Ιππαλεκτρυών: Ένα «άγνωστο» ον της Ελληνικής Μυθολογίας. Hippalectryon: An "unknown" creature of Greek Mythology
A youth rides on the back of a Hippalektryon, a creature with the foreparts of a horse, and the back legs, wings and tail of a rooster. Attributed to the Related to the Griffin-Bird Painter. Cup, siana. Attic Black Figure. ca 560 - 550 B.C.
Ένα όχι και τόσο γνωστό ον της Ελληνικής μυθολογίας είναι ο ιππαλεκτρυών. Πρόκειται για ένα φανταστικό όν, ένα υβριδικό πλάσμα που από τη μέση και πάνω έχει τη μορφή αλόγου και από τη μέση και κάτω τη μορφή κόκορα. Το πίσω του μέρος φέρει τη φτερωτή ουρά ενός κόκορα, έχει τα φτερά ενός κόκορα καθώς και τα πόδια ενός πτηνού. Ετυμολογικά η λέξη ιππαλεκτρυών προέρχεται από τη λέξη ἵππος που σημαίνει στα αρχαία Ελληνικά, άλογο και τη λέξη ἀλεκτρυών που σημαίνει αντίστοιχα κόκορας. Η ίδια λοιπόν η λέξη για να περιγράψει αυτό το ον αποτελεί και αυτή ένα «γλωσσικό υβρίδιο.»
Xenokles Painter. Man riding hippalektryon. Interior of an Attic black-figure lip cup, 540–530 BC. Homme chevauchant un hippalectryon. Intérieur d'une coupe à lèvres attique à figures noires, 540-530 av. J.-C. Altes Museum (Berlin)
Αν και στις γραπτές πηγές όπως θα δούμε το ο ιππαλεκτρυών δεν εμφανίζεται συχνά, ούτε υπάρχουν θεματικές ιστορίες ή μυθολογικοί κύκλοι που να τον αφορούν άμεσα, η πιο πρώιμη εμφάνισή του στην εικονογραφία χρονολογείται στον 9ο αι. π.Χ. από την Κνωσσό. Πιο ολοκληρωμένη η μορφή του εικονογραφικά και πιο συχνή παρατηρείται τον 6ο αι. π.Χ. και ιδιαίτερα σαν θέμα απεικόνισης στην κεραμική, αλλά και στην γλυπτική.
Στις εικόνες βλέπετε για παράδειγμα ένα δείγμα από γλυπτό που βρέθηκε στην Ακρόπολη και χρονολογείται στους αρχαϊκούς χρόνους. Συχνά απεικονίζεται και κάποιος πολεμιστής που ιππεύει το ον αυτό, που είναι και εικονογραφικό θέμα σε ορισμένες σειρές νομισμάτων.
A youth rides the back of a Hippalektryon. Attributed to the Xenokles Painter. Kylix. Attic Black Figure. ca 550 B.C.
Στην κωμωδία του Αριστοφάνη, Όρνιθες ο ιππαλεκτρυών περιγράφεται σαν ένα περίεργο πλάσμα με κίτρινα φτερά. Εικονογραφικά όπως παρατηρούμε και από τις φωτογραφίες ο τρόπος απεικόνισής του είναι σταθερός και παγιωμένος: το μπροστινό μέρος και το κεφάλι είναι ένα άλογο καθώς και τα δύο μπροστινά πόδια, ενώ το πίσω μέρος είναι αυτό ενός κόκορα, με πλουμιστή ουρά, φτερά και ανάλογα πόδια. Συνήθως φέρουν και στην πλάτη τους έναν νεαρό καβαλάρη ή πολεμιστή.
Representation of a "cock-horse on an ancient etruscan vase. Représentation d'un hippalectryon sur un vase étrusque, publiée dans le Harper's New Monthly Magazine en 1882.
Ο Ησύχιος αναφέρει ότι υπήρχαν τρία είδη ιππαλεκτρύονος: ένας με τη μορφή ενός μεγάλου κόκορα, ένας με τη μορφή ενός τεράστιου αρπακτικού και τέλος ενός πλάσματος που έμοιαζε με γρύπα. Στις γραπτές πηγές φαίνεται να υπάρχει μία σύγχυση για το πώς εμφανίζεται αυτό το ον και πριν από τον Αισχύλο δεν υπάρχουν ειδικές περιγραφές ή λέξεις που να αναφέρονται σε αυτό.
Hippalectryon is a relatively unknown Greek mythology creature because it was not featured in any of the legends or folktales. However, hippalectryon can be found in sculptures and ceramics thus proving that it indeed was part of the Greek mythology. Part roaster part horse, it is one of the strangest creature that I have come across. Source: louboumian.deviantart.com
Συνδυαστικές μελέτες και αναφορές θεωρούν ότι το μοτίβο αυτό πιθανόν να μην είναι αμιγώς Ελληνικό και να προέρχεται από επιρροές από τη Μ. Ανατολή, όπως είναι το σύνηθες και για άλλα υβρίδια της Ελληνικής μυθολογίας. Στην περίπτωση όμως αυτή δεν γνωρίζουμε κάποια παράσταση ιππαλεκτρύονος από την Αίγυπτο ή το χώρο της Μ. Ανατολής. Εικονογραφικά στον Ελληνικό χώρο το συναντάμε κατεξοχήν στην μελανόμορφη κεραμική της Αθήνας όπου θα μπορούσε να είναι και μία παραλλαγή του μοτίβου του Πήγασου.
A warrior armed with shield and spear stands on the back of a Hippalektryon. Attributed to the Painter of the Vatican Horseman. Kylix. Attic Bilingual. ca 530 - 520 B.C.
Ο ιππαλεκτρυών εμφανίζεται και σε κάποιες σειρές νομισμάτων όπου θα μπορούσαν να αφορούν να αναπαραστάσεις του Πήγασου. Όμως ο τρόπος που αποδίδεται η ουρά και κυρίως τα πόδια με τα νύχια θυμίζει περισσότερο στυλιστικά τον ιππαλεκτρύονα. Στους Βατράχους του Αριστοφάνη αναφέρεται ότι το ον αυτό απεικονιζόταν συχνά πάνω σε πολεμικές ασπίδες και μάλιστα υπάρχει απεικόνιση πάνω σε ερυθρόμορφο αγγείο που δείχνει τη θεά Αθηνά να κρατάει μία τέτοια ασπίδα. Όπως συμβαίνει και με άλλα ανάλογα όντα της Ελληνικής μυθολογίας, όπως για παράδειγμα με το κεφάλι της Μέδουσας, η χρήση αυτή υποδηλώνει έναν προφυλακτικό ή αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Τέτοιες εικονογραφικές επιλογές θεωρούνταν ότι προκαλούσαν γέλιο και έδιωχναν το φόβο μακρυά ή προκαλούσαν τον τρόμο στα μάτια του εχθρού.
Warrior riding a hippalektryon; the combination may not be antique. Terracotta, ca. 500–470 BC. From Thebes. Guerrier chevauchant un hippalectryon; l'assemblage n'est peut-être pas antique. Terre cuite, v. 500-470 av. J.-C. Provenance: Thèbes. Louvre museum.
Από την ίδια κωμωδία του Αριστοφάνη μαθαίνουμε ότι το μοτίβο του ιππαλεκτρύονα έφεραν επίσης και πλοία, γεγονός που συνηγορεί με τις μαγικές-αποτροπαϊκές ιδιότητες που πιθανόν είχε το ον αυτό για να προστατεύει τα πλοία και τα πληρώματά τους. Σε ένα χαμένο έργο του Αισχύλου, τους Μυρμιδόνες, αναφέρεται επίσης ότι η μορφή του ιππαλεκτρύονα υπήρχε στο πλοίο του Πρωτεσίλαου. Σε όσες από τις Αριστοφανικές κωμωδίες γίνεται αναφορά στον ιππαλεκτρύονα υπάρχει μία διάθεση αστειασμού που αφορά τόσο το μέγεθός του, αλλά και το αστείο περπάτημά του.
Aeschylus, Fragment 61 Myrmidones (from Scholiast on Aristophanes, Peace 1177) (trans. Weir Smyth) (Greek tragedy C5th B.C.): "[The figure of an hippalektryon is here described attached to the ship of Protesilaos:] The buff Hippalektryon (horse-cock) fastened thereon, the laborious work of outpoured paints."
Aristophanes, Frogs 929 ff: "Euripides: 'Twas all Skamandros, moated camps, and Grypaietoi (Griffin-Eagles) flashing in burnished copper on the shields . . .
Dionysos: Aye, by the Powers, and full many a sleepless night have spent in anxious thought, because I'd find the tawny Hippalektryon (Cock-Horse) out, what sort of bird it was!
Aeschylus: It was a sign, you stupid dolt, engraved the ships upon . . .
Euripides: No Hippalektryon (Cock-Horse) in my plays, by Zeus, no Tragelaphos (Goat-Stag) there you'll see."
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.