ΚΙΟΝΙΑ
Πρόκειται για έναν από τους σηµαντικότερους τόπους λατρείας των αρχαίων Ελλήνων, άµεσα συνυφασµένο µε την ίδρυση και τη διάρκεια ζωής της αρχαίας πόλης της Τήνου από τον 4ο αιώνα π.Χ. Αποτελεί το µοναδικό ιερό στις Κυκλάδες που είναι αφιερωµένο εξολοκλήρου στον Ποσειδώνα, το θεό της θάλασσας. Σύµφωνα µε µαρτυρίες, ο θεός λατρευόταν και ως γιατρός κατά τα αρχαία χρόνια. Άλλωστε, κατά την ελληνιστική περίοδο παρατηρείται έξαρση της λατρείας των ηρώων-ιατρών. Προς το τέλος του 4ου αι. π.Χ. οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κυρίως οι βασιλικοί οίκοι των Αντιγονιδών και των Λαγιδών κρατούν στα χέρια τους την τύχη των Κυκλάδων και οργανώνουν οικοδοµικά προγράµµατα, στα οποία θα πρέπει να είχε ενταχθεί και το ιερό του Ποσειδώνα στα Κιόνια. Ένδειξη της επιρροής τους, µεταξύ άλλων, πρέπει να είναι και το οκτάκτινο αστέρι που διακοσµεί τα φατνώµατα της οροφής της Κρήνης, θέµα αγαπητό στη Μακεδονία, που βρέθηκε και στον τάφο του Φιλίππου Β’.
Κάποια ίχνη προϊστορικής κατοίκησης βρέθηκαν στην περιοχή δυτικά του ιερού, χωρίς όµως να διαπιστωθεί καµία συνέχεια µέχρι τα µέσα του 4ου αι. π.Χ., όπου ανάγονται οι πρώτες ενδείξεις λατρείας στο χώρο. Την ίδια εποχή µετατοπίστηκε από το Ξώµπουργο στην περιοχή της σηµερινής χώρας της Τήνου το αστικό και διοικητικό κέντρο του νησιού, ενώ προς το τέλος του ίδιου αιώνα εµφανίζονται και τα πρώτα µνηµειώδη κτίρια στα Κιόνια. Πριν από την ίδρυσή του υπάρχουν µαρτυρίες ότι προϋπήρχε ένα άλλο ιερό, χτισµένο µέσα σε άλσος. Εκεί λέγεται ότι κατέφευγαν οι ναυτικοί και όσοι ταξίδευαν, για να εξευµενίσουν το θεό της θάλασσας, ώστε να έχουν καλό ταξίδι και να µπορέσουν χωρίς προβλήµατα να «περάσουν» απέναντι στο νησί της ∆ήλου, όπου θα κάνουν το προσκύνηµά τους.
Η ανοικοδόµηση του µεγαλόπρεπου ναού του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης, όπως είδαµε πιο πάνω, χρονολογείται στα µέσα του 4ου αι π.Χ.. Ο ρυθµός του είναι δωρικός-αυστηρός και λιτός, αλλά µε πρωτότυπες πινελιές, όπως είναι η κρήνη-εξέδρα, που οφείλονται στην τηνιακή έµπνευση. Τα οικοδοµικά υλικά που χρησιµοποιήθηκαν είναι εξολοκλήρου ντόπια και, µεταξύ αυτών, γνεύσιος και µάρµαρο σε διάφορες αποχρώσεις. Το ιερό προσκλήθηκαν να διακοσµήσουν γλύπτες από διάφορα µέρη, όπως ο Τελεσίνος ο Αθηναίος, ο Αγασίας ο Εφέσιος, ενώ ο Μακεδόνας Ανδρόνικος από την Κύρηστο κατασκεύασε ένα περίφηµο ηλιακό ρολόι (βρίσκεται τώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού). Το οικοδοµικό πρόγραµµα του τέλους του 2ου αι π.Χ. που περιλάµβανε επιβλητικά σε όγκο κτίρια, όπως τη µεγάλη στοά και το µνηµειώδη βωµό, συµπίπτει µε τη µεγάλη οικονοµική άνθηση των Κυκλάδων, όταν η ∆ήλος γίνεται ελεύθερο λιµάνι και εγκαθίστανται πολλοί ξένοι, κυρίως Ιταλοί. Περιορισµένη σε κλίµακα οικοδοµική δραστηριότητα διαπιστώνεται στη ρωµαϊκή εποχή, ύστερα από µια περίοδο παρακµής. Από τα µέσα του 1ου αι π.Χ., όµως, η παλιά αίγλη σβήνει και στα µέσα του 3ου αι µ.Χ. το ιερό εγκαταλείπεται. Τα προβλήµατα της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας, σε συνδυασµό µε τις επιδροµές των Ερούλων, που κατέστρεψαν και την Αθήνα το 267/8 µ.Χ., έβαλαν τέλος σε έξι αιώνων ιστορία. Ένας κεραµικός κλίβανος λειτουργεί για λίγο πάνω στα ερείπια των θερµών και φαίνεται ότι το ιερό δεν ήταν πια παρά ένας ερειπιώνας, όπου θα σύχναζαν µόνο όσοι αναζητούσαν έτοιµο οικοδοµικό υλικό για να το χρησιµοποιήσουν αλλού.
Πόσο φηµισµένος ήταν ο ναός αυτός, µπορούµε να το διαπιστώσουµε από την αναφορά του Στράβωνα σ’ αυτόν ως «µέγα και θέας άξιον», αλλά και από τη µεγάλη εµβέλεια της φήµης του, που ξεπερνούσε τα σύνορα του τότε ελληνικού κόσµου και έφτανε µέχρι την Ιταλία και τη Μ. Ασία. Στο ιερό αυτό, επίσης, διοργανώνονταν και εορτές προς τιµήν του θεού, τα ξακουστά «Ποσειδώνια» και «Ποσείδια» (τους µήνες Ιανουάριο-Φεβρουάριο). Τότε συγκεντρωνόταν πολύς κόσµος από όλη την Ελλάδα, διοργανώνονταν θεατρικοί αγώνες και τελούνταν θυσίες αιγοπροβάτων. Από περιγραφές του ναού και ανασκαφές που έχουν γίνει µαθαίνουµε ότι στο ιερό υπήρχαν υπερµεγέθη αγάλµατα του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης.Την ίδια εποχή καθιερώθηκε και η λατρεία της Αµφιτρίτης, συζύγου του Ποσειδώνα, η οποία λατρευόταν για τις θεραπευτικές ιδιότητες που ασκούσε σε γυναίκες, που δεν µπορούσαν να τεκνοποιήσουν. Το ιερό αυτό είχε παρόµοια φήµη µε το Ασκληπιείο της Επιδαύρου και άρρωστοι το επισκέπτονταν, εµπιστευόµενοι τις ευεργετικές του ικανότητες. Είναι γεγονός, άλλωστε, ότι το περιβάλλον, όπου ήταν χτισµένο, µέσα σε άλσος και δίπλα στη θάλασσα, ευνοούσε την ανάρρωσή τους. Οι ιερείς του ναού, εκτός των άλλων καθηκόντων τους, έκαναν και επεµβάσεις σε ασθενείς.
Η λατρεία του Ιερού αυτού διήρκεσε ως τον 4ο αι µ.Χ., όταν διαδόθηκε ο Χριστιανισµός, η καινούρια θρησκεία, και εγκαταλείφθηκε το µέχρι τότε ελληνικό δωδεκάθεο. Μετά την εγκατάλειψη της λατρείας του ιερού, πολλά οικοδοµικά του σκέλη χρησιµοποιήθηκαν από τους ντόπιους για ανέγερση σπιτιών, εκκλησιών, καθώς και για «πεζούλες» στα χωράφια τους. Η τελειωτική καταστροφή του ναού επήλθε επί Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας, όταν οι κατακτητές εκµεταλλεύτηκαν ό,τι είχε αποµείνει στο µέρος, αγάλµατα, κίονες και άλλα σκέλη, για ανέγερση εκκλησιών και άλλων κτιρίων.
Από τις ανασκαφές των Βέλγων αρχαιολόγων H. Demoulin και P. Graindor στις αρχές του περασµένου αιώνα (1903 και 1905) ανακαλύφθηκαν τα κατάλοιπα του ναού, η κρήνη, τα αγάλµατα, τα ψηφιδωτά, το περίφηµο ηλιακό ρολόι του Ανδρόνικου από την Κύρηστο και άλλα. Μερικά από αυτά τα ευρήµατα εκτίθενται σήµερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου.
ΞΩΜΠΟΥΡΓΟ
Ο βράχος του Εξωµβούργου βρίσκεται σε υψόµετρο 640 µ. και δεσπόζει στη µέση του νότιου τµήµατος του νησιού. Αποτελεί σήµα κατατεθέν και κόσµηµα της Τήνου και υποδέχεται τους επισκέπτες από τη στιγµή που το καράβι προσεγγίζει το λιµάνι της Χώρας. Είναι άµεσα συνδεδεµένο µε τη ζωή των κατοίκων της Τήνου και µε την ασφαλή τους διαµονή, λόγω της φυσικής οχύρωσής του.
Η ιστορία του ξεκινά από τα πολύ παλιά χρόνια, θα αναφερθούµε, όµως, µόνο σε όσα τεκµήρια υπάρχουν. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης ανάγονται στην εποχή του Χαλκού, όταν κτίζεται το Κυκλώπειο τείχος του Ξώµπουργου. Το γεγονός αυτό µαρτυρεί ότι ο µέχρι τότε οικισµός στη θέση Βρυόκαστρο παύει να είναι ασφαλής, πιθανότατα λόγω θαλάσσιων επιδροµών, και οι κάτοικοί του αναγκάζονται να αναζητήσουν ένα ασφαλέστερο καταφύγιο. Η κατοίκηση στο βράχο αυτό συνεχίζεται και κατά τη Γεωµετρική εποχή και τους Σκοτεινούς αιώνες. Το νεκροταφείο έξω από τα τείχη, το οποίο ήρθε στο φως από τις ανασκαφές της καθηγήτριας Αρχαιολογίας κ Νότας Κούρου, είναι σύνηθες φαινόµενο της εποχής εκείνης. Την ίδια περίοδο (10ο-7ο αι π.Χ.) χρονολογούνται οι λάκκοι µε πυρές στην περιοχή αυτή, ενώ το Ιερό της Μεγάλης Θεάς και Κόρης τοποθετείται στα αρχαϊκά χρόνια. Η λατρεία του προσαρµόστηκε στα δεδοµένα της εποχής και στη λατρεία του ∆ωδεκάθεου, και ο ναός-θεσµοφόριο αφιερώθηκε στη θεά ∆ήµητρα και την κόρη της Περσεφόνη.
Η ασφάλεια και η ειρήνη που επικρατούσε στο Αιγαίο τα κλασικά χρόνια έδωσε την ευκαιρία στους κατοίκους του νησιού να εγκαταλείψουν το Ξώµπουργο, ιδρύοντας πόλη στα παράλια. Έτσι ο βράχος θα παραµείνει στην αφάνεια ως τα Βυζαντινά χρόνια που θα κατοικηθεί ξανά, φτάνοντας στο απόγειό του. Οι επιδροµές και οι συνεχείς επιθέσεις ανάγκασαν τους Τηνιακούς να µαζευτούν ξανά γύρω από το γρανιτένιο βράχο, αρχικά ιδρύοντας πρωτεύουσα στην περιοχή του σηµερινού χωριού Ξυνάρα.
Το 1207 την Τήνο κατέλαβαν οι αδελφοί Ανδρέας και Ιερεµίας Γκίζη. Από τις πρώτες τους κινήσεις ήταν να οχυρώσουν το βράχο και να χτίσουν φρούριο. Το «Κάστρο της Αγίας Ελένης», όπως ονοµάστηκε, πήρε την ονοµασία του από το οµώνυµο εκκλησάκι που υπήρχε στην κορυφή του. Μέχρι και τον τελευταίο απόγονο των Γκίζηδων, το 1390, το κάστρο της Τήνου φηµιζόταν για την οχύρωσή του και την ασφάλεια που παρείχε στο λαό. Τους Γκίζηδες διαδέχτηκε η Βενετική ∆ηµοκρατία και, έπειτα από συνεννόηση µε τους ντόπιους ώστε να µην περιέλθουν στα χέρια των Τούρκων, ορίστηκε ένας διοικητής µε τον τίτλο του «Ρέκτορα Τήνου και Μυκόνου». Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρµπαρόσσα κατέλαβε για λογαριασµό του Σουλτάνου την Τήνο, η οποία, όµως, επαναστάτησε ζητώντας και πάλι τους Βενετούς. Έτσι, η
Γαληνοτάτη επανέκτησε το νησί, το οποίο αποτέλεσε και τη µοναδική κτήση της στις Κυκλάδες. Το φρούριο ξαναχτίστηκε πιο δυνατό από ποτέ και σύµφωνα µε τη σύγχρονη δόµηση στα µέσα του 16ου αι µ.Χ. Η ΒΑ-ΝΑ πλευρά του βράχου ήταν φυσικά οχυρωµένη. Εποµένως, ενίσχυση χρειαζόταν µόνο η πλευρά της πλαγιάς, όπου ήταν χτισµένη η πόλη. Οι πληροφορίες δίνουν περίπου 100 κτίρια, σπίτια και καταστήµατα, καθώς και δυο εκκλησίες στο Borgo (=οικισµός έξω από το κάστρο).Οι κάτοικοι στην πλειονότητά τους ασχολούνταν µε τη γεωργία, αφού το κάστρο αποτελούσε, εκτός από καταφύγιο, και την κεντρική αγορά όλου του νησιού. Τα 600 περίπου µέτρα του τείχους περιλάµβαναν ΝΑ ένα ψηλό πύργο, Α το αποκαλούµενο «µισοφέγγαρο», Α-ΒΑ το κεντρικό οχύρωµα, ΒΑ ένα ψηλό τετράγωνο πύργο (“La Punta”), και Β∆ τη δευτερεύουσα πύλη, απ’ όπου εισέρχονταν στο κάστρο οι κάτοικοι και τα ζώα σε περίπτωση πολιορκίας. Η ζωή µέσα στο κάστρο ήταν στενόχωρη, καθώς οι δρόµοι ήταν στενοί και στα σπίτια µετά βίας χωρούσαν δυο άτοµα. Οι κάτοικοι του κάστρου κυµαίνονταν στους 1000-2000.
Το 17ο αι οι κάτοικοι δεν ξεπερνούσαν τους 800, από τους οποίους µόνο οι 200 ήταν άνδρες. Την πλειονότητα αποτελούσαν γυναικόπαιδα και ηλικιωµένοι. Εκτός από τους άντρες και οι γυναίκες του νησιού ήταν φηµισµένες για τη συµβολή τους στη ζωή και συντήρηση του Κάστρου.
Το κάστρο της Τήνου άντεξε σε πολλές επιδροµές: Σαρακινών, Τούρκων, ∆υτικών κ.α. Το 1715-42 έγινε η τελευταία επιδροµή, η οποία ήταν και καταστροφική. Με ειδική συνθήκη µεταξύ των διοικητών του νησιού και των Τούρκων, το νησί περιήλθε στους τελευταίους, οι οποίοι φρόντισαν να καταστρέψουν ολοσχερώς το κάστρο. Έτσι, το «Φρούριο της Αγίας Ελένης», έπειτα από 508 χρόνια πέφτει. Οι κάτοικοι, όσοι δε µετακόµισαν στη νεοσύστατη Χώρα, εγκαταστάθηκαν σε χωριά, εγκατέλειψαν το νησί ή µάταια προσπάθησαν να κατοικήσουν στο νεκρό πλέον Borgo. Τότε ήταν, άλλωστε, που έλαβε και το σηµερινό όνοµά του το Εξώµβουργο ή Ξώµπουργο (πριν ονοµαζόταν Κάστρο), από την ιταλική πόλη “soborgo” που σηµαίνει προάστιο ή «έξω από το µπούργκο» (=µ
Σήµερα το Ξώµπουργο προσελκύει τους επισκέπτες και τους προκαλεί να περπατήσουν στους ιστορικούς και ξεχασµένους του δρόµους και τα ερείπιά του. Η φροντίδα των πιστών συντηρεί το ξωκλήσι του Αγίου Μηνά και την Αγία Ελεούσα, που χτίστηκαν το 1828. Το µοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού κρύβει την ιστορία του, που ανάγεται στο 17ο αιώνα και θα συζητηθεί παρακάτω.
Ο βράχος του Εξωµβούργου βρίσκεται σε υψόµετρο 640 µ. και δεσπόζει στη µέση του νότιου τµήµατος του νησιού. Αποτελεί σήµα κατατεθέν και κόσµηµα της Τήνου και υποδέχεται τους επισκέπτες από τη στιγµή που το καράβι προσεγγίζει το λιµάνι της Χώρας. Είναι άµεσα συνδεδεµένο µε τη ζωή των κατοίκων της Τήνου και µε την ασφαλή τους διαµονή, λόγω της φυσικής οχύρωσής του.
Η ιστορία του ξεκινά από τα πολύ παλιά χρόνια, θα αναφερθούµε, όµως, µόνο σε όσα τεκµήρια υπάρχουν. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης ανάγονται στην εποχή του Χαλκού, όταν κτίζεται το Κυκλώπειο τείχος του Ξώµπουργου. Το γεγονός αυτό µαρτυρεί ότι ο µέχρι τότε οικισµός στη θέση Βρυόκαστρο παύει να είναι ασφαλής, πιθανότατα λόγω θαλάσσιων επιδροµών, και οι κάτοικοί του αναγκάζονται να αναζητήσουν ένα ασφαλέστερο καταφύγιο. Η κατοίκηση στο βράχο αυτό συνεχίζεται και κατά τη Γεωµετρική εποχή και τους Σκοτεινούς αιώνες. Το νεκροταφείο έξω από τα τείχη, το οποίο ήρθε στο φως από τις ανασκαφές της καθηγήτριας Αρχαιολογίας κ Νότας Κούρου, είναι σύνηθες φαινόµενο της εποχής εκείνης. Την ίδια περίοδο (10ο-7ο αι π.Χ.) χρονολογούνται οι λάκκοι µε πυρές στην περιοχή αυτή, ενώ το Ιερό της Μεγάλης Θεάς και Κόρης τοποθετείται στα αρχαϊκά χρόνια. Η λατρεία του προσαρµόστηκε στα δεδοµένα της εποχής και στη λατρεία του ∆ωδεκάθεου, και ο ναός-θεσµοφόριο αφιερώθηκε στη θεά ∆ήµητρα και την κόρη της Περσεφόνη.
Η ασφάλεια και η ειρήνη που επικρατούσε στο Αιγαίο τα κλασικά χρόνια έδωσε την ευκαιρία στους κατοίκους του νησιού να εγκαταλείψουν το Ξώµπουργο, ιδρύοντας πόλη στα παράλια. Έτσι ο βράχος θα παραµείνει στην αφάνεια ως τα Βυζαντινά χρόνια που θα κατοικηθεί ξανά, φτάνοντας στο απόγειό του. Οι επιδροµές και οι συνεχείς επιθέσεις ανάγκασαν τους Τηνιακούς να µαζευτούν ξανά γύρω από το γρανιτένιο βράχο, αρχικά ιδρύοντας πρωτεύουσα στην περιοχή του σηµερινού χωριού Ξυνάρα.
Το 1207 την Τήνο κατέλαβαν οι αδελφοί Ανδρέας και Ιερεµίας Γκίζη. Από τις πρώτες τους κινήσεις ήταν να οχυρώσουν το βράχο και να χτίσουν φρούριο. Το «Κάστρο της Αγίας Ελένης», όπως ονοµάστηκε, πήρε την ονοµασία του από το οµώνυµο εκκλησάκι που υπήρχε στην κορυφή του. Μέχρι και τον τελευταίο απόγονο των Γκίζηδων, το 1390, το κάστρο της Τήνου φηµιζόταν για την οχύρωσή του και την ασφάλεια που παρείχε στο λαό. Τους Γκίζηδες διαδέχτηκε η Βενετική ∆ηµοκρατία και, έπειτα από συνεννόηση µε τους ντόπιους ώστε να µην περιέλθουν στα χέρια των Τούρκων, ορίστηκε ένας διοικητής µε τον τίτλο του «Ρέκτορα Τήνου και Μυκόνου». Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρµπαρόσσα κατέλαβε για λογαριασµό του Σουλτάνου την Τήνο, η οποία, όµως, επαναστάτησε ζητώντας και πάλι τους Βενετούς. Έτσι, η
Γαληνοτάτη επανέκτησε το νησί, το οποίο αποτέλεσε και τη µοναδική κτήση της στις Κυκλάδες. Το φρούριο ξαναχτίστηκε πιο δυνατό από ποτέ και σύµφωνα µε τη σύγχρονη δόµηση στα µέσα του 16ου αι µ.Χ. Η ΒΑ-ΝΑ πλευρά του βράχου ήταν φυσικά οχυρωµένη. Εποµένως, ενίσχυση χρειαζόταν µόνο η πλευρά της πλαγιάς, όπου ήταν χτισµένη η πόλη. Οι πληροφορίες δίνουν περίπου 100 κτίρια, σπίτια και καταστήµατα, καθώς και δυο εκκλησίες στο Borgo (=οικισµός έξω από το κάστρο).Οι κάτοικοι στην πλειονότητά τους ασχολούνταν µε τη γεωργία, αφού το κάστρο αποτελούσε, εκτός από καταφύγιο, και την κεντρική αγορά όλου του νησιού. Τα 600 περίπου µέτρα του τείχους περιλάµβαναν ΝΑ ένα ψηλό πύργο, Α το αποκαλούµενο «µισοφέγγαρο», Α-ΒΑ το κεντρικό οχύρωµα, ΒΑ ένα ψηλό τετράγωνο πύργο (“La Punta”), και Β∆ τη δευτερεύουσα πύλη, απ’ όπου εισέρχονταν στο κάστρο οι κάτοικοι και τα ζώα σε περίπτωση πολιορκίας. Η ζωή µέσα στο κάστρο ήταν στενόχωρη, καθώς οι δρόµοι ήταν στενοί και στα σπίτια µετά βίας χωρούσαν δυο άτοµα. Οι κάτοικοι του κάστρου κυµαίνονταν στους 1000-2000.Το 17ο αι οι κάτοικοι δεν ξεπερνούσαν τους 800, από τους οποίους µόνο οι 200 ήταν άνδρες. Την πλειονότητα αποτελούσαν γυναικόπαιδα και ηλικιωµένοι. Εκτός από τους άντρες και οι γυναίκες του νησιού ήταν φηµισµένες για τη συµβολή τους στη ζωή και συντήρηση του Κάστρου.
Το κάστρο της Τήνου άντεξε σε πολλές επιδροµές: Σαρακινών, Τούρκων, ∆υτικών κ.α. Το 1715-42 έγινε η τελευταία επιδροµή, η οποία ήταν και καταστροφική. Με ειδική συνθήκη µεταξύ των διοικητών του νησιού και των Τούρκων, το νησί περιήλθε στους τελευταίους, οι οποίοι φρόντισαν να καταστρέψουν ολοσχερώς το κάστρο. Έτσι, το «Φρούριο της Αγίας Ελένης», έπειτα από 508 χρόνια πέφτει. Οι κάτοικοι, όσοι δε µετακόµισαν στη νεοσύστατη Χώρα, εγκαταστάθηκαν σε χωριά, εγκατέλειψαν το νησί ή µάταια προσπάθησαν να κατοικήσουν στο νεκρό πλέον Borgo. Τότε ήταν, άλλωστε, που έλαβε και το σηµερινό όνοµά του το Εξώµβουργο ή Ξώµπουργο (πριν ονοµαζόταν Κάστρο), από την ιταλική πόλη “soborgo” που σηµαίνει προάστιο ή «έξω από το µπούργκο» (=µΣήµερα το Ξώµπουργο προσελκύει τους επισκέπτες και τους προκαλεί να περπατήσουν στους ιστορικούς και ξεχασµένους του δρόµους και τα ερείπιά του. Η φροντίδα των πιστών συντηρεί το ξωκλήσι του Αγίου Μηνά και την Αγία Ελεούσα, που χτίστηκαν το 1828. Το µοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού κρύβει την ιστορία του, που ανάγεται στο 17ο αιώνα και θα συζητηθεί παρακάτω.
πηγη tinos360
http://bit.ly/2kjlkot Επισκεφτείτε την
ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...:
Facebook...►
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.