Σάββατο 21 Μαρτίου 2020

στη Φλώρινα έφτασε Ο Οδυσσέας

Ο Οδυσσέας έφτασε στη Φλώρινα

Η παράσταση του κρατήρα των Πετρών με σκηνές από την Οδύσσεια
Στον αρχαιολογικό χώρο της ελληνιστικής πόλης των Πετρών, αποκαλύφθηκε πήλινος κρατήρας με σκηνές από ραψωδίες της Οδύσσειας του Ομήρου. Το ανάγλυφο αγγείο βρέθηκε σπασμένο σε 47 κομμάτια και σήμερα έχει ανασυντεθεί, αποκαλύπτοντας το σύνολο του εντυπωσιακού διάκοσμου.

Σκηνές από ραψωδίες της Οδύσσειας του Ομήρου έφερε πάνω του ο ανάγλυφος κρατήρας που αποκαλύφθηκε στον αρχαιολογικό χώρο της ελληνιστικής πόλης των Πετρών Φλώρινας. Εύρημα μοναδικό και εντυπωσιακό, ο κρατήρας, που έχει ύψος 24 εκατοστά και χρονολογείται πριν από μέσα του 1ου π.Χ. αιώνα, δηλαδή πριν την καταστροφή του οικισμού, κατασκευάστηκε από πηλό σε τοπικό εργαστήριο.

Η αφηγηματική του παράσταση με σκηνές από την Οδύσσεια επιβεβαιώνει ότι το ομηρικό έπος ήταν ένα αγαπημένο λογοτεχνικό είδος για τους κατοίκους του οικισμού, αρκετά χρόνια μετά την δημιουργία του. 

Ο Οδυσσέας έφτασε στη Φλώρινα
Ο πήλινος κρατήρας των Πετρών
«Επιπλέον αποδεικνύεται η στενή σχέση ανάμεσα στα λογοτεχνικά κείμενα και την παραγωγή πήλινων αγγείων, τα οποία το αγοραστικό κοινό μπορούσε να τα αποκτήσει ευκολότερα από ότι τα αντίστοιχα πολυτελή μεταλλικά αντικείμενα», δήλωσε στο «Έθνος της Κυριακής», η αρχαιολόγος-μουσειολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας, Ελπινίκη Ναούμ, η οποία μελέτησε τον κρατήρα. Η εισήγησή της με τίτλο «Ανάγλυφος κρατήρας με σκηνές από την Οδύσσεια από τις Πέτρες Φλώρινας», με όλες τις λεπτομέρειες της παράστασης και τα συμπεράσματα, θα παρουσιαστεί στην Ι΄ Διεθνή Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική, η οποία ήταν προγραμματισμένη να γίνει την προηγούμενη εβδομάδα στη Θεσσαλονίκη, αλλά αναβλήθηκε λόγω των μέτρων για τον κορωνοϊό και μετατέθηκε για αργότερα.

Ο Οδυσσέας έφτασε στη Φλώρινα
Ο αρχαιολογικός χώρος των Πετρών
Η Οδύσσεια αποτελείται από περίπου 12.110 στίχους και περιγράφει την δεκαετή περιπλάνηση του Οδυσσέα για τον νόστο, την επιστροφή στην πατρίδα του, την Ιθάκη, μετά την κατάληψη της Τροίας και είναι το δεύτερο μεγάλο ηρωικό έπος της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, μετά την Ιλιάδα. Ο ανάγλυφος κρατήρας βρέθηκε σπασμένος σε 47 κομμάτια το 2011, στη διάρκεια των ανασκαφών στις Πέτρες Φλώρινας, στο πλαίσιο έργων ανάδειξης του χώρου (ΕΣΠΑ Δυτικής Μακεδονίας 2007-2013), στην περιοχή του Νότιου πλατώματος και εντός οικίας. Είχε κατασκευαστεί με μικτή τεχνική, που περιλάμβανε την χρήση μήτρας και τροχού. Η κατάσταση διατήρησής του ήταν καλή και σήμερα έχει ανασυντεθεί, αποκαλύπτοντας το σύνολο του ανάγλυφου διακόσμου, το οποίο και είναι σκηνές από τις ραψωδίες της Οδύσσειας. Η επιλογή του θέματος, μόνο τυχαία δεν είναι. Ο κατασκευαστής ήθελε να στείλει ένα έμμεσο μήνυμα για την γενναιότητα και την υπεροχή των Ελλήνων, σε μια εποχή και μια περιοχή όπου είχε επιβληθεί η ρωμαϊκή κυριαρχία.

Ο Οδυσσέας έφτασε στη Φλώρινα
Άποψη του αρχαιολογικού χώρου των Πετρών Φλώρινας
Παρόμοιοι κρατήρες, του 2ου και 1ου π.Χ. αιώνα έχουν βρεθεί και σε άλλες περιοχές της κεντρικής και δυτικής Μακεδονίας και δείχνουν την επιθυμία των κατοίκων να έχουν αγγεία διακοσμημένα, που έδιναν έναν…αέρα πολυτέλειας, χωρίς να είναι κατασκευασμένα από πολύτιμο μέταλλο. «Το εργαστήριο ανάγλυφων αγγείων της ελληνιστικής πόλης των Πετρών φαίνεται πως διέθετε τεχνίτες-κεραμείς με προσωπικές καλλιτεχνικές αναζητήσεις, όπως συνάγεται από την εύρεση μητρών που δεν μοιάζουν με αυτές της Πέλλας, καθώς και από την παραγωγή και άλλων σχημάτων αγγείων. Εκτός από σκύφους, οι κεραμείς των Πετρών δείχνουν μια προτίμηση και σε άλλα αγγεία, όπως  αμφορείς και κυρίως κρατήρες, είτε  ύψους 25 εκ., είτε  μεγαλύτερου μεγέθους, περίπου 0,50 μ., δηλαδή διπλάσιου ύψους, όπως αυτός  του Επίκουρου που αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια. Επίσης, η εύρεση δυο υπογραφών κεραμέων πάνω σε ανάγλυφα αγγεία, του Επίκουρου και του Ασκληπιόδωρου, εκφράζει την περηφάνεια των καλλιτεχνών της περιοχής και είναι δηλωτική της επίγνωσης της καλλιτεχνικής τους αξίας», αναφέρει η κ. Ναούμ. Πρόκειται για εγχώρια παραγωγή ανάγλυφων αγγείων κάτω από την επίδραση του κεραμικού εργαστηρίου της μακεδονικής πρωτεύουσας, της Πέλλας, ενώ είναι πια βέβαιη η ύπαρξη ενός δραστήριου δικτύου κεραμικών εργαστηρίων στην περιοχή της κεντρικής και δυτικής Μακεδονίας, που διέθετε έναν κοινό καλλιτεχνικό κώδικα.

Ένας παρόμοιος κρατήρας που βρέθηκε παλιότερα στον αρχαιολογικό χώρο των Πετρών, έφερε παράσταση διονυσιακού θιάσου. Παριστάνονται συνολικά 13 μορφές, από τις οποίες οι 4 δημιουργούν σύμπλεγμα ανά δύο. Κεντρική μορφή αποτελεί ο θεός Διόνυσος, ο οποίος πλαισιώνεται από τους οπαδού του, Σάτυρους και μία Μαινάδα , οι περισσότεροι σε εκστατική κατάσταση μέθης. Σύμφωνα με την κ. Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, σήμερα Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού, που τον έχει δημοσιεύσει, «ένα αντίστοιχο παράλληλο μελαμβαφούς ανάγλυφου αγγείου με διονυσιακό θέμα υπάρχει στο Ερμιτάζ, με πιθανή προέλευση από αττικό εργαστήριο και χρονολόγηση στον 2ο π.Χ. αιώνα. Συνεπώς ο τύπος αυτού του αγγείου με την σύνθεση κατασκευή (σκύφος ανάγλυφος με προσθήκη τροχήλατων και χειροποίητων τμημάτων), απαντά σε όλη την επικράτεια κατά τους ελληνιστικούς χρόνους».

Ο Οδυσσέας έφτασε στη Φλώρινα
Το ανατολικό τμήμα της ελληνιστικής πόλης των Πετρών
Η ελληνιστική πόλη των Πετρών βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νομού Φλώρινας σε μικρή απόσταση από το Αμύνταιο και την ομώνυμη λίμνη των Πετρών. Ιδρύθηκε πιθανότατα από τον Φίλιππο Β΄ με σκοπό τον έλεγχο των συνόρων και την ενοποίηση των τοπικών φυλετικών ομάδων.  Η περίοδος μετά τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. συμπίπτει με την ακμή της πόλης, γεγονός που σχετίζεται με τη διέλευση της Εγνατίας οδού από την περιοχή. Η κατασκευή της Εγνατίας οδού 130-120 π.Χ. από τον ανθύπατο Γ. Εγνάτιο, η οποία συνέδεε τη δύση με την ανατολή, ξεκινούσε από τη Ρώμη, έφθανε Δυρράχιο και από εκεί Βυζάντιο, βοήθησε ώστε να αναπτυχθούν οικονομικά πολλές περιοχές από τις οποίες διερχόταν, ανάμεσα σε αυτές ήταν και περιοχές της Άνω και Κάτω Μακεδονίας, όπως ο οικισμός των Πετρών που γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση. Στην περίοδο της ακμής της η πυκνοκατοικημένη πόλη των περίπου 5000 κατοίκων, είχε αστικό χαρακτήρα με υψηλό βιοτικό επίπεδο και εκτός από το τοπικό εργαστήριο παραγωγής ανάγλυφων αγγείων, λειτουργούσαν επίσης εργαστήρια κοροπλαστικής, λιθοξοϊκής και μεταλλοτεχνίας, όπως μαρτυρούν τμήματα από μήτρες για ανάγλυφα αγγεία και ειδώλια, που βρέθηκαν κατά στην ανασκαφική έρευνα. Στα δημόσια οικοδομήματα του οικισμού, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη συγκαταλέγονται μια κρήνη σε κομβικό σημείο και ένα ιερό του Δία
Τα ειδώλια, οι επιγραφές και τα αγάλματα που έχουν βρεθεί στην ανασκαφή και στη γύρω περιοχή, δίνουν πληροφορίες για τη θρησκευτική ζωή των κατοίκων της πόλης. Κυρίαρχη θεότητα είναι ο Δίας και η θεά του κυνηγιού, Άρτεμης. Επίσης, ο Ηρακλής κυναγίδας, η Αφροδίτη, ο Έρωτας, η Αθηνά και η ανατολικής καταγωγής θεότητα, Κυβέλη. Η παρουσία νομισμάτων από περιοχές εντός και εκτός Μακεδονίας μαρτυράει εμπορικές σχέσεις και συναλλαγές σε μια ευρεία γεωγραφική έκταση, ενώ ιδιαίτερα στενή είναι η σχέση της πόλης με την μακεδονική πρωτεύουσα, την Πέλλα. Η καταστροφή της ελληνιστικής πόλης των Πετρών προσδιορίστηκε στα μέσα του 1ου αι. π.Χ. σύμφωνα με θησαυρό 125 ασημένιων δηναρίων φυλαγμένο σε ένα αγγείο. 


Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος

Ο Οδυσσέας έδιωξε την πιστή του Πηνελόπη γιατί τον απάτησε;



Ο Οδυσσέας έδιωξε την πιστή του Πηνελόπη γιατί τον απάτησε;
Αττικός ερυθρόμορφος σκύφος (αγγείο πόσης με δύο οριζόντιες λαβές) από το Chiusi (σημερινή Τοσκάνη). Αποδίδεται στον "Ζωγράφο της Πηνελόπης" (επώνυμο αγγείο). Στην κύρια όψη του αγγείου απεικονίζεται ο Τηλέμαχος με την Πηνελόπη (σκηνή η οποία δίνει άλλωστε το συμβατικό όνομα στον ανώνυμο αγγειογράφο του συγκεκριμένου αγγείου). Η Πηνελόπη, μπροστά από τον αργαλειό της, όπου υφαίνει το πλούσια διακοσμημένο σάβανο του γερο-Λαέρτη, κάθεται απελπισμένη σε δίφρο. Η στάση της φανερώνει απόγνωση και λύπη. Μπροστά της στέκεται το Τηλέμαχος κρατώντας δύο δόρατα. Στην άλλη όψη του αγγείου εικονίζεται η αναγνώριση του Οδυσσέα από τη γριά υπηρέτριά του.
Αν η Πηνελόπη δεν ήταν μυθικό πρόσωπο, πού θα ήταν ο τάφος της; Στην Ιθάκη, είναι η προφανής απάντηση. Αλλά ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας, τον είδε αλλού. 

Κοντά στη Μαντίνεια της Αρκαδίας και στον Ορχομενό. Μέσα σε μια οργιώδη φύση με ποικίλες βελανιδιές, υπήρχαν ιερό του Διός και ο τάφος του Επαμεινώνδα. Από τη Μαντίνεια ένας δρόμος πήγαινε προς το Μεθύδριον, κωμόπολη που υπαγόταν στη Μεγαλόπολη και άλλοι δύο προς τον Ορχομενό.

«Στον ένα υπάρχει το λεγόμενο στάδιο του Λάδα, όπου προπονούνταν στο τρέξιμο ο Λάδας», γράφει ο Παυσανίας στα «Αρκαδικά», «κοντά σ’ αυτό υπάρχει ιερό της Άρτεμης και δεξιά του δρόμου ένας σωρός χώματος ψηλός· λένε πως αυτός είναι ο τάφος της Πηνελόπης, χωρίς ο ισχυρισμός αυτός να βρίσκεται σε συμφωνία με το ποίημα που λέγεται Θεσπρωτίς.

Στο ποίημα αυτό αναφέρεται πως η Πηνελόπη έκανε από τον Οδυσσέα, μετά την επιστροφή του από την Τροία ένα γιο Πτολιπόρθη. Κατά την παράδοση των Μαντινέων ο Οδυσσέας καταλόγισε εις βάρος της Πηνελόπης πως είχε φέρει στο σπίτι εραστές και την απέπεμψε· εκείνη πήγε πρώτα στη Λακεδαίμονα, αργότερα όμως μετοίκησε από τη Σπάρτη στη Μαντίνεια, όπου και πέθανε».

Οι αρχαίοι Έλληνες, οι ίδιοι που εξόρισαν τον δίκαιο Αριστείδη (και κάποιοι ανάμεσά τους επειδή είχαν βαρεθεί να ακούνε πόσο δίκαιος είναι) δεν χαρίστηκαν ούτε στην ομηρική Πηνελόπη, τη σύζυγο του Οδυσσέα.  Παρότι το όνομά της ήταν από τότε και έφτασε ως τις μέρες μας σαν σύμβολο της συζυγικής αφοσίωσης, της έδωσαν, όπως σε όλους τους ήρωές τους, και τρωτά σημεία.

Η ιδέα ότι η Πηνελόπη, εν τέλει, είχε απιστήσει στον Οδυσσέα, δεν είναι άγνωστη στους μελετητές των ομηρικών επών. Κρίνουν από τον κάποιες λέξεις που ακούει ο ήρωας στο ταξίδι του, από τον χρησμό του Τειρεσία στον Αδη και από φράσεις που του λέει η ίδια η βασίλισσα, που τον περίμενε είκοσι χρόνια με υπομονή και με λαχτάρα. Βεβαίως, τίποτα δεν παρουσιάζεται ξεκάθαρα. Αλλωστε, οι αμφιβολίες βοηθούν ένα έργο τέχνης να λαμβάνει περισσότερες διαστάσεις.

Για όσους δεν θυμούνται τον μύθο, ας πούμε ότι σύμφωνα με τον Όμηρο, η Πηνελόπη περιμένει τον Οδυσσέα να επιστρέψει στην Ιθάκη μετά το πέρας του Τρωικού πολέμου και τη νίκη των Ελλήνων. Εκείνος όμως περιπλανιέται παρά τη θέλησή του και περνά αμέτρητες δοκιμασίες, χάνοντας διαρκώς συντρόφους του. Τον δρόμο του εμποδίζουν φονικά τέρατα, γοητευτικές και πλανεύτρες γυναίκες ή και μάγισσες, φουρτουνιασμένες θάλασσες, θυμωμένοι θεοί και άλλα πολλά.

Και ενώ εκείνος μάχεται στα πελάγη, η Πηνελόπη δίνει τη δική της μάχη στο ανάκτορο, περιμένοντας με αγωνία και λαχτάρα την  επιστροφή του. Μια ομάδα μνηστήρων, η αριστοκρατία της περιοχής, την πιέζει να ξεχάσει τον Οδυσσέα και να παντρευτεί ξανά.

Παρά τις αρνητικές πιθανότητες, ο Οδυσσέας φτάνει τελικά στο σπίτι του, όχι σαν μεγαλοπρεπής βασιλιάς που επιστρέφει, αλλά μετεμφιεσμένος σε γέρο ζητιάνο. Ονειρευόταν τη στιγμή επί  δυο δεκαετίες, αλλά γι’ αυτόν δεν του ετοιμάζουν γιορτή καλωσορίσματος. Αντίθετα, κανονίζονται οι τελικές ρυθμίσεις για να του αρπάξουν την εξουσία. Μήπως είναι πολύ αργά για να σώσει τη γυναίκα του και το βασίλειό του; Αν δεν τα καταφέρει να κάνει ένα ακόμα θαύμα, ο Οδυσσέας θα χάσει όλα εκείνα για τα οποία πάλεψε.

Η Πηνελόπη, η οποία καθυστερούσε την επιλογή ανάμεσα στους 108 μνηστήρες ξηλώνοντας κάθε βράδυ το υφαντό στον αργαλειό της, υποκύπτει κάποια στιγμή και ορίζει αγώνα τοξοβολίας ο οποίος θα αναδείξει τον μελλοντικό της σύζυγο. Αυτός που θα μπορέσει να τεντώσει το τόξο του Οδυσσέα και να ρίξει ένα βέλος που θα περάσει μέσα από δώδεκα τσεκούρια, θα κερδίσει το χέρι της βασίλισσας και θα την παντρευτεί.

Ο Οδυσσέας έδιωξε την πιστή του Πηνελόπη γιατί τον απάτησε;
Ο Οδυσσέας ως ταπεινός ζητιάνος παρουσιάζεται στην Πηνελόπη, που κάθεται σκεφτική. Oι υπόλοιπες μορφές της σκηνής απεικονίζουν πιθανόν τον Τηλέμαχο, το Λαέρτη και το χοιροβοσκό Εύμαιο. Πήλινο "μηλιακό" ανάγλυφο. 460-450 π.Χ. (Νew York, Metropolitan Museum of Art 30.11.9.)
Ο ένας μετά τον άλλον, οι μνηστήρες δεν τα καταφέρνουν. Ετοιμάζονται να τα παρατήσουν, όταν εμφανίζεται ένας κουρελιάρης ζητιάνος, που βγαίνει μπροστά και απαιτεί να δοκιμάσει. Σύμφωνα με τους κανόνες έχει αυτό το δικαίωμα. Η αντίδραση των μνηστήρων ήταν να οργιστούν και να τον ειρωνευτούν. Αλλά ο ζητιάνος τεντώνει το τόξο χωρίς να διστάσει και ξαφνικά τα γέλια σταματούν. Ρίχνει ένα βέλος που περνά κατ’ ευθείαν μέσα από τις λαβές των δώδεκα τσεκουριών. Ο διαγωνισμός τέλειωσε, όμως η μάχη αρχίζει. Ο Οδυσσέας τους τοξεύει έναν- έναν και τους σκοτώνει. Τώρα, που κέρδισε και πάλι τον θρόνο του, πρέπει να κερδίσει και τη γυναίκα του. Και αυτό θα γίνει, όταν θα φανεί ότι ξέρει το μυστικό για το κρεβάτι τους.

Η Πηνελόπη ζητά να μεταφέρουν έξω το κρεβάτι τους για να ξαπλώσει ο ξένος. Αλλά ο Οδυσσέας, που το έφτιαξε μόνος του από έναν κορμό ελιάς που φύτρωνε εκεί, γύρω στον οποίο έχτισε το δωμάτιο, ξέρει ότι δεν μετακινείται. Ετσι, πέφτουν ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Δεν ξέρουμε αν έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα, επειδή ο αρκαδικός μύθος άλλα μαρτυρά.

Κι έπειτα, υπάρχει και ένα σπουδαίο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, με τίτλο «Η απόγνωστη της Πηνελόπης» (Επαναλήψεις Β) γραμμένο στο στρατόπεδο εξορίστων της Λέρου, το 1968. Ο ποιητής λέει πως τον γνώρισε εξαρχής, αλλά ζητούσε, τρομαγμένη, μια δικαιολογία να καθυστερήσει λίγο ακόμη:

«Γι’ αυτόν, λοιπόν, είχε ξοδέψει είκοσι χρόνια,/ είκοσι χρόνια αναμονής και ονείρων, για τούτον τον άθλιο,/τον αιματόβρεχτο ασπρογένη; Ρίχτηκε άφωνη σε μια καρέκλα,/κοίταξε αργά τους σκοτωμένους μνηστήρες, στο πάτωμα, σα να κοιτούσε/ νεκρές τις ίδιες της επιθυμίες. Και: «καλωσόρισες», του είπε,/ακούγοντας ξένη, μακρινή, τη φωνή της. Στη γωνιά, ο αργαλειός της/ γέμιζε το ταβάνι με καγκελωτές σκιές· κι όσα πουλιά είχε υφάνει με κόκκινες λαμπρές κλωστές σε πράσινα φυλλώματα, αίφνης,/τούτη τη νύχτα της επιστροφής, γυρίσαν στο σταχτί και μαύρο/χαμοπετώντας στον επίπεδο ουρανό της τελευταίας της καρτερίας».



http://bit.ly/2kjlkot    Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► 


Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only