ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΡΟΔΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΡΟΔΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

κείμενο και μετάφραση από την

Πύλη για την ελληνική γλώσσα



Προοίμιον(§1–2): Είναι ανάγκη να αξιοποιηθεί η ευκαιρία που παρουσιάστηκε – Πρόθεσις(§3–4):Τι θα αποδείξει η βοήθεια προς τους Ροδίους



[1] Οἶμαι δεῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, περὶ τηλικούτων βουλευομένους διδόναι παρρησίαν ἑκάστῳ τῶν συμβουλευόντων. ἐγὼ δ’ οὐδεπώποθ’ ἡγησάμην χαλεπὸν τὸ διδάξαι τὰ βέλτισθ’ ὑμᾶς (ὡς γὰρ εἰπεῖν ἁπλῶς, ἅπαντες ὑπάρχειν ἐγνωκότες μοι δοκεῖτε), ἀλλὰ τὸ πεῖσαι πράττειν ταῦτα·  ἐπειδὰν γάρ τι δόξῃ καὶ ψηφισθῇ, τότ’ ἴσον τοῦ πραχθῆναι ἀπέχει ὅσονπερ πρὶν δόξαι.



[2] ἔστι μὲν οὖν ἓν ὧν ἐγὼ νομίζω χάριν ὑμᾶς τοῖς θεοῖς ὀφείλειν, τὸ τοὺς διὰ τὴν αὑτῶν ὕβριν ὑμῖν πολεμήσαντας οὐ πάλαι νῦν ἐν ὑμῖν μόνοις τῆς αὑτῶν σωτηρίας ἔχειν τὰς ἐλπίδας. ἄξιον δ’ ἡσθῆναι τῷ παρόντι καιρῷ· συμβήσεται γὰρ ὑμῖν, ἐὰν ἃ χρὴ βουλεύσησθ’ ὑπὲρ αὐτοῦ, τὰς παρὰ τῶν διαβαλλόντων τὴν πόλιν ἡμῶν βλασφημίας ἔργῳ μετὰ δόξης καλῆς ἀπολύσασθαι.





[3] ᾐτιάσαντο μὲν γὰρ ἡμᾶς ἐπιβουλεύειν αὑτοῖς Χῖοι καὶ Βυζάντιοι καὶ Ῥόδιοι, καὶ διὰ ταῦτα συνέστησαν ἐφ’ ἡμᾶς τὸν τελευταῖον τουτονὶ πόλεμον· φανήσεται δ’ ὁ μὲν πρυτανεύσας ταῦτα καὶ πείσας Μαύσωλος, φίλος εἶναι φάσκων Ῥοδίων, τὴν ἐλευθερίαν αὐτῶν ἀφῃρημένος, οἱ δ’ ἀποδείξαντες ἑαυτοὺς συμμάχους Χῖοι καὶ Βυζάντιοι τοῖς ἀτυχήμασιν αὐτῶν οὐ βεβοηθηκότες,



[4] ὑμεῖς δ’, οὓς ἐφοβοῦντο, μόνοι τῶν πάντων τῆς σωτηρίας αὐτοῖς αἴτιοι. ἐκ δὲ τοῦ ταῦθ’ ὑφ’ ἁπάντων ὀφθῆναι ποιήσετε τοὺς πολλοὺς ἐν ἁπάσαις ταῖς πόλεσι τοῦτο ποιεῖσθαι σύμβολον τῆς αὑτῶν σωτηρίας, ἐὰν ὑμῖν ὦσι φίλοι· οὗ μεῖζον οὐδὲν ἂν ὑμῖν γένοιτ’ ἀγαθόν, ἢ παρὰ πάντων ἑκόντων ἀνυπόπτου τυχεῖν εὐνοίας.



Πίστις: §5–34) 5-13 Οι αντιφατικές προτάσεις των αντιπάλων και η συνέπεια του ρήτορα – Μ. Βασιλιάς και Αρτεμισία δεν θα αντιδράσουν στις αθηναϊκές ενέργειες



[5] Θαυμάζω δ’ ὅτι τοὺς αὐτοὺς ὁρῶ ὑπὲρ μὲν Αἰγυπτίων τἀναντία πράττειν βασιλεῖ τὴν πόλιν πείθοντας, ὑπὲρ δὲ τοῦ Ῥοδίων δήμου φοβουμένους τὸν ἄνδρα τοῦτον. καίτοι τοὺς μὲν Ἕλληνας ὄντας ἅπαντες ἴσασι, τοὺς δ’ ἐν τῇ ἀρχῇ τῇ ’κείνου μεμερισμένους.

[6] οἶμαι δ’ ὑμῶν μνημονεύειν ἐνίους, ὅτι ἡνίκ’ ἐβουλεύεσθ’ ὑπὲρ τῶν βασιλικῶν, παρελθὼν πρῶτος ἐγὼ παρῄνεσα, οἶμαι δὲ καὶ μόνος ἢ δεύτερος εἰπεῖν, ὅτι μοι σωφρονεῖν ἂν δοκεῖτε, εἰ τὴν πρόφασιν τῆς παρασκευῆς μὴ τὴν πρὸς ἐκεῖνον ἔχθραν ποιοῖσθε, ἀλλὰ παρασκευάζοισθε μὲν πρὸς τοὺς ὑπάρχοντας ἐχθρούς, ἀμύνοισθε δὲ κἀκεῖνον, ἐὰν ὑμᾶς ἀδικεῖν ἐπιχειρῇ. καὶ οὐκ ἐγὼ μὲν εἶπον ταῦτα, ὑμῖν δ’ οὐκ ἐδόκουν ὀρθῶς λέγειν, ἀλλὰ καὶ ὑμῖν ἤρεσκε ταῦτα.




[7] ἀκόλουθος τοίνυν ὁ νῦν λόγος ἐστί μοι τῷ τότε ῥηθέντι. ἐγὼ γάρ, εἰ βασιλεὺς παρ’ αὑτὸν ὄντα με σύμβουλον ποιοῖτο, ταὔτ’ ἂν αὐτῷ παραινέσαιμ’ ἅπερ ὑμῖν, ὑπὲρ μὲν τῶν αὑτοῦ πολεμεῖν, ἐάν τις ἐναντιῶται τῶν Ἑλλήνων, ὧν δὲ μηδὲν αὐτῷ προσήκει, τούτων μηδ’ ἀντιποιεῖσθαι τὴν ἀρχήν.





[8] εἰ μὲν οὖν ὅλως ἐγνώκατ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅσων ἂν βασιλεὺς ἐγκρατὴς γένηται φθάσας ἢ παρακρουσάμενός τινας τῶν ἐν ταῖς πόλεσι, παραχωρεῖν, οὐ καλῶς ἐγνώκατε, ὡς ἐγὼ κρίνω· εἰ δ’ ὑπὲρ τῶν δικαίων καὶ πολεμεῖν, ἂν τούτου δέῃ, καὶ πάσχειν ὁτιοῦν οἴεσθε χρῆναι, πρῶτον μὲν ὑμῖν ἧττον δεήσει τούτων, ὅσῳ ἂν μᾶλλον ἐγνωκότες ἦτε ταῦτα, ἔπειθ’ ἃ προσήκει φρονεῖν δόξετε.





[9] Ὅτι δ’ οὐδὲν καινὸν οὔτ’ ἐγὼ λέγω νῦν κελεύων Ῥοδίους ἐλευθεροῦν, οὔθ’ ὑμεῖς, ἂν πεισθῆτέ μοι, ποιήσετε, τῶν γεγενημένων ὑμᾶς τι καὶ συνενηνοχότων ὑπομνήσω. ὑμεῖς ἐξεπέμψατε Τιμόθεόν ποτ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, βοηθήσοντ’ Ἀριοβαρζάνῃ, προσγράψαντες τῷ ψηφίσματι ’μὴ λύοντα τὰς σπονδὰς τὰς πρὸς τὸν βασιλέα. ἰδὼν δ’ ἐκεῖνος τὸν μὲν Ἀριοβαρζάνην φανερῶς ἀφεστῶτα βασιλέως, Σάμον δὲ φρουρουμένην ὑπὸ Κυπροθέμιδος, ὃν κατέστησε Τιγράνης ὁ βασιλέως ὕπαρχος, τῷ μὲν ἀπέγνω μὴ βοηθεῖν, τὴν δὲ προσκαθεζόμενος καὶ βοηθήσας ἠλευθέρωσε·









[10] καὶ μέχρι τῆς τήμερον ἡμέρας οὐ γέγονεν πόλεμος διὰ ταῦθ’ ὑμῖν. οὐ γὰρ ὁμοίως οὐδεὶς ὑπέρ τε τοῦ πλεονεκτεῖν πολεμήσειεν ἂν καὶ τῶν ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ὑπὲρ μὲν ὧν ἐλαττοῦνται μέχρι τοῦ δυνατοῦ πάντες πολεμοῦσιν, ὑπὲρ δὲ τοῦ πλεονεκτεῖν οὐχ οὕτως, ἀλλ’ ἐφίενται μέν, ἐάν τις ἐᾷ, ἐὰν δὲ κωλυθῶσιν, οὐδὲν ἠδικηκέναι τοὺς ἐναντιωθέντας αὐτοῖς ἡγοῦνται.



[11] Ὅτι δ’ οὐδ’ ἂν ἐναντιωθῆναί μοι δοκεῖ τῇ πράξει ταύτῃ νῦν Ἀρτεμισία τῆς πόλεως οὔσης ἐπὶ τῶν πραγμάτων, μίκρ’ ἀκούσαντες σκοπεῖτε εἴτ’ ὀρθῶς λογίζομαι ταῦτ’ εἴτε μή. ἐγὼ νομίζω, πράττοντος μὲν ἐν Αἰγύπτῳ πάνθ’ ὡς ὥρμηκε βασιλέως, σφόδρ’ ἂν Ἀρτεμισίαν πειραθῆναι περιποιῆσαι Ῥόδον αὐτῷ, οὐ τῇ βασιλέως εὐνοίᾳ, ἀλλὰ τῷ βούλεσθαι πλησίον αὐτῆς διατρίβοντος ἐκείνου μεγάλην εὐεργεσίαν καταθέσθαι πρὸς αὐτόν, ἵν’ ὡς οἰκειότατ’ αὐτὴν ἀποδέχηται·




[12] πράττοντος δ’ ὡς λέγεται, καὶ διημαρτηκότος οἷς ἐπεχείρησεν, ἡγεῖσθαι τὴν νῆσον ταύτην, ὅπερ ἔστιν, ἄλλο μὲν οὐδὲν ἂν εἶναι βασιλεῖ χρησίμην ἐν τῷ παρόντι, τῆς δ’ αὑτῆς ἀρχῆς ἐπιτείχισμα πρὸς τὸ μηδ’ ὁτιοῦν παρακινεῖν. ὥστε μοι δοκεῖ μᾶλλον ἂν ὑμᾶς ἔχειν μὴ φανερῶς αὐτῆς ἐνδούσης, ἢ ’κεῖνον λαβεῖν βούλεσθαι. οἶμαι μὲν οὖν οὐδὲ βοηθήσειν αὐτήν, ἂν δ’ ἄρα τοῦτο ποιῇ, φαύλως καὶ κακῶς.




[13] ἐπεὶ καὶ βασιλέα γε, ὅ τι μὲν ποιήσει μὰ Δί’ οὐκ ἂν εἴποιμ’ ἔγωγ’ ὡς οἶδα, ὅτι μέντοι συμφέρει τῇ πόλει δῆλον ἤδη γενέσθαι πότερ’ ἀντιποιήσεται τῆς πόλεως τῆς Ῥοδίων ἢ οὔ, τοῦτ’ ἂν ἰσχυρισαίμην· οὐ γὰρ ὑπὲρ Ῥοδίων βουλευτέον, ὅταν ἀντιποιῆται, μόνον, ἀλλ’ ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν καὶ τῶν πάντων Ἑλλήνων.



14-20 Το συμφέρον της πόλης, και όχι η μνησικακία, οδηγός για ορθή απόφαση – Ο κίνδυνος από την εξάπλωση των ολιγαρχικών πολιτευμάτων





[14] Οὐ μὴν οὐδ’ ἂν εἰ δι’ αὑτῶν εἶχον τὴν πόλιν οἱ νῦν ὄντες ἐν αὐτῇ Ῥόδιοι, παρῄνεσ’ ἂν ὑμῖν τούτους ἑλέσθαι, οὐδ’ εἰ πάνθ’ ὑπισχνοῦνθ’ ὑμῖν ποιήσειν. ὁρῶ γὰρ αὐτοὺς τὸ μὲν πρῶτον, ὅπως καταλύσωσι τὸν δῆμον, προσλαβόντας τινὰς τῶν πολιτῶν, ἐπειδὴ δὲ τοῦτ’ ἔπραξαν, πάλιν ἐκβαλόντας τούτους· τοὺς οὖν μηδετέροις πιστῶς κεχρημένους οὐδ’ ἂν ὑμῖν βεβαίους ἡγοῦμαι γενέσθαι συμμάχους.





[15] καὶ ταῦτ’ οὐδεπώποτ’ εἶπον ἄν, εἰ τῷ Ῥοδίων δήμῳ μόνον ἡγούμην συμφέρειν· οὔτε γὰρ προξενῶ τῶν ἀνδρῶν οὔτ’ ἰδίᾳ ξένος αὐτῶν οὐδείς ἐστί μοι. οὐ μὴν οὐδ’ εἰ ταῦτ’ ἀμφότερ’ ἦν, εἰ μὴ συμφέρειν ὑμῖν ἡγούμην, εἶπον ἄν, ἐπεὶ Ῥοδίοις γε, εἰ οἷόν τε τοῦτ’ εἰπεῖν τῷ συναγορεύοντι τῇ σωτηρίᾳ αὐτῶν, συγχαίρω τῶν γεγενημένων. τοῦ κομίσασθαι γὰρ τὰ ὑμέτερ’ ὑμῖν φθονήσαντες τὴν ἑαυτῶν ἐλευθερίαν ἀπολωλέκασι, καὶ παρὸν αὐτοῖς Ἕλλησι καὶ βελτίοσιν αὐτῶν [ὑμῖν] ἐξ ἴσου συμμαχεῖν, βαρβάροις καὶ δούλοις, οὓς εἰς τὰς ἀκροπόλεις παρεῖνται, δουλεύουσιν.






[16] ὀλίγου δὲ δέω λέγειν, ἐὰν αὐτοῖς ὑμεῖς ἐθελήσητε βοηθῆσαι, ὡς καὶ συνενήνοχε ταῦτ’ αὐτοῖς· εὖ μὲν γὰρ πράττοντες οὐκ οἶδ’ εἴ ποτ’ ἂν εὖ φρονῆσαι ἠθέλησαν, ὄντες Ῥόδιοι, ἔργῳ δὲ πειραθέντες καὶ διδαχθέντες ὅτι πολλῶν κακῶν ἡ ἄνοι’ αἰτία τοῖς πολλοῖς γίγνεται, τάχ’ ἄν, εἰ τύχοιεν, σωφρονέστεροι πρὸς τὸν λοιπὸν τοῦ χρόνου γένοιντο. τοῦτο δ’ οὐ μικρὰν ὠφέλειαν αὐτοῖς ἡγοῦμαι.  φημὶ δὴ χρῆναι πειρᾶσθαι σῴζειν τοὺς ἄνδρας καὶ μὴ μνησικακεῖν, ἐνθυμουμένους ὅτι πολλὰ καὶ ὑμεῖς ὑπὸ τῶν ἐπιβουλευσάντων ἐξηπάτησθε, ὧν οὐδενὸς αὐτοὶ δοῦναι δίκην δίκαιον ἂν εἶναι φήσαιτε.



[17] Ὁρᾶτε δὲ κἀκεῖν’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅτι πολλοὺς ὑμεῖς πολέμους πεπολεμήκατε καὶ πρὸς δημοκρατίας καὶ πρὸς ὀλιγαρχίας. καὶ τοῦτο μὲν ἴστε καὶ αὐτοί· ἀλλ’ ὑπὲρ ὧν πρὸς ἑκατέρους ἔσθ’ ὑμῖν ὁ πόλεμος, τοῦτ’ ἴσως ὑμῶν οὐδεὶς λογίζεται. ὑπὲρ τίνων οὖν ἐστίν; πρὸς μὲν τοὺς δήμους ἢ περὶ τῶν ἰδίων ἐγκλημάτων, οὐ δυνηθέντων δημοσίᾳ διαλύσασθαι ταῦτα, ἢ περὶ γῆς μέρους ἢ ὅρων ἢ φιλονικίας ἢ τῆς ἡγεμονίας· πρὸς δὲ τὰς ὀλιγαρχίας ὑπὲρ μὲν τούτων οὐδενός, ὑπὲρ δὲ τῆς πολιτείας καὶ τῆς ἐλευθερίας·





[18] ὥστ’ ἔγωγ’ οὐκ ἂν ὀκνήσαιμ’ εἰπεῖν μᾶλλον ἡγεῖσθαι συμφέρειν δημοκρατουμένους τοὺς Ἕλληνας ἅπαντας πολεμεῖν ὑμῖν ἢ ὀλιγαρχουμένους φίλους εἶναι. πρὸς μὲν γὰρ ἐλευθέρους ὄντας οὐ χαλεπῶς ἂν εἰρήνην ὑμᾶς ποιήσασθαι νομίζω, ὁπότε βουληθείητε, πρὸς δ’ ὀλιγαρχουμένους οὐδὲ τὴν φιλίαν ἀσφαλῆ νομίζω· οὐ γὰρ ἔσθ’ ὅπως ὀλίγοι πολλοῖς καὶ ζητοῦντες ἄρχειν τοῖς μετ’ ἰσηγορίας ζῆν ᾑρημένοις εὖνοι γένοιντ’ ἄν.




[19] Θαυμάζω δ’ εἰ μηδεὶς ὑμῶν ἡγεῖται Χίων ὀλιγαρχουμένων καὶ Μυτιληναίων, καὶ νυνὶ Ῥοδίων καὶ πάντων ἀνθρώπων ὀλίγου δέω λέγειν εἰς ταύτην τὴν δουλείαν ὑπαγομένων, συγκινδυνεύειν τι τὴν παρ’ ἡμῖν πολιτείαν, μηδὲ λογίζεται τοῦθ’ ὅτι οὐκ ἔστιν ὅπως, εἰ δι’ ὀλιγαρχίας ἅπαντα συστήσεται, τὸν παρ’ ὑμῖν δῆμον ἐάσουσιν. ἴσασι γὰρ οὐδένας ἄλλους πάλιν εἰς ἐλευθερίαν <ἂν> τὰ πράγματ’ ἐξάγοντας· ὅθεν δὴ κακὸν αὑτοῖς ἄν τι γενέσθαι προσδοκῶσι, τοῦτ’ ἀνελεῖν βουλήσονται.


[20] τοὺς μὲν οὖν ἄλλους τοὺς ἀδικοῦντάς τινας αὐτῶν τῶν κακῶς πεπονθότων ἐχθροὺς ἡγεῖσθαι χρή· τοὺς δὲ τὰς πολιτείας καταλύοντας καὶ μεθιστάντας εἰς ὀλιγαρχίαν κοινοὺς ἐχθροὺς παραινῶ νομίζειν ἁπάντων τῶν ἐλευθερίας ἐπιθυμούντων.


21-29 Και το δίκαιο επιβάλλει τη συνδρομή προς τους Ροδίους – Το παράδειγμα των Αργείων – Οι παρασπονδίες των αντιπάλων και οι αντιφάσεις των συνθηκών



21] ἔπειτα καὶ δίκαιον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δημοκρατουμένους αὐτοὺς τοιαῦτα φρονοῦντας φαίνεσθαι περὶ τῶν ἀτυχούντων δήμων, οἷάπερ ἂν τοὺς ἄλλους ἀξιώσαιτε φρονεῖν περὶ ὑμῶν, εἴ ποθ’, ὃ μὴ γένοιτο, τοιοῦτό τι συμβαίη. καὶ γὰρ εἰ δίκαιά τις φήσει Ῥοδίους πεπονθέναι, οὐκ ἐπιτήδειος ὁ καιρὸς ἐφησθῆναι· δεῖ γὰρ τοὺς εὐτυχοῦντας περὶ τῶν ἀτυχούντων ἀεὶ φαίνεσθαι τὰ βέλτιστα βουλευομένους, ἐπειδήπερ ἄδηλον τὸ μέλλον ἅπασιν ἀνθρώποις.



[22] Ἀκούω δ’ ἐγὼ πολλάκις ἐνταυθὶ παρ’ ὑμῖν τινῶν λεγόντων ὡς, ὅτ’ ἠτύχησεν ὁ δῆμος ἡμῶν, συνεβουλήθησάν τινες αὐτὸν σωθῆναι· ὧν ἐγὼ μόνων Ἀργείων ἐν τῷ παρόντι μνησθήσομαι βραχύ τι. οὐ γὰρ ἂν ὑμᾶς βουλοίμην, δόξαν ἔχοντας τοῦ σῴζειν τοὺς ἀτυχοῦντας ἀεί, χείρους Ἀργείων ἐν ταύτῃ τῇ πράξει φανῆναι, οἳ χώραν ὅμορον τῇ Λακεδαιμονίων οἰκοῦντες, ὁρῶντες ἐκείνους γῆς καὶ θαλάττης ἄρχοντας, οὐκ ἀπώκνησαν οὐδ’ ἐφοβήθησαν εὐνοϊκῶς ὑμῖν ἔχοντες φανῆναι, ἀλλὰ καὶ πρέσβεις ἐλθόντας ἐκ Λακεδαίμονος, ὥς φασιν, ἐξαιτήσοντάς τινας τῶν φυγάδων τῶν ὑμετέρων ἐψηφίσαντο, ἐὰν μὴ πρὸ ἡλίου δύντος ἀπαλλάττωνται, πολεμίους κρίνειν.



[23] εἶτ’ οὐκ αἰσχρόν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, εἰ τὸ μὲν Ἀργείων πλῆθος οὐκ ἐφοβήθη τὴν Λακεδαιμονίων ἀρχὴν ἐν ἐκείνοις τοῖς καιροῖς οὐδὲ τὴν ῥώμην, ὑμεῖς δ’ ὄντες Ἀθηναῖοι βάρβαρον ἄνθρωπον, καὶ ταῦτα γυναῖκα, φοβήσεσθε; καὶ μὴν οἱ μὲν ἔχοιεν ἂν εἰπεῖν ὅτι πολλάκις ἥττηνται [ὑπὸ] Λακεδαιμονίων, ὑμεῖς δὲ νενικήκατε μὲν πολλάκις βασιλέα, ἥττησθε δ’ οὐδ’ ἅπαξ οὔτε τῶν δούλων τῶν βασιλέως οὔτ’ αὐτοῦ ’κείνου· εἰ γάρ τί που κεκράτηκε τῆς πόλεως βασιλεύς, ἢ τοὺς πονηροτάτους τῶν Ἑλλήνων καὶ προδότας αὐτῶν χρήμασι πείσας ἢ οὐδαμῶς ἄλλως κεκράτηκεν.


[24] καὶ οὐδὲ τοῦτ’ αὐτῷ συνενήνοχεν, ἀλλ’ ἅμ’ εὑρήσετ’ αὐτὸν τήν τε πόλιν διὰ Λακεδαιμονίων ἀσθενῆ ποιήσαντα καὶ περὶ τῆς αὑτοῦ βασιλείας κινδυνεύσαντα πρὸς Κλέαρχον καὶ Κῦρον. οὔτ’ οὖν ἐκ φανεροῦ κεκράτηκεν οὔτ’ ἐπιβουλεῦσαι συνενήνοχεν αὐτῷ. ὁρῶ δ’ ὑμῶν ἐνίους Φιλίππου μὲν ὡς ἄρ’ οὐδενὸς ἀξίου πολλάκις ὀλιγωροῦντας, βασιλέα δ’ ὡς ἰσχυρὸν ἐχθρὸν οἷς ἂν προέληται φοβουμένους. εἰ δὲ τὸν μὲν ὡς φαῦλον οὐκ ἀμυνούμεθα, τῷ δ’ ὡς φοβερῷ πάνθ’ ὑπείξομεν, πρὸς τίνας, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, παραταξόμεθα;








[25] Εἰσὶ δέ τινες, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, παρ’ ὑμῖν δεινότατοι τὰ δίκαια λέγειν ὑπὲρ τῶν ἄλλων πρὸς ὑμᾶς, οἷς παραινέσαιμ’ ἂν ἔγωγε τοσοῦτον μόνον, ὑπὲρ ὑμῶν πρὸς τοὺς ἄλλους ζητεῖν τὰ δίκαια λέγειν, ἵν’ αὐτοὶ τὰ προσήκοντα πρῶτοι φαίνωνται ποιοῦντες· ὡς ἔστ’ ἄτοπον περὶ τῶν δικαίων ὑμᾶς διδάσκειν αὐτὸν οὐ δίκαια ποιοῦντα· οὐ γάρ ἐστι δίκαιον ὄντα πολίτην τοὺς καθ’ ὑμῶν λόγους, ἀλλὰ μὴ τοὺς ὑπὲρ ὑμῶν ἐσκέφθαι.



[26] φέρε γὰρ πρὸς θεῶν σκοπεῖτε, τί δήποτ’ ἐν Βυζαντίῳ οὐδείς ἐσθ’ ὁ διδάξων ἐκείνους μὴ καταλαμβάνειν Χαλκηδόνα, ἣ βασιλέως μέν ἐστιν, εἴχετε δ’ αὐτὴν ὑμεῖς, ἐκείνοις δ’ οὐδαμόθεν προσῆκεν· μηδὲ Σηλυμβρίαν, πόλιν ὑμετέραν ποτὲ σύμμαχον οὖσαν, ὡς αὑτοὺς συντελῆ ποιεῖν καὶ Βυζαντίων ὁρίζειν τὴν τούτων χώραν παρὰ τοὺς ὅρκους καὶ τὰς συνθήκας, ἐν αἷς αὐτονόμους τὰς πόλεις εἶναι γέγραπται;




[27] οὐδὲ Μαύσωλον ζῶντα, οὐδὲ τελευτήσαντος ἐκείνου τὴν Ἀρτεμισίαν οὐδείς ἐσθ’ ὁ διδάξων μὴ καταλαμβάνειν Κῶν καὶ Ῥόδον καὶ ἄλλας ἑτέρας πόλεις Ἑλληνίδας, ὧν βασιλεὺς ὁ ’κείνων δεσπότης ἐν ταῖς συνθήκαις ἀπέστη τοῖς Ἕλλησι, καὶ περὶ ὧν πολλοὺς κινδύνους καὶ καλοὺς ἀγῶνας οἱ κατ’ ἐκείνους τοὺς χρόνους Ἕλληνες ἐποιήσαντο. εἰ δ’ ἄρα καὶ λέγει τις ἀμφοτέροις αὐτοῖς, ἀλλ’ οἵ γε πεισόμενοι τούτοις, ὡς ἔοικεν, οὐκ εἰσίν.




[28] ἐγὼ δὲ δίκαιον μὲν εἶναι νομίζω κατάγειν τὸν Ῥοδίων δῆμον· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ εἰ μὴ δίκαιον ἦν, ὅταν εἰς ἃ ποιοῦσιν οὗτοι βλέψω, προσήκειν οἶμαι παραινεῖν κατάγειν. διὰ τί; ὅτι πάντων μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰ δίκαια ποιεῖν ὡρμηκότων, αἰσχρὸν ἡμᾶς μόνους μὴ ’θέλειν, ἁπάντων δὲ τῶν ἄλλων ὅπως ἀδικεῖν δυνήσονται παρασκευαζομένων μόνους ἡμᾶς τὰ δίκαια προτείνεσθαι, μηδενὸς ἀντιλαμβανομένους, οὐ δικαιοσύνην ἀλλ’ ἀνανδρίαν ἡγοῦμαι· ὁρῶ γὰρ ἅπαντας πρὸς τὴν παροῦσαν δύναμιν τῶν δικαίων ἀξιουμένους.





[29] καὶ παράδειγμα λέγειν ἔχω τούτου πᾶσιν ὑμῖν γνώριμον. εἰσὶ συνθῆκαι τοῖς Ἕλλησι [διτταὶ] πρὸς βασιλέα, ἃς ἐποιήσαθ’ ἡ πόλις ἡ ἡμετέρα, ἃς ἅπαντες ἐγκωμιάζουσι, καὶ μετὰ ταῦθ’ ὕστερον Λακεδαιμόνιοι ταύτας ὧν δὴ κατηγοροῦσι· κἀν ταύταις οὐχὶ ταὐτὰ δίκαι’ ἀμφοτέραις ὥρισται. τῶν μὲν γὰρ ἰδίων δικαίων τῶν ἐν ταῖς πολιτείαις οἱ νόμοι κοινὴν τὴν μετουσίαν ἔδοσαν καὶ ἴσην καὶ τοῖς ἀσθενέσιν καὶ τοῖς ἰσχυροῖς· τῶν δ’ Ἑλληνικῶν δικαίων οἱ κρατοῦντες ὁρισταὶ τοῖς ἥττοσι  γίγνονται.




30-35 Οι ολιγαρχικοί εμποδίζουν την εκτέλεση των συμφερουσών αποφάσεων – Ἐπίλογος(§35): Η υποχρέωση να ενεργήσουν οι Αθηναίοι αντάξια της πόλης και των προγόνων τους



[30] Ἐπειδὴ τοίνυν ὑμῖν ἐγνωκέναι τὰ δίκαια [ποιεῖν] ὑπάρχει, ὅπως καὶ πρᾶξαι ταῦτ’ ἐφ’ ὑμῖν ἔσται δεῖ σκοπεῖν. ἔστι δὲ ταῦτ’, ἐὰν ὑποληφθῆτε κοινοὶ προστάται τῆς πάντων ἐλευθερίας εἶναι. εἰκότως δέ μοι δοκεῖ χαλεπώτατον ὑμῖν εἶναι πρᾶξαι τὰ δέοντα. τοῖς μὲν γὰρ ἄλλοις ἅπασιν ἀνθρώποις εἷς ἀγών ἐστιν ὁ πρὸς τοὺς προδήλους ἐχθρούς, ὧν ἂν κρατήσωσιν, οὐδὲν ἐμποδὼν αὐτοῖς κυρίοις τῶν ἀγαθῶν εἶναι·


[31] ὑμῖν δ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δύο, οὗτός θ’ ὁ καὶ τοῖς ἄλλοις καὶ πρόσεσθ’ ἕτερος τούτου πρότερος καὶ μείζων· δεῖ γὰρ ὑμᾶς βουλευομένους κρατῆσαι τῶν τἀναντία τῇ πόλει παρ’ ὑμῖν πράττειν προῃρημένων. ὅταν οὖν μηδὲν ᾖ διὰ τούτους ἀκονιτεὶ τῶν δεόντων γενέσθαι, πολλῶν διαμαρτάνειν ὑμᾶς εἰκότως συμβαίνει.



[32] τοῦ μέντοι πολλοὺς ἀδεῶς ταύτην τὴν τάξιν αἱρεῖσθαι τῆς πολιτείας, ἴσως μὲν αἱ παρὰ τῶν μισθοδοτούντων αὐτοὺς ὠφέλειαι μάλιστ’ αἴτιαι, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς ἄν τις ἔχοι δικαίως αἰτιᾶσθαι. ἐχρῆν γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν αὐτὴν ἔχειν διάνοιαν ὑμᾶς περὶ τῆς ἐν τῇ πολιτείᾳ τάξεως ἥνπερ περὶ τῆς ἐν ταῖς στρατείαις ἔχετε. τίς οὖν ἐστιν αὕτη; ὑμεῖς τὸν λιπόντα τὴν ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦ τάξιν  ταχθεῖσαν, ἄτιμον οἴεσθε προσήκειν εἶναι καὶ μηδενὸς τῶν κοινῶν μετέχειν.



[33] χρῆν τοίνυν καὶ τοὺς τὴν ὑπὸ τῶν προγόνων τάξιν ἐν τῇ πολιτείᾳ παραδεδομένην λιπόντας καὶ πολιτευομένους ὀλιγαρχικῶς ἀτίμους τοῦ συμβουλεύειν ὑμῖν αὐτοῖς ποιεῖσθαι· νῦν δὲ τῶν μὲν συμμάχων τοὺς τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον κρινεῖν ὀμωμοκότας νομίζετ’ εὐνουστάτους, τῶν δὲ πολιτευομένων οὓς ἴστε σαφῶς τοὺς τῆς πόλεως ἐχθροὺς ᾑρημένους, τούτους πιστοτάτους ἡγεῖσθε.


[34] Ἀλλὰ γὰρ οὐχ ὅ τι τις κατηγορήσει τούτων ἢ τοῖς ἄλλοις ὑμῖν ἐπιπλήξει χαλεπὸν εὑρεῖν, ἀλλ’ ἀφ’ ὁποίων λόγων ἢ πράξεως ποίας ἐπανορθώσεταί τις ἃ νῦν οὐκ ὀρθῶς ἔχει, τοῦτ’ ἔργον εὑρεῖν. ἴσως μὲν οὖν οὐδὲ τοῦ παρόντος καιροῦ περὶ πάντων λέγειν· ἀλλ’ ἐὰν ἃ προῄρησθε δυνηθῆτ’ ἐπικυρῶσαι συμφερούσῃ τινὶ πράξει, καὶ τἆλλ’ ἂν ἴσως καθ’ ἓν ἀεὶ βέλτιον σχοίη.


[35] ἐγὼ μὲν οὖν οἶμαι δεῖν ὑμᾶς ἀντιλαμβάνεσθαι τῶν πραγμάτων τούτων ἐρρωμένως, καὶ πράττειν ἄξια τῆς πόλεως, ἐνθυμουμένους ὅτι χαίρετ’ ἀκούοντες, ὅταν τις ἐπαινῇ τοὺς προγόνους ὑμῶν καὶ τὰ πεπραγμέν’ ἐκείνοις διεξίῃ καὶ τὰ τρόπαια λέγῃ. νομίζετε τοίνυν ταῦτ’ ἀναθεῖναι τοὺς προγόνους ὑμῶν οὐχ ἵνα θαυμάζητ’ αὐτὰ θεωροῦντες, ἀλλ’ ἵνα καὶ μιμῆσθε τὰς τῶν ἀναθέντων ἀρετάς.

Μτφρ. Β.Η. Τσακατίκας. χ.χ. Λόγοι του Δημοσθένη. Γ' Ολυνθιακός, Υπέρ της Ελευθερίας των Ροδίων, Ισοκράτη Επιστολή προς Φίλιππον. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις. Αθήνα: ΟΕΔΒ.


Άνδρες Αθηναίοι, νομίζω πως πρέπει, όταν παίρνετε αποφάσεις για τόσο μεγάλα ζητήματα, να δίνετε απόλυτη ελευθερία λόγου στον καθένα που θέλει να σας συμβουλέψει. Όσο για μένα ποτέ ως τώρα δε θεώρησα δύσκολο να σας υποδείξω ποιο είναι το καλύτερο (αυτό, για να μιλήσω ειλικρινά, όλοι σας μου φαίνεται πως το ξέρετε καλά), αλλά να σας πείσω να το πράξετε· γιατί, όταν κάτι θεωρηθεί σωστό και ψηφιστεί, ακόμα και τότε απέχει τόσο από την εκτέλεση, όσο και πριν αποφασιστεί.



Συμβαίνει λοιπόν ένα γεγονός από εκείνα για τα οποία πιστεύω πως χρωστάτε ευγνωμοσύνη στους θεούς: οι άνθρωποι που εδώ και λίγο καιρό από τη θρασύτητά τους πολέμησαν εναντίον σας, τώρα στηρίζουν τις ελπίδες της σωτηρίας τους μόνο σ' εσάς. Και αξίζει να χαρείτε με την τωρινή ευκαιρία· γιατί, αν αποφασίσετε σωστά σ' αυτήν την περίσταση, θα κατορθώσετε να αναιρέσετε έμπρακτα τις συκοφαντίες αυτών που δυσφημούν την πόλη μας και να κερδίσετε συνάμα καλή φήμη.

Μας κατηγόρησαν λοιπόν οι Χίοι, οι Βυζάντιοι και οι Ρόδιοι ότι μηχανορραφούμε εναντίον τους και γι' αυτό οργάνωσαν εναντίον μας αυτόν τον τελευταίο πόλεμο. Θα φανεί όμως καθαρά ότι ο Μαύσωλος, που τους υποκίνησε σ' αυτά και τους έπεισε, με τον ισχυρισμό πως είναι φίλος των Ροδίων, τους έχει στερήσει την ελευθερία τους και ότι οι Χίοι και οι Βυζάντιοι, που παρίσταναν τους συμμάχους, δεν τους βοήθησαν στις κακοτυχίες τους·



ενώ εσείς, που σας φοβόνταν, μόνοι από όλους σταθήκατε η αιτία της σωτηρίας τους. Κι όταν όλοι τα δουν αυτά, θα κάνετε τους δημοκρατικούς σε όλες τις πόλεις να θεωρούν τη φιλία σας εγγύηση για την ασφάλειά τους· δε θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερο πλεονέκτημα για σας από το να επιτύχετε τη φιλία όλων πρόθυμα και χωρίς υποψία.


Μου κάνει κατάπληξη που βλέπω τους ίδιους ανθρώπους να παροτρύνουν την πόλη να αντιταχτεί στο βασιλιά για χάρη των Αιγυπτίων, ενώ από την άλλη πλευρά, όταν πρόκειται για το δήμο των Ροδίων, να φοβούνται τον άνθρωπο αυτόν, παρόλο που όλοι ξέρουν ότι οι Ρόδιοι είναι Έλληνες, ενώ οι Αιγύπτιοι θεωρούνται τμήμα της επικράτειας του βασιλιά.



Μερικοί από σας θυμούνται, πιστεύω, πως, όταν συζητούσατε για την πολιτική σας προς το βασιλιά, ανέβηκα στο βήμα και πρώτος εγώ σας παρακίνησα, νομίζω μάλιστα πως ήμουν ο μόνος ή ο δεύτερος που σας είπα ότι θα θεωρούσα φρόνιμο να μην προβάλετε ως δικαιολογία για την πολεμική σας προετοιμασία το μίσος σας προς εκείνον, αλλά να προετοιμάζεστε εναντίον των εχθρών σας και να αποκρούσετε κι εκείνον, αν δοκιμάσει να σας βλάψει. Ούτε είπα εγώ λόγια που δεν τα βρήκατε σωστά, αλλά, αντίθετα, τέτοια που κι εσείς τα εγκρίνατε.



Ο σημερινός μου λοιπόν λόγος είναι σύμφωνος με όσα είπα τότε. Δηλαδή, αν ο βασιλιάς των Περσών με είχε κοντά του και μ' έκανε σύμβουλό του, εγώ θα τον συμβούλευα αυτά που παρακινώ κι εσάς: αν κάποιοι από τους Έλληνες του δειχτούν εχθρικοί, να πολεμήσει για ό,τι του ανήκει· όσα όμως δεν του ανήκουν, γι' αυτά καλύτερα να μην προβάλλει αξιώσεις.



Αν λοιπόν έχετε πάρει απόφαση, άνδρες Αθηναίοι, γενικά να παραχωρείτε στο βασιλιά της Περσίας όσα ενεργώντας αιφνιδιαστικά ή εξαπατώντας μερικούς πολίτες κυριεύει, δεν αποφασίσατε, κατά την κρίση μου, σωστά. Αν όμως πιστεύετε πως έχετε καθήκον και να πολεμάτε για την υπεράσπιση του δικαίου, αν χρειαστεί, και να υποφέρετε ο,τιδήποτε, πρώτα τόσο λιγότερο θα είναι απαραίτητα όλα τούτα, όσο πιο σταθερά αποφασισμένοι είστε γι' αυτά, και έπειτα θα δείξετε ότι σκέφτεστε ορθά.

Εξάλλου ούτε εγώ σας λέγω τίποτε καινούριο τώρα που σας προτρέπω να ελευθερώσετε τους Ροδίους, ούτε κι εσείς θα κάνετε κάτι τέτοιο, αν πειστείτε στα λόγια μου· θα σας το δείξω θυμίζοντάς σας γεγονότα που σας ωφέλησαν. Εσείς κάποτε, άνδρες Αθηναίοι, στείλατε τον Τιμόθεο για να βοηθήσει τον Αριοβαρζάνη προσθέτοντας στο ψήφισμά σας τον όρο «χωρίς να παραβιάσει τη συνθήκη με το βασιλιά». Όταν εκείνος είδε ότι ο Αριοβαρζάνης είχε ανοιχτά στασιάσει εναντίον του βασιλιά και ότι τη Σάμο φρουρούσε ο Κυπρόθεμης, τον οποίο τοποθέτησε ο ύπαρχος του βασιλιά Τιγράνης, τότε τον Αριοβαρζάνη αποφάσισε να μην τον βοηθήσει, τη Σάμο όμως την πολιόρκησε και με τη βοήθεια αυτή την ελευθέρωσε.


Ως σήμερα για την ενέργεια αυτή δεν έχει γίνει πόλεμος εναντίον σας. Γιατί κανείς δε θα έμπαινε σε πόλεμο το ίδιο εύκολα για να αυξήσει τα πλούτη του, όσο για να υπερασπίσει αυτά που έχει: για όσα χάνουν, όλοι πολεμούν όσο κρατούν οι δυνάμεις τους, δεν κάνουν όμως το ίδιο και για να αυξήσουν όσα έχουν. Επιθυμούν βέβαια να αποκτήσουν κι άλλα, όταν τους το επιτρέπουν, αν όμως εμποδιστούν, δεν αισθάνονται καθόλου ότι αυτοί που τους εναντιώθηκαν τους αδίκησαν.

Ούτε και η Αρτεμισία νομίζω πως θα εναντιωθεί στην ενέργειά μας τη στιγμή τούτη, αν η πόλη μας επιχειρήσει ανάμειξη στα πράγματα της Ρόδου. Ακούστε με λίγο και κρίνετε, αν ζυγίζω τα πράγματα σωστά ή όχι. Εγώ λοιπόν νομίζω ότι, αν όλες οι υποθέσεις του βασιλιά στην Αίγυπτο πηγαίνουν όπως τις θέλει, τότε η Αρτεμισία με πάρα πολλή ζέση θα επιχειρούσε να εξασφαλίσει τη Ρόδο γι' αυτόν, όχι από φιλική διάθεση απέναντί του, αλλά επειδή επιθυμεί, εφόσον εκείνος βρίσκεται στην περιοχή της, να του προσφέρει μια μεγάλη υπηρεσία, για να έχει όσο γίνεται μεγαλύτερη την εύνοιά του.



Αν όμως, όπως λέγεται, έχει αποτύχει τελείως στις επιχειρήσεις του, η Αρτεμισία θα πρέπει να πιστεύει, όπως και είναι η αλήθεια, ότι το νησί αυτό δε χρησιμεύει σε τίποτα στο βασιλιά προς το παρόν· θα είναι μόνο γι' αυτόν, ένας φραγμός στη δική της εξουσία, ώστε να μην του δημιουργεί τυχόν ενοχλήσεις. Επομένως μου φαίνεται ότι εκείνη προτιμά να κατέχετε εσείς το νησί, χωρίς όμως να σας το παραδώσει φανερά, παρά να το πάρει εκείνος. Νομίζω λοιπόν πως ούτε βοήθεια θα στείλει, κι αν ίσως το κάμει, θα το κάμει απρόθυμα και με δυσκολία.





Όσο για το βασιλιά, το τι θα πράξει αυτός, μα το Δία, δε θα έλεγα πως εγώ το ξέρω, θα υποστήριζα όμως με επιμονή ότι συμφέρει στην πόλη μας να ξεκαθαριστεί αμέσως ένα από τα δυο, αν εκείνος θα διεκδικήσει την πόλη των Ροδίων ή όχι. Γιατί, αν τη διεκδικήσει, τότε δε θα πρέπει να συζητάμε για τη σωτηρία των Ροδίων μόνο, αλλά για μας τους ίδιους και για όλους τους Έλληνες.


Κι αν ακόμα εκείνοι οι Ρόδιοι που τώρα έχουν την εξουσία κρατούσαν την πόλη με τη δική τους δύναμη, ούτε και τότε θα σας συμβούλευα να τους προτιμήσετε για συμμάχους, ακόμη κι αν σας υπόσχονταν ότι θα κάμουν τα πάντα για χάρη σας. Και τούτο, γιατί βλέπω ότι αυτοί, για να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα, πήραν στην αρχή με το μέρος τους μερικούς πολίτες, και όταν το κατόρθωσαν, τους εξόρισαν πάλι. Εκείνοι λοιπόν που δε στάθηκαν πιστοί σε κανένα από τα δύο μέρη δεν πιστεύω ότι μπορούν να γίνουν σταθεροί σύμμαχοι σ' εσάς.





Όλα αυτά ποτέ δε θα τα έλεγα, αν πίστευα ότι συμφέρουν μόνο στους δημοκρατικούς της Ρόδου. Ούτε εκπρόσωπος των συμφερόντων τους είμαι, ούτε ιδιαίτερος φίλος με κανέναν τους. Ούτε εξάλλου, κι αν ακόμα και τα δύο συνέβαιναν, θα μιλούσα έτσι, αν δεν το θεωρούσα δικό σας συμφέρον, επειδή για τους Ροδίους βέβαια ―αν επιτρέπεται να το πει αυτό εκείνος που συνηγορεί για τη σωτηρία τους― χαίρομαι και εγώ μαζί σας γι' αυτά που έπαθαν. Γιατί με το να αρνηθούν να σας αφήσουν να πάρετε ό,τι σας ανήκε έχουν χάσει την ελευθερία τους, και ενώ ήταν στο χέρι τους να είναι ισότιμοι σύμμαχοι μ' εσάς, που είστε Έλληνες και ανώτεροί τους, έχουν γίνει δούλοι σε βαρβάρους και δούλους, τους οποίους άφησαν να μπουν στις ακροπόλεις τους.







Σχεδόν θα έλεγα μάλιστα ότι, αν θελήσετε να τους βοηθήσετε, το πάθημά τους θα τους έχει ωφελήσει. Γιατί, ως Ρόδιοι που είναι, δεν ξέρω αν θα ήθελαν ποτέ να σκεφτούν σωστά, εφόσον τα πράγματα τους έρχονταν ευνοϊκά· αφού όμως δοκίμασαν την εμπειρία και διδάχτηκαν ότι η απερισκεψία γίνεται αιτία πολλών κακών σε μία δημοκρατική πολιτεία, ίσως καμιά φορά γίνουν στο μέλλον φρονιμότεροι. Τούτο δεν το θεωρώ μικρή ωφέλεια γι' αυτούς. Έχω λοιπόν τη γνώμη ότι είναι ανάγκη να επιχειρήσετε να σώσετε τους ανθρώπους και να μη μνησικακείτε, κάνοντας τη σκέψη ότι πολλές φορές κι εσείς εξαπατηθήκατε από ανθρώπους με επίβουλα σχέδια, δε θα λέγατε όμως πως είναι δίκαιο να τιμωρηθείτε εσείς για κανένα από τα σφάλματα αυτά.





Σκεφτείτε όμως και κάτι άλλο, άνδρες Αθηναίοι, ότι πολλές φορές έχετε πολεμήσει και με δημοκρατικά καθεστώτα και με ολιγαρχικά. Αυτό το ξέρετε κι εσείς οι ίδιοι. Για ποιες αιτίες όμως γίνεται ο πόλεμος στη μία ή στην άλλη περίπτωση, αυτό κανείς σας ίσως δεν το εξετάζει. Για ποιο λόγο λοιπόν γίνεται; Με τα δημοκρατικά καθεστώτα πολεμάτε ή για ιδιωτικές διαφορές που δεν μπόρεσαν να επιλυθούν με δημόσια συμφωνία ή για μερίδιο γης ή για συνοριακή διαφορά ή από ανταγωνισμό ή για χάρη της ηγεμονίας. Με τις ολιγαρχίες όμως δεν πολεμάτε για κανέναν από τους λόγους αυτούς, παρά για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και της ελευθερίας.



Γι' αυτό και δε θα δίσταζα να πω ότι πρέπει να θεωρείτε πως πιο πολύ σας συμφέρει να είναι όλοι οι Έλληνες εχθροί σας και να έχουν δημοκρατικό πολίτευμα, παρά να είναι φίλοι σας και να έχουν ολιγαρχικό καθεστώς. Και τούτο γιατί με ελεύθερους ανθρώπους πιστεύω ότι χωρίς δυσκολία θα μπορούσατε να συνάψετε ειρήνη όποτε θα θέλατε, ενώ με μια ολιγαρχία, ούτε τη φιλία θεωρώ βέβαιη. Δεν είναι δυνατό να έχουν φιλικές διαθέσεις οι ολιγαρχικοί για το λαό, ούτε όσοι επιζητούν να εξουσιάζουν, για εκείνους που έχουν προτιμήσει την ισότητα των δικαιωμάτων.



Ακόμη μου προκαλεί κατάπληξη το ότι, ενώ οι Χίοι και οι Μυτιληναίοι κυβερνώνται από ολιγαρχίες, και τώρα και οι Ρόδιοι, και σχεδόν θα έλεγα ότι όλος ο κόσμος οδηγείται σ' αυτή τη μορφή δουλείας, κανείς σας δε θεωρεί ότι μαζί τους κινδυνεύει σε κάποιο βαθμό και το δικό μας πολίτευμα ούτε σκέφτεται ότι δεν είναι δυνατό, αν όλες οι πόλεις οργανωθούν ολιγαρχικά, να ανεχτούν σ' εμάς τη δημοκρατία. Γιατί γνωρίζουν πως μόνο εσείς μπορείτε να φέρετε πάλι την ελευθερία. Από όποια πλευρά λοιπόν περιμένουν ότι θα μπορούσαν να πάθουν κακό, αυτήν θα θελήσουν να την καταστρέψουν.





Επομένως εκείνους που αδικοπραγούν πρέπει να τους θεωρείτε εχθρούς μόνο αυτών που αδικήθηκαν, εκείνους όμως που καταλύουν τα δημοκρατικά πολιτεύματα και τα μεταβάλλουν σε ολιγαρχικά σας συμβουλεύω να τους θεωρείτε κοινούς εχθρούς όλων των ανθρώπων που επιθυμούν την ελευθερία.


Έπειτα είναι δίκαιο, άνδρες Αθηναίοι, εσείς που ζείτε σε δημοκρατικό καθεστώς να φαίνεστε ότι απέναντι στις δημοκρατίες που ατύχησαν έχετε τέτοια αισθήματα, όπως αυτά που θα αξιώνατε να έχουν οι άλλοι για σας, αν ποτέ ―ο μη γένοιτο― σας συνέβαινε κάτι παρόμοιο. Γιατί, στ' αλήθεια, αν ισχυριστεί κανείς ότι οι Ρόδιοι καλά έπαθαν, δεν είναι τώρα κατάλληλη η ευκαιρία για να επιχαίρει. Γιατί όσοι ευτυχούν πρέπει πάντοτε να δείχνουν πως ενδιαφέρονται για το καλό των δυστυχισμένων, εφόσον το μέλλον είναι για όλους τους ανθρώπους άδηλο.







Πολλές φορές εξάλλου εγώ ακούω εδώ μπροστά σας να λένε κάποιοι ρήτορες πως, όταν η δημοκρατία μας ατύχησε, συμφώνησαν μερικοί να τη σώσουν. Από αυτούς εγώ θα αναφερθώ τώρα με δυο λόγια μόνο στους Αργείους. Γιατί δε θα ήθελα εσείς, που έχετε τη φήμη ότι πάντα σώζετε τους δυστυχείς, να φανείτε στην υπόθεση τούτη κατώτεροι από τους Αργείους: Εκείνοι κατοικώντας σε χώρα γειτονική με τη Λακεδαίμονα, μολονότι έβλεπαν τους Λακεδαιμονίους να κυριαρχούν σε στεριά και σε θάλασσα, δε δίστασαν, ούτε φοβήθηκαν να δείξουν τα φιλικά αισθήματα που είχαν απέναντί σας, αλλά και τους απεσταλμένους που ήρθαν από τη Λακεδαίμονα, όπως λένε, για να ζητήσουν την παράδοση μερικών δικών σας φυγάδων αποφάσισαν να τους θεωρήσουν εχθρούς των, αν δεν αναχωρούσαν πριν δύσει ο ήλιος.



Λοιπόν δεν είναι ντροπή, άνδρες Αθηναίοι, που ο λαός των Αργείων δε φοβήθηκε στις περιστάσεις εκείνες την εξουσία των Λακεδαιμονίων ούτε τη δύναμή τους κι εσείς, που είστε Αθηναίοι, να φοβηθείτε βάρβαρο άνθρωπο και μάλιστα γυναίκα; Επιπλέον εκείνοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι πολλές φορές έχουν νικηθεί από τους Λακεδαιμονίους, ενώ εσείς έχετε νικήσει πολλές φορές το βασιλιά της Περσίας και ούτε μια φορά δεν έχετε νικηθεί ούτε από τους δούλους του βασιλιά, ούτε από αυτόν τον ίδιο. Γιατί αν ίσως σε κάτι νίκησε την πόλη μας ο βασιλιάς, ή νίκησε διαφθείροντας με χρήματα τους πιο τιποτένιους Έλληνες και προδότες της Ελλάδας, ή αλλιώς δε νίκησε ποτέ.

Και αυτό όμως δεν τον ωφέλησε. Θα διαπιστώσετε ότι αυτός συγχρόνως και την πόλη μας αδυνάτισε χρησιμοποιώντας τους Λακεδαιμονίους, και το βασίλειό του διακινδύνεψε πολεμώντας με τον Κλέαρχο και τον Κύρο. Ούτε λοιπόν σε φανερό πόλεμο νίκησε, ούτε τα επίβουλα σχέδιά του τον ωφέλησαν. Παρατηρώ ακόμα ότι πολλές φορές μερικοί από σας δε δίνουν σημασία στο Φίλιππο, επειδή, καθώς φαίνεται, δεν αξίζει τον κόπο, ενώ φοβούνται το βασιλιά των Περσών ως ισχυρό εχθρό για όσους βάλει στόχο του. Αν όμως τον ένα δεν τον αποκρούομε, γιατί είναι ασήμαντος, ενώ στον άλλο υποχωρούμε παντού, επειδή είναι επίφοβος, σε ποιους, άνδρες Αθηναίοι, θα αντισταθούμε;



Υπάρχουν ανάμεσά σας, άνδρες Αθηναίοι, μερικοί ρήτορες εξαιρετικά επιτήδειοι να συνηγορούν για το δίκαιο των άλλων ενώπιόν σας. Σ' αυτούς εγώ θα συνιστούσα ένα μόνο πράγμα, να επιδιώκουν να συνηγορούν για το δικό σας δίκαιο ενώπιον των άλλων, ώστε να φαίνονται αυτοί πρώτοι πως κάνουν το σωστό. Γιατί είναι άτοπο να σας διδάσκει το δίκαιο κάποιος που ο ίδιος δεν το ακολουθεί. Δεν είναι σωστό ένας Αθηναίος πολίτης να έχει στο νου του όσα είναι εναντίον σας και όχι όσα είναι προς όφελός σας.


Σκεφτείτε λοιπόν, για το όνομα των θεών, γιατί άραγε δεν υπάρχει κανείς στο Βυζάντιο να τους υποδείξει να μην καταλάβουν τη Χαλκηδόνα, που ανήκει στο βασιλιά και που ήταν άλλοτε δική σας, ενώ εκείνοι δεν είχαν από πουθενά σχέση μ' αυτήν. Ούτε να προσαρτήσουν τη Σηλυμβρία, πόλη που ήταν κάποτε σύμμαχός σας, και να περιλάβουν οι Βυζάντιοι την περιοχή της στα όριά τους αντίθετα με τους όρκους και τις συνθήκες που όρισαν να είναι οι πόλεις αυτόνομες.



Ούτε βρέθηκε κανείς να υποδείξει στο Μαύσωλο, όσο ζούσε, ούτε, όταν πέθανε εκείνος, στην Αρτεμισία να μην καταλάβουν την Κω και τη Ρόδο και άλλες πόλεις ελληνικές που ο βασιλιάς, ο κύριός τους, σύμφωνα με τη συνθήκη παραχώρησε στους Έλληνες και που γι' αυτές οι Έλληνες του καιρού εκείνου αντιμετώπισαν πολλούς κινδύνους και έκαμαν τιμημένους αγώνες. Αν λοιπόν και στους δύο αυτούς το έλεγε κάποιος, δε θα βρισκόταν κανείς, όπως είναι φανερό, να τον ακούσει.


Λοιπόν εγώ θεωρώ πως έχουμε το δικαίωμα να αποκαταστήσουμε το δημοκρατικό πολίτευμα στη Ρόδο. Μα κι αν ακόμη δεν το είχαμε, όταν βλέπω τι κάνουν αυτοί οι άνθρωποι, θεωρώ χρέος να προτρέπω την επαναφορά της δημοκρατίας. Για ποιο λόγο; Γιατί, άνδρες Αθηναίοι, εάν όλοι είναι πρόθυμοι να ενεργούν με δικαιοσύνη, είναι ντροπή μόνοι εμείς να μη θέλουμε· εάν όμως όλοι οι άλλοι προετοιμάζονται ώστε να έχουν τη δυνατότητα να αδικούν, και μόνο εμείς προβάλλουμε ως πρόσχημα τη δικαιοσύνη και δεν αναλαμβάνουμε καμιά ευθύνη, αυτό δεν το θεωρώ δικαιοσύνη, αλλ' ανανδρία. Γιατί βλέπω ότι όλοι κερδίζουν τα δίκαιά τους, ανάλογα με τη δύναμη που έχουν.


Και μπορώ για το γεγονός αυτό να αναφέρω γνωστό σε όλους σας παράδειγμα. Υπάρχουν δύο συνθήκες ανάμεσα στους Έλληνες και στο βασιλιά, εκείνη που έκαμε η δική μας πόλη, την οποία όλοι εγκωμιάζουν, και έπειτα εκείνη που έκαμαν οι Λακεδαιμόνιοι αργότερα, την οποία βέβαια όλοι κατακρίνουν. Σ' αυτές τις δύο δεν έχουν οριστεί τα δικαιώματα με τον ίδιο τρόπο. Γιατί σε μία πολιτεία οι νόμοι καθιερώνουν κοινότητα και ισοτιμία δικαιωμάτων στους ιδιώτες, και στους αδύνατους και στους δυνατούς. Ως προς τα δικαιώματα όμως των ελληνικών πόλεων αποφασίζουν οι ισχυροί για τους ασθενεστέρους.


Εφόσον λοιπόν σας είναι δυνατό να κρίνετε ποιο είναι το σωστό, πρέπει να εξετάσετε και πώς θα μπορέσετε να το εφαρμόσετε. Και θα το κατορθώσετε, αν θεωρηθείτε ότι είστε οι κοινοί προασπιστές της ελευθερίας όλων των Ελλήνων. Μου φαίνεται όμως, και το θεωρώ φυσικό, ότι είναι δυσκολότατο για σας να κάνετε αυτό που πρέπει. Όλοι οι άλλοι άνθρωποι δηλαδή έχουν να παλέψουν έναν αγώνα με τους φανερούς των εχθρούς· αν αυτούς τους νικήσουν, τίποτε δεν τους εμποδίζει να οικειοποιηθούν τα αγαθά.



Εσείς όμως, άνδρες Αθηναίοι, έχετε δυο αγώνες: και αυτόν που διεξάγουν οι άλλοι, και επιπλέον έναν ακόμα, που προηγείται και είναι πιο μεγάλος. Πρέπει δηλαδή, όταν αποφασίζετε, να νικήσετε αυτούς που έργο τους έχουν να πράττουν αντίθετα με το συμφέρον της πόλεως. Όταν λοιπόν εξαιτίας τους δεν μπορεί να γίνει τίποτε σωστό χωρίς αγώνα, είναι επόμενο να δοκιμάζετε πολλές ατυχίες.





Το γεγονός ωστόσο ότι πολλοί διαλέγουν χωρίς δισταγμό αυτή την πολιτική στάση ίσως έχει αιτία προπάντων τα κέρδη που έχουν από αυτούς που τους δίνουν χρήματα. Παρόλα αυτά δικαιολογημένα θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ενόχους κι εσάς. Γιατί έπρεπε, άνδρες Αθηναίοι, να έχετε την ίδια αντίληψη για τη στάση ενός ατόμου μέσα στην πολιτεία μ' αυτήν που έχετε για την υπηρεσία του στο στρατό. Ποια είναι αυτή η αντίληψη; Θεωρείτε ότι αρμόζει εκείνος που εγκαταλείπει τη θέση στη μάχη, όπου τον έταξε ο στρατηγός, να χάνει τα πολιτικά του δικαιώματα και να μη μετέχει στα κοινά.


Έπρεπε λοιπόν και αυτούς που εγκαταλείπουν την τάξη της πολιτείας την οποία μας παρέδωσαν οι πρόγονοι και ακολουθούν ολιγαρχική πολιτική να τους στερείτε το δικαίωμα να σας συμβουλεύουν. Όμως τώρα εσείς, ενώ θεωρείτε ότι οι σύμμαχοι που έχουν ορκιστεί να έχουν τον ίδιο εχθρό και φίλο μ' εσάς είναι οι καλύτεροι φίλοι σας, παράλληλα πιστεύετε ότι οι πολιτευόμενοι, που γνωρίζετε σαφώς ότι προτιμούν τους εχθρούς της πόλεως, αξίζουν τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη.


Αλλά βέβαια, δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς τι να κατηγορήσει σ' αυτούς ή τι να κατακρίνει σ' εσάς τους άλλους: το δύσκολο έργο είναι να βρει με ποια λόγια ή με ποιες πράξεις θα επανορθώσει όσα τώρα δεν είναι σωστά. Ούτε είναι ίσως η ώρα να μιλήσει κανείς για όλα. Εάν πάντως, όσα έχετε αποφασίσει να κάμετε, μπορέσετε να τα επικυρώσετε με κάποια πράξη σύμφωνη με το συμφέρον σας, ίσως και οι άλλες υποθέσεις σας μία μία θα βελτιώνονται συνεχώς.

Φρονώ λοιπόν ότι πρέπει να αρπάξετε γερά στα χέρια σας την υπόθεση αυτή των Ροδίων και να ενεργήσετε με τρόπο αντάξιο της πόλης μας, αναλογιζόμενοι με πόση ευχαρίστηση ακούτε όταν κάποιος ρήτορας επαινεί τους προγόνους σας και ανιστορεί τα κατορθώματά τους και απαριθμεί τα τρόπαια. Να θεωρείτε λοιπόν ότι οι πρόγονοί σας έστησαν αυτά τα τρόπαια όχι για να τα βλέπετε και να θαυμάζετε, μα και για να μιμείστε τις αρετές εκείνων που τα έστησαν.

Μτφρ. Κ.Θ. Αραπόπουλος & Ν.Γ. Κασιμάκος. [1939] χ.χ. Δημοσθένης. Λόγοι. V, Περί συντάξεως, Περί των συμμοριών, Περί της των Ροδίων Ελευθερίας, Υπέρ Μεγαλοπολιτών, Περί της ατελείας προς Λεπτίνην. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.


Νομίζω, ω άνδρες Αθηναίοι, ότι πρέπει, εν ω σκέπτεσθε περί τόσων σοβαρών ζητημάτων, να δίδετε την ελευθερίαν εις έκαστον των συμβουλευόντων να λέγη ό,τι σκέπτεται. Εγώ δε ουδέποτε έως τώρα ενόμισα, ότι είναι δύσκολον να σας αναπτύξω τα άριστα ―διότι διά να ομιλήσω γενικώς όλοι μου φαίνεσθε, ότι γνωρίζετε αυτά―, αλλά δύσκολον εθεώρησα το να σας πείσω να πράττετε ταύτα· διότι, όταν τι αποφασισθή και ψηφισθή, τότε απέχει ίσον της εκτελέσεως, όσον και πριν αποφασισθή.



 Συμβαίνει λοιπόν το εξής, διά το οποίον εγώ νομίζω, ότι χρεωστείτε ευγνωμοσύνην εις τους θεούς, το ότι δηλαδή εκείνοι, οι οποίοι ουχί προ πολλού επολέμησαν εναντίον σας εξ αιτίας της αλαζονείας των, τώρα εξαρτούν τας ελπίδας της σωτηρίας των από σας μόνον. Είναι δε άξιον να ευχαριστηθήτε διά την παρουσιαζομένην ευκαιρίαν· διότι θα συμβή εις σας αν σκεφθήτε όσα πρέπει περί αυτής της ευκαιρίας, να διαλύσετε εμπράκτως τας κατηγορίας των διαβαλλόντων την πόλιν ημών και να αποκτήσετε την γενικήν συμπάθειαν.



Διότι κατηγόρησαν μεν ημάς οι Χίοι και οι Βυζάντιοι και οι Ρόδιοι ότι έχομεν απέναντί των εχθρικάς διαθέσεις και διά τούτο από κοινού εκήρυξαν εναντίον μας τον τελευταίον τούτον πόλεμον· θα αποδειχθή δε, ότι ο μεν εισηγηθείς ταύτα και πείσας Μαύσωλος, ο οποίος ισχυρίζεται, ότι είναι φίλος των Ροδίων, ότι έχει αφαιρέσει την ελευθερίαν αυτών, οι δε Χίοι και οι Βυζάντιοι, οι διακηρύξαντες τους εαυτούς των ως συμμάχους ότι δεν τους εβοήθησαν εις τας ατυχίας των·



σεις δε τους οποίους εφοβούντο, θα αποδειχθήτε, ότι μόνοι από όλους είσθε αίτιοι της σωτηρίας των. Όταν δε όλοι ίδουν ταύτα, θα έχετε ως αποτέλεσμα το δημοκρατικόν κόμμα εις όλας τας πόλεις να θεωρή την φιλίαν σας ως εχέγγυον της ασφαλείας του· τούτου δε ουδέν αγαθόν ήθελε γίνει εις σας μεγαλύτερον παρά να τυγχάνετε εκ μέρους όλων αυθορμήτως συμπαθείας απηλλαγμένης πάσης υποψίας.

Παραξενεύομαι δε, διότι βλέπω, ότι οι ίδιοι άνθρωποι πείθουν την πόλιν υπέρ μεν των Αιγυπτίων να τηρή στάσιν εχθρικήν εναντίον του βασιλέως, προκειμένου δε να βοηθήσουν τους δημοκρατικούς των Ροδίων βλέπω ότι φοβούνται τον άνδρα τούτον. Και όμως όλοι γνωρίζουν ότι ούτοι μεν είναι Έλληνες εν ω εκείνοι συγκαταλέγονται μεταξύ των υπηκόων του.



Νομίζω δε ότι οι περισσότεροι από σας ενθυμούνται, ότι, όταν εσκέπτεσθε περί της στάσεως έναντι του βασιλέως, ανελθών εις το βήμα πρώτος εγώ συνεβούλευσα, νομίζω δε ότι και μόνος ή δεύτερος είπον, ότι ηθέλετε φανή σώφρονες, εάν δεν ηθέλετε λάβει ως πρόφασιν της παρασκευής σας την έχθραν εναντίον εκείνων, αλλά εάν ηθέλετε παρασκευάζεσθε μεν προς απόκρουσιν των υπαρχόντων εχθρών, ηθέλετε δε αποκρούσει εκείνον, αν ήθελεν επιχειρεί να σας αδική. Και δεν είπον μεν εγώ ταύτα, εις σας δε δεν εφαίνοντο ταύτα ορθά, αλλά και εις σας ήρεσκον ταύτα.





Λοιπόν οι τωρινοί λόγοι μου είναι σύμφωνοι προς όσα είπον τότε. Εγώ δηλαδή, εάν ο βασιλεύς ήθελε με καλέσει πλησίον του ως σύμβουλόν του, τα αυτά ήθελον συμβουλεύσει αυτόν, τα οποία συμβουλεύω και σας, δηλαδή υπέρ μεν των ιδικών του να πολεμή, αν κανείς εκ των Ελλήνων εναντιώνεται κατ' αυτού, όσα δε κατ' ουδένα τρόπον δεν ανήκουν εις αυτόν, ταύτα κατ' ουδένα τρόπον να μη ζητή να κάμη ιδικά του.



Εάν μεν λοιπόν έχετε αποφασίσει κατ' αρχήν, ω άνδρες Αθηναίοι, να παραχωρήσετε εις τον βασιλέα, όσα ούτος έχει καταλάβει ή αφού επρόλαβε, και έγινε κύριος αυτών ή αφού εξηπάτησε μερικούς των πολιτών των πόλεων τούτων, δεν έχετε ορθώς αποφασίσει κατά την γνώμην μου· εάν δε νομίζετε, ότι έχετε καθήκον και να πολεμήτε υπέρ των δικαίων, αν παραστή ανάγκη τούτου και να πάσχετε οτιδήποτε, πρώτον μεν θα έχετε ελπίδας να αποφύγετε ταύτα τόσον περισσοτέρας, όσον περισσότερον σταθεροί μείνητε εις την απόφασίν σας ταύτην, έπειτα δε θα φανήτε ότι σκέπτεσθε όσα πρέπει.



Ότι δε ούτε εγώ τώρα δεν λέγω τίποτε νέον προτρέπω σας να ελευθερώνετε τους Ροδίους, ούτε σεις θα κάμετε τίποτε νέον, αν πεισθήτε εις εμέ, θα το αποδείξω υπενθυμίζων γεγονότα τα οποία απέβησαν προς ωφέλειάν σας. Σεις προ τινών ετών απεστείλατε τον Τιμόθεον, ω άνδρες Αθηναίοι, να παράσχη βοήθειαν εις τον Αριοβαρζάνην, αφού προσεθέσατε εις το ψήφισμα «χωρίς να παραβιάση τας σπονδάς προς τον βασιλέα». Αφού δε εκείνος αντελήφθη, ότι ο Αριοβαρζάνης μεν φανερά είχεν αποστατήσει από τον βασιλέα, η Σάμος δε εφρουρείτο υπό του Κυπροθέμιδος, τον οποίον είχεν εγκαταστήσει ο ύπαρχος του βασιλέως Τιγράνης ως άρχοντα ταύτης, εις μεν τον Αριοβαρζάνην απεφάσισε να μη παράσχη βοήθειαν, την δε Σάμον πολιορκήσας και βοηθήσας ηλευθέρωσεν·





και μέχρι της σήμερον εξ αιτίας τούτων δεν έγινε πόλεμος εκ μέρους του βασιλέως εναντίον σας. Διότι ουδείς εξ ίσου ήθελε πολεμήσει διά να αποκτήση περισσότερα από όσα έχει και διά να διατηρήση όσα έχει, αλλά δι' όσα μεν στερούνται όλοι πολεμούν όσον ημπορούν, διά να αυξήσουν δε όσα έχουν ουχί ομοίως πολεμούν, αλλ' επιθυμούν μεν να αυξήσουν όσα έχουν όταν δεν εμποδισθούν, νομίζουν δε ότι όσοι εναντιωθούν εις αυτούς δεν έχουν διαπράξει καμμίαν αδικίαν.



Ότι δε μου φαίνεται, ότι ουδέ η Αρτεμισία ήθελεν εναντιωθή εις την ενέργειάν σας ταύτην τώρα, αν η πόλις παρακολουθή εκ του πλησίον τα πράγματα της Ρόδου, αφού ολίγα ακούσετε, κρίνατε, αν σκέπτομαι ορθώς ή όχι. Εγώ νομίζω, ότι, αν μεν όλαι αι υποθέσεις του βασιλέως εις την Αίγυπτον πηγαίνουν συμφώνως προς τα σχέδιά του, πάρα πολύ ήθελε προσπαθήσει η Αρτεμισία να υποτάξη την Ρόδον εις αυτόν, όχι από εύνοιαν προς τον βασιλέα, αλλά διότι θέλει, αφού θα είναι εκείνος πλησίον αυτής, να του παράσχη μεγάλην ευεργεσίαν, διά να αποκτήση αμέριστον την εύνοιάν του.



Αν όμως αποτύχη, όπως λέγεται, εις τα σχέδιά του, πρέπει να νομίζετε, πράγμα το οποίον είναι αληθές, ότι η νήσος αύτη εις τίποτε δεν ήθελεν είναι χρήσιμος κατά το παρόν εις τον βασιλέα, παρά μόνον ως φρούριον της αρχής της, ώστε να την εμποδίζη να κινήται. Ώστε μου φαίνεται, ότι θα προετίμα σας ως κυρίους της νήσου ταύτης, χωρίς φανερά να σας την παραδώση, παρά να αφήση τον βασιλέα να την καταλάβη. Νομίζω μεν λοιπόν, ότι αύτη ουδέ θα βοηθήση αυτήν, αν δε κάμη τούτο, θα το κάμη κακώς και ασθενώς·




εξ άλλου όσον μεν αφορά το τι θα κάμη ο βασιλεύς, μα τον Δία, δεν ήθελον ισχυρισθή ότι εγώ τουλάχιστον γνωρίζω, ήθελον όμως διισχυρισθή, ότι συμφέρει εις την πόλιν να είναι φανερόν, ποίον εκ των δύο, θα έχη αξιώσεις επί της πόλεως των Ροδίων ή όχι· διότι δεν πρέπει να σκεπτώμεθα περί των Ροδίων όταν έχη αξιώσεις, αλλά περί ημών των ιδίων και όλων των Ελλήνων.





Αλλ' όμως και αν ακόμη οι ισχύοντες τώρα εις την Ρόδον είχον την πόλιν εις την εξουσίαν των διά της ιδίας δυνάμεώς των, δεν θα σας συνεβούλευον να τους λάβετε ως συμμάχους, ακόμη και αν υπισχνούντο ότι θα κάμουν όλα προς χάριν σας. Διότι βλέπω, ότι αυτοί πρώτον μεν διά να καταλύσουν το δημοκρατικόν πολίτευμα έλαβον με το μέρος των μερικούς πολίτας δημοκρατικούς συντηρητικούς, αφού δε κατώρθωσαν τούτο, πάλιν εξεδίωξαν τούτους. Εκείνοι λοιπόν, οι οποίοι δεν εφάνησαν πιστοί ούτε προς τον ένα ούτε προς τον άλλον, νομίζω ότι ουδέ προς σας ήθελον φανή σταθεροί σύμμαχοι.



Και ταύτα ουδέποτε θα έλεγον, εάν ενόμιζον, ότι ταύτα μόνον εις τους δημοκρατικούς εκ των Ροδίων είναι συμφέροντα· διότι ούτε ως αντιπρόσωπος των Ροδίων ενεργώ ούτε κανείς εξ αυτών μου είναι φίλος. Αλλ' όμως, και αν και αυτά τα δύο συνέβαινον, δεν θα τα έλεγον, εάν δεν ενόμιζον, ότι αυτά συμφέρουν εις σας, διότι βέβαια χαίρουν μαζί σας δι' όσα έχουν συμβή εις τους Ροδίους, εάν επιτρέπεται εις εμέ τον συνηγορούντα υπέρ της σωτηρίας αυτών να ομιλήσω τοιουτοτρόπως. Διότι θελήσαντες να σας στερήσουν εκείνων τα οποία σας ανήκον, έχουν χάσει την ελευθερίαν των, διότι ενώ ήτο εις την εξουσίαν των να είναι σύμμαχοι με ίσους όρους με σας που είσθε Έλληνες και καλύτεροι αυτών, είναι δούλοι βαρβάρων και δούλων, τους οποίους έχουσι δεχθή εις τας ακροπόλεις.



Πλησιάζω δε να λέγω, εάν σεις θελήσετε να τους βοηθήσετε, ότι η δυστυχία αυτή έχει αποβή προς όφελός των· διότι ευτυχούντες μεν δεν γνωρίζω εάν ποτέ ήθελον φανή σώφρονες, όντες Ρόδιοι, εμπράκτως δε αποκτήσαντες πείραν και διδαχθέντες, ότι η ασύνετος πολιτική γίνεται αιτία πολλών κακών εις τας δημοκρατίας, ίσως, αν έχουν κάποιαν τύχην, ήθελον γίνει σωφρονέστεροι κατά τον υπόλοιπον χρόνον. Τούτο δε δεν νομίζω μικράν ωφέλειαν δι' αυτούς. Λέγω λοιπόν, ότι πρέπει να προσπαθήτε να σώζετε τους άνδρας και να μη μνησικακήτε, ενθυμούμενοι, ότι και σεις πολλάκις έχετε εξαπατηθή από εκείνους οι οποίοι σας επεβουλεύθησαν και όμως ηθέλετε είπει ότι δεν είναι δίκαιον να τιμωρηθούν αυτοί διά τας απάτας ταύτας.





Προσέξατε όμως και εκείνο, ω άνδρες Αθηναίοι, ότι πολλούς πολέμους σεις έχετε διεξαγάγει και προς δημοκρατίας και προς ολιγαρχίας. Και τούτο μεν γνωρίζετε και σεις οι ίδιοι· αλλά διά ποιαν αιτίαν επολεμήσατε προς ένα έκαστον των δύο τούτων, τούτο ίσως κανείς από σας δεν σκέπτεται· προς μεν τας δημοκρατίας επολεμήσατε ή ένεκα ιδιωτικών συμφερόντων, διότι δεν ηδυνήθησαν να τακτοποιήσουν ταύτα διά κοινής συναινέσεως ή ένεκα μέρους γης ή ένεκα συνόρων ή ένεκα αντιζηλίας ή ηγεμονίας· προς δε τας ολιγαρχίας επολεμήσατε διά κανέν μεν απ' αυτά, αλλά διά την υπεράσπισιν της πολιτείας και της ελευθερίας·





ώστε εγώ δεν ήθελον διστάσει να είπω, ότι πρέπει να νομίζετε, ότι σας συμφέρει μάλλον να πολεμήτε εναντίον όλων των Ελλήνων εχόντων ως πολίτευμα την δημοκρατίαν, παρά να είναι φίλοι έχοντες ως πολίτευμα την ολιγαρχίαν. Διότι, εάν μεν είναι ελεύθεροι, νομίζω, ότι ουχί δυσκόλως ηθέλετε κάμει ειρήνην, προς εκείνους δε που ολιγαρχούνται ουδέ την φιλίαν νομίζω ασφαλή· διότι δεν είναι δυνατόν να είναι συμπαθείς οι ολίγοι εις τους πολλούς και εκείνοι που ζητούν να άρχουν εις εκείνους που προτιμούν να ζουν εν ισότητι.





Παραξενεύομαι δε, διότι κανείς από σας δεν νομίζει, ότι, αφού οι Χίοι και οι Μυτιληναίοι έχουν ολιγαρχικόν πολίτευμα και όλαι σχεδόν αι πόλεις πλησιάζουν να περιπέσουν εις την δουλείαν ταύτην, κινδυνεύει μαζί με αυτάς και αυτή η πολιτεία μας και διότι δεν σκέπτεται, ότι, αν γίνη είς ολιγαρχικός σύνδεσμός των πόλεων, ούτος δεν θα αφήση την δημοκρατουμένην πόλιν μας κυρίαν εαυτής. Διότι γνωρίζουν, ότι κανείς άλλος από ημάς δεν αποκαθιστά την ελευθερίαν πανταχού· διά τούτο λοιπόν, αν προσδοκώσι να γίνη κάτι κακόν εις αυτούς, τούτους θα θελήσουν να καταστρέψουν.

 

Τους μεν λοιπόν άλλους τους αδικούντας μερικούς απ' αυτούς πρέπει να νομίζωμεν εχθρούς εκείνων οι οποίοι έχουν πάθει κακά, αλλά εκείνους οι οποίοι καταλύουν τα δημοκρατικά πολιτεύματα διά να εγκαθιδρύσουν ολιγαρχικά συμβουλεύω να νομίζετε κοινούς εχθρούς όλων εκείνων που επιθυμούν την ελευθερίαν των.

Έπειτα είναι δίκαιον, ω άνδρες Αθηναίοι, ενώ σεις έχετε δημοκρατικόν πολίτευμα, να φαίνεσθε, ότι έχετε τοιαύτας διαθέσεις απέναντι των καταπιεζομένων δημοκρατιών, τας οποίας οι άλλοι ηθέλετε αξιώσει να έχουν προς σας, εάν κάποτε, πράγμα το οποίον είθε ποτέ να μη γίνη, ηθέλετε περιπέσει εις την ιδίαν δυστυχίαν. Και πράγματι, εάν κανείς είπη ότι οι Ρόδιοι δίκαια έχουν πάθει, δεν είναι καιρός κατάλληλος να ευχαριστηθή διά ταύτα· διότι πρέπει πάντοτε να φαίνωνται οι ευτυχούντες ότι σκέπτονται τα άριστα διά τους ατυχούντας, αφού βέβαια το μέλλον είναι άδηλον εις τους ανθρώπους όλους.



Έχω δε ακούσει πολλάκις τινάς εδώ ενώπιόν σας να λέγουν, ότι, ότε ητύχησεν η δημοκρατία μας, συνεφώνησαν μερικοί να την σώσουν· εκ τούτων εγώ μόνον τους Αργείους θα ενθυμηθώ προς το παρόν δι' ολίγων. Διότι δεν θα επεθύμουν σεις, οι οποίοι έχετε την φήμην ότι σώζετε πάντοτε τους άλλους, να φανήτε εις αυτήν την πράξιν τώρα κατώτεροι των Αργείων, οι οποίοι κατοικούντες χώραν γειτονικήν των Λακεδαιμονίων, αν και έβλεπον εκείνους κυρίους γης και θαλάσσης, δεν εδίστασαν ουδέ εφοβήθησαν να δείξουν τας ευνοϊκάς των διαθέσεις προς σας, αλλά και τους πρέσβεις οι οποίοι ήλθον εκ της Λακεδαίμονος, όπως λέγουν, διά να ζητήσουν να τους παραδοθούν μερικοί από τους φυγάδας σας, απεφάσισαν να τους μεταχειρισθούν ως εχθρούς, εάν δεν ήθελον αναχωρήσει προ της δύσεως του ηλίου.



Έπειτα δεν είναι αισχρόν, ω άνδρες Αθηναίοι, εάν ο μεν λαός των Αργείων δεν εφοβήθη εις εκείνας τας περιστάσεις ούτε το κράτος ούτε την δύναμιν των Λακεδαιμονίων, σεις δε που είσθε Αθηναίοι, βάρβαρον άνθρωπον και μάλιστα γυναίκα να φοβηθήτε; Εν τούτοις οι Αργείοι ήθελον δυνηθή να είπουν, ότι πολλάκις έχουν νικηθή υπό των Λακεδαιμονίων, σεις δε πολλάκις έχετε νικήσει τον βασιλέα, ουδεμίαν δε φοράν έχετε νικηθή, ούτε από τους δούλους του βασιλέως ούτε από αυτόν τον ίδιον· διότι εάν κάποτε κατά τι έχει υπερισχύσει ο βασιλεύς της πόλεώς μας, έχει επικρατήσει ή πείσας τους αθλιωτάτους εκ των Ελλήνων και προδότας μεταξύ αυτών, ή κατ' ουδένα άλλον τρόπον δεν έχει επικρατήσει.





Και τοιαύται επιτυχίαι δεν έχουν αποβή προς το συμφέρον του· αλλά θα εύρετε, ότι αυτός συγχρόνως και την πόλιν έκαμεν ασθενή εξυπηρετών τους Λακεδαιμονίους και συγχρόνως περί της βασιλείας του εκινδύνευσε πολεμών προς τον Κλέαρχον και τον Κύρον. Ούτε λοιπόν φανερά έχει υπερισχύσει ούτε έχει αποβή προς το συμφέρον του να επιβουλεύη τας άλλας πόλεις. Βλέπω δε εγώ μερικούς από σας τον μεν Φίλιππον πολλάκις να τον περιφρονήτε, διότι δήθεν δεν αξίζει τίποτε, τον δε βασιλέα να φοβήσθε ως φοβερόν εχθρόν εκείνων κατά των οποίων ήθελε κηρυχθή εχθρός. Εάν δε τον μεν Φίλιππον ως φαύλον δεν αποκρούσωμεν, εις τον βασιλέα δε υποχωρήσωμεν καθ' όλα, διότι δήθεν είναι φοβερός, προς ποίους, ω άνδρες Αθηναίοι, θα αντιταχθώμεν;



Είναι δε μερικοί, ω άνδρες Αθηναίοι, μεταξύ σας ικανοί να λέγουν τα δίκαια ενώπιόν σας υπέρ των άλλων, τους οποίους εγώ ήθελον παραινέσει τόσον μόνον, δηλαδή να ζητούν να λέγουν τα δίκαια εις τους άλλους προς το συμφέρον σας, διά να φαίνωνται αυτοί πρώτοι ότι πράττουν τα πρέποντα· διότι είναι άτοπον να προσπαθούν να σας διαφωτίσουν διά τα δίκαια, αφού αυτοί οι ίδιοι δεν πράττουν δίκαια· διότι δεν είναι δίκαιον αυτοί, ενώ είναι Αθηναίοι πολίται, να έχουν σκεφθή τους εναντίον των συμφερόντων σας λόγους και όχι ό,τι είναι προς το συμφέρον σας.



Εμπρός λοιπόν, δι' όνομα των θεών, σκεφθήτε, τι λοιπόν, εις το Βυζάντιον δεν είναι κανείς που να τους διαφωτίση πείθων αυτούς να μη καταλάβουν την Χαλκηδόνα, η οποία του βασιλέως μεν είναι, είχετε δε αυτήν σεις, κανέν δε δικαίωμα από πουθενά δεν είχον εκείνοι επ' αυτής· μηδέ την Σηλυβρίαν να καταλαμβάνουν, πόλιν η οποία ήτο ποτέ σύμμαχός σας και να την κάμουν υποτελή και να περιλαμβάνουν το έδαφός της εντός των ορίων του Βυζαντίου παρά τους όρκους και τας συνθήκας, εις τας οποίας έχει γραφή αι πόλεις να είναι αυτόνομοι.





Ουδέ τον Μαύσωλον, εν όσω έζη, ουδέ αφού απέθανεν εκείνος την Αρτεμισίαν, υπάρχει κανείς να διαφωτίση να μη καταλαμβάνη την Κων και την Ρόδον και άλλας πόλεις ελληνικάς, τας οποίας ο βασιλεύς ο κύριός των διά συνθήκης είχε παραχωρήσει εις τους Έλληνας και προς απελευθέρωσιν των οποίων οι κατ' εκείνους τους χρόνους Έλληνες πολλούς κινδύνους εκινδύνευσαν και ωραίους αγώνας ηγωνίσθησαν. Εάν δε και λέγη κάποιος και εις τους δύο αυτούς, αλλ' εκείνοι οι οποίοι βέβαια θα πεισθούν εις τούτους, όπως φαίνεται, δεν υπάρχουν.





Εγώ δε νομίζω, ότι είναι δίκαιον μεν να αποκαταστήσετε το δημοκρατικόν πολίτευμα εις την Ρόδον· αλλ' όμως, και αν τούτο δεν είναι δίκαιον, όταν αποβλέψω εις όσα πράττουν ούτοι, νομίζω, ότι έχω υποχρέωσιν να σας συμβουλεύω να αποκαταστήσετε το δημοκρατικόν πολίτευμα. Διατί; Διότι, εν ω όλοι μεν, ω άνδρες Αθηναίοι, είναι έτοιμοι να πράττουν τα δίκαια, είναι αισχρόν σεις να μη θέλετε να τα πράττετε· εν ω δε όλοι οι άλλοι παρασκευάζονται πώς θα δυνηθούν να αδικούν, είναι ανανδρία και όχι δικαιοσύνη, να προβάλετε λόγους δικαίου χωρίς να επιχειρήτε να κάμετε τίποτε· διότι βλέπω, ότι όλοι κρίνονται άξιοι να λάβουν τα δίκαιά των, αναλόγως της δυνάμεως την οποίαν έχουν.



Και παράδειγμα τούτου έχω να λέγω εις όλους σας γνωστόν. Υπάρχουν εις τους Έλληνας δύο συνθήκαι προς τον βασιλέα, εκείναι τας οποίας έκαμεν η πόλις μας, τας οποίας όλοι επαινούν, και μετά ταύτα βραδύτερον εκείναι τας οποίας έκαμαν οι Λακεδαιμόνοι, τας οποίας όλοι κατηγορούν· και εις ταύτας τας δύο δεν έχουν ορισθή τα ίδια ως δίκαια· διότι διά τα δίκαια των ατόμων οι νόμοι εξασφαλίζουν εις τας πολιτείας την απόλαυσιν αυτών από κοινού και εξ ίσου δι' όλους, ασθενείς και ισχυρούς, τα δε ελληνικά δίκαια οι ισχυροί καθορίζουν διά τους ασθενεστέρους.




Επειδή λοιπόν δύνασθε να διακρίνετε τα δίκαια, πρέπει να εξετάσετε πώς θα είναι δυνατόν εις σας να τα πράξετε· θα δυνηθήτε δε να τα πράξετε, εάν ίδουν εις το πρόσωπόν σας όλοι τους κοινούς προστάτας της ελευθερίας όλων. Ευλόγως δε φαίνεται εις εμέ ότι είναι δυσκολώτατον εις σας να πράξετε τα πρέποντα· διότι εις τους άλλους μεν όλους τους ανθρώπους, είς αγών υπάρχει, ο αγών προς τους φανερούς εχθρούς, τούτων δε αν υπερισχύσουν, τίποτε δεν εμποδίζει αυτούς να είναι κύριοι των αγαθών των.



Εις σας δε, ω άνδρες Αθηναίοι, υπάρχουν δύο αγώνες· αυτός που υπάρχει και εις τους άλλους, αλλά ακόμη και άλλος προηγουμένως μεγαλύτερος τούτου· διότι πρέπει σεις σκεπτόμενοι να υπερισχύσετε εκείνων που έχουν ως προσπάθειάν των εδώ να πράττουν τα αντίθετα προς το συμφέρον της πόλεως. Όταν λοιπόν τίποτε δεν είναι δυνατόν να γίνη εξ αιτίας τούτων άνευ κόπου, ευκόλως συμβαίνει πολλάκις σεις να αποτυγχάνετε.



Του ότι όμως πολλοί πολιτικοί αφόβως τηρούν αυτήν την διαγωγήν εις την εξάσκησιν των καθηκόντων των απέναντι της πολιτείας, ίσως μεν κατ' εξοχήν αιτία είναι αι ωφέλειαι αι προερχόμεναι εξ εκείνων που τους μισθοδοτούν· αλλ' όμως δύναται τις και σας να κατηγορή διά τούτο. Διότι έπρεπε σεις, ω άνδρες Αθηναίοι, να σκέπτεσθε τα ίδια διά την εν τη πολιτεία τάξιν, τα οποία σκέπτεσθε και διά τας εκστρατείας. Ποια λοιπόν είναι αυτά; Σεις, ο εγκαταλείπων την ορισθείσαν υπό του στρατηγού τάξιν, νομίζετε ότι είναι πρέπον να χάση τα πολιτικά του δικαιώματα και να μη μετέχη όλως διόλου εις την διαχείρισιν των υποθέσεων της πολιτείας.


Πρέπει λοιπόν και εκείνους που εγκαταλείπουν την παραδεδομένην υπό των προγόνων τάξιν εις την πολιτείαν και πολιτεύονται συμμαχούντες με τους ολιγαρχικούς, να τους στερήσετε του δικαιώματος να σας δίδουν συμβουλάς· τώρα δε, εκ μεν των συμμάχων εκείνοι οι οποίοι έχουν ορκισθή, ότι θα έχουν τους αυτούς εχθρούς και φίλους νομίζετε ως έχοντας αρίστας διαθέσεις απέναντί σας, εκ δε των πολιτευομένων όσους γνωρίζετε, ότι είναι αφωσιωμένοι εις τους εχθρούς της πόλεως, τούτους νομίζετε πιστοτάτους.

Αλλά πράγματι δεν είναι δύσκολον να εύρη τις τι θα κατηγορήση τούτους ή διά τι θα επιπλήξη σας τους άλλους, αλλά επίπονον είναι να εύρη διά ποιων λόγων ή διά ποίας πράξεως θα επανορθώση κανείς όσα τώρα δεν έχουν ορθώς. Ίσως μεν λοιπόν ουδέ αρμόζον είναι εις την παρούσαν περίστασιν να ομιλή κανείς δι' όλα αλλ' εάν δυνηθήτε, όσα έχετε αποφασίσει να επικυρώσετε με κάποιαν πράξιν που απαιτεί το συμφέρον σας, και τα υπόλοιπα ολίγον κατ' ολίγον ήθελον βελτιωθή.


Εγώ μεν λοιπόν νομίζω, ότι πρέπει σεις να ασχολήσθε με προθυμίαν με την παρούσαν υπόθεσιν των Ροδίων και να πράττετε άξια της πόλεως, έχοντες εις τον νουν σας ότι ευχαριστείσθε να ακούετε, όταν κανείς επαινή τους προγόνους σας και αναπτύσση όσα έχουν πραχθή από εκείνους και μνημονεύη τα τρόπαιά των· πρέπει δε να νομίζετε, ότι τα τρόπαια ταύτα ανήγειραν οι πρόγονοί σας όχι διά να τα θαυμάζετε βλέποντες αυτά, αλλά και διά να μιμήσθε τας αρετάς εκείνων που τα ανήγειραν.



ΠΗΓΗ http://users.sch.gr/

http://bit.ly/2kjlkot    Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...►