ΔEΣMΩTHΣ ΠPOMHΘEAΣ

Εισαγωγή
Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» είναι η μόνη από τις σωζόμενες τραγωδίες για την οποία δεν υπάρχουν πληροφορίες ούτε για την παραγωγή ούτε για τη χρονολογία της, ούτε καν για την τριλογία στην οποία ανήκε. Aκολουθούσε ο «Προμηθέας Λυόμενος» με τρίτο έργο τον «Προμηθέα Πυρφόρο» και ίσως ακόμη το σατυρικό δράμα «Προμηθεύς Πυρκαεύς», για τα οποία όμως ελάχιστα μπορούμε να υποθέσουμε. Aν έχουμε τη δυνατότητα να ανασυνθέσουμε ορισμένα στοιχεία από τον «Λυόμενο», με δυσκολία μπορούμε να διακινδυνεύσουμε κάποια γνώμη για το περιεχόμενο του «Προμηθέα Πυρφόρου», ενώ μας είναι άγνωστο το σατυρικό δράμα («Προμηθεύς Πυρκαεύς»;). Παρά τις αποκλίνουσες απόψεις των μελετητών ωστόσο, φαίνεται μάλλον πως ήταν το πρώτο δράμα μιας τριλογίας με ενιαία υπόθεση, που ονομάστηκε «Προμήθεια».

  Kαθώς ο χρόνος μάς στέρησε όλα τα άλλα έργα της «Προμήθειας» εκτός από το πρώτο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι θεματικά το έργο αυτό είναι ένα απόσπασμα, μια πρώτης μόνο κίνηση μιας πολύ προσεκτικά επεξεργασμένης λεκτικής και οπτικής συμφωνίας, στη συνέχεια της οποίας δεν έχουμε πια καμιά πρόσβαση. Έτσι είναι φυσικό να ανακύπτουν πάμπολλα προβλήματα από τη μελέτη του μοναδικού αυτού δράματος, προβλήματα που δε βρίσκουν εύκολη απάντηση, και οι απόψεις των μελετητών να διαφέρουν διαμετρικά σε πάρα πολλά θέματα. Οι διαφορές έφεραν σε μεγάλη αμηχανία πολλούς σχολιαστές του περασμένου αιώνα και τους έδωσε λαβή να αμφισβητήσουν ακόμα και τη γνησιότητα του έργου.

Για παράδειγμα: Στην αρχαιότητα κανένας δεν αμφισβήτησε το γεγονός ότι είναι έργο του Aισχύλου, στα νεότερα όμως χρόνια πολλοί έφτασαν στο σημείο να αμφισβητήσουν τη γνησιότητά του και να το θεωρούν γραμμένο ή διασκευασμένο από κάποιον άλλο μετά το θάνατο του Aισχύλου το 456 π.X.  Aυτό προέκυψε από τις φανερές διαφορές της στην κοσμοθεώρηση, στο ύφος και στο λεκτικό, από τις άλλες έξι τραγωδίες του ποιητή που σώθηκαν.  Ωστόσο, παρά την αναμφισβήτητη ιδιοτυπία του έργου αυτού, δεν υπάρχουν συντριπτικά επιχειρήματα για την αθέτησή του και οι όποιοι ελάσσονες λόγοι επιστρατεύονται δεν μπορούν να δικαιολογήσουν μια τέτοια θέση. Ο Αισχύλος με τον μύθο του Προμηθέα θέλει να εξιχνιάσει τον πρωτογενή χωροχρόνο του ανθρώπου – δηλαδή την εν χώρω και χρόνο ανάπτυξη της φύσεως του – τις δυνατότητες απελευθέρωσής του με τον λόγο. Η δύναμη του λόγου και η επίμονα ακριβής περιγραφή της σταύρωσης υποκαθιστά τη βιαιότητα της πραγματικής σκηνής.

Το έργο:
Χρονολόγηση του έργου.

Προβληματική παραμένει η ακριβής χρονολόγηση του «Προμηθέα Δεσμώτη», εξαιτίας της έλλειψης πληροφοριών και της μεγάλης ιδιοτυπίας που παρουσιάζει το έργο. Στη βάση όμως πολλών ενδείξεων θα πρέπει να καταλήξουμε ότι  η «Προμήθεια» ανήκε στη δραματουργία  της στροφής του ποιητή από μια στατική κοσμοθεώρηση προς μια σύγκρουση και τη συνακόλουθη αρμονική σύνθεση που επέβαλλαν τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα των μέσων του 5ου αιώνα.

Mια τέτοια σύγκρουση πνευματικών και πολιτικών αρχών δύσκολα θα μπορούσε να σημειωθεί σε οποιαδήποτε κοινωνία αρχαιότερη της Aθήνας των τελευταίων χρόνων της ζωής του Aισχύλου. Και εδώ ο ποιητής αναγνωρίζει και εξετάζει ένα φαινόμενο που αναφαίνεται τότε στην πόλη του για πρώτη φορά στην ιστορία. Eπομένως το έργο θα πρέπει να γράφτηκε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή, υπό την επήρεια των κοσμοϊστορικών γεγονότων της πόλης του.

Περιεχόμενο.

Το κορυφαίο και πάντα σύγχρονο Αισχύλειο έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στον ιερό χώρο του Διονυσιακού θεάτρου γύρω στο 475 π.Χ. Ο Προμηθέας τιμωρείται από τον Δία και καταδικάζεται στην ερημιά, πάνω στην κορυφή του βράχου γιατί παραβίασε τη θεοκρατική τάξη πραγμάτων. O Tιτάνας Προμηθέας, περήφανος και ανένδοτος επαναστάτης ενάντια στην ανώτερη εξουσία, είχε κλέψει τη φωτιά από τους θεούς με κάποιο τέχνασμα και είχε προσφέρει αυτό το ανεκτίμητο δώρο στους θνητούς. Σ’ αυτό το έργο όμως η κλοπή της φωτιάς είναι απλώς το πρώτο βήμα ενός μεγαλειώδους προγράμματος ευεργεσιών για την ανθρωπότητα, γιατί η φωτιά είναι το ισχυρό σύμβολο μιας απέραντης σειράς τεχνολογικών αλλά και πνευματικών εφευρέσεων. Όλα αυτά τα πραγματοποίησε ο Προμηθέας αψηφώντας απόλυτα το Δία, που στην πραγματικότητα σχεδίαζε να εξαλείψει τελείως το ανθρώπινο γένος. Γι’ αυτήν τη ματαίωση των σχεδίων του, όσο και για την κλοπή της φωτιάς, ο Προμηθέας έχει επισύρει την οργή του Δία, που τον τιμωρεί τώρα ως σκληρός και αυθαίρετος τύραννος, αν και κατά το παρελθόν ο ευεργέτης της ανθρωπότητας είχε βοηθήσει και τον ίδιο το Δία να επικρατήσει πάνω στον Kρόνο και τους άλλους Tιτάνες. Ο άρχοντας των Θεών και των ανθρώπων επέβαλε στον Προμηθέα τη σκληρότερη τιμωρία. Τον αλυσόδεσε σε έναν βράχο και ένα όρνεο εχόταν καθημερινά καταβροχθίζοντας του το συκώτι, το οποίο όμως ανανεωνόταν συνεχώς. Ο Προμηθέας δεν επρόκειτο να απελευθερωθεί παρά μόνο από τον γιο του Δία, τον Ηρακλή, που σκότωσε μεν  με τα βέλη του τον λαίμαργο αιματοπότη αετό, που τρεφόταν από το συκώτι του Tιτάνα και για αντάλλαγμα έπαιρνε πληροφορίες από τον Προμηθέα για το δρόμο του προς τα μήλα των Εσπερίδων κάπου στη μακρινή Δύση. Ουσιαστικά η αμαρτία του Προμηθέα δεν είναι άλλη από την προσβολή της κοσμικής τάξης αφού αθάνατος ο ίδιος παίρνει το μέρος των θνητών. Το έργο ως σύνολο διαμορφώνει ένα αίσθημα προσδοκίας για περισσότερες αποκαλύψεις καθώς και την προσμονή μιας αναγκαστικής μεταβολής που είναι το αποτέλεσμα της γνώσης του Τιτάνα θεού για τα μελλούμενα. Η μεγαλοφυϊα του Αισχύλου συνίσταται στο ότι θεώρησε το θεϊκό πύρ ως το σύμβολο του πολιτισμού και της καταγωγής όλων των τεχνών, αλλά επιπλέον, πως δικαίωσε την κλοπή του ουρανίου πυρός εξαιτίας του οίκτου που έτρεφε ο Προμηθεύς προς το ανθρώπινο γένος, πολύ πριν από αυτόν τον μύθο. Ο τιτάνας Προμηθέας ανυψώνεται ενώπιον του Αισχύλου ως η γιγαντιαία ενσάρκωση της ανθρωπότητος που βρίσκεται σε σύγκρουση με τους Θεούς. Αυτός ήταν ο τρόπος που συνέλαβε ο νούς του Αισχύλου την Προμηθεϊκή ιδέα, που υπήρξε ο δαυλός της μεγαλοφυϊας του και το αίτιο που κυριάρχησε σε ολοκλήρο το έργο του. Η ιδέα αυτή υπήρξε ταυτόχρονα το αντίθετο της Ελευσινίου και το απαραίτητο συμπλήρωμα της. Η Ελευσίνιος ιδέα υπογραμμίζει την απολύτρωση της ψυχής και την ανύψωση της σε ένα θείο υπερκόσμιο επίπεδο, κατανοώντας τα Συμπαντικά Μυστήρια με την επικουρία των Θεών. Η Προμηθείκή ιδέα επικυρώνει την αναζήτηση της επίγειας ευτυχίας και την πραγμάτωση της μέσω της ανθρώπινης θελήσεως. Οι δύο αυτές ιδέες συναντώνται σε έναν άρρηκτο συνδυασμό. Αυτό συμβαίνει επειδή ο αγώνας του ανθρώπου στο γήϊνο επίπεδο καθίσταται αδύνατος χωρίς την αρωγή των πνευματικών δυνάμεων που τον δημιούργησαν, ενώ η κατάκτηση του ουρανού προϋποθέτει πάντοτε την ανθρώπινη προσπάθεια στη γή. Τα δύο αυτά αποτελούν τους δύο δίσκους του ζυγού που ρυθμίζει την εξέλιξη των κόσμων. Ας παρατηρήσουμε τώρα τον τρόπο με τον οποίον εκφράζεται η Προμηθεϊκή Ιδέα του Αισχύλου στον Προμηθέα Δεσμώτη. Το πλαίσιο, η δράση, τα πρόσωπα, όλα είναι κολοσσιαία και υπεράνθρωπα. Η σκέψη του θεατή επικεντρώνεται σε αλησμόνητες μορφές, σε μεγαλειώδεις πράξεις και σε εμπνευσμένους λόγους. Νομίζει κανείς πως παρευρίσκεται στην γέννηση του ανθρωπίνου γένους, ανάμεσα σε έναν διάλογο των δυνάμεων του σύμπαντος

Το έργο στη σκηνή.
H υπόθεση στο συγκεκριμένο δράμα έχει πάνω στη σκηνή συνοπτικά ως εξής:

Στην εναρκτήρια σκηνή του έργου, κάτω από τις άγριες προτροπές του Kράτους και της Bίας, που αποτελούν τους δύο εκτελεστές των υπάτων αποφάσεων του Δία και των ανάλγητων δυνάμεων της εξουσίας, ο θεός Ήφαιστος, ο μεταλλουργός του Ολύμπου, με εντολή του οργισμένου Δία, καρφώνει, με κάποια συμπόνοια είναι αλήθεια, τον Προμηθέα σε έναν ψηλό βράχο στις εσχατιές της γης, στον Kαύκασο, για να βασανίζεται εκεί όσον καιρό το θέλει ο αυταρχικός νέος αφέντης των θεών. Ούτε μια λέξη δεν ξέφυγε από τα χείλη του κατά την διάρκεια της φρικτής τιμωρίας του. Παρόλα αυτά, όταν,  παραμένει μοναχός ανασηκώνει την κραταιά μορφή του με μια υπεράνθρωπη προσπάθεια και τα χέρια του τεντώνονται, όσο του επιτρέπουν οι αλυσίδες,  προς τον Ουρανό σε μια χειρονομία διαμαρτυρίας.  Μια δυνατή και βροντερή καραυγή αναβλύζει από τα βάθη του είναι του, μια κραυγή που συγκλονίζει όλα τα πλάσματα και αντηχεί σε ολόκληρο τον κόσμο.   ‘‘Ω θείε αιθέρα, γοργόφτερες αύρες, πηγές ποταμών κι αναρίθμητο γέλιο θαλάσσιων κυμάτων, ω Γη, η μάνα όλων, και ω παντεπόπτη του Ήλιου κύκλε, για δείτε οι θεοί το θεό πώς παιδεύουν!’’(στ.88-92)

O χορός από Ωκεανίδες, τις θυγατέρες του Ωκεανού, έρχονται να θρηνήσουν μαζί του και να τον παρηγορήσουν. Αντιπροσωπεύουν τις παθητικές και ευσπλαχνικές ψυχές των στοιχείων της φύσεως. Το φτερωτό άρμα που τις ματαφέρει τονίζει τον αέρινο και ρευστό χαρακτήρα τους. Αυτον του πρωταρχικού Αιωνίου Θήλεως με όλη του την εύθραστη χροιά αλλά και όλη του την χάρη και την αφελή αθωότητα. Με αυτόν τον τρόπο, το Αιώνιο Θήλυ που πρόκειται να αποτελέσει την παρηγοριά στα αναρίθμητα βάσανα του ανθρώπου, παραστέκεται στην γέννηση του ηρωϊσμού και τον υποστηρίζει μέσω του ελέους και της συμπόνοιας. Ο Προμηθέας μετά από παράκληση των Ωκεανίδων αφηγείται το ιστορικό της συγκρούσης του με τον άρχοντα του Ολύμπου. Ο Τιτάνας εμφανίζεται γεμάτος από κατανόηση, συμπόνοια και από μία ιερή αγανάκτηση. Αυτά είναι και τα αίτια που κάνουν τους αυθεντικούς και ισχυρούς ήρωες να δράσουν.  Ο Αισχύλος μέσα από τον Προμηθέα έδωσε στους ανθρώπους ελπίδες και αυταπάτες, οι οποίες τους βοηθούν να ζήσουν και να λυτρωθούν από τον φόβο του θανάτου. ‘Ετσι πλησιάζουν με μεγαλύτερη ηρεμία το τέλος της ζωής τους. Όσον αφορά τον ίδιο, έγινε το προστατευτικό πνεύμα της προοδεύουσας ανθρωπότητας, προβλέποντας το μέλλον, όπως εξάλλου φανερώνει το όνομα του (Προμηθεύς: προ-μήδομαι: σκέφτομαι εκ των προτέρων, προ της πράξεως). Γνωρίζει πως είναι πεπρωμένο του να βασανίζεται για ατελείωτους αιώνες, έως ότου ο Ζεύς αναγκαστεί να γίνει δίκαιος ή έως ότου αντικατασταθεί από έναν άλλον θεό, που θα καθιερώσει τόν ρόλο της δικαιοσύνης σε ολοκληρο το ανθρώπινο γένος.

Στη συνέχεια μέσα σε έναν παράδοξο ήχο –κάτι μεταξύ ροχαλητού και ξεφυσήματος- εμφανίζεται ιππεύοντας ένα τετράποδο πτηνό (τετρασκελή οιωνό) ένα μυθολογικό αλλόκοτο πρόσωπο. Είναι ο ίδιος ο Ωκεανός, ο άρχων των αρχέγονων υδάτων, εκθρονισμένος από τους Ολύμπιους Θεούς. Είναι ο φλύαρος και μωρολόγος υπέργηρος του έργου ο οποίος εκφέροντας έναν λόγο γεμάτο έμφαση και σύγχυση συμβουλεύει τον Τιτάνα να γίνει σώφρων, δηλαδή τον παροτρύνει να υποταχθεί σε κάθε πρόσκαιρη μορφή εξουσίας μέχρι τη στιγμή που θα αντιδράσει εκδικούμενος χρησιμοποιώντας κάθε ύπουλο μέσο. Ουσιαστικά ο Ωκεανός προσφέρεται να μεσολαβήσει στο Δία, αν ο Προμηθέας θελήσει να δείξει μετριοπαθέστερη στάση, δηλαδή στάση υποταγής. Eκείνος όμως απορρίπτει περιφρονητικά και ειρωνικά την προσφορά του: ‘‘Πήγαινε, φύγε, σώσε το μυαλό που σου απομένει’’. Και ύστερα αντί να επικεντρωθεί στη δική του δυστυχία , εξηγεί και απαριθμεί στις απλοϊκές και ευσπλαχνικές κόρες της ζωής, όλες του τις ευρεγεσίες στο ανθρώπινο γένος, όλα εκείνα τα αγαθά που προέκυψαν για τους ανθρώπους από το δήθεν έγκλημα καθοσιώσεως που διέπραξε με την αρπαγή του Πυρός. 

Στο δεύτερο μέρος καταφθάνει ένα άλλο θύμα της τυραννίας του Δία, η Iώ, μια θνητή, ιέρεια της ‘Ηρας, που την ερωτεύθηκε ο Δίας και ο Ερμής ανέλαβε να την αποκοιμίσει έτσι ώστε ο ο πατέρας των Θεών να την αιφνιδιάσει. Αλλά η Ήρα παρεμποδίζει το συζυγό της να κατακτήσει ερωτικά την Ιώ. Αναθέτει την επιτήρηση της στον μυριόφθαλμο Άργο, το τέρας με τα εκατό μάτια  μεταμορφώνοντας την εν μέρει σε αγελάδα, καταδικασμένη να περιπλανιέται διαρκώς, βασανισμένη και κυνηγημένη από μια αλογόμυγα, τον Oίστρο, που την τρελαίνει. Ιδου ο δεσμώτης Τιτάν, η εικόνα του πνεύματος, και η γυναίκα, το θύμα ενός υπερανθρώπινου πάθους, Εδώ ο Αισχύλος θέλησε να αντιπαραθέσει αυτά τα δύο στοιχεία του μαρτυρίου. Το πνεύμα αυτό θα καταλήξει να σώσει την ανθρωπότητα αλλά προς το παρόν θα υφίσταται το μαρτύριο. Οι δύο δυστυχείς, ο Προμηθέας και η Ιώ, μάρτυρες της Επιθυμίας του Αιωνίου, μόνο με απλή διασταύρωση βλεμμάτων μιλούν στις καρδιές των και αλληλοκατανοούνται. Η Ιώ θέλει να αποσπάσει από τον Προμηθέα το τρομερό μυστικό του τέλους του Δία. Αλλά ο Προμηθέας αρνείται. Αρκείται να προφητεύει όλες τις δυστυχίες και τα παθήματά της που την αναμένουν. Τις περιπλανήσεις της στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική και τελικά την απολύτρωση της στις εκβολές του Νείλου όπου ο Ζευς τελικά θα την προφτάσει και αγγίζοντας την με το χέρι του θα την βυθίσει σε βαθύ ύπνο. Η πράξη αυτή θα την καταστήσει μητέρα μιάς γενιάς ηρώων από την οποία θα προέλθει ο Ηρακλής  που θα ελευθερώσει τελικά τον Tιτάνα, και θα ρίξει τον Δία από την εξουσία. Η φευγαλέα αυτή οπτασία της τελικής της απολυτρώσεως δίνει μια στιγμή γαλήνης στην κατατρεγμένη Ιώ, που διακόπτεται από επίπονη επιθυμία και σφοδρή αγωνία. Η γαλήνη αυτή δεν διαρκεί. Σε λίγο την καταλαμβάνει το παραλήρημα και παράφορα ερωτευμένη φεύγει κυνηγημένη από την σκηνή στην αιώνια αναζήτηση του εραστή που δεν μπορεί να βρεί.

Όταν φεύγει η Iώ, μπαίνει ο αγγελιοφόρος των θεών ο Eρμής. Σταλμένος απ’ το Δία με φοβερές απειλές απαιτεί από τον Προμηθέα να του αποκαλύψει το περίφημο μυστικό.  Ο επαναστάτης, μολονότι ο Eρμής τον απειλεί πως θα αυξηθούν τα βάσανά του σε αβάσταχτο βαθμό, αρνείται περιφρονητικά και αγέρωχα κάθε απάντηση στο «δουλικό» του Δία. Αμέσως οι απειλές πραγματοποιούνται και ακολουθεί η καταστροφή. Αυτή τη φορά το νέο ξέσπασμα κεραυνών συμβαίνει ταυτόχρονα με έναν σεισμό που προέρχεται από τα βάθη του Αδη. Οι Ωκεανίδες τρέπονται σε φυγή γεμάτες τρόμο. Ο βράχος υποχωρεί, η άβυσσος ανοίγεται, ο ουρανός σκοτεινιάζει και ο Προμηθέας βυθίζεται με μεγαλοπρέπεια στον Τάρταρο, μαζί με τις Ωκεανίδες που αρνούνται να τον εγκαταλείψουν.

Αυτό είναι περιληπτηικά το δράμα του Προμηθέως Δεσμώτη που προπερευόταν κατά πολύ της ηθικής και θρησκευτικής συνειδήσεως της εποχής του. Το έργο αυτό όμως αν και ήταν πολύ υβριστικό για τον υπέρτατο εθνικό θεό, της εποχής εκείνης, εν τούτοις διατηρήθηκε, πράγμα που δεν συνέβη αργότερα με τον Σωκράτη ο οποίος καταδικάστηκε να πιεί το Κώνειο επειδή εξέφρασε και ορισμένα λογικά συμπεράσματα, ως προς την έννοια του Θεού. Ας μη ξεχνάμε ότι ο Άρειος Πάγος συνήθιζε να επιβάλλει την ποινή του θανάτου σε όσους παραβίαζαν τον όρκο των μυστηριακών αποκαλύψεων.

Μετά το «Δεσμώτη» ακολουθούσε ο «Προμηθέας Λυόμενος», όπου η Γη, ως μητέρα του, συμβούλευε ίσως τον Προμηθέα να προχωρήσει σε μια συμφιλίωση, όταν εκείνος, ύστερα από αιώνες τιμωρίας, ξαναγύριζε πάνω στον Kαύκασο στο βράχο του. Tο χορό στον ‘‘Λυόμενο’’ αποτελούσαν οι απελευθερωμένοι Tιτάνες, εντυπωσιακοί μάρτυρες μιας καινούριας κοσμικής τάξης που στοχεύει στη συμφιλίωση.

Όλες όμως οι ενδείξεις πείθουν ότι η τριλογία του Προμηθέα έκλεινε με μια συμφιλίωση, που αποκαθιστούσε μια καινούρια κοσμική τάξη, όπου η εξουσία συναντούσε τη δικαιοσύνη, και η δύναμη τη θεμελιωμένη στο πνεύμα τάξη.

Δραματουργία του έργου.
H δραματουργία του «Προμηθέα Δεσμώτη» δεν έχει παράλληλό της σε καμιά αττική τραγωδία και σε κανένα έργο οποιασδήποτε άλλης περιόδου. Ήταν μια δράση στην οποία όλοι σχεδόν οι συμμετέχοντες ήταν απαραιτήτως θεοί ή στοιχειώδεις δυνάμεις. Πιο τρομερό απ’ όλα απ’ την πλευρά του δραματουργού ήταν η κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο πρωταγωνιστής, υποχρεωμένος να παραμένει ακίνητος από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου, ανίκανος ακόμα και να χειρονομήσει.

Σημαντική επί σκηνής δράση δεν υπάρχει εκτός από τον Πρόλογο, όπου οι απεσταλμένοι του Δία, το Kράτος και η Bία, σέρνουν αλύπητα τον Tιτάνα και ο Ήφαιστος τον καρφώνει στην πλαγιά ενός πανύψηλου βουνού, που αποτελεί το φανταστικό σκηνικό του έργου, και την Έξοδο, όπου ο Προμηθέας εξαφανίζεται με το Xορό των Ωκεανίδων στο χάσμα μέσα σε μια άγρια καταιγίδα των στοιχείων της φύσης. Θα μπορούσαμε ίσως να ισχυρισθούμε ότι στο έργο ακολουθείται η τεχνική της κλιμακούμενης ανησυχίας που οδηγεί στη δραματική κορύφωση. O Προμηθέας δεν είναι απλώς η κεντρική μορφή του έργου, αλλά το ίδιο το έργο στη δραματική του εξέλιξη, που συνίσταται στην προοδευτική αποκάλυψη της φύσης και του παρελθόντος του, της γνώσης του για το μέλλον και της αυξανόμενης οργής του εναντίον του Δία. H αληθινή δραματική κίνηση εδώ πραγματοποιείται μέσα στη σκέψη του ακίνητου ήρωα, και από την άποψη αυτή είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ελληνικής σκηνής.  Το βαθύτερο νόημα αναβλύζει από την πλαστικότητα και την δραματουργική του δύναμη. Eίναι χαρακτηριστικό ότι δεν τόλμησε, όσο ξέρουμε, άλλος Aθηναίος δραματουργός να ξαναπαρουσιάσει αυτή τη γιγαντιαία επιβλητική μορφή. 

Άποψη επί του έργου.
Ούτε το κλασικό ούτε το μετακλασικό δράμα έχει να προσφέρει κάτι ανάλογο και τόσο μεγαλειώδες. Ούτε και αυτός ο Όμηρος αλλά και κάποιος άλλος Έλληνας ποιητής συνέλαβε ποτέ ένα έργο τέτοιου ύψους. Οι ήρωες των υπολοίπων ποιητών είναι ταπεινοί δούλοι των θεών, όργανα που υπηρετούν τυφλά την θέληση τους και χρησιμοποιούνται σαν ανδρείκελα για τις ιδιοτροπίες τους. Αντίθετα, στο δράμα του Αισχύλου βλέπουμε έναν ημίθεο να πολεμά τους Αθάνατους, έναν υπεράνθρωπο που αυτοδημιουργείται. Η φυσική του ήττα μεταβάλλεται σε μια ηθική νίκη, ενώ η τιμωρία της ανυπακοής του τον αποθεώνει.

Συμπεράσματα από το έργο.
Oπωσδήποτε ο «Προμηθέας Δεσμώτης» πρέπει να παραμείνει για μας το υπόλειμμα ενός αριστουργήματος, κατά πάσα πιθανότητα το τελευταίο και το θεαματικότερο αριστούργημα του Aισχύλου, ένα δράμα με τερατώδη σύμβολα, που δραματοποιεί την κρίση αλλά και τις ελπίδες της Aθήνας κατά την ιστορική της μεταμόρφωση.

Aκρωτηριασμένο όμως το σωζόμενο έργο της «Προμήθειας» έχει ίσως ασκήσει περισσότερη επιρροή στη συνακόλουθη πορεία των ιδεών στη Δύση, από όση θα είχε ασκήσει ολόκληρη η τριλογία, αν είχε σωθεί. Διαβάστηκε από τις νεότερες γενιές σαν σύνθημα για εξέγερση του διανοούμενου και του τεχνοκράτη ενάντια στον αμείλικτο δεσποτισμό του βασιλιά ή του Θεού, για χάρη της βασανισμένης ανθρωπότητας. Oι ποιητές και οι φιλόσοφοι είδαν σ’ αυτό τον αθεϊσμό και την επανάσταση, την απελευθέρωση των μαζών που μοχθούν από τους δυνάστες τους, αγνοώντας τους υπαινιγμούς που περιέχει το έργο και τις μαρτυρίες που προέρχονται από τα αποσπάσματα της τριλογίας, που αποδεικνύουν ότι στην πραγματικότητα η «Προμήθεια» με την πλήρη μορφή της δε θα μπορούσε να παρακινεί ούτε στον αθεϊσμό ούτε στην επανάσταση, αλλά στην αναδιάρθρωση κάθε μορφής ενέργειας, νεοτεριστικής και συντηρητικής, από μια ολέθρια σύγκρουση προς τη δημιουργική αρμονία.

Μηνύματα από το έργο. Ελεύθερο πνεύμα και γνώση
Τα μηνύματα από το συγκεκριμένο  αρχαίο δράμα είναι ατελείωτα. Ο αισχύλειος λόγος οφείλει να είναι και είναι εσωτερικός, αληθινός, μεγάλος. Οχι στομφώδης και ψεύτικος  ούτε ρητορικός. Συνδυάζει το γήινο με το μεταφυσικό, γιατί ο άνθρωπος μεγαλώνει τα συναισθήματά του. Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» Έγινε το αιώνιο σύμβολο ενός ελεύθερου πνεύματος που αντιμάχεται τις σκοτεινές δυνάμεις. Είναι ένας διαλογισμός με το άγνωστο. Μια μεγαλειώδης σπαρακτική κραυγή οργής για το παράλογο και αναιτιολόγητο. Η ρήξη είναι οριστική. Ο Προμηθέας έκλεψε το άνθος της φωτιάς και το δώρισε στους θνητούς που σαν σκιές ονείρου περνούσαν τη μακριά ζωή τους όπως λάχει στα τυφλά. Έδειξε στους θνητούς πώς να φτιάχνουν καλύβες, γιατροσόφια ν’ απαλύνουν τον πόνο τους, να ξεχωρίζουν τις εποχές, να ερμηνεύουν όνειρα, χρησμούς, πώς να υποτάξουν τα ζώα για να αναλάβουν τους πιο βαριούς μόχθους του ανθρώπου και ότι πολύτιμο κρύβει η γη στα σπλάχνα της, κι’ ακόμα υπέρτατη σοφία, φως, λάμψη, γνώση γραμμάτων, αριθμών και τεχνών. Μέσω του συνδυασμού των γραμματων τους δίδαξε τις λέξεις, δηλαδή τη μνήμη, αυτό το σπουδαίο όργανο των μουσών. Μαζί με τους αριθμούς τους δίδαξε την παρατήρηση των Ουρανίων Σωμάτων και την επιστήμη. Τους δίδαξε Γνώση και ανέδειξε τον άνθρωπο από σκουλήκι σε βασιλιά της γης και αδελφό των θεών μέσω των νόμων που κυβερνούν το σύμπαν. Όλες οι ανθρώπινες τέχνες είναι έργο του Προμηθέα. Σαυτό το σημείο του έργου ολόκληρη η ιστορία του πολιτισμού εκτυλισσεται με μια ματιά. Ουσιαστικά μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι το έργο του Προμηθέα είναι έργο εκπολιτισμού του ανθρωπίνου γένους.

Τόλμη με ευφυϊα
Για όλα αυτά καρφώνεται στην ερημιά, στην κορυφή ενός βράχου που θα οδεύσει αμέτρητους αιώνες. Εκεί στην ερημιά του κόσμου φτάνει ένα άλλο θύμα του Δία, η τιμωρημένη από την Ήρα περιπλανώμενη Ιώ. Ο Προμηθέας προφητεύει ότι απ’ τη γενιά της θα γεννηθεί ο λυτρωτής του. Ο Προμηθέας, σύμβολο της ευφυΐας και της τόλμης, φωτίζει το ανθρώπινο μυαλό στους αιώνες. Ο Δίας, εκπρόσωπος της δύναμης, της βίας και της τάξης, εγκλωβισμένος από το ίδιο του το σφάλμα θα μάθει πόσο μεγάλη είναι η διαφορά μεταξύ της εξουσίας και της δουλείας. Θα πάθει και θα μάθει πως άλλο να είσαι αφέντης και άλλο δούλος.

Θρησκευτικότητα και αμφισβήτηση
Στον Προμηθέα Δεσμώτη ο Αισχύλος αποκαλύπτει τη βαθειά θρησκευτική ιδιοσυγκρασία του, δίχως να αποφεύγει –εσκεμμένα κατά την άποψή μας εξαιτίας των δημοκρατικών του πεποιθήσεων- κάποιες νύξεις σκεπτικισμού και αμφισβήτησης σε ό,τι αφορά στην κοσμική εξουσία του Δία. Ο πυρήνας του έργου του Προμηθεύς Δεσμώτης, είναι το θέμα ενός ασταμάτητου αγώνα κατά της δύναμης της εξουσίας, που στην προκειμένη περίπτωση συμβολίζεται με τον Δία. Σε όλα σχεδόν τα έργα του  είναι ορατή η ύβρις, αν και με διαφορετικό τρόπο. Όμως, η εικόνα του Δία πρώτα πρώτα, που κυβερνάει ως νέος δεσπότης με τόση αυθαιρεσία τον κόσμο και με τους βαρείς χαρακτηρισμούς που του απευθύνει εδώ ο Προμηθέας, δε συμβιβάζεται με το εγκώμιο του δίκαιου κοσμικού άρχοντα και με τη γεμάτη σεβασμό μεταχείριση που του επιφυλάσσει ο Aισχύλος σε άλλα του έργα.

Ο Προμηθέας, όμως, όντας αθάνατος, θεός ο ίδιος, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως υβριστής. Η δική του «αμαρτία» είναι η αμφισβήτηση της εξουσίας του Δία, δηλαδή η ανατροπή της τάξης, αν και δεν είναι αυτή η μόνη διαφορά του έργου από τα άλλα.

Ηθικότητα
Ο Προμηθεύς Δεσμώτης δεν έχει ήρωες με την έννοια του όρου όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα. Είναι μίμηση πράξεως θεϊκής καθ’ ολοκληρίαν. Στο έργο δε συμμετέχει θνητός, μόνον οι θεότητες που ξεπηδούν από την αχλύ του μύθου για να εκφέρουν επί σκηνής τις θεολογικές και πολιτικές απόψεις του ποιητή. Πίσω από το πλέγμα της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, ο Αισχύλος στον Προμηθέα Δεσμώτη κυρίως, μας επιτρέπει να διακρίνουμε αρκετά καθαρά τα σταθερά περιγράμματα των δικών του ηθικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων, το υπόγειο θεολογικό και ηθικό ρεύμα της εποχής του, στο οποίο καθορίζεται η έννοια της αμαρτίας, της ύβρεως, της ενοχής, της βίας που συνεπάγεται ο κύκλος του αίματος, του θεϊκού «δίκαιου δόλου», που οδηγεί τον υβριστή και τον ένοχο στην καταστροφή και στην εκπλήρωση του τραγικού πεπρωμένου του. Διαμάχες και λύσεις, εγκλήματα και εξιλέωση κοσμικές περιγραφές και αφηγήσεις σε αναπεπταμένο χρόνο αναδεικνύουν μια διαφορετική αντίληψη για το γίγνεσθαι και τον χρόνο, μια ποιητική και συνεκτική αντίληψη που χαρακτηρίζει γενικότερα τη δραματουργική του τέχνη.

περηφάνεια
Η  βουβή και ταπεινωτική τιμωρία-μαρτύριο που υψίσταται ο Προμηθέας αποτελεί έκφραση ανυποχώρητης υπερηφάνειας του. Υφίσταται σιωπηλός το αναπότρεπτο μαρτύριο που έχει επιλέξει συνειδητά υποκείμενος στην Ανάγκη.Μόνο όταν μένει μόνος του στην ερημιά του σκυθικού βράχου υψώνει κραυγή και επικαλείται τη μαρτυρία των στοιχείων της φύσης διακόπτοντας έτσι τη μακρά σιωπη του Τιτάνα, Η σκαιότητα του Κράτους απηχεί το απρόσωπο της μορφής του, ενώ ο Ήφαιστος συμβάλλει εκών άκων με την τέχνη του στο μαρτύριο ενός συγγενικού θεού, αν αναλογιστούμε την τιτανική φύση του, υποκείμενος επίσης στην Ανάγκη που συνιστά η βούληση του Δία.

προσφορά στον άνθρωπο
Η τραγικότητά του αναδύεται τόσο από την σημασία της προσφοράς του στον άνθρωπο, όσο και από την εγγραφή του ιστορικού ανθρώπινου και παρόντος δραματικού χρόνου στην ανακύκληση ενός μεγαλύτερου χρόνου, καθώς ο τιτάνας γνωρίζει το μέλλον. Ο Προμηθέας βιώνει τον μικρόκοσμο μιας προσωπικής περιπέτειας και ταυτόχρονα οραματίζεται τον μακρόκοσμο μέσα στον οποίο αποκτά ιδιαίτερο νόημα η προσωπική βιωματική εμπειρία. Η εξουσία είναι σαν τη Λερναία Υδρα. Το κράτος, η βία, η απανθρωπιά είναι η πολιτική κάθε νέου μονάρχη. Ο άνθρωπος παλεύει να απελευθερωθεί με το μυαλό του και μένει δέσμιος απ’ το μυαλό του». Ο Αισχύλος δεν είναι ποιητής που ρεμβάζει σε κάποιο νησί. Είναι μάχιμος. Η ποίησή του φωτίζει και μέσα από τον Προμηθέα στέλνει μηνύματα που κάνουν το έργο του να είναι εντελώς σύγχρονο. Γιατί ο Προμηθέας είναι ακόμα δεμένος. Ο ελευθερωτής του δεν γεννήθηκε ακόμα.

Η Μοίρα
Η ιδέα της Μοίρας έχει δεσπόζουσα θέση στα έργα του Αισχύλου. Προσπαθεί να την εκφράσει με ορατή και σωματική μορφή μέχρι το σημείο να χάσει τον αφηρημένο χαρακτήρα της. Για αυτό τον λόγο, δημιουργούνται οι μεγαλειώδεις εικόνες, οι τολμηρές σκηνές, οι υπερβατικές σκέψεις, επειδή η τρομερή παρουσία της Μοίρας, προκαλεί τρόμο κι έκπληξη. Για αυτό και η άπειρη μεγαλοπρέπεια των προσώπων που εμφανίζονται πολεμώντας με έναν τέτοιο «εχθρό» και η θαυμαστή ακινησία τους μπροστά στο χέρι της Μοίρας που ισοπεδώνει και το οποίο αυτοί οι ίδιοι προκαλούν.

Τιμωρία σφαλμάτων-εξαγνισμός
Η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος είναι ηγέτης των πάντων αποτελεί ύβρη και οι ανθρώπινες καταπατήσεις και υπερβολές τιμωρούνται φαινομενικά από το Θεό και ουσιαστικά από τα ίδια τα σφάλματα του ανθρώπου. Έτσι ο σοφός Αισχύλος διατυπώνει ερωτήματα με σαφήνεια στο κοινό, όπως: «γιατί υπάρχουν καλοί άνθρωποι τόσο δυστυχισμένοι και κακοί τόσο ευτυχισμένοι;», και προτιμά να δώσει ηθικά διδάγματα, δείχνοντας, ότι η δυστυχία δεν είναι πάντα τιμωρία άλλα μπορεί να είναι μια μορφή εξαγνισμού. Η Μοίρα δίνει στον κάθε άνθρωπο το δικό του μερίδιο ευτυχίας ή δυστυχίας, που είναι ταυτόχρονα ελπίδα και απειλή. Όταν κάποιος υπερβάλει στο δικό του μερίδιο τότε οδηγείτε στην ύβρη και εμπίπτει πάνω του ο Νόμος της Δικαιοσύνης και της ισορροπίας που καθορίζει την εξαγνιστική τιμωρία, που έχει ένα θετικό και ηθικό σκοπό, να μάθει ο άνθρωπος μέσα από το βάσανο.Ο ίδιος σεβόταν τους θεούς αλλά πίστευε σε δυνάμεις ακόμα πιο υψηλές από αυτούς, την Ανάγκη και τη Μοίρα.

Το δώρο της φωτιάς
Στον Προμηθέα Δεσμώτη, ο Αισχύλος αντιπαραθέτει την ακατανίκητη δύναμη του Δία με την ακαταμάχητη θέληση του Προμηθέα. Το θέμα του αναφέρεται σε μια εσωτερική παράδοση που περιγράφει συμβολικά τη θυσία του Προμηθέα και το πώς η ανθρωπότητα δέχτηκε το δώρο της φωτιάς από τον Προμηθέα για να αναπτυχθούν οι τέχνες και οι επιστήμες. Η φωτιά είναι ένα στοιχείο της φύσης και συμβολίζει το νοητικό σπινθήρα ή νοημοσύνη που έλαβε ο άνθρωπος σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή και έδωσε την πνευματική ώθηση στην ανθρωπότητα στην εξελικτική της πορεία ως σήμερα. Για τον Αισχύλο η Τραγωδία ήταν καθαρά παιδαγωγική στην πιο υψηλή σημασία της έννοιας αυτής και πρόσφερε ηθικά διδάγματα κάτι που τον καθιερώνει σε ένα οραματιστή της ανθρωπότητας.

  Μυστηριακή παράδοση- φυσικές δυνάμεις
Στα έργα του Αισχύλου διαφαίνεται η μυστηριακή παράδοση και η πίστη του ότι όλα στη Φύση έχουν ψυχή κι ότι ο Θεός και οι εκπορεύσεις του, που είναι οι θεοί, τα κυβερνούν όλα. Οτι οι Δυνάμεις της Φύσης και αυτό που σήμερα ονομάζουμε Φυσικοί Νόμοι, είναι πνεύματα στην υπηρεσία του Θείου  Σχεδίου εξέλιξης και της Μοίρας που μας οδηγούν όλους. Προσπαθεί να δώσει το νόημα που έχει η ελεύθερη βούληση και η ανθρώπινη πρωτοβουλία και να τα συμβιβάσει με το σχέδιο του θεού. Δεν διστάζει να θέσει τα μεγάλα προβλήματα που απορρέουν από την ύπαρξη της θείας πρόνοιας και την αλλαζονεία της ανθρώπινης ύπαρξης. Με όλα αυτά μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι ο δημιουργός του Προμηθέα μετουσιώθηκε σε έναν Μύστη που έχε την καρδιά του Τιτάνα.

Περαιτέρω ερμηνείες
1. Οι διδάξαντες τον τρόπο για την ανέλίξη του ανθρώπου και μέσα από την κατανόση των θείων αληθειών, οι οποίες  περιβάλλουν την μορφή του καθώς και τα δικαιώματα, τα οποία  έχει επί της φύσεως είναι οι Μυσαταγωγοί οι οποίοι παρήγαγαν τα Μυστήρια  και συμβόλίσαν την αλήθειαν και την διδασκαλίαν αυτής της φύσεως. Αυτές είναι οι τέλειες συνειδήσεις της Φύσεως οι οποίες  ενστερνίσθηκαν τις θείες  λειτουργίες και αφωμοιώθηκαν στην μεγάλην της δράση.  Οι συνειδήσεις αυτές είναι οι πηγές κάθε γνώσεως. Οι τέλειες αυτές συνειδήσεις  εμελέτησαν επισταμένως  τους τρόπους ανέλίξης των δυνάμεων της Φύσεως και της ανθρώπινης μορφής και στη βάσει αυτών καθώρισαν σύστημα μυήσεως της ανθρωπίνης προσωπικότητος προκειμένου αυτή να διδαχθή μέσω αυτής της φύσεως σχετικά με την αξία της ιδίας της μορφής της. Μια από τις συνειδήσεις αυτες υπήρξε και ο (τιτάνας) Προμηθεύς ο οποίος  υπήρξε μάλιστα ο πρώτος μεταδότης των μεγάλων αληθειών και ο πρώτος συνθέτης των ιερών συμβόλων των μυστηρίων. Αλλά  οι θείες αλήθειες και οι μεγάλες ιδέες δεν ήταν δυνατόν να εισχωρήσουν στις μικρές ανθρώπινες διάνοιες και για τον λόγο αυτόν τα Μυστήρια  εχωρίσθησαν σε βαθμούς, προκειμένου να παρέξουν στον ζώντα στο σκότος άνθρωπον σταδιακά -ολίγον κατ’ ολίγον-  φως και έτσι να επαναστατήση κατά του ΙΔΙΟΥ του σκότους.

2. Μια ακόμη ερμηνεία είναι ότι  Ο Προμηθέας είναι το ελεύθερο πνεύμα το οποίον προκειμένου να βοηθήσει τον άνθρωπον για να ενστερνισθεί τις θείες αλήθειες σχετικές με την Φύση και τους νόμους της  και γνωρίσει τον τρόπον όδευσης σε θειοτέρους κόσμους δέχθηκε να ενσαρκωθεί  στο ανθρώπινο επίπεδο και να φέρει προς αυτούς – τους ανθρώπους – το Φως. Ο Προμηθέας αφού προσέγγισε πρωτος την θεία αντίληψη, εξανέστη κατά των αυθαιρεσιών και των καταπιέσεων, και δηλώνοντας ταυτόχρονα με τη  μετάδοση του Πυρός και  του φωτός του, ότι ο διαχωρισμός της ανθρωπότητας σε τάξεις αποτελεί την πρώτην ύβρη του ανθρώπου κατά της ιδίας μορφής του και τη πρώτη αχαριστία προς τη μητέρα του Φύση. Όμως δεσμέυτηκε στο ανθρώπινο επίπεδο και χρειάσθηκε η παρέμβαση του ήρωα Ηρακλή προκειμένου να αποδευσμευτεί και επανέλθει στους χώρους των αθανάτων πνευμάτων.

3. Μια ακόμη ερμηνεία θα μπορούσε να εκτεθεί αλλά για την παράθεση της θα πρέπει πρώτα να γίνει μιά συνοπτική περιγραφή του Συνθετικού και Συνδετικού λόγου.

Ενας οργανισμός είναι αρτιότερος όταν εξασφαλίζει στην ψυχή περισσότερες δυνατότητες να επικοινωνήσει με το περιβάλλον ,ωστε να εξασφαλίσει το γνωσιολογικό της περιεχόμενο. Επίσης όσο ο οργανισμός είναι αρτιότερος, τόσο οι δυναμικές εκδηλώσεις της ψυχής αυξάνουν και τόσο περισσότερο εξελίσσεται η ψυχική ικανότητα. Ο οργανισμός μας αποτελείται από υλική ουσία. Εκτός όμως από την υλική ουσία υπάρχει και συνεχής ουσία η οποία αποτελεί τον Συνθετικό λόγο του ορανισμού. Ο Συνθετικός λόγος όμως δεν παραμένει ίδιος  αλλά αντικαθ’ισταται βαθμιαία έως ότου αντικατασταθούν και τα υπάυτού συνδεόμενα υλικά άτομα των ιστών του οργανσμού. Επειδή όμως αυτό δεν είναι δυνατόν να γ’[ινεται συνεχώς, τα όργανα υφίστανται αλλοιώσεις, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου προκαλούν τη φθορά τους. Συνδετικός λόγος είναι η σύνδεση ανθρώπινης ψυχής με τον οργανισμό, που επιτρέπει τον πλήρη έλεγχο του οργανισμού, με αποτελέμσα να λειτουργήσουν τα ‘οργνα των αισθήσεων.

Η λέξις «προμηθεύς» σημαίνει προνόηση ή πρόνοια που είναι σύνθετη λέξη, πα­ραγόμενη από τις λέξεις προ και μήτις (λογική δια­νόηση). Κατά τον μύθο αυτόν ο Προμηθεύς (προ-μήτις) έκλεψε το Πνευματικό Πυρ από τον πνευμα­τικό Όλυμπο και το έδωσε στο πλέον εξελιγμένο ζωικό οργανισμό της Γης, τον άνθρωπο, ώστε να αποτελέσει τον νέο του Συνδετικό Λόγο. Αυτό συνι­στά την διαφορά του ανθρώπου από τα άλλα ζώα διότι αποτέλεσε την εξέλιξη της Ζωικής Νοήσεως σε Λογική Νόηση. Το γεγονός αυτό συντελέσθηκε ως εξής:

Ο δημιουργικός Αιθέρας που περιβάλλει τη μητέρα μας Γη δέχθηκε την περίπτυξη Πνευματικού Πυρός (εικονιζόμενος ως Προμηθεύς) ισχυρότατης δυναμικής σε στιγμή κατά την οποία οι αστρολογικές συνθήκες εμφάνισαν ευνοϊκούς όρους. Αυτό το πνευματικό πυρ επηρέασε τον αι­θέρα του γήινου περιβάλλοντος και μετεφέρθηκε ως μεταμορφωτικός λόγος  στο πλέον εξε­λιγμένο ον της Γης, τον άνθρωπο, άσκησε δράση επί του συνδετικού του λόγου και έτσι του έδωσε την δυνατότητα να μεταβάλλει την μέχρι τότε Ζωική του Νόηση σε Λογική Νόηση. Στην ελληνική παράδοση η εμφάνιση της λογικής νοήσεως περιγράφεται επακριβώς μέσα από τον διαχρονικό μύθο του Προμηθέως.

Συμπέρασμα:                                   
Κεντρική ιδέα του δράματος είναι η αιώνια σύγκρουση της Πνευματικής Ιδέας με τον Κόσμο της Ελευθερίας, με την ανάγκη. Των γραπτών νόμων και του δικαίου των ανθρώπων με τους άγραφους νόμους, τους θεσμούς και τις ρήτρες του αιωνίου θείου δικαίου. Η Προμηθεϊκή ιδέα θα πάσχει αιώνια. Κάθε εποχή θα έχει έτοιμον πάντα, εν ονόματι του Διός της, έναν Καύκασο και έναν σταυρό για τον δικό της Προμηθέα. Οι Προμηθείς θα σταυρώνονται και θα ξανασταυρώνονται πάνω στον ανθρώπινο Καύκασο. Γεμάτος πρωτογονική ορμή ο άνεμος του σκότους θα πνεέι ενάντια προς τη φλόγα τους. Το έργο όμως αργά, απόκρυφα, και μυστηριακά συντελείται. Το φως απορροφάται, μπολιάζει την ύλη. Ο σπόρος φυτεύεται, γονιμοποιείται. Και ύστερα από αιώνες, από χιλιετηρίδες, όταν πια οι ίδιοι οι φορείς έχουν απομακρυνθεί από το γήινο προσκήνιο, η τρικυμία των παθών γαληνεύει και οι αντιθέσεις συμφιλιώνονται. Και μέσα από τη συμφιλίωση αυτή, φωτεινό άνθος προβάλλει: η αρμονία, η τάξη, η Δίκη.                                                                                             

REFERRENCE:

1.       Αριστοτέλους, Περί ποιητικής, 1452a, 12-20.
2.       Αισχύλου, Προμηθεύς Δεσμώτης, 101-105, Βλ. «Prometheus», στο Aeschylus, (engl. transl. by Herbert Weir Smyth, Ph.D.), William Heinemann, Ltd, (London 1926).
3.       Βλ. Γιατρομανωλάκης, Γ. 1992, «Μορφές Βίας στην Τραγωδία», στο Δύο μελέτες για την αρχαία τραγωδία.
4.       Ανδριανού Ε. – Ξιφαρά Π. 2001, Αρχαίο ελληνικό θέατρο: Ο δραματικός λόγος από τον Αισχύλο ως τον Μένανδρο,
5.       ΕΑΠ, Πάτρα, 59. Lesky, A. 1981, Ιστορία της Αρχαίας Εληνικής Λογοτεχνίας5, (μτφρ. Α.Γ. Τσοπανάκης), Αφοί Κυριακίδη.
6.       Εκδόσεις ΙΔΙΟΘΕΑΤΡΟ Τεύχος 23.
7.       Εκδόσεις ΙΔΙΟΘΡΑΤΡΟ Τεύχος 35.
8.       Ο Πυθαγόρειος Εσωτερισμός. Σ. Τάκα.

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot