Ο παράδεισος που «γέννησε» τον μύθο της Ωραίας Ελένης

«Όταν η Νέμεσις εγκαταλείψει οριστικά τη Γη τότε θα σημάνει το τέλος του τωρινού γένους των ανθρώπων ....» Θεογονία Ησίοδος

Αρχαία Ραμνούντα. Ο παράδεισος που «γέννησε» τον μύθο της Ωραίας Ελένης.
Στην κοιλάδα του Λιμικού στο βορειοανατολικό άκρο της Αττικής δίπλα από τον Ευβοϊκό κόλπο σώζονται τα ερείπια του αρχαίου δήμου του Ραμνούντος.

Εδώ βρίσκεται το περίφημο ιερό της Νεμέσεως που αποτελεί το σημαντικότερο ιερό της θεότητος στον Ελλαδικό χώρο. Η θεά μοιάζει πολύ με την Άρτεμη και ίσως να αντιπροσώπευε μια τοπική της μορφή. Για να την κάνει δική του ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κύκνο ενώ εκείνη είχε πάρει τη μορφή χήνας.

Μετά την ένωση τους η Νέμεσις γέννησε ένα αυγό το οποίο δόθηκε στη Λήδα η οποία εκκολάπτει μέσα από αυτό την Ωραία Ελένη και τους Διόσκουρους.

Ταφικοί περίβολοι 4ος αι. π.Χ.

Ας τα πάρουμε από την αρχη. Ο Ραμνούς ήταν ο πιο απομακρυσμένος από τους αρχαίους δήμους της Αττικής ο οποίος λόγω της θέσης του προς το Νότιο Ευβοϊκό κόλπο, παρείχε ένα ασφαλές αγκυροβόλιο για τα αρχαία πλοία κοντά στα σημερινά χωριά Σέσι και την Αγία Μαρίνα.

Ναός Νεμέσεως

Η περιοχή του Ραμνούντα ήταν ξακουστή κατά την αρχαιότητα, για το περίφημο ιερό της Νεμέσεως το οποίο είναι και το σημαντικότερο ιερό της θεότητας στον Ελλαδικό χώρο! Πολύ κοντά στο ιερό βρίσκεται και το φρούριο του Ραμνούντα.

Ραμνός στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει θάμνος

Ο Ραμνούντας πήρε το όνομά του από τον θάμνο που φυτρώνει μέχρι σήμερα στην περιοχή. Είχε εκπροσώπηση από βουλευτές στην αρχαία βουλή και ήταν ξακουστός σε όλη την Ελλάδα για τη λατρεία της θεάς Νέμεσης....

Θεά Νέμεσις

Η θεά μοιάζει πολύ με την Άρτεμη και ίσως να αντιπροσώπευε μια τοπική της μορφή. Έχουν βρεθεί κομμάτια από λουτροφόρους που ξέρουμε ότι είχαν νεκρική χρήση, χθόνια σημασία, όπως χθόνια ήταν η φύση της θεάς. Η λατρεία της Νεμέσεως συνδεόταν αρχικά τόσο με την φύση όσο και με τους νεκρούς.

Στον Όμηρο η Νέμεσις δεν αναφέρεται ως θεά, αλλά ως εθιμική ανάγκη τιμωρίας των ασεβών. Στον Ησίοδο παρουσιάζεται ως κόρη του Ωκεανού και της Νυχτός, τη σύντροφο της Αιδούς και της Θέμιδος.

Σύμφωνα με τον μύθο, κυνηγημένη από τον Δία, η Νέμεσις μεταμορφώνεται σε κύκνο. Ο Δίας θα πάρει και αυτός τη μορφή κύκνου και θα ενωθεί μαζί της στον Ραμνούντα. Από το αυγό που γέννησε η Νέμεσις βγήκε η Ελένη.

Αυτός ο ιδρυτικός μύθος του ιερού ενισχύεται από την ανάγλυφη παράσταση στη βάση του αγάλματος της θεάς. Η Λήδα, θετή μητέρα της Ελένης, εμφανίζεται να την οδηγεί στην πραγματική της μητέρα, τη Νέμεση.

Το όνομα της (από το «νέμειν») δηλώνει αυτήν που παρέχει δώρα στους λατρευτές της. Σημαίνει όμως και τη δίκαιη θεϊκή οργή που στρέφεται σε όποιους θνητούς καταπατήσουν την τάξη της φύσης και διέπραξαν ύβρη. Όταν η Θέμις (δηλαδή η κοσμική τάξη) περιφρονείται, τότε επέρχεται η Νέμεσις (δηλαδή η τιμωρία των αλαζόνων).

Υπό το πρίσμα αυτό ερμηνεύτηκε η ήττα των Περσών στον Μαραθώνα. Οι Πέρσες έφεραν μαζί τους ογκόλιθο παριανού μαρμάρου, για να στήσουν το τρόπαιο τους, σίγουροι για την τελική νίκη τους. Γι’ αυτό τιμωρήθηκαν και το μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε τελικά για το άγαλμα της Νεμέσεως στον Ραμνούντα από τους Έλληνες.

Ναός Νεμέσεως

Ο μικρός ναός που σώζεται σήμερα διαδέχτηκε έναν παλαιότερο πώρινο. Ο αρχαιότερος όμως ναός του ιερού της Νέμεσης είναι ένα κτήριο των αρχών του 6ου αιώνα π.Χ., από το οποίο σώζονται λείψανα λακωνικής κεράμωσης.

Οδός και ταφικά μνημεία

Ταφική οδός

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τμήμα της αρχαίας οδού που οδηγούσε στο δήμο του Ραμνούντα, περνούσε μπροστά από ιερό της Νεμέσεως και κατέληγε στο φρούριο.

Κατά μήκος της οδού βρέθηκαν και πολλοί πολυτελείς ταφικοί περίβολοι των κλασικών χρόνων, που έφεραν αξιόλογα επιτύμβια ανάγλυφα, ναΐσκους και στήλες. Αρκετοί από τους περιβόλους αυτούς έχουν αναστηλωθεί.

Ταφικός περίβολος

Η περιοχή του Ραμνούντα κατοικείται συνεχώς από τη νεολιθική περίοδο. Ο Ραμνούς αναφέρεται από τον γεωγράφο Σκύλακα ως σημαντικό οχυρό. Το ιερό του είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη.

Ο αρχαϊκός ναός της Νεμέσεως καταστράφηκε από τους Πέρσες κατά την εισβολή τους το 480 π.Χ. όπως και άλλα κτίσματα της Αττικής.

Ταφική οδός

Ο περιηγητής Παυσανίας, μας αποκαλύπτει σχετικά με την Θεά Νέμεση στα Αττικά...

«Πηγαίνοντας από τον παραλιακό δρόμο στον Ωρωπό, ο Ραμνούντας απέχει εξήντα στάδια από τον Μαραθώνα. Εκεί τα σπίτια των κατοίκων είναι δίπλα στη θάλασσα. Λίγο πάνω από τη θάλασσα, υπάρχει ιερό της Νέμεσης, που είναι η πιο αμείλικτη απ’ όλους τους θεούς απέναντι στους ασεβείς.

Και τους βαρβάρους, που αποβιβάστηκαν στον Μαραθώνα, φαίνεται πως τους βρήκε η οργή αυτής της θεάς, γιατί νομίζοντας πως τίποτα δεν θα στεκόταν εμπόδιο να υποτάξουν την Αθήνα, είχαν φέρει μάρμαρο από την Πάρο για να κατασκευάσουν τρόπαιο σαν να είχαν ήδη νικήσει».

Ο αρχαίος οικισμός στον λόφο...

Το φρούριο

Αποτελείται από έναν εξωτερικό περίβολο μήκους 800 μ. και ένα μικρότερο εσωτερικό, που περιβάλλει την κορυφή του λόφου. Η κύρια είσοδος του εξωτερικού περιβόλου βρίσκεται στα νότια και προστατεύεται από ορθογώνιους πύργους εκατέρωθεν της πύλης.

Τα τείχη της πόλης

Ορθογώνιοι πύργοι έχουν κατασκευασθεί και σε άλλα σημεία του τείχους. Στο εσωτερικό του περιβόλου έχουν βρεθεί ιδιωτικά και δημόσια κτίρια, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν το θέατρο και το γυμνάσιο. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και η αγορά του δήμου.

Εσωτερικά των τειχών

Στην κορυφή του λόφου, εντός του εσωτερικού οχυρωματικού περιβόλου, υπήρχαν οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Εσωτερικά οχυρωματικού περιβόλου - Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις

Δύο μικρά λιμάνια στην παραλία κάτω από το φρούριο, το ανατολικό και το δυτικό, χρησίμευαν για τα πλοία που έλεγχαν το πέρασμα του Ευβοϊκού.

Το φρούριο του Ραμνούντα, όπως και αυτό του Σουνίου στη νότια ακτή της Αττικής, πιστεύεται πως κατασκευάσθηκε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου για τον έλεγχο των πλοίων που μετέφεραν σιτηρά προς την Αθήνα.

Οικισμός

Η περιοχή κατακτήθηκε από τον ναύαρχο του Μακεδονικού στρατού, Κλείτο, ο οποίος διώχθηκε από τον Φωκίωνα. Αργότερα, πέρασε στα χέρια του Δημήτριου του Πολιορκητή, ενώ εκεί στρατοπέδευσαν δυνάμεις του Πτολεμαίου.

Οι Πέρσες λεηλάτησαν την περιοχή και κατέστρεψαν τον αρχαϊκό ναό, του οποίου τα θεμέλια βρέθηκαν κάτω από το ναό της Νέμεσης.

Το άγαλμα της θεάς καταστράφηκε έπειτα από μερικούς αιώνες από τους Χριστιανούς....

Άποψη της πόλης εντός των τειχών

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν από τους Dilettanti το 1813 και από τον Δημ. Φίλιο το 1880. Το 1958 πραγματοποιήθηκε μια σύντομη έρευνα από τον Ε.. Μαστροκώστα. Από το 1975 ως σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα ανασκάπτεται και μελετάται συστηματικά με χρηματοδότηση της Αρχαιολογικής Εταιρείας υπό τη διεύθυνση του Β. Πετράκου.

Κατά τις ανασκαφές του 1890, υπό τον Βαλέριο Στάη, στον σηκό του μικρού ναού βρέθηκε το άγαλμα της Θέμιδας του Ραμνούντα (γνωστό και ως Θέμις) το οποίο φυλάσσεται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Η Θέμις, κόρη του Ουρανού και της Γης, ήταν θεά της δικαιοσύνης και στον Ραμνούντα λατρευόταν στον ίδιο ναό με τη Νέμεση. Στην πρόσθιο όψη του βάθρου υπάρχει επιγραφή σύμφωνα με την οποία το άγαλμα, το οποίο φιλοτέχνησε ο Χαιρέστρατος από τον Ραμνούντα, ήταν αφιέρωμα του Μεγακλέους στη Θέμιδα. Πρόκειται για έργο, περίπου του 300 π.Χ. και βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Η Νέμεσις ονομαζόταν και Ραμνουσία, εξαιτίας του αγάλματος και του ναού της στον Ραμνούντα....

Δείτε τον αρχέγονο αυτό χώρο στο βίντεο που ετοιμάσαμε για εσάς.