετικού υλικού είναι μοναδική, καθώς και η ποικιλία των κτερισμάτων, πολλά από αυτά πολύτιμα κατασκευασμένα εισηγμένες πρώτες ύλες.

Το νεκροταφείο

Το ανάκτορο του Πετρά 

...  Το ανάκτορο

Το ανάκτορο του Πετρά κτίσθηκε στη Μεσομινωική ΙΙΑ (1900-1800 π.Χ.), λίγο αργότερα από τα μεγάλα ανάκτορα της κεντρικής Κρήτης. Το σωζόμενο τμήμα του έχει έκταση 2.500 τετρ. μ., αλλά oι αρχικές του διαστάσεις δεν είναι δυνατόν να υπολογισθούν, καθώς όλο το νότιο τμήμα έχει καταστραφεί. Ήταν τουλάχιστον διώροφο, και διαθέτει σε μικρότερη κλίμακα όλα τα χαρακτηριστικά των μεγαλύτερων ανακτόρων. Διάφορα τμήματά του είναι κτισμένα με πελεκητή τοιχοδομία, ενώ 29 από τους λαξευτούς κυβόλιθους έφεραν τεκτονικά σημεία (Α) (διπλοί πελέκεις, αστέρια και κλαδιά κυρίως). «Mνημειώδης» κλίμακα, πλάτους 4,20 μ. συνέδεε το χαμηλότερο ανάλημμα των Βόρειων Αποθηκών (2) με την Κεντρική Αυλή (1), η οποία διατηρεί άριστης ποιότητας δάπεδο από κονίαμα και σύστημα λαξευτών αγωγών για τα όμβρια ύδατα.

Το ανάκτορο έχει μακρά διάρκεια ζωής και τρεις κύριες αρχιτεκτονικές φάσεις. Μεγάλη πυρκαγιά σηματοδοτεί το τέλος της πρώτης φάσης στη Μεσομινωική ΙΙΒ (1700 π.Χ.). Με εξαίρεση την περιοχή του ιερογλυφικού αρχείου (3), το υπόλοιπο τμήμα του ανακτόρου ανακατασκευάστηκε στη δεύτερη φάση, την Υστερομινωική ΙΑ (1600-1480 π.Χ.), με προσθήκες και αλλαγές στην κάτοψη. Το δεύτερο αυτό ανάκτορο υπέστη άλλες δύο καταστροφές, πιθανότατα από φυσικά αίτια. Στην τελευταία του φάση, την Υστερομινωική ΙΒ (1480-1425 π.Χ.), γίνονται σημαντικές αλλαγές, όπως η σμίκρυνση της κεντρικής αυλής και η αύξηση των αποθηκευτικών χώρων. Από το τελικό στρώμα καταστροφής προέρχονται δύο πινακίδες Γραμμικής Α γραφής (Β), αλλά δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί πλέον αν υπήρξε ποτέ αρχείο Γραμμικής Α.

Το ανάκτορο του Πετρά αποτελούσε διοικητικό, εμπορικό και θρησκευτικό κέντρο της ενδοχώρας του κόλπου της Σητείας. Από αυτό εξαρτιόταν μεγάλη ομάδα τεχνιτών που παρήγαν κεραμική, λίθινα αγγεία και υφαντά. Οι εργαστηριακοί χώροι βρίσκονται σε υψηλότερο πλάτωμα και πιθανώς χωρίζονταν από το κυρίως κτίριο με κήπο.

Μετά την καταστροφή του ανακτόρου και την κατάρρευση του ανακτορικού συστήματος επακολούθησε σοβαρή κρίση. Στην Υστερομινωική ΙΙΙΑ (1400-1300 π.Χ.) παρατηρείται μικρής έκτασης εγκατάσταση στο χώρο του ανακτόρου, αλλά και στις πλαγιές του λόφου. Στα βυζαντινά χρόνια (12ος αιώνας μ.Χ.), πάνω στα ερείπια του ανακτόρου, ιδρύθηκε νεκροταφείο....

ΥΜ ΙΙΙ Ορθογώνιο Μεγαροειδές κτίριο και ΜΜ Ι Ταφικό κτίριο 1 από δυτικά.

Ενδεικτικά αναφέρονται μεγάλος αριθμός χρυσών και ασημένιων κοσμημάτων, πολλά χάλκινα εργαλεία, ιδίως καλλωπισμού, περισσότερα από 200 λίθινα αγγεία, περισσότερες από 65 σφραγίδες από ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους λίθους,  και δύο σφραγιστικά δακτυλίδια (Εικ. 3).

Εικ3 α 

Η ποσότητα της κεραμικής είναι επίσης σημαντικότατη και περιλαμβάνει πολύ μεγάλο αριθμό διακοσμημένων, ιδίως τελετουργικών αγγείων.

Εικ 3 β 

Η φετινή χρονιά επικεντρώθηκε κυρίως σε ΠΜ ΙΙ και ΜΜ ΙΙ ταφικά σύνολα, από τα οποία προέκυψαν νέες ελεφάντινες σφραγίδες, μοναδικά χρυσά κοσμήματα, χάνδρες από χρυσό και ημιπολύτιμους λίθους, καθώς και λίθινα αγγεία και ειδώλια με πολύχρωμη καμαραϊκή διακόσμηση.

Αριστερά: Λόφος 1 οικισμός και ανάκτορο Δεξιά : Λόφος ΙΙ νεκροταφείο 

Στον Πετρά, έχουν έρθει στο φως ένα μινωικό ανάκτορο (1900-1450 π.Χ.), από το οποίο προήλθαν το καλύτερα σωζόμενο αρχείο κρητικής ιερογλυφικής, καθώς και επιγραφές Γραμμικής Α, τμήματα οικισμών χρονολογούμενων από την Τελική Νεολιθική (3300-3000 π.Χ) έως την Υστερομινωική ΙΙΙΓ (1200-1100 π.Χ.), αλλά και νεκροταφείο της Μέσης Βυζαντινής εποχής (11ος-13ος αι. μ.Χ), ενώ από το 2005 ανασκάπτεται εκτεταμένο ασύλητο νεκροταφείο της Προ- και Παλαιοανακτορικής περιόδου (Πρωτομινωική ΙΒ έως Μεσομινωική ΙΙΒ, 2500-1800 π.Χ.).

»Το μνημειακό σύνολο του Πετρά τεκμηριώνει εξαιρετικά σπάνια ιστορική συνέχεια με τις μετακινήσεις των οικισμών μεταξύ των δύο λόφων. Η κατοίκηση ξεκίνησε στον Λόφο ΙΙ (ή Κεφάλα), όπου οικισμός της Τελικής Νεολιθικής-Πρωτομινωικής Ι (3300-3600/2500 π.Χ). Στην ΠΜ ΙΙ ο οικισμός μετακινήθηκε στον Λόφο Ι, ενώ στον Λόφο ΙΙ εγκαταστάθηκε το νεκροταφείο. Ο οικισμός στον Λόφο Ι έγινε στη συνέχεια ανακτορικός και κατοικήθηκε μέχρι το 1200 π.Χ. περίπου. Μετά την εγκατάλειψή του οι κάτοικοι επέστρεψαν στον τόπο των προγόνων τους  για να ιδρύσουν νέο οικισμό στο πλάτωμα του νεκροταφείου, αποφεύγοντας όμως –και σεβόμενοι προφανώς– τους αρχαίους τάφους, με μόνη εξαίρεση ένα επιφανές μεγαροειδές κτίριο και το συγκρότημα που το περιέβαλε.

»Το νεκροταφείο, ένα από τα μεγαλύτερα της Κρήτης αυτής της εποχής, περιλαμβάνει τάφους-οικίες, με αρκετά δωμάτια και επιφάνεια έως και 80 τ.μ. (εικ. 1). Mέχρι σήμερα έχουν ανασκαφεί 14 τάφοι-οικίες καθώς και μια ταφική βραχοσκεπή. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο του νεκροταφείου του Πετρά είναι η χωροταξική οργάνωσή του με διαδρόμους μεταξύ των τάφων, αλλά και δύο εκτεταμένους χώρους τελετουργιών. Φαίνεται πιθανό, λόγω του πλούτου των ευρημάτων και των σύνθετων αρχιτεκτονικών μορφών, ότι το νεκροταφείο αυτό κτίστηκε για επιφανείς οικογένειες και δεν ήταν το μόνο της κοινότητας του Πετρά.

 Στο ιερό του Παλαιού ανακτόρου του Πετρά, θρανίο μήκους 4 μ. επενδεδυμένο με κονίαμα

Ο οικισμός του Χαλασμένου 

Το παλαιοανακτορικό οχυρωματικό τείχος Στη θέση που βρισκόταν κοντά στην μινωική ακτογραμμή, κτίσθηκε κατά την Παλαιοανακτορική περίοδο ένα ογκώδες τείχος, σχεδόν κυκλώπειας τοιχοδομίας, με συμπαγείς πύργους, ως τμήμα των σημαντικών πολεοδομικών έργων που έγιναν τότε (6). Το τείχος αυτό είναι μοναδικό στην Κρήτη, ιδιαίτερα για τις διαστάσεις του, και είχε πιθανότατα οχυρωματική λειτουργία.

            ΑΠΟ ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ   ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΤΩΝ          

Κεραμική από το νεκροταφείο του Πετρά.

Χάλκινα εργαλεία καλλωπισμού  Νεκρ.Πετρά

Σφραγίδες από το Μινωικό Νεκροταφείο Πετρά 

          ΒΙΝΤΕΟ        

  

              

Το πρόγραμμα Αγωγής Σταδιοδρομίας "Από το Σκοτάδι στο Φως" υλοποιήθηκε από 2 καθηγητές και 14 μαθητές του 2ου Γυμνασίου Σητείας, στο πλαίσιο των Σχολικών Δραστηριοτήτων 2016-17. ​Μέσα από μια σειρά δράσεων στο σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής και διδακτικών επισκέψεων σε χώρους έρευνας και μελέτης ακολουθήσαμε την πορεία των ευρημάτων "από το σκοτάδι στο φως": από το χώμα στις οθόνες μας. 

              

Η αρχαιολόγος Μεταξία Τσιποπούλου, επίτιμη διευθύντρια του Εθνικού Αρχείου Μνημείων και διευθύντρια των ανασκαφών Πετρά, ξεναγεί την ομάδα Αγωγής Σταδιοδρομίας 2ου Γυμνασίου Σητείας στο μινωικό ανάκτορο.

Το νεκροταφείο του Πετρά έχει πλέον αποδειχθεί μακράν το μεγαλύτερο της Κρήτης για την εποχή του, ανήκε αποκλειστικά  σε ελίτ οικογένειες του ανακτορικού οικισμού...

Συνεχίσθηκε για 14η χρονιά η ανασκαφή του Προ- και Παλαιο-ανακτορικού νεκροταφείου στον Πετρά Σητείας (συνεχής χρήση από το 2800 έως το 1700 π.Χ.)  υπό τη διεύθυνση της επίτιμης Διευθύντριας του ΥΠΠΟΑ Δρ Μεταξίας Τσιποπούλου. Το νεκροταφείο του Πετρά έχει πλέον αποδειχθεί μακράν το μεγαλύτερο της Κρήτης για την εποχή του, ανήκε αποκλειστικά  σε ελίτ οικογένειες του ανακτορικού οικισμού, και περιλαμβάνει μέχρι στιγμής 26 ταφικά κτίρια 45-150 τετρ. μ. και πέντε ταφικούς λάκκους, οριζόμενους από ακανόνιστους λίθους ή μικρούς τοίχους.

 Αεροφωτογραφία του νεκροταφείου του Πετρά. Η ανασκαμμένη έκταση είναι περ. τρία στρέμματα.

Υπάρχουν επίσης άλλα τέσσερα ή πέντε ταφικά κτίρια τα οποία εντοπίσθηκαν το 2018, αλλά δεν έχουν αριθμηθεί διότι δεν έχουν ανασκαφεί πλήρως οι κατόψεις τους. Φέτος εξάλλου ανασκάφθηκε και μοναδικός για τον Πετρά κιβωτιόσχημος τάφος Πρωτοκυκλαδικού τύπου, κτισμένος από κάθετες σχιστολιθικές πλάκες, με δάπεδο επίσης από πλάκες. Το νεκροταφείο περιλαμβάνει εξάλλου δύο εκτεταμένους χώρους τελετουργιών (ΜΜ ΙΒ – ΜΜ ΙΙΒ, 1900-1700 π.Χ.) και δύο περιβόλους στα ανατολικά και τα δυτικά.

     Ταφικό κτίριο 27 (ΜΜ ΙΑ) κάτω από το Ταφικό Κτίριο 11 (ΜΜ ΙΙ).

Τα ταφικά κτίρια περιείχαν κυρίως δευτερογενείς ταφές (ανακομιδές) με λίγες εξαιρέσεις πρωτογενών, ενώ οι λάκκοι (Πρωτομινωικοί ΙΙ (2600-2300 π.Χ.) και Μεσομινωικοί ΙΑ (2100-2000 π.Χ.) κυρίως πρωτογενείς ταφές. Οι ανασκαφές των δύο τελευταίων ετών αύξησαν κατά πολύ τον αριθμό των πρωτογενών ταφών.

Ο κιβωτιόσχημος τάφος περιείχε δύο δευτερογενείς ταφές παιδιών κάτω των 10 ετών, και δύο χρυσά βραχιόλια από λεπτά ελάσματα χρυσού.

 Εξαιρετικής σημασίας ευρήματα είναι λάκκος της Μεσομινωικής Ια (2100-2000 π.Χ.) ο οποίος περιείχε δύο πλουσιότατες ταφές, πρωτογενή ανδρική, κτερισμένη με χάλκινο εγχειρίδιο το πρώτο όπλο του νεκροταφείου του Πετρά, και δευτερογενή γυναικεία συνοδευόμενη από μεγάλο αριθμό χρυσών χανδρών εξαιρετικής τέχνης, καθώς και χάνδρες από ασήμι, ορεία κρύσταλλο, καρνελίνη και ίασπι.

Ανάλογα πλούσια ήταν και πρωτογενής ταφή της Πρωτομινωικής ΙΙ (2600-2300 π.Χ.) επίσης κτερισμένη με δεκάδες χρυσές χάνδρες με εξαιρετική εμπίεστη διακόσμηση σπειρών, καθώς και εκατοντάδες επίσης χρυσές αλλά και ασημένιες χάνδρες διαμ. 1 χιλιοστού, προφανώς επιρραμένες σε ένδυμα.

Δευτερογενείς ταφές στο Ταφικό Κτίριο 27. Τα οστά έχουν μεταφερθεί από τον χώρο της πρωτογενούς ταφής τακτοποιημένα (μέσα σε καλάθια προφανώς).

Το σκελετικό υλικό στο νεκροταφείο του Πετρά, τόσο των πρωτογενών όσο και των δευτερογενών ταφών, είναι πλουσιότατο σε ποσότητα και εξαιρετικά καλής διατήρησης. Η ανασκαφή του από ειδικευμένες οστεοαρχαιολόγους, υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Σέβης Τριανταφύλλου του ΑΠΘ,  προσφέρει μοναδική ευκαιρία κατανόησης της Προ- και Παλαιοανακτορικής Κρήτης, τόσον για τις ταφικές πρακτικές, όσον και για την κοινωνική οργάνωση γενικότερα.

 'Ολοι οι τάφοι περιέχουν εξαιρετικής ποιότητας κτερίσματα, κεραμική, λίθινα αγγεία (ήδη περισσότερα από 120), σφραγίδες από ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους λίθους (ήδη 65). Εξαιρετικής σημασίας εύρημα του 2018 ως προς την αρχιτεκτονική είναι ότι εντοπίσθηκε η ύπαρξη πολλών αλλεπάλληλων ταφικών κτιρίων, σε στρωματογραφική αλληλουχία.
 Η ανασκαφή των αρχαιότερων ξεκίνησε και σε μερικές περιπτώσεις ολοκληρώθηκε φέτος. Διαπιστώθηκε ότι σε καμία περίπτωση τα πρωϊμότερα ταφικά κτίρια δεν έχουν θιγεί από το κτίσιμο των νεώτερων.

Μικρός κιβωτιόσχημος τάφος Πρωτοκυκλαδικού τύπου.

Οι ταφικές επιχώσεις ήταν σε όλες τις περιπτώσεις καλοδιατηρημένες και πλουσιότατες, περιλαμβανομένων εξαιρετικά μεγάλου αριθμού περίτεχνων κοσμημάτων από χρυσό, ασήμι, φαγεντιανή, ελεφαντόδοντο, καρνελίνη, ίασπι, ορεία κρύσταλλο και άλλους ημιπολύτιμους λίθους. Αρκετές ταφές, τόσον προανακτορικές, όσον και παλαιοανακτορικές, συνδέονταν με περισσότερες από 200 χάνδρες, οι μεγαλύτερες των οποίων ανήκαν σε περιδέραια, ενώ οι μικρότερες φαίνεται πως ήταν επιρραμένες σε ενδύματα.

  Μεσομινωική ΙΑ πρωτογενής ανδρική ταφή σε λάκκο με χάλκινο εγχειρίδιο (κάτω από το Ταφικό Κτίριο 2).

Μερικές από τις χάνδρες, με μορφές ανθρώπων Αρκετές ή ζώων, αποτελούν αριστουργήματα της μινωικής μικρογλυπτικής, ενώ άλλες δείχνουν έντονες σχέσεις με την Ανατολική Μεσόγειο.
Η μελέτη των κοσμημάτων του νεκροταφείου του Πετρά ανοίγει αναμφίβολα νέους δρόμους για την κατανόηση της μινωικής μικρογλυπτικής, αλλά και των επιρροών που δέχθηκε από περιοχές τόσον εντός του υπόλοιπου Αιγαίου, όσον και από την Ανατολική Μεσόγειο.

Πρωτομινωικές ΙΙΙ σφραγίδες από ελεφαντόδοντο.

Ο Πετράς διέθετε μεγάλο λιμάνι και υπήρξε η πύλη εισόδου στην ανατολική Κρήτη για την Προ- και την Παλαιο-ανακτορική περίοδο πρώτων υλών, αντικειμένων και ιδεών από τη Συρία και την Αίγυπτο κυρίως. Στην ΥΜ ΙΙΙΑ (14ος αιώνας π.Χ.) περίοδο, μετά την καταστροφή του ανακτόρου του Πετρά παρατηρήθηκε οικοδομική δραστηριότητα στο νεκροταφείο, η οποία σχετίζεται με απόδοση τιμής προς τους προγόνους.
 Η δραστηριότητα αυτή διήρκεσε μέχρι τον 12ο αιώνα π.Χ.. Από τα στρώματα της ΥΜ ΙΙΙ προέκυψε φέτος χάλκινο κάτοπτρο εξαιρετικής διατήρησης.

   Μεσομινωικές ΙΑ χάνδρες διαφόρων τύπων από ελεφαντόδοντο, καρνελίνη και ορεία κρύσταλλο.

  Πρωτομινωικές ΙΙ και Μεσομινωικές ΙΑ χάνδρες και ταινίες από χρυσό.

 Πρωτομινωικά ΙΙ βραχιόλια από χρυσό.​

Στην ανασκαφή του νεκροταφείου του Πετρά συμμετείχαν το 2018 και το 2019 μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές από τα Πανεπιστήμια Αθηνών, Κρήτης, Θεσσαλονίκης, Καλαμάτας, Μαδρίτης, Χάρβαρντ, Rhodes και Τορόντο, οι καθηγητές David Rupp, MiriamClinton και Σέβη Τριανταφύλλου,  καθώς και η Δρ Μαρία Ρελάκη και εννέα εργάτες από τη Σητεία.

Χάλκινο ξιφίδιο πλάι στον Κρητομινωίτη 

Η ομάδα μελέτης εξάλλου περιλαμβάνει 26 αρχαιολόγους από την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Η χρηματοδότηση της ανασκαφής, της στερέωσης της αρχιτεκτονικής, της συντήρησης των ευρημάτων και της μελέτης προέρχεται αποκλειστικά από το Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας των ΗΠΑ (INSTAP).

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot