Δευτέρα 13 Απριλίου 2020

Ο εμπνευστής της ιδέας των πρώτων καταδρομέων Στρατηγός Ιφικράτης

Στρατηγός Ιφικράτης: Ο εμπνευστής της ιδέας των πρώτων καταδρομέων
Ο Ιφικράτης υπήρξε από τους κορυφαίους και ευφυέστερους στρατιωτικούς της Αρχαίας Ελλάδας, ο οποίος συνέλαβε και εφήρμοσε ποικίλους νεωτερισμούς, συμβάλλοντας καταλυτικά στην εξέλιξη της ελληνικής πολεμικής τέχνης. Οι «ιφικράτειοι» πελταστές ήταν οι πρώτοι καταδρομείς.
Λεπτομέρεια από Κορινθιακό μελανόμορφο αγγείο που παριστά οπλίτη που φέρει έμβλημα των πεζοναυτών της πόλης (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)Είναι από το Αρχείο Σ. Σκαρμίντζου. Επίσης γνωρίζουμε ότι οι πελταστές ήταν συνήθως εξοπλισμένοι με τρία ακόντια, τα οποία κρατούσαν το ένα στο ένα χέρι και τα άλλα δύο στο άλλο χέρι μαζί με την ασπίδα.Εδώ αυτός ο συνδυασμός υπάρχει σε αυτόν τον κρανιοφόρο οπλίτη αν και το δεξί του χέρι έχει καταστραφεί  στην ζωγραφική εδώ αλλά μπορούμε να το διακρίνουμε  αμυδρά να κρατά όρθιο το τρίτο ακόντιο, αριστερά της εικόνας
Ο Ιφικράτης ήταν Αθηναίος στρατηγός καταγόμενος από πτωχή οικογένεια, εκ του δήμου Ραμνούντος. Έζησε στο πρώτο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα. Διακρίθηκε όχι μόνο για τη γενναιότητά του και την πολεμική του ικανότητα, αλλά πολύ περισσότερο, για την επιτυχή εφαρμογή στρατιωτικών μεταρρυθμίσεων τακτικής και οπλισμού, τις οποίες επέβαλε ύστερα από την αποκτηθείσα εμπειρία και ανάλυση των διδαγμάτων του Πελοποννησιακού πολέμου.

Ο Ιφικράτης εμφανίστηκε στο ιστορικό προσκήνιο κατά τον Κορινθιακό Πόλεμο. Διακρίθηκε αρχικά στις ναυμαχίες στο Αιγαίο που είχαν ως συνέπεια την μερική αποκατάσταση της αθηναϊκής ναυτικής ισχύος. Έπειτα, ως διοικητής μισθοφορικού σώματος, που ο στρατηγός Κόνων οργάνωσε με περσικά χρήματα (τέλη του 393 π.Χ.), εστάλη στην συμμαχική Κόρινθο για να ενισχύσει την άμυνα τής πόλης εναντίον ενδεχόμενης επίθεσης του λακωνικού συνασπισμού.
Σχέδια σε Πέλτες  πελταστών στους ελληνικούς στρατούς
Το σώμα αυτό αποτελείτο κυρίως από ελαφρά οπλισμένους άνδρες, σε μια παραλλαγή των Θρακών πελταστών-ακοντιστών. Οργανώθηκε, εκπαιδεύτηκε και ενεργούσε σύμφωνα με τις ιδέες και απόψεις του διοικητή του. Σύντομα οι «ιφικράτειοι» πελταστές (βαρύτερα οπλισμένοι από τους Θράκες πελταστές, αλλά ελαφρύτερα από τους κλασσικούς βαρείς οπλίτες), όπως ονομάστηκαν, θα δικαίωναν τις επιλογές του νεαρού στρατηγού.
Ο πελταστής ήταν είδος αρχαίου πολεμιστή. Εμφανίστηκε κατά την Κλασική εποχή (περίπου 5ος με 4ος αιώνας π.Χ.). Οι πελταστές ήταν συνήθως εξοπλισμένοι με την πέλτη, ελαφριά θρακική ασπίδα η οποία είχε μία εσοχή σαν μισοφέγγαρο, και τρία ακόντια, τα οποία κρατούσαν το ένα στο ένα χέρι και τα άλλα δύο στο άλλο χέρι μαζί με την ασπίδα. Οι πελταστές χρησιμοποιούσαν διάφορα επιθετικά όπλα, όπως σφεντόνες και μικρά ακόντια. Εκείνη την εποχή ο κάθε στρατιώτης πλήρωνε από μόνος του για τον εξοπλισμό του. Έτσι, οι πελταστές χρησιμοποιούσαν ανίσχυρα όπλα, επειδή δεν ήταν αρκετά πλούσιοι για να αγοράσουν τόξα ή δόρατα.
Οι επιτυχίες αυτές αύξησαν την αθηναϊκή δύναμη και επιρροή και ακολούθως ανησύχησαν τους Σπαρτιάτες οι οποίοι αντέδρασαν πιο δυναμικά στέλνοντας τον βασιλιά τους Αγησίλαο Β΄ με στρατό και στόλο. Ο τελευταίος πραγματοποίησε δύο εκστρατείες στην περιοχή της Κορίνθου κατά τα έτη 391 και 390 π.Χ. καταλαμβάνοντας αρκετές θέσεις και οικισμούς γύρω από την Κόρινθο, μεταξύ των οποίων και το Λέχαιο.

Η επικράτηση του Αγησίλαου φαινόταν αδιαμφισβήτητη και οι Βοιωτοί, σύμμαχοι των Αθηναίων, έσπευσαν να ζητήσουν ειρήνη. Τότε ακριβώς οι πελταστές του Ιφικράτους κατατρόπωσαν μία σπαρτιατική μόρα (στρατός) (600 άνδρες) προκαλώντας απώλειες 250 νεκρών και αγνώστου αριθμού τραυματιών (μάχη του Λεχαίου).

Η μόρα αυτή επέστρεφε από την Σικυώνα στο Λέχαιο αφού πρώτα είχε συνοδεύσει κάποιους συμπατριώτες τους, κατοίκους των Αμυκλών, που πήγαιναν στην πατρίδα τους για να συμμετάσχουν σε μια τοπική γιορτή.
Σχέδια σε Πέλτες πελταστών στους ελληνικούς στρατούς
Ο Ιφικράτης και ο Καλλίας παρατήρησαν ότι η μόρα δεν είχε «ψιλούς», ούτε επαρκή κάλυψη ιππικού και αποφάσισαν να την προσβάλουν με τους ευκίνητους πελταστές. Ο Καλλίας με τους οπλίτες του έμεινε κοντά στην Κόρινθο ως εφεδρεία που τελικά δεν χρειάστηκε. Οι πελταστές με αλλεπάλληλες προσβολές και υποχωρήσεις κατάφεραν να αποσυντονίσουν και να καταπονήσουν τους πιο δυσκίνητους αντιπάλους, που τελικά υποχώρησαν άτακτα προς το Λέχαιο.
Η αναπάντεχη ήττα αλλά και το μέγεθος της συμφοράς (η Σπάρτη έχασε το ένα δέκατο των πολιτών της) των μέχρι τότε αήττητων Σπαρτιατών προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στην Ελλάδα και ιδιαίτερα μεταξύ των Λακεδαιμονίων βαθύ πένθος, κλονίζοντας σοβαρά το κύρος τής σπαρτιατικής στρατιωτικής ισχύος
.
Μάλιστα, ο Αγησίλαος επιστρέφοντας στην Σπάρτη μετά το συμβάν, φρόντισε ώστε ο στρατός του να μπαίνει στις πόλεις, όπου επρόκειτο να διανυκτερεύσει, αφού νυχτώσει και να βγαίνει από αυτές όσο το δυνατόν νωρίτερα το πρωί, ενώ στην Μαντίνεια δεν διανυκτέρευσε καν, αλλά τη διέσχισε μέσα στη νύχτα για να μην δουν οι στρατιώτες του τους Μαντινείς να χαίρονται από την ήττα των Σπαρτιατών.
Αττικό αγγείο με Έλληνα ασπιδοφόρο να κρατά πέλτη -Αρχές 5ου αι π.Χ. -Μουσείο του Λούβρου
Το καλοκαίρι του ιδίου έτους κατατρόπωσε ξανά (με τέχνασμα) τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους, Αβυδινούς υπό τον Αναξίβιο ο οποίος έπεσε στη μάχη.Από τους ιστορικούς, και κυρίως από τον βιογράφο του Κορνήλιο Νέπωτα, χαρακτηρίζεται ως ένας από τους ευφυέστερους στρατηγούς της εποχής του, από τους οποίους μάλιστα ούτε οι μεγαλύτεροι σε ηλικία δεν μπορούν να τον ξεπεράσουν.

Ο ένας εκ των δύο λιμένων της Κορίνθου ,το Λέχαιο 
Είχε την ικανότητα να επιβάλλεται αλλά και να εμπνέει τους υφισταμένους του, ώστε τα στρατεύματά του να διακρίνονται από αυστηρή πειθαρχία και συνοχή. Τον σεβασμό των στρατιωτών του τον κέρδιζε και με το προσωπικό του παράδειγμα, καθώς ήταν ο ίδιος γενναίος, ριψοκίνδυνος και μοιραζόταν τις κακουχίες που ταλαιπωρούσαν τους άνδρες του.
Προσιτός και αυστηρός, αναλόγως των περιστάσεων, δίκαιος σε ουσιώδη ζητήματα όπως η διανομή των λαφύρων, «εργασία εξίσου σπουδαία με τη μισθοδοσία για τους στρατούς της εποχής του». Επίσης η ικανότητά του να κερδίζει τις μάχες με ελάχιστο κόστος τού εξασφάλιζε την εμπιστοσύνη των ανδρών του.
Επιτύμβια στήλη του νεαρού Δεξίλεω, (394/3 π.Χ.)Αθηναίου ιππέα, που διακρίθηκε στον Κορινθιακό Πόλεμο

Επέβαλε συνεχή και εντατική εκγύμναση στους στρατιώτες του εκπαιδεύοντάς τους για την αντιμετώπιση διαφόρων περιπτώσεων (ενέδρες, αιφνιδιασμούς, επιθέσεις, τακτικές υποχωρήσεις κ.α.). Δεν επέτρεπε την αδράνεια, ακόμα και σε καιρό ειρήνης, πολλές φορές δε έβρισκε πρωτότυπους τρόπους για να το πετύχει.
Λεπτομέρεια από Κορινθιακό μελανόμορφο αγγείο που παριστά οπλίτη που φέρει έμβλημα των πεζοναυτών της πόλης (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)Είναι από το Αρχείο Σ. Σκαρμίντζου. Επίσης γνωρίζουμε ότι οι πελταστές ήταν συνήθως εξοπλισμένοι με τρία ακόντια, τα οποία κρατούσαν το ένα στο ένα χέρι και τα άλλα δύο στο άλλο χέρι μαζί με την ασπίδα.Εδώ αυτός ο συνδυασμός υπάρχει σε αυτόν τον κρανιοφόρο οπλίτη αν και το δεξί του χέρι έχει καταστραφεί στην ζωγραφική εδώ αλλά μπορούμε να το διακρίνουμε αμυδρά να κρατά όρθιο το τρίτο ακόντιο, αριστερά της εικόνας
Μέρος από αναπαράσταση του εικονογράφου σχεδιαστή Χρήστου Γιαννόπουλου 
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο πλους του αθηναϊκού στόλου προς την Κέρκυρα το 373 π.Χ.. Για να κερδίσει χρόνο αλλά και για να διατηρεί σε εγρήγορση και όσο το δυνατόν καλύτερη φυσική κατάσταση τα πληρώματα, οργάνωνε αγώνες ταχύτητας μεταξύ των πλοίων.
Επίσης κατά τις απαραίτητες στάσεις για ανεφοδιασμό στην ξηρά, τα εφόδια δεν συγκεντρώνονταν ώστε να μοιραστούν δίκαια σε όλους, αλλά κάθε πλήρωμα είχε δικαίωμα να αρπάξει όσα ήθελε.
Έτσι «βραβεύονταν» πάλι οι γρηγορότεροι. Με τον τρόπο αυτό ο στόλος κάλυψε την απόσταση μέχρι την Κέρκυρα κωπηλατώντας και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Το 388 π.Χ. εστάλη με οχτώ τριήρεις και 1.200 πελταστές στον Ελλήσποντο εναντίον του σπαρτιατικού στόλου και των συμμάχων του. Οι περισσότεροι των πολεμιστών του ήταν παλαίμαχοι των επιχειρήσεων στην Πελοπόννησο κατά τα προηγούμενα χρόνια.
Συχνά εφάρμοζε ευφυή τεχνάσματα και στρατηγήματα για να παραπλανήσει και αιφνιδιάσει τους αντιπάλους και πάντα λάμβανε αυξημένα μέτρα για να μην βρεθεί προ απροόπτου ο ίδιος. Ωστόσο, όταν το έκρινε απαραίτητο, τα τεχνάσματα στόχευαν στους υφισταμένους του, ώστε να διαλυθεί τυχόν ηττοπάθεια και να διατηρηθεί ακμαίο το ηθικό.
Ο πελταστής ήταν είδος αρχαίου πολεμιστή. Εμφανίστηκε κατά την Κλασική εποχή (περίπου 5ος με 4ος αιώνας π.Χ.). Οι πελταστές ήταν συνήθως εξοπλισμένοι με την πέλτη, ελαφριά θρακική ασπίδα η οποία είχε μία εσοχή σαν μισοφέγγαρο, και τρία ακόντια, τα οποία κρατούσαν το ένα στο ένα χέρι και τα άλλα δύο στο άλλο χέρι μαζί με την ασπίδα. Οι πελταστές χρησιμοποιούσαν διάφορα επιθετικά όπλα, όπως σφεντόνες και μικρά ακόντια. Εκείνη την εποχή ο κάθε στρατιώτης πλήρωνε από μόνος του για τον εξοπλισμό του. Έτσι, οι πελταστές χρησιμοποιούσαν ανίσχυρα όπλα, επειδή δεν ήταν αρκετά πλούσιοι για να αγοράσουν τόξα ή δόρατα.

Σε μια περίπτωση που ο στρατός του υστερούσε αριθμητικά, φρόντισε να διαδοθούν στους άνδρες του φήμες περί δωροδοκίας εχθρικών τμημάτων, ώστε αυτά να αυτομολήσουν πριν την επικείμενη μάχη. Η υποτιθέμενη προδοσία όπλισε το στράτευμα του Ιφικράτη με περισσό θάρρος και πίστη στην νίκη.
Έδινε μεγάλη βαρύτητα στην ψυχολογία των εμπλεκομένων, ματαιώνοντας κάποιες φορές τη σύγκρουση την τελευταία στιγμή, αν έβλεπε ότι δεν μπορούσε να αναστρέψει την ηττοπάθεια των δικών του ή την αισιοδοξία των αντιπάλων.
Γενικά προσπαθούσε να εκβιάσει προς όφελός του το αποτέλεσμα της μάχης, χρησιμοποιώντας κάθε διαθέσιμο μέσο. Αυτό άλλωστε επίτασσε και η εποχή του. Οι συγκρούσεις στον ελλαδικό χώρο ήταν πλέον συνεχείς, με αποτέλεσμα η οικονομία δυνάμεων και πόρων να είναι κεφαλαιώδους σημασίας.


Αττικό αγγείο με Έλληνα ασπιδοφόρο να κρατά πέλτη  -Αρχές 5ου αι π.Χ. -Μουσείο του Λούβρου 

Πελταστές και οπλίτης ελληνικού στρατεύματος
Ο Ιφικράτης υπήρξε από τους κορυφαίους και ευφυέστερους στρατιωτικούς της Αρχαίας Ελλάδας, με πολυετή δράση σε διάφορα μέτωπα της ανατολικής Μεσογειακής λεκάνης. Συνέλαβε και εφήρμοσε ποικίλους νεωτερισμούς, συμβάλλοντας καταλυτικά στην εξέλιξη της ελληνικής πολεμικής τέχνης.
Συχνά χαρακτηρίζεται ως ένας από τους τρεις μεγάλους στρατιωτικούς μεταρρυθμιστές του 4ου π.Χ. αιώνος, ακολουθούμενος από τον Επαμεινώνδα και τον Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας!!…
ΜΕ ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ: 

Βικιπαίδεια, 
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ 

Σημειώσεις

 Ξενοφώντος, Ελληνικά, Δ΄ 5,18
 Διόδ. 15, 43.
 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Γ΄1, σελ. 406
 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Γ΄1, σελ. 449
 Διόδ. 15, 44, 4
 Περιοδικό PANZER, τχ.21, σελ. 49
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Γ΄2, σελ. 22
Βιβλιογραφία και Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ξενοφώντος, Ελληνικά, βιβλία Δ', Ε'
Κορνηλίου Νέπωτος, Ιφικράτης (αγγλικά)
Διοδώρου Σικελιώτου, Ιστορική Βιβλιοθήκη στη Βικιθήκη
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμοι Γ1 &Γ2, Εκδοτικής Αθηνών
Κωνσταντίνου Κλαδή, «Ιφικράτης, ο ιδρυτής των πελταστών», περιοδικό PANZER, εκδόσεις Περισκόπιο, τχ 21 στη live-pedia.
Γιάννη Καργάκου, «Ο Ιφικράτης και οι τακτικές των πελταστών», Περιοδ. Ιστορικές σελίδες, τχ 6
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Αρχείο Σ. Σκαρμίντζου. 
Λήμμα «Ιφικράτης» στις εγκυκλοπαίδειες:
ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΤΑΝΙΚΑ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ, Εκδοτικής Αθηνών
ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τόμος ΙΓ, Φοίνιξ Ε.Π.Ε.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Γιώργου Χαραλαμπόπουλου Έλληνες εναντίον Ελλήνων στην Αρχαία Ελλάδα, Αιματοχυσίες του 4ου αι. π.Χ. (ΜΕΡΟΣ Γ') στην Ιστορία Εικονογραφημένη
William Smith, «Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology», (1870), Λήμμα: Iphicrates
Άρθρο για τους Πελταστές και τον Ιφικράτη στο περιοδικό Ερμείον αναρτημένο στον ιστότοπο Ελληνικός Δρόμος.
Η εξέλιξη του Ελληνιστικού πεζικού, μέρος 1: Οι μετασχηματισμοί του Ιφικράτους (αγγλικά)


ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Ο Κορνήλιος Νέπως (λατ. Cornelius Nepos, περ. 100- περ. 24 π.Χ.) ήταν Ρωμαίος βιογράφος και ιστορικός. Κατάγονταν από την εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία (κοιλάδα του Πάδου). Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Ρώμη αποφεύγοντας την ενεργό συμμετοχή στο δημόσιο βίο και συχνάζοντας σε κύκλους λογίων. Ανέπτυξε φιλία με πρόσωπα εξέχοντα στην πολιτική της εποχής του, όπως με τον Κικέρωνα και ήταν φίλος του Πομπωνίου του Αττικού και του ποιητή Κάτουλλου, ο οποίος του αφιέρωσε τα ποιήματά του.[1] Πέθανε μετά το το έτος 27 π.Χ. καθόσον μας δίδει το τέλος του Αττικού. Ο Νέπως, που δεν επεδίωκε την ιστορική ακρίβεια, έγραψε σε λιτό, ευχάριστο και κάποτε χαλαρό ύφος, με αποτέλεσμα να γίνει σύντομα σχολικός συγγραφέας.[2]

Εργογραφία

Χρονικά (Chronicon libri ή Chronica που περιλαμβάνουν τα σπουδαιότερα γεγονότα της ιταλικής ιστορίας. Αμφίβολο είναι ότι τα χρονικά του Νέπωτος ήταν μετάφραση των χρονικών του Απολλοδώρου[3]
Υποδείγματα (Exempla) που αποτελούνταν από πέντε τουλάχιστον βιβλία. Ήταν συλλογή ανεκδότων ηθικού περιεχομένου και συγκρίνονταν κυρίως τα αρχαία ρωμαϊκά ήθη προς εκείνα της εποχής του. Το βιβλίο γράφτηκε το 42 π.Χ. και προσέδωσε στον συγγραφέα του φήμη και αξία.
Βιογραφία Μάρκου Πορκίου Κάτωνος του Τιμητού. Το βιβλίο γράφτηκε με τη σύσταση του Αττικού και αποτέλεσε πρότυπο για την ανάπτυξη του είδους των επικηδείων (laudationes funebres).
Βιογραφία Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνος
Επιστολές μεταξύ του Κικέρωνος και του Νέπωτος.
Σύγγραμμα Γεωγραφικόν
Περί επιφανών ανδρών (de viris illustribus), που αποτελείται από δεκαέξι τουλάχιστον βιβλία. Οι επιφανείς άνδρες είναι Ρωμαίοι και ξένοι, βασιλείς, στρατηγοί, ρήτορες, ποιητές, φιλόσοφοι, ιστορικοί, γραμματικοί. Σήμερα σώζονται μόνο λίγα αποσπάσματα. Από τις βιογραφίες του τα πρωτεία κατέχουν οι βιογραφίες του Θεμιστοκλή, Αλκιβιάδη, Επαμεινώνδα, Αννίβα και Αττικού



Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only