Στην ιατρική παράδοση των Ελλήνων Η χρήση του κρασιού

Ενώ δέν υπάρχει περιθώριο γιά παρανόηση της λέξης οίνος, ή λέξη πνεΰμα είναι έννιολογικά πολυσήμαντη. Πνεΰμα είναι καί ή πνοή, δηλαδή ή αναπνοή καί σέ προέκταση ή ϊδια ή ζωή, πνεΰμα καί τό φύσημα καί ό άέρας, πνεϋμα κι αυτός. Στόν αφόρητο διχασμό τής άνθρώπινης ύπαρξης ό,τι δέν είναι «σώμα» είναι πνεύμα, όπως πνεΰμα είναι καί οί ανώτερες νοητικές λειτουργίες. Πνεΰμα καί τό φάντασμα καί κάθε άυλη ύπαρξη αλλά καί τό κεντρικό νόημα ένός κειμένου ή ένός συγγραφέα. Πνεύμα καί τό γνωστό στούς παλιότερους σημείο τής στίξης-σήμερα ξεχασμένο άπ’ τούς πολλούς κι άγνωστο στούς νεότερους. Πνεΰμα είναι καί τό πιό καθοριστικό άπό τό πλήθος των στοιχείων πού συνιστοΰν τόν οίνο, εκείνο πού άποχωρίζεται μέ τήν ειδική διαδικασία τής άπόσταξης.

Συχνά τό αποτέλεσμα τής κατανάλωσης οίνου καί οινοπνεύματος είναι ή μέθη. Μέθυ άλλωστε, μέ υ, τό μέθυ – τού μέθους, είναι στόν Όμηρο τό κρασί καί κάθε μεθυστικό ποτό. Μέθη: θεών καί άνθρώπων πάθος, μέ ιστορία πανάρχαια στίς χώρες τής Μεσογείου, άπό τή Θράκη κι ώς τήν Αθήνα κι άπό τή Θήβα ώς τήν Κύπρο, καί πέρα άπό τόν γεωγραφικό τούτο χώρο, άπό τή Σικελία κι ώς τήν Ίουδαία. Άπό τόν Ίκάριο ώς τόν Νώε (τον Δευκαλίωνα θα ονοματίζαμε, καλλίτερα, στην τροφή) καλλιεργητές καί παραγωγοί είναι ταυτόχρονα δωρητές καί καταναλωτές τού προϊόντος. Σ’ όλες λίγο πολύ τίς Ιστορίες ή κατανάλωση άκολουθεϊται άπό μέθη καί δευτερογενείς άρνητικές έπιπτώσεις.

Είδαμε άλλοτε τή μέθη. Άς δούμε τώρα τό κρασί καί τό πνεΰμα του. Θετικά.

Δική μου κάβα γιά τήν άντληση τοΰ προϊόντος οί άρχαΐοι γιατροί, πού τό βλέπουν συχνότερα ώς άγαθό – καί άγαθοποιό, σπανιότερα δέ ώς πηγή νόσου, ώς μέσο έξάρτησης ή ώς αίτιο δυστυχίας. Ό οίνος ήταν, λοιπόν, τό κυριότερο μετά τό νερό ποτό τών άρχαίων Ελλήνων. ’Απαραίτητο συμπλήρωμα διατροφής, δυναμωτικό γιά «κοπιώντες», άναληπτικό γιά «πεφορτισμένους», άλλά καί τό μέσον γιά τήν έπίτευξη εύωχίας, πνευματικών επιδόσεων καί κοινωνικότητας. Λόγω τοΰ διαφορετικοΰ τρόπου κατασκευής του καί τής έγκλειόμενης δύναμης δέν τόν έπιναν σχεδόν ποτέ άκρατον. Ή άραίωσή του γινόταν διά κράσεως, δηλαδή μέ τήν άνάμειξή του μέ νερό. Άπό έδώ έμεινε άλλωστε καί ή λέξη κρασί γιά τόν οίνο. «Ηταν μάλιστα διαφορετική ή άνάμειξη γιά διαφορετικές περιπτώσεις: οί γέροντες, οί στρατιώτες, οί οδοιπόροι κ.λπ. δικαιούνταν μικρότερη άραίωση, ώστε τό ποτό τους νά είναι πιό δυναττό καί πιό πλούσιο σέ θερμίδες. Ό Όμηρος άποκαλεϊ αύτόν τόν οίνο ζωρότερο (Ίλιάδα Ω, 203).

Ώς δυναμωτικό καί ώς πηγή θερμίδων περιγράφει καί ό ‘Ιπποκράτης το κρασί:
Ύδωρ ψυχρόν καί ύγρόν, οίνος θερμόν καί ξηρόν.
Τοΰ άναγνωρίζει όμως καί πολλές άλλες Ιδιότητες άνάλογα μέ τό είδος(2):άν είναι μέλας ή λευκός ή κιρρός ή μελιχρούς, άν είναι αυστηρός ή υδαρής ή άσθενής, άν είναι ΝΕΟΣ ή παλαιός, όζων (δηλ. άρωματικός) ή άνοδμος (χωρίς μυρουδιά), άν είναι γλυκύς ή οξίνης.

Ανάμεσα στίς διαφορετικές και είδος κρασιού ιδιότητες περιγράφονται:
α) ύπακτή δηλαδή καθαρτική δράση: έχει δέ τι καί καθαρτικόν άπό της ύλης

β) ξηραντική, διότι άναπτύσσει θερμότητα καί έτσι καταναλώνονται τά ύγρά τοΰ σώματος: ξηραίνουσι δέ τη θερμασίη, τό ύγρόν έκ σώματος καταναλίσκοντες

γ) διευκολύνουν την έξοδο άερίων καί τήν κένωση:φυσώσι καί διαχωρέουσι

δ) άλλοι διευκολύνουν τήν ούρηση μάλλον παρά τήν άφόδευση: ούρέονται μάλλον ή διαχιρέουσι

ε) καί παγώνουν καί ύγραίνουν τό σώμα έπειδή κάνουν τό αίμα τών άγγείων άσθενές, ενώ αύξάνουν τό αίμα τής κυκλοφορίας:, καί ψύχουσι καί ίσχναίνουσι μέν καί ύγραίνουσι τό σώμα τό αϊμα άσθενέες ποιέουσι, αύξοντες τό άντίπαλον τω αϊματι έν τώ σώματι (Περί διαίτης Β’ 52, 1494-1512)

Τίς ίδιες άντιλήψεις μέ τόν πατέρα τής Ίατρικής ύποστηρίζουν καί οί επίγονοι. Όλοι ομολογούν ότι ό οίνος είναι άπό εκείνα πού μας τρέφουν, γράφει ο Γαληνός. Κι έφόσον όλα όσα μας τρέφουν είναι τροφή πρέπει νά ποΰμε ότι καί τό κρασί ύπάγεται στά τρόφιμα:
«ότι μέν έκ των τρεφοντων έστίν ό οίνος, άπαντες όμολογοϋσι καί ει γε τό τρέφον άπαν τροφή έστίν, ρητέον ώς εϊη άν έκ τοΰ γένους τών τροφών καί ό οίνος» (Περί δυνάμεως τροφών, 4,2)

Ό Ροΰφος έπαινεί τό κρασί ώς τό πιό καί πράγμα γιά τήν ύγεία, άν θέλουμε νά μήν πάθουμε άνεπανόρθωτη ζημιά. Γιατί μπορεϊ ν’ άνάψει τη θερμότητα καί νά γεμίσει δύναμη τό σώμα μας, να διευκολύνει τήν πέψη καί νά μας φτιάξει τή διάθεση:
«Οίνον έπαινώ μέν πρός ύγείαν ώς ούδέν χρήμα άλλο δει δι’ έπιστήμης τώ πίνοντι, ει μέλλοι μηδέν άνήκεστον πάσχειν οίνος γάρ δύναται άνάψαι μέν τό θερμόν, ισχύος δ’ έμπλήσαι τό σώμα, πέψαι δέ τήν τροφήν δϊ όλων δύναται δ’ οίνος καί τη ψυχή διάθεσιν τινά παρασχείν τό γάρ της λύπης φάρμακον οίνος έστί»(4).

’Ανάλογα υποστηρίζει καί ό Όρειβάσιος: τό κρασί δίνει δύναμη καί χαρά στήν ψυχή καί ηδονή. ’Αλλά αυτά τά παρέχει όταν πίνεται μέ μέτρο, γιατί όταν πίνεται χωρίς μέτρο φέρνει τά άντίθετα:
«τη ψυχή ευφροσύνην καί ηδονήν έμποιεϊ καί ρώμην παρέχει τούτων μέν ούν των άγαθών ό μετρώ πινόμενος αίτιος γίνεται των δ’ έναντίων ό άμετρος».(Πρός Εύνάπιον Ι,ιβ)(5).
Άλλά εκτός από πηγή θερμίδων, διουρητικό καί υπακτικό ποτό, έκτός άπό θερμαντικό καί παυσίλυπο, τό κρασί (ή ορισμένοι του τύποι) μπορεΐ νά διευκολύνουν τήν άπόχρεμψη καί άλλοι νά φτιάχνουν αίμα. Τό γλυκό κρασί λέει ό ‘Ιπποκράτης «πτυέλου άναγωγός έστί» καί έπαναλαμβάνει ό Γαληνός:
«άναγωγός πτυέλου μάλιστα πάντων οίνων έστίν ό γλυκύς, όταν μή σφόδρα παχύς η»
(‘Υπόμνημα εις τό Ίπποκράτους περί διαίτης οξέων) (6)
«όσοι δέ των ώχρών ή ξανθών οίνων παχεϊς εισίν, αϊμα γεννώσιν οΰτοι καί τρέφουσι τό σώμα». (Υγιεινός Λόγος)(7).
Όμως έκτός άπό αύτές τίς παρεμβάσεις στή φυσιολογία του οργανισμού, γρήγορα έγινε γνωστό ότι τό κρασί μπορεΐ νά χρησιμοποιείται καί ώς φάρμακο, δηλαδή ώς ουσία πού χορηγείται μέ διάφορους τρόπους γιά τήν επίτευξη ένός θεραπευτικού σκοποϋ. Βρίσκουμε πλήθος εφαρμογών στήν αρχαία ’Ιατρική. Ό Ιπποκράτης τό χρησιμοποιεί σέ έξωτερική εφαρμογή, σέ έσωτερική χορήγηση καί σέ ύποκαπνισμούς.(8)

Ή έξωτερική χρήση έχει νά κάνει μέ τή μικρή ή τή μεγάλη χειρουργική:έκπλυση πρόσφατων τραυμάτων γιά απολύμανση, επιθέματα ή έμποτίσματα σέ παλαιά καί δυσίαχα τραύματα, διακλυσμός των αύτιων σέ ρήξεις τοΰ τυμπάνου. Χαρακτηριστικές φράσεις άπό τό Ιπποκρατικό σώμα γιά τίς χρήσεις πού άναφέραμε είναι οί ακόλουθες:
»Ελκος έν τη κεφαλή, ού χρη τέγγειν ούδενί. ουδέ οίνω Έλκεα ξύμπαντα ού χρή τέγγειν, πλήν οίνω. Οίνος δέ γλυκύς, όσα χρόνια τρώματα, συνεχέως χρωμένω αυτάρκες είρίοισι πουλλοϊσι (=πολλά τολύπια άπό έριο) οίνω ύποχρίων, καταδεΐν (γιά τήν έπίδεση καταγμάτων)
Μή θεραπεύειν τά ούατα (=ώτα), πριν άν έρρωγός ίδης τό πϋον. Έπήν δέ ραγή τό πύον, έπισχεϊν, έστ’ άν ή πολλή τής ρύσεως παύσηταν έπειτα κλύζειν τά ούατα οίνω γλυκέει

Σέ έσωτερική χορήγηση οίνου ό ‘Ιπποκράτης προχωρεί σέ περιπτώσεις καταγμάτων τής κεφαλής, σέ τραύματα τοΰ θώρακα καί τής κοιλίας, σέ πόνους των ματιών, σέ γενική αδιαθεσία μέ χασμουρητά καί ρίγη, σέ άναιμία άπό έπίσταξη (δηλαδή ρινορραγία) κ.λπ.

Παραθέτουμε κι εδώ χαρακτηριστικές φράσεις:

Ήν τής κεφαλής τό όστέον κατεαγή διδόναι γάλα καί οίνον πίνειν ίσον ίσω (δηλαδή άραιωμένο μέ νερό σέ ίση ποσότητα). Τρωθέντος έντοσθιδίου  διδόναι οίνον ίσον ίσω. Άλύκη, χάσμη, φρίκη οίνος ίσος ίσω πινόμενος λύει. Άντιθέτως άκρατον οίνον δίνει στούς πόνους των ματιών καί τή ρινορραγία: Όδύνας οφθαλμών άκρητοποσίη  λύει
Όδύνας οφθαλμών άκριτον ποτίσας καί λούσας πολλω θερμώ φλεβοτόμει.
Οΐσιν αίμα ρεί πολύ καί πολλάκις έκ ρινέων, οίσι μέν άχροία άκρητος τουτέοισιν ολίγα άρήγει.

Τέλος ό πατέρας της ’Ιατρικής χρησιμοποιεί τό κρασί σέ ύποκαπνισμούς, σέ περιπτώσεις οιδημάτων τής μήτρας:
Όπόταν δέ αί μήτραι πρησθείσαι συνοιδήσωσι [] καί πυριάν οίνω κάτωθεν

Αλλά τό κρασί δέν χρησιμοποιήθηκε μόνο αύτούσιο στήν άρχαία θεραπευτική. Χρησιμοποιήθηκε έπίσης καί ώς διαλυτικό μέσον γιά διάφορες -φυτικές κυρίως- ούσίες μέ σκοπό όχι μόνο άρωματικό άλλά – καί κυρίως – φαρμακευτικό.

Διάφορες φαρμακοδραστικές ούσίες έκχυλίζονταν σέ κρασί άπό τά βότανα πού τίς περιείχαν. Ό Διοσκουρίδης άναφέρει όχι μόνο ρητινίτην ή ροδίτην(μέ ρόδα) ή άνθοσμίαν άλλά καί έλλεβορίτην πού περιείχε τόν γνωστό καί πολυσυζητημένο έλλέβορο, τόν θυμίτην (μέ θύμο), τόν άψινθίτην κ.λπ. Γιά πολλά άπό τά βότανα ό συνδυασμός μέ κρασί ένίσχυε τή δράση τους, περίπου όπως σήμερα συνεργοΰν μέ τά οινοπνευματώδη ποτά ήρεμιστικά καί ψυχοτρόπα φάρμακα. (Δέν πρέπει νά ξεχνάμε άλλωστε τήν έπισήμανση αύτή της συνέργειας πολύ πρίν από τόν Ίπποκράτη καί ήδη από τά ομηρικά έπη: τό παυσίλυπο βοτάνι ήταν πολύ πιό δραστικό όταν συνοδευόταν από κρασί. Τότε ξεχνούσες όλους τούς πόνους της ψυχής).

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot