Των Γερμανών Η Αρχαιοκαπηλίες στην κατοχή

 

Η κλοπή αρχαιοτήτων της Ελλάδος και των Ελλήνων με προορισμό την Γερμανία δεν εί­ναι υπόθεση που ξεκινά στην Κατοχή... Είναι πολύ παλαιότερη... Απλώς θυμίζω την κλοπή (1884) κεφαλής αγάλματος της Αφροδίτης, ένα αριστούργημα, που χαρακτηρίσθηκε τότε εφάμιλλο του «Ερμού» του Πραξιτέλους! Είχε βρεθεί μεταξύ της Ακροπόλεως Αθηνών και τον Θεάτρου του Διονύσου. Πωλήθηκε παρανόμως και ευρίσκετο στην Βιέννη, το 1885...

Γερμανοί στρατιώτες, μεμονωμένοι ή κατά ομάδες, μόνοι τους ή με τους αξιωματικούς τους, αποσπούσαν τμήματα κατεργασμένων μαρμάρων της Ακροπόλεως. Γι’ αυτόν τον σκοπό χρησιμοποιούσαν κάθε μέσον, συνήθως ξιφολόγχη ή άλλον λίθο! Έτσι κατέστρεφαν μάρμαρα της Ακροπόλεως! Ενίοτε δε, έφθαναν μέχρι την πλήρη καταστροφή αρχιτεκτονικών μελών (κιονόκρανων, κλπ.). Αλλά και σε όρθια μνημεία «έβαζαν το χέρι τους», ακόμη και σ’ αυτόν τον Παρθενώνα, ένα από τα 7 θαύματα της αρχαιότητος! Παρά τις υποδείξεις των Ελλή­νων φυλάκων, κατέστρεφαν μνημεία, Γερμανοί στρατιώτες, αξιωματικοί έως και... Γερμανίδες νοσοκόμες! Άλλοτε πάλι, ανέβαιναν στην Ακρόπολη και κατρακυλούσαν λίθους από εκεί πάνω στους κάτωθι της Ακροπόλεως χώρους!.. Αυτά γίνονταν καθημερινώς σχεδόν, ημέρα και νύκτα, καθ’ όλο το διάστημα της Κατοχής! Υπάρχει πλήθος σχετικών εγγράφων στο ελληνικό υπουργείο! Κάποιες φορές, και οι ίδιοι οι Γερμανοί αναγνώριζαν αυτήν την απαράδεκτη κα­τάσταση...

Τέλος, η γερμανική φρουρά έκαψε πολλή ξυλεία από τα έργα της Ακροπόλεως! Γερμανοί στρατιώτες αναρριχώνταν παράνομα στην Ακρόπολη από τον Πύργο της Νίκης, εισέρχονταν παρά τις κανονισμένες ώρες στον ιερό χώρο, περιέφεραν τα σκυλιά τους, έκαναν βόλτες με γυ­ναίκες ελαφρών ηθών, κινηματογραφούσαν, ουρούσαν και αποπατούσαν όπου εύρισκαν, κατά προτίμηση δε στον Παρθενώνα, διότι «δεν υπάρχουν ευκρινώς τοποθετημένες πινακίδες άτινες να υποδεικνύουν που υπάρχουν W.C.», όπως ανέφερε σε σχετική παρατήρηση ο Kraiker!.. Σε παρατηρήσεις που τους έκαμαν οι Έλληνες φυλακές, οι Γερμανοί τους απειλούσαν (ως και δια τουφεκισμού) και τους χαστούκιζαν. Τον Ιούλιο του 1941 οι Γερμανοί ανέβασαν αντιαεροπορικά πυροβόλα επί της Ακροπόλεως! Στις 14.11.1941 απαγορεύθηκε η είσοδος στην Ακρόπολη σε όλους τους Έλληνες! Ξαναεπιτράπηκε στις 14.4.1942!

Γερμανός αξιωματικός, με πολιτική ενδυμασία, «αφαίρεσε» από το Θησείο τεμάχιο μαρμάρου. Η γερμανική Υπηρεσία Προστασίας Καλλιτεχνημάτων υποβάθμισε το γεγονός, λέγοντας πως αφαίρεσε «δείγμα λίθου». Η γερμανική Υπηρεσία πέταξε από πάνω της κάθε ευθύνη, λέγοντας πως από τους φυλακές δεν δόθηκε το όνομα του Γερμανού ιερόσυλου -ενώ ήταν γνωστό πως κανείς Έλληνας δεν μπορούσε να ζητήσει ταυτότητα Γερμανού επί Κατοχής, πόσο μάλλον αξιωματικού.

Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο διενεργούσε συστηματική έρευνα στον Κεραμεικό από το 1913. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να είχε κάνει τους Γερμανούς πιο ευαίσθη­τους, όσον αφορά τον σπουδαίο ιερό αρχαίο χώρο. Αλλά όχι...

Οι Γερμανοί επί Κατοχής πήραν και τα κλειδιά του Μουσείου Κεραμεικού, παρ’ ότι αυτό είχε παραδοθεί στο ελληνικό Δημόσιο. Παρόντος του Γερμανού αρχαιολόγου Gebauer κ.ά. Γερμανών, εκλάπη από Γερμανούς, από τον Κεραμεικό γραπτός μελανόμορφος πίνακας, εξαι­ρετικής τέχνης, μετά παραστάσεως προθέσεως νεκρού (διαστ. 0,245 X 0,167). Η παράνομη πράξη έγινε στις 9.11.1941. Γερμανός αξιωματικός αγόρασε από τον χώρο ανασκαφής του Κεραμεικού από εργάτη, αρχαίο λύχνο. Πιθανώς τέτοιες παράνομες αγορές και φυγαδεύσεις από τον χώρο της ανασκαφής έγιναν και από άλλους Γερμανούς, δεδομένου ότι επί Κατο­χής τους, επισκέπτονταν τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού ακόμη και 300 στρατιώτες συγχρόνως! Τον Νοέμβριο του 1941 απαγορεύθηκε η είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο του Κεραμεικού σε όλους τους Έλληνες αρχαιολόγους! Μια από τις τελευταίες ημέρες τους, μάλιστα, και προ της αναχωρήσεώς τους, οι Γερμανοί πυροβόλησαν κατά του ανάγλυφου του Χάρωνος και προκάλεσαν ζημιές σε αυτό.

Έναντι του Κεραμεικού, στο Γκαζοχώρι (νυν Γκάζι) βρισκόταν ένα από τα 4 «μαγικά» αρχαία κολωνάκια των Αθηνών, το γνωστό ως «κολωνάκι της οδού Πειραιώς».Το κατέστρεψαν οι Γερμανοί κατά την διάνοιξη της οδού Πειραιώς-Αθηνών. Όταν το κατέστρεψαν, λέγεται, ότι βρήκαν από κάτω τα μαντολόγια.

Ο Γερμανός Reg. Bauassessor Pfeil εξήγαγε εκ της Θεσσαλονίκης έξω από την Ελλάδα κακώς, ένα γεωμετρικό αγγείο, προερχόμενο, ως ο ίδιος έλεγε, από αγορά που έγινε στην πόλη των Αθηνών. Το αγγείο είχε δωρηθεί στον διοικητή της μονάδος του και επρόκειτο να μετα­φερθεί στην Γερμανία.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που τα ίδια τα αρχαία «προστάτευαν» - άθελα τους βέβαια - τους κατακτητές. Οι Γερμανοί εγνώριζαν την αγάπη των Ελλήνων για τους προγόνους τους. Γι’ αυτό πολλές φορές στρατωνίζονταν σε αρχαιολογικούς χώρους.

Από τον Αύγουστο του 1941 (ίσως και ενωρίτερα) γερμανικές στρατιωτικές φάλαγγες είχαν εγκατασταθεί μέσα στον χώρο του Ολυμπιείου Αθηνών, «ίνα προστατευθούν εις τον αρχαιολογικόν χώρον». Εκεί παρέμειναν περί τους δυο μήνες και πλέον. Τον χειμώνα 1941- 1942 η γερμανική πυροβολαρχία στάθμευε στην πλατεία της Παλαιός Αγοράς, έναντι της Βιβλιοθήκης Αδριανού.

Η Ακρόπολη ήταν ο πρώτος αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδος, στον οποίο μπήκε εισιτή­ριο (1835).

Όταν εισέβαλαν οι Γερμανοί στην πόλη των Αθηνών, οι αρχαιολόγοι και οι αραχιοφύλακες έκρυψαν κάποια εκθέματα για να τα γλυτώσουν από την διαφαινόμενη λεηλασία των Γερμανών. Κάποια μάλιστα, τα σοβαρότερα από τα ευρήματα, τα «ενταφίασαν» σχεδόν σε μυστικές κρύπτες, που γνώριζαν μόνον οι επιμελητές των μουσείων και οι αρχαιολόγοι. Κι αυτό συνέβη σε όλα σχεδόν τα μεγάλα μουσεία μας. Ήταν γνωστό από την Ιστορία, πως οι κατακτητές δεν δείχνουν κανέναν σεβασμό στον πολιτισμό του καταχτημένου, ενώ αν αυτός τυγχάνει να είναι και κατά πολύ ανώτερος, αισθάνονται και ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας, και τότε τον εκδικούνται.

Ένα από τα πολυάριθμα θραύσματατου Παρθενώνος, από τον 8ο λίθο της Β. ζωοφό­ρου, επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα, μέσω Χαϊδελβέργης(9) και επανατοποθετήθηκε στην θέση του. Απειροελάχιστη επιστροφή.

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί, πως οι Γερμανοί, δια μέσον των διορισμένων απ’ αυτούς κυβερνήσεων τους «επενέβησαν» και στα πλούτη της... Εθνικής Τραπέζης!

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Αττική της κατοχής

Κατά την εκτέλεση γερμανικών στρατιωτικών έργων στην Βούλα, οι Γερμανοί βρήκαν αρχαιότητες, τις οποίες δεν παρέδωσαν στην ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Στην Βάρη ευρέθησαν επίσης αρχαιότητες, τις οποίες οι Γερμανοί δεν παρέδωσαν στην ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία, αλλά τις μετέφεραν στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο! Ουδεμία γνώση περί αυτών έλαβε η ελληνική Υπηρεσία!

Στην περιοχή της Βραυρώνος, κατά την ανόρυξη οχυρωματικών έργων από τους Ιταλούς, ευρέθη ένα ενεπίγραφο ανάγλυφο, το οποίο εκράτησε ο επί κεφαλής Ιταλός αξιωματικός (υπολοχαγός). Μετά από λίγα χρόνια το πούλησε και η τύχη του αγνοείται.

Η Αρχαιολογική Συλλογή Κορωπίου είχε συγκεντρωθεί πρόχειρα εκατέρωθεν της κλίμα­κας του σχολείου, από Ιταλούς. Γερμανοί επί Κατοχής έκλεψαν αρχαιότητες και από αυτήν την αρχαιολογική συλλογή. Την ίδια συλλογή, οι Ιταλοί την είχαν διαλύσει και κατακλέψει, όπως είχαν κάνει οι Ιταλοί και με την συλλογή της Κερατέας. Τα υπολείμματα αυτών των συλλογών διεσκόρπησαν, κατέστρεψαν και έκλεψαν και οι Γερμανοί! Οι Γερμανοί, μάλιστα, με κάποια από τα αρχαία αντικείμενα του Κορωπίου στόλισαν την λέσχη τους. Το ίδιο και στο Λιόπεσι. Συσσώρευσαν σε μια γωνιά τα αρχαιολογικά ευρήματα, και μετέτρεψαν το Μουσείο σε αποθήκη.

Η πρώτη επιστημονική ανασκαφή στο Σούνιο έγινε από τον Γερμανό αρχαιολόγο Δαίρπφελντ, το 1884. Παρ’ όλ’ αυτά, ούτε τον χώρο που ανέσκαψε ομοεθνής τους δεν σεβάσθηκαν!

Στο τουριστικό περίπτερο του Σουνίου υπήρχαν δυο αρχαίοι μαρμάρινοι αμφορείς. Αυτοί «αφαιρέθηκαν» από τους Γερμανούς. Άφησαν μόνον την βάση του ενός εξ αυτών. Γερμανοί (και Ιταλοί) συνέχισαν το καταστρεπτικό τους έργο, με την κατασκευή παρατηρητηρίων και πολυβολείων, οικημάτων και ορυγμάτων, για την ανέγερση των οποίων χρησιμοποιούσαν πολλές φορές αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη και - το χειρότερο - πολλάκις θραύοντες αυτά! Τα δε αρχαία εντός του Μουσείου, τα συσκεύασαν σε τρία κιβώτια, τα οποία τοποθέτησαν στην ύπαιθρο! Το φθινόπωρο του 1941 οι Γερμανοί κατασκεύασαν πλησίον του αρχαίου ναού στρατώνα και εγκατέστησαν στο Μουσείο όπλα και πυρομαχικά, παρατηρητήρια και 8 φω­λιές πολυβόλων! Όταν αναχωρούσαν οι Γερμανοί απ’ το Σούνιο, προέβησαν και σε ανατι­νάξεις. Κάποιες εξ αυτών ήσαν πλησίον του αρχαίου ναού! Απ’ αυτές τις ανατινάξεις, θραύσθηκε ένα επιστύλιο της Α. πλευράς του ναού! Το υπόστεγο, όπου φυλάσσονταν τμήματα των γλυπτών του ναού, παρά το τείχος του Περικλέους, πήρε φωτιά, και τα γλυπτά υπέστησαν βλάβες.

Οι κατακτητές Γερμανοί έκαμαν σπατάλη νερού και κατέβασαν την στάθμη ύδατος της λίμνης Μαραθώνος. Έτσι οι Αθηναίοι αναγκάσθηκαν να υποβληθούν σε ορισμένες θυσίες (και) στην χρήση νερού.

Οι Γερμανοί συνέχισαν την αρχαιολεηλασία των Αθηνών και επί των ημερών μας. Όταν ζήτησαν λ.χ. έκταση 1.160 στρ. στον λόφο Ζάγανι - περιοχή με εξαιρετικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον - όπου εκτίσθη το αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος», να τσιμεντοποιηθεί για να κατασκευάσουν ξενοδοχείο, εστιατόρια, χώρους διασκεδάσεως, ποδηλασίας, γήπεδο γκολφ και νεροτσουλήθρες. Η υπόθεσις της παραχωρήσεως των ελληνικών αεροδρομίων στους ξένους είναι παλαιοτάτη. Συζητείται - και γράφεται στον Τύπο - ήδη από το 1947 Εν τέλει το νέο αθηναϊκό αεροδρόμιο «παραχωρήθηκε» στην εταιρεία «Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών Α.Ε.» - στην οποία κύριος μέτοχος είναι η... γερμανική εταιρεία Hochtief - η οποία, επιπροσθέτως, δεν πληρώνει δημοτικά τέλη στον Δήμο Παιανίας, ούτε ΦΠΑ στο ελληνικό Δημόσιο!

Η παράνοια της υποθέσεως είναι πως οι Γερμανοί - κάτοικοι μιας χώρας γεμάτης με αρ­χαία ελληνικά, μυκηναϊκά και μινωικά ευρήματα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται - έχουν σήμερα τρεις πόλεις με το όνομα Αθήνα:

• Την Athenstadt στην Σαξωνία,
• την Αθήνα του Ίζαρ στην περιοχή του Μονάχου, και
• την Αθήνα του Spree στην περιοχή του Βερολίνου
• ενώ ένα από τα παγκοσμίως γνωστά χειμερινά ορεινά θέρετρά τους, το Γκάρμις Πάρθενκίρχεν, φέρει το όνομα του Παρθενώνα, διότι είναι κτισμένο επί αρχαίου ναού της Παρθένου Αθηνάς...

ΑΙΓΙΝΑ

Στην Αίγινα σκάβουν «παραδοσιακά» οι Γερμανοί (από το 1905 ο Φουρτβαίγκλερ). Αλλά οι κλοπές και οι λεηλασίες (αρχαίων γλυπτών, κ.ά.) στην Αίγινα δεν είναι μόνον υπόθεση των Γερμανών, αλλά πολυ­εθνική! Και δεν ξεκινούν από την Κατοχή, αλλά είναι μία πολύ παλαιότερη ιστορία! Από το 1811, όταν η νήσος ήταν ακόμη υπό οθωμανική κυριαρχία. Τότε ο αρχιτέκτονας Ch. R. Cockerell και ο φίλος του, βαρώνος von Hallerstein, επισκέφθηκαν την Αίγινα και λεηλά­τησαν τον ναό Αφαίας. Μετέφεραν τα κλοπιμαία στον Πειραιά, απ’ όπου με την βοήθεια του Αυστριακού Gropius(10), και την κάλυψη του Γάλλου προξένου Louis Fauvel, και τον Giovani Lusieri(11), μετέφεραν τα κλοπιμαία στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα, χωρίς κανένα πρόβλημα από την Οθωμανική Διοίκηση. Στην Ζάκυνθο η Βαυαρία πλειοδότησε και αγό­ρασε τα παρανόμως αφαιρεθέντα αρχαία έργα τέχνης. Έτσι σήμερα κοσμούν ειδική αίθου­σα της Γλυπτοθήκης τον Μονάχον και έχουν επονομασθεί «ΑΙΓΙΝΗΤΕΣ».

Ο «υπεράνω πάσης υποψίας» Γερμανός αρχαιολόγος G. Welter(12) καταγγέλθηκε ότι έκαμε πολυήμερες ανασκαφές με Γερμανούς στρατιώτες, παρά τον ναό της Αφροδίτης, το θέρος του 1941, κατά τις οποίες απαγόρευε την δίοδο σε Έλληνες! Τα ευρήματα αυτών των ανασκαφών αγνοούνται! Ο ίδιος καταγγέλθηκε ότι εξήγαγε 4 ή 5 πλήρη κιβώτια με αρχαιότητες από την Αίγινα, τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο του 1941! Το περιεχόμενό τους δεν ήταν δυνατόν να ταυτισθεί, δεδομένου ότι ο αρχαιολόγος αυτός έκαμε αρχαιολογικές έρευνες στο νησί, από πολλών ετών! Εκ των φανερών ευρημάτων, εξαφανίσθηκε μια μεγάλη μαρμάρινη επιγραφή (την είχε παραδώσει στον G. Welter ο φύλαξ αρχαιοτήτων Αιγίνης, Γ Μπήτρος)!

ΕΛΕΥΣΙΝΑ

Εδώ το έγκλημα ήταν πιο ακαδημαϊκό και πιο κινηματογραφικό!

«Μορφωμένοι» Γερμανοί στρατιωτικοί κατόπιν επισταμένης μελέτης του Αρχαιολογικού Μουσείου Ελευσίνος αποφάσισαν και εκτέλεσαν κλοπή! Αφού προηγουμένως κατασκεύασαν και το προς την κλοπή κατάλληλο εργαλείο (έναν κοντό). Μ’ αυτό έθραυσαν το παράθυρο της αποθήκης του Μουσείου και αφαίρεσαν αγγεία και ειδώλια. Όταν δε, έγιναν αντιληπτοί, έφυγαν επί μοτοσυκλέττας! Η Γερμανική Υπηρεσία Προστασίας Καλλιτεχνημάτων εξέδωσε για το περιστατικό την εξής... ανακοίνωση:

«Η προκειμένη περίπτωσις δέον να μη θεωρηθή ως κλοπή, δι’ ης θα επλούτιζαν οι δράσται. Τούτο συνάγεται εκ του γεγονότος ότι πρόκειται περί μορφωμένων ανθρώπων, οίτινες έχουν ενδιαφέρον δια την ελληνικήν αρχαιότητα, όπερ συνάγε­ται εκ του ότι εγνώριζον την αγγλικήν και έκαμον χρήσιν του αγγλιστί γεγραμμένου “Οδηγού” Οι αποκομίσαντες θα είχον προφανώς την πρόθεσιν ν’ αποκτήσουν ενδεχομένως δια του τρόπου τούτου εν ενθύμιον»...

27.2.1942.

Έκτοτε, για να αποδείξει κάποιος πως είναι μορφωμένος - μόνο στην Γερμανία ισχύει αυτό - δεν χρειάζεται να προσκομίσει τα πτυχία και τα έργα του, απλώς είναι αρκετό να κρατά στα χέρια του έναν τουριστικό οδηγό, γραμμένο στα αγγλικά.

Άλλοτε πάλι, Γερμανοί και κάποιες γνωστές τους γυναίκες, εισήλθαν, στην αποθήκη του Μουσείου Ελευσίνος, και έθραυσαν τμήματα αγαλμάτων, που φυλάσσονταν εκεί. Στο τέλος, Γερμανοί «αφαίρεσαν» και τους εναπομείναντες υαλοπίνακες των προθηκοίν του Μουσείου!

Σαν να μην έφθανε αυτό, Γερμανοί στρατιωτικοί, ανέτρεψαν όρθιους κίονες και κατέστρεψαν διάφορες αρχαιότητες, εντός του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνος! Αφαίρεσαν σάκκους άμμου, που κάλυπταν τα αρχαία. Επανειλημμένως απέσπασαν κατεργασμένα τμήματα κιονόκρανων, ανθεμίων, κλπ. Συσσώρευσαν δε όλες τις αρχαιότητες του αρχαίου υδραγωγεί­ου, δήθεν «για να το προστατεύσουν», επειδή το υδραγωγείο το είχαν μετατρέψει σε καταφύ­γιο για τον στρατό τους, καθ’ όλο το μήκος του.

Στις 3.6.1943 Γερμανοί στρατιώτες απέσπασαν με σιδερένια εργαλεία τμήμα κατεργασμέ­νου μάρμαρου από τον αρχαιολογικό χώρο Ελευσίνος, και όταν ο Έλληνας φύλακας αποπει­ράθηκε να τους εμποδίσει τον γρονθοκόπησαν εξοργισμένοι. Ο ένας των δραστών, μάλιστα, πήρε έναν βαρύ λίθο να κτυπήσει τον τραυματία και στο κεφάλι, αλλά ευτυχώς τον συγκρό­τησε ο συνάδελφός του.

Άλλοτε πάλι, ως άνανδροι, Γερμανοί (και Ιταλοί) απείλησαν με γροθιές. γυναίκα φύλακα του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνος να τους παραχωρήσει διάφορα αντικείμενα και υλικά του Μουσείου!

  

ΜΕΓΑΡΑ

Οι Ιταλοί άφησαν στα Μέγαρα μόνον 86 τεμάχια αρχαιοτήτων! Απ’ αυτά έκλεψαν και οι Γερμανοί, και άφησαν ολίγα. Ο συνολικός αριθμός είναι ακαθόριστος, αφού εκλάπη ως και ο κατάλογός τους!

Η προετοιμασία και η κλοπή αρχαιοτήτων από το Μουσείο των Μεγάρων, από τους Ιτα­λούς, ήταν και εκ προθέσεως και συστηματική: Στις 11.9.1941 διετάχθη, άνευ ειδοποιήσεως, η αλλαγή της κλειδαριάς του Μουσείου, για να έχουν κλειδιά μόνον οι Ιταλοί. Στα τέλη Οκτω­βρίου, η αίθουσα με τα αρχαία κατελήφθη από τους Ιταλούς! Στον φύλακα απαγορεύθηκε ακόμη και να την προσεγγίζει! Τμήμα των αρχαίων μεταφέρθηκε σε άλλη αίθουσα. Ενώ όλα τα μικροαντικείμενα εκλάπησαν από τον υποφρούραρχο υπολοχαγό Berlini. Μεταξύ αυτών: Χρυσά φύλλα, περιδέραια, γλυπτά, αγγεία, όστρακα, νομίσματα και εικόνες (προφανώς με­ταβυζαντινές). Εκλάπη επίσης και ο κατάλογος, τον οποίο είχε συντάξει από το 1936 ο επιμε­λητής Ιωάννης Ρίζος. Αυτά διαπίστωσε ο φύλακας στις 17.2.1942, όταν εκλήθη να παραλάβει την συλλογή και του παραδόθηκαν τα κλειδιά του δωματίου, που εσωτερικώς επικοινωνούσε με το υπόλοιπο κτήριο.

Τον Μάρτιο του 1942 ο καθηγητής Κεραμόπουλος, συνοδευόμενος από τον καθηγητή Laurenzi, μετέβη στα Μέγαρα, προς επίσκεψη της συλλογής. Αλλά η επίσκεψη δεν πραγματοποι­ήθηκε, συμβουλή του Laurenzi, ο οποίος φοβόταν πως η επίσκεψη θα εξέθετε στους στρατι­ωτικούς, τον έκτακτο επιμελητή και τον φύλακα! Στις 8.5.1942 καταλαμβάνεται και η άλλη αίθουσα, όπου είχαν μεταφερθεί προσωρινά τα αρχαία, από Ιταλούς ιππείς. Τον Αύγουστο, η ιταλική μονάδα των Μεγάρων - 1ο Gruppo Lanceri “Aosta” - συντάσσει πρωτόκολλο των αντικειμένων του Αρχαιολογικού Μουσείου Μεγάρων και υποχρεώνει τον φύλακα να το υπογράψει, Στο πρωτόκολλο υπήρχαν όλοι κι όλοι 32 αριθμοί! Ο ταγματάρχης Papalardo διέταξε να μετακομισθεί το υπόλοιπο της συλλογής έξω από το Γυμνάσιο, όπου το Μουσείο, κατά μήκος της Α. πλευράς! Φρούραρχος κατά τον Μάρτιο του 1942 και μετά ήταν ο ταγμα­τάρχης Sforza. Οι Γερμανοί εμπόδιζαν πολλές φορές τον Έλληνα φύλακα να πλησιάσει το Μουσείο.

ΠΕΙΡΑΙΑΣ

Ο Πειραιεύς...

...των σαλταδόρων(13)...

...των σαμποτάζ...

...της Μάχης της Ηλεκτρικής...

...του Μπλόκου της Κοκκινιάς...

...των 5.500 αθώων θυμάτων από τους βομβαρδισμούς...

...η μόνη πόλη που βομβαρδίσθηκε τρις σε μια ημέρα...

...που «δώρισε» το όνομα του αρχαίου λιμανιού του, της Μουνιχίας, στην πνευματική πρωτεύουσα της Γερμανίας, το Μόναχο(14)...

…γνώρισε και έναν Γερμανό στρατιώτη, ο οποίος αποπειραθηκε να κλέψει το Αρχαιολο­γικό Μουσείο του! Τον Μάρτιο του 1943 οι Γερμανοί θέλησαν να εγκαταστήσουν πολεμικές μηχανές στο Μουσείο, παρά τις αρχαιότητες!.. Και εγκαταστάθηκαν στο μόνο δωμάτιο του Μουσείου!..

Στην τοποθεσία Σκαραμαγκά, κατά την εκτέλεση γερμανικών στρατιωτικοί έργων, εκλάπησαν από Γερμανούς αγγεία, που ευρέθησαν σε μυκηναϊκούς τάφους!

Παρά το χωριό Μούλκι(15) Σαλαμίνος, η γερμανική φρουρά του προβολέως κατέστρεψε μεταβυζαντινές τοιχογραφίες του ναϊδρίου του Αγ. Αθανασίου, το οποίο είχαν μετατρέψει σε... μαγειρείο! Εκεί υπήρχε και αρχαιολογική ανασκαφή, που αφανίσθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Στον Άγ. Δημήτριο, όπου υπήρχε ανασκαφικό έργο, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν το υλικό των ανασκαφών για τα οχυρωματικά τους έργα, ισοπεδώνοντας τμήμα αυτών των ανασκαφών! Αφαίρεσαν τμήματα μαρμάρινων κιόνων, καλύμματα τάφων, κατατεμάχισαν λίθινη πλευρά σαρκοφάγου, ένα αρχαίο βωμό και ένα θυμιατήριο, ενώ κατέστρεψαν και έναν κιονίσκο!

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Στερεά Ελλάδα της κατοχής

ΑΓΡΙΝΙΟ

Η συλλογή αρχαιοτήτων Αγρίνιου μεταφερόταν από δωμάτιο σε δωμάτιο, και από υπόγειο σε υπόγειο, με γερμανικές (και ιταλικές) διαταγές. Αυτές οι μετακομίσεις είχαν ως συνέπεια την φθορά τους. Στο τέλος του πολέμου τα αρχαία ευρίσκονταν σε ιδιωτικό υπόγειο!

 ΑΝΤΙΡΡΙΟ

Οι Γερμανοί κατέστρεψαν σημαντικό τμήμα του τείχους (προς Α. της εισόδου) του κά­στρου, για να σχηματίσουν πλησίον του λιμένα.

  

ΒΟΙΩΤΙΑ

Στο σπήλαιο Σεϊντί Αλιάρτον «έσκαψε» ένας Γερμανός, το 1943, και βρήκε ευρήματα της παλαιολιθικής περιόδου (25-30.000 χρόνια πριν από σήμερα), αλλά είναι άγνωστο τι απέγιναν.

Τον Αύγουστο του 1943 οι Γερμανοί βομβάρδιζαν επί μια εβδομάδα τον Ελικώνα, με ανυ­πολόγιστες καταστροφές στον αρχαιολογικό χώρο της Κοιλάδος των Μουσών -αφήνω κατά μέρος την οικολογική καταστροφή στο ιερό βουνό των Βοιωτών.

  

ΔΕΛΦΟΙ

Πρώτος σύλησε - στην κυριολεξία γύμνωσε - τους Δελφούς ο Σύλας.

Από τον χώρο ανασκαφής των Δελφών, οι Γερμανοί έπαιρναν μικρά τεμάχια. Ο δε Γερμα­νός αρχαιολόγος Kübler, συνοδευόμενος και από άλλους Γερμανούς, αφαίρεσε στις 10.7 1941 τρία γλυπτά μάρμαρα, εκ της «Μαρμαρίας» των Δελφών.

ΕΡΕΤΡΙΑ

Πρώτος σύλησε - στην κυριολεξία γύμνωσε - την Ερέτρια ο Ρωμαίος Κόιντος Φλαμινίνος, που ζήτησε η Ιστορία να τον αποκαλεί «ελευθερωτή των Ελλήνων», επειδή νίκησε τρις τον Φίλιππο Γ. Από την Ερέτρια («και αλλαχόθεν») έφερε στον θρίαμβό του «παμπόλλους χαλκούς και λίθινους ανδριάντες».

Γερμανοί αξιωματικοί, που επισκέπτονταν το Αρχ. Μουσείο της Ερέτριας, έπαιρναν από τα ακαθάριστα ακόμη όστρακα και ειδώλια! Από τα δε καταγεγραμμένα, ελάμβαναν ευμετακόμιστα αντικείμενα, κυρίως αγγεία και ειδώλια. Από τον Απρίλιο του 1941 Γερμανοί κα­τασκήνωναν μεταξύ των επιγραφών που βρίσκονταν προ του Μουσείου και άναβαν φωτιές. Ίχνη αυτων των πυρών σώζονται σε κάποιες επιγραφές, ενώ κάποιες άλλες, εξ αιτίας αυτών εθραύσθησαν.

  

ΘΕΡΜΟΣ

Δυο Γερμανοί αξιωματικοί επισκέφθηκαν το Αρχ. Μουσείο και αφαίρεσαν 5 χάλκινα αντι­κείμενα! Αυτά ήσαν: Ένας τράγος , δυο ιππάρια , ένας Αιτωλός οπλίτης και ένα χάλκινο ειδώλιο της ιδίας σειράς.

ΘΗΒΑ

Γερμανοί διέρρηξαν και έκλεψαν το Αρχ. Μουσείο Θηβών, στις 29.4.1941! Η κλοπή χα­ρακτηρίζεται εκτεταμένη και θρασυτάτη. Άρπαξαν πολλά αρχαία ευρήματα, ενώ προξένη­σαν ζημιά και σε πολλά άλλα. Απ’ το Μουσείο αφαίρεσαν τεμάχια τοιχογραφιών, αριθμό χανδρών, πήλινα αγγεία, ειδώλια, 30 μελαμβαφείς κύλικες μετά ποδός, τεμάχια αγγεί­ων! Τον δε Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί έβαλαν φωτιά και κατέστρεψαν δυο επιγραφές, ενώ έβλαψαν και άλλες, προ του μεσαιωνικού πύργου.

Από το Εφορείο Θηβών οι Γερμανοί αφαίρεσαν: Έναν πήλινο λύχνο, ένα τεμάχιο πήλινου λύχνου, δυο αιχμές σιδηρών δοράτων, μια χάλκινη καρφίδα, τρία τεμάχια χάλκινων καρφίδων, μικρό τεμάχιο χάλκινου αγγείου, δυο χάλκινα βραχιόλια, έναν χάλκινο κρίκο, μια χάλκινη λαβή αγγείου, ένα πτηνόσχημο χάλκινο ειδώλιο, ένα μικρό χάλκινο τεμάχιο. Όλα τα παραπάνω ήταν ευρήματα των ρωμαϊκών χρόνων (ή πιθανώς ρωμαϊκών χρόνων), προερχόμε­να εκ της Άνω Αγόριανης. Επίσης: Τρία πήλινα αγγεία και δυο πήλινα ειδώλια, όλα υστεροελλαδικής εποχής III, έναν πήλινο λύχνο (ρωμαϊκών χρόνων) και ένα πήλινο ειδώλιο γυναικός, που σωζόταν μισό. Όλα τα παραπάνω ήταν ευρήματα προερχόμενα εκ της Λεβαδείας. Οι Γερμανοί συνέχισαν την κατάληψη της αίθουσας αρχαιολογικής συλλογής της Λεβαδείας, που προηγουμένως οι Ιταλοί είχαν μετατρέψει σε συνεργείο ποδηλάτων! Επίσης: Μια χάλκινη περικεφαλαία, ίσως του 6ου αι. π.κ.χ. Το παραπάνω ευρήματα προερχόταν εκ του Ευπαλίου. Ένα μικρό μοσχίδιο του 5ου αι. π.κ.χ. εύρημα προερχόμενο εκ των περιχώρων των Θηβών. Και, τέλος: Πέντε χάλκινα νομίσματα, διάφορα αργυρά αντικείμενα αξίας, νεωτέρας τέχνης, όπως πόρπες, δακτυλίδια, τεμάχια αγγείων. Όλα τα παραπάνω ευρήματα προέρχονταν εκ του Γαλαξειδίου. Ένα μαρμάρινο κιονόκρανο, εκ των Αγ. Θεοδώρων.

Το δε θέρος του 1944 οι Γερμανοί άνοιξαν καταφύγια εντός του χώρου της αρχαιοτάτης ακροπόλεως των Θηβών, του Καδμείου!

Επίσης, αγνοούνται τα αποτελέσματα των αρχαιολογικών ερευνών και το τι απέγιναν τα ευρήματα των παράνομων ανασκαφών, που διενήργησε Γερμανός αρχαιολόγος σε σπήλαιο παρά την Κωπαΐδα Τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στην Γερμανία και στο εν Αθήναις Γερμα­νικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Ενώ ο Γερμανός αρχαιολόγος S. Lauffer ενήργησε ανασκαφές τάφων στην περιοχή της Κωπαΐδος.

ΟΙΝΟΦΥΤΑ

Στο χωριό Οινόφυτα οι Γερμανοί κατεδάφισαν πύργο, κτισμένο με πολύτιμο αρχαίο οικο­δομικό υλικό.

ΣΤΡΑΤΟΣ

Σπουδαία πόλη της Αιτωλοακαρνανίας. Με περίφημο αρχαιολογικό χώρο. Η μικρή, αλλά πολύτιμη αρχαιολογική συλλογή της Στράτου καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμα­νούς! Τον Ιούνιο του 1944 οι Γερμανοί έκαψαν και το οίκημα, όπου φυλασσόταν η συλλογή. Και αυτό, παρά το ότι στην θύρα της ήταν αναρτημένη, σε εμφανές σημείο, η σχετική διατα­γή, που έλεγε «οι αρχαιότητες αυτές να γίνουν σεβαστές από τους Γερμανούς»! Την συλλογή αποτελούσαν πήλινα ειδώλια, αγγεία, επιγραφές, και νομίσματα. Καταστράφηκαν και απο­τεφρώθηκαν τελείως.

ΣΧΗΜΑΤΑΡΙ

Στο χωριό Σχηματάρι Τανάγρας οι Γερμανοί κατεδάφισαν επίσης σωζόμενο μεσαιωνικό πύργο, κτισμένο με πολύτιμο αρχαίο οικοδομικό υλικό (ανάγλυφα, επιγραφές, κλπ.), το οποίο επίσης καταστράφηκε.

  

ΤΑΝΑΓΡΑ

Οι Γερμανοί εγνώριζαν πολύ καλά την ιστορική και καλλιτεχνική αξία των αρχαίων αντικειμένων της Τανάγρας, πολλά χρόνια πριν έλθουν ως κατακτητές στην Ελλάδα. Στο γερμανικό περιοδικό «Νέο Κράτος» ο εν Αθήναις γραμματεύς στην πρωσική πρεσβεία δρ. Λύδερς έγραψε ένα κείμενο για τις πρόσφατες, εκείνο το θέρος, ανασκαφές στην Τανάγρα, όπου εξέφραζε τον θαυμασμό του για των «γλήνων εξ οπτής γης, ων οι πλείστοι δυστυχώς, αληθή καλλιτεχνήματα, περιεργότατην δε και νέαν παντή  όψιν του αρχαίου οικογενειακού βίου αποκαλύπτοντες ημίν, απεκομίσθησαν εις τα μουσεία και τας ιδιωτικός συλλογάς της Εσπερίας, το μεν ένεκα της ασυγγνώστου ακηδίας των περί τα μικρά τυρβαζόντων και προς τα μεγάλα αδιαφορούντων αρχαιολόγων ημών, το δε ένεκα της γλισχρότητος του Δημοσίου, όπερ δικαιούμενον ν’ αγοράζη κατά προτίμησιν και αντί της ημισείας μόνον τιμής τας υπό των ιδιωτών ανευρισκομένας αρχαιότητας, ουδέποτε αποφασίζει να πληρώση μικρόν τι ποσόν, και προτιμά πάντοτε να βλέπη ξενητεύοντα τα κειμήλια της αρχαίας πολυτίμου τέχνης».

εφημ. «Εφημερίς», αρ.φ.162, 11.3.1874.

Τον Απρίλιο του 1941 Γερμανοί στρατιώτες εγκαταστάθηκαν με την βία στο Αρχαιολογι­κό Μουσείο Τανάγρας, εισήλθαν σε αυτό και «αφαίρεσαν»: 4 πήλινους ίππους, 4 ειδώλια, και κάποια δακρυδόχα.

Εκτός της κλοπής, έθραυσαν και διάφορα αρχαία αντικείμενα. Για δυο ημέρες έκαψαν τις θύρες του Μουσείου, τα παράθυρα και ξύλα της στέγης του φυλακείου! Άναψαν και μια φωτιά στην αυλή του Μουσείου, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να μαυρίσουν και να καταστραφούν επιγραφές.

Τον Απρίλιο του 1941 άναψαν φωτιά στην αυλή του Μουσείου. Τον Μάιο του 1941 Γερ­μανοί αξιωματικοί έβγαλαν κατά μέρος κάποιες αρχαιότητες του εν λόγω Μουσείου, που θέλησαν να πάρουν μαζί τους! Ο φύλακας διαμαρτυρήθηκε. Τότε άφησαν σε μια γωνιά τις αρ­χαιότητες και έβγαλαν έξω από το μουσείο τον φύλακα! «Σ’ αυτό το διάστημα, πιθανόν, να έκλεψαν κάποια αρχαία, αφού αυτή ήταν η πρόθεσή τους», λέγει η επίσημη ελληνική έκθεση!

  

ΤΙΘΟΡΕΑ

Γερμανοί στρατιώτες, ενώ εκτελούσαν σκαφικές εργασίες, πλησίον του στάθμου Τιθορέας, βρήκαν περίπου 20 αρχαίους τάφους! Το περιεχόμενό τους δεν παραδόθηκε σε κανέναν!

ΧΑΙΡΩΝΕΙΑ

Οι Γερμανοί μετατόπισαν αρχαιότητες έξω από το Μουσείο και τις έβλαψαν. Κατέστρεψαν και διάφορες επιγραφές, απ’ αυτές που κείτονταν στον περίβολο του Μουσείου Χαιρωνείας.

Γερμανοί στρατιώτες διέρρηξαν το λουκέτο της θύρας του Αρχαιολογικού Μουσείου της Χαιρωνείας, έθραυσαν την θύρα του και δυο υα­λοπίνακες προθηκών και έκλεψαν από την προ­θήκη: ένα χρυσό ενώτιο, ένα φύλλο χρυσού και πέντε πήλινα αγγεία, όλα προερχόμενα από τις ανασκαφές των αρχαίων Αβών (νυν χωριό Έξαρχος). Οι κλέ­πτες Γερμανοί έκαμαν ανακρίσεις. Και με τρο­μοκρατία ανάγκασαν μάρτυρες να βεβαιώσουν την αθωότητα των Γερμανών. Η ενοχή τους επιβεβαιώθηκε όταν ένα των κλαπέντων αγγείων ευρέθη στον καταυλισμό τους!

Μετέτρεψαν το Μουσείο σε κοιτώνα. Εντός του Μουσείου Χαιρωνείας κοιμήθηκαν πλέον των 200 Γερμανών στρατιωτών!

Δεν είχαν ούτε οικολογική συνείδηση: έκοψαν για διάφορες χρήσεις, επίσης, περί τα 15 κυπαρίσσια, που ήταν πέριξ του Δέο­ντος! Τέτοια ήταν, φαίνεται, η λατρεία τους προς τα κυπαρίσσια, που αποχωρούντες από την Χαιρώνεια, απέκοψαν περισσότερα από 100 κυπαρίσσια κ.ά. δένδρα!

  

ΧΑΛΚΙΔΑ

Αγνοείται η τύχη των ευρημάτων των ανασκαφών, που παρανόμως (χωρίς καμμία γνώση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ελλάδος) διενήργησαν στην περιοχή της πόλεως της Χαλκίδος, οι Γερμανοί αρχαιολόγοι S. Lauffer και R. Herder, επί μακρόν διάστημα (κατά το 1941-1942). Τα ευρήματά τους μεταφέρθηκαν, μάλλον, στο εν Αθήναις Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστι­τούτο.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Πελοπόννησο της κατοχής

ΑΡΓΟΣ

Γερμανικές στρατιωτικές εκσκαφικές εργασίες, υπό την εποπτεία του Κ. Grundmann, έγι­ναν παρά το Άργος, τις οποίες παρακολούθησε και ο στρατηγός Speidel. Σε αυτές, ευρέθησαν αρχαία αντικείμενα, που έμειναν για χρόνια στο Γερμανικό Ινστιτούτο. Κάποιος αριθμός πήλινων αντικειμένων του Άργους παραδόθηκε, περί το τέλος της Κατοχής, στο Εθνικό Μουσείο.

ΑΣΙΝΗ

Οι Ιταλοί έφεραν πλήρη καταστροφή στην αρχαία κώμη, την οποία ολοκλήρωσαν και συ­μπλήρωσαν - εάν μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο σε κάτι ήδη τελειωμένο - οι Γερμανοί.

ΚΟΡΙΝΘΟΣ

Μετά τον Ρωμαίο Μόμμιο, η Κόρινθος έπληγη ξανά από τους Γερμανούς. Σ’ αυτήν την αρχαία άλωση της Κορίνθου οι φλόγες κατέφαγαν χιλιάδες αριστουργήματα, ενώ η στρατι­ωτική βία κατέστρεψε άλλα τόσα. Κάποια φυγαδεύθηκαν ως «καλλιτεχνικά λάφυρα» προς την Ρώμη και προς την Πέργαμο (ο Άτταλος ήταν τότε σύμμαχος των Ρωμαίων). Μεταξύ των φυγαδευθέντων έργων ήταν εικόνες του Φιλοποίμενος, του Αράτου, αγάλματα (έργα του Αριστείδου) του Ηρακλέους καταπονούμενου από τον χιτώνα της Δηιάνειρας, του Διονύ­σου, κ.ά. Ο Άτταλος όρισε στην διαθήκη του τα αρπαγμένα απ’ την Κόρινθο να πάνε στην Ρώμη. Ο Μόμμιος ήταν όμως τόσο αγροίκος και άσχετος με την αξία της τέχνης, που είπε στους πλοιάρχους που τα κόμιζαν από την Πέργαμο στην Ρώμη, πως αν κατά την διάρκεια του πλου τα έργα βλαβούν, να κατασκευάσουν νέα!

Το θέρος του 1941 Γερμανοί αναρριχήθηκαν από την αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου Κορίνθου και έθραυσαν διάφορες αρχαιότητες που βρίσκονταν στην αυλή, ενώ αναφέρεται πως έκλεψαν κιόλας κάποιες. Έκλεψαν επίσης ένα ρολόι ελέγχου και κάποια κλειδιά. Παρα­βίασαν και την θύρα του Μουσείου και όταν τους παρατήρησε ο φύλακας, τον απείλησαν με περίστροφο! Εν τέλει, κρατήθηκε επί 10ήμερο και υπεβλήθη σε αυστηρότατες ανακρίσεις.

Αξιωματικοί του γερμανικού στρατού, καθώς και διπλωματικοί υπάλληλοι, αποκόμιζαν καθ’ όλο το διάστημα της Κατοχής, κατεργασμένα τεμάχια μαρμάρων, αλλά και ό,τι ήταν δυνατόν ν’ αποκομισθεί, όπως πήλινα τεμάχια διακεκοσμημένα από το Ασκληπιείο, τον ναό του Καπιτωλίου Διός, κ.ά.

Επίσης, Γερμανοί έθραυσαν και επανειλημμένως έλαβαν τεμάχια εκ των χρωματιστών πλα­κών του δαπέδου του λουτρού, που ήταν περί την Πειρήνη(16). Το θέρος του 1941, επιπροσθέτως, καθ’ υπόδειξη Γερμανών αξιωματικών, Γερμανοί κατέρριψαν και μετατόπισαν λίθους στο κτίσμα της Πειρήνης. Απ’ αυτήν την πρόχειρη μετατόπιση εθραύσθησαν διάφορα αρχι­τεκτονικά μέλη, μεταξύ των οποίων και πώρινος ημικίονας. Έθραυαν επίσης και πλάκες των καταστημάτων ρωμαϊκών χρόνων, του ιδίου χώρου.

ΛΑΚΩΝΙΑ

Το 1942 και σε διάφορα μέρη της Λακωνίας «εργάσθηκε» ο Γερμανός W.v Vacano. Με­ταξύ άλλων, διεπίστωσε οικισμούς της λίθινης εποχής στο Κουφάβουνο(17), όπως απεδείχθη με ανασκαφική έρευνα. Ευρέθησαν πολλά όστρακα, πυρόλιθοι, οστέινα εργαλεία, αξίνες, σφύρες, κλπ. τα οποία μεταφέρθηκαν στην Γερμανία!

ΜΕΣΣΗΝΙΑ

Στην Ιθώμη, τον Μάιο του 1941, γερμανικό στρατιωτικό απόσπασμα, καθ’ υπόδειξιν του Γερμανού προξένου, που το συνόδευε, αφαίρεσε 3 λίθους και κατέρριψε 6, από το αρχαίο φρούριο της κώμης! Τον Σεπτέμβριο του 1943, το ίδιο φρούριο εβλήθη από γερμανικά συν­δυασμένα πυρά, σε ασκήσεις πεζικού, πυροβολικού και αεροπορίας. Απ’ αυτήν την ενέργεια κατεστράφη τμήμα του Ν. φρουρίου, όταν κτυπήθηκε από 4 οβίδες.

Στο Βασιλικό, Γερμανός αξιωματούχος αφαίρεσε από την τοπική αρχαιολογική συλλογή ένα χάλκινο δακτύλιο, που είχε αγορασθεί και δωρηθεί στο Μουσείο, από τον ανασκαφέα και ερευνητή της περιοχής, Valmin.

Στο Πεταλίδι (αρχαία Κορώνη) Γερμανοί στρατιώτες αφαίρεσαν από την τοπική αρχαιο­λογική συλλογή ένα πήλινο αγγείο.

ΜΥΚΗΝΕΣ

Το θέρος του 1941 Γερμανοί στρατιώτες απέσπασαν δυο πλάκες, από τον κυκλικό περίβο­λο των τάφων των Μυκηνών! Επίσης, κύλησαν ογκόλιθους, που κατέπεσαν και καταστρά­φηκαν, ενώ κατέστρεψαν συγχρόνως άλλους, και προξένησαν σημαντικές βλάβες σε 5 πλάκες του περιβόλου!

Τον Αύγουστο του 1943, πέντε Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες, με κοπίδι και σφυρί, εισήλθαν στον «Θησαυρό τον Ατρέως» και κατέστρεψαν 5 λίθους του τάφου, για να αφαιρέσουν 5 χάλκινους ήλους!

Άλλοι πάλι, Γερμανοί, αυτήν την φορά τέσσερις τον αριθμό, πυροβολούσαν με τα περί­στροφά τους λέοντες της Πύλης των Λεόντων! Κατάφεραν ζημιές στην δεξιά ακμή του άβακος του κιονόκρανου, στην απόληξη της δοκού, στην ακμή του επιστυλίου, καθώς και στον τορ­μίσκο προσαρμογής της κεφαλής του δεξιού λέοντος. Επίσης, ίχνη αυτών των πυροβολισμών φέρουν οι κύκλοι των δοκών. Τρεις πλάκες του περιβόλου των τάφων φέρουν οπές, σε βάθος κάποιων εκατοστών, από τις σφαίρες των περιστρόφων των Γερμανών.

Άλλοι Γερμανοί στρατιώτες κύλησαν επίσης αρχαίους λίθους και έθραυσαν στα κατώτερα επίπεδα διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη και μια αρχαία λεκάνη από πυρόλιθο. Θέλησαν δε να πάρουν και μια γρώνη (γούρνα), από τιτανόλιθο, αλλά εμποδίσθηκαν από τον φύλακα.

Άλλοι, τέλος, Γερμανοί, έγραψαν με ξίφος ή μολυβδίδα τα ονόματά τους σε διάφορα ση­μεία. Μάλιστα, για να διατηρηθούν αυτές οι καταγραφές, έφεραν από το αυτοκίνητό τους κλίμακα (σκάλα) και έγραψαν ψηλά, «δια να μην είναι προσιτά εις τον καθέναν».

Από το προστατευτικό ικρίωμα του δρόμου του «Τάφον της Κλυταιμνήστρας» Γερμανοί στρατιώτες αφαίρεσαν τρία μεγάλα ξυλά.

ΟΛΥΜΠΙΑ

Η Ελλάς είχε φερθεί «πολύ καλά» στους Γερμανούς, στην σύμβαση ανασκαφής της αρχαί­ας Ολυμπίας (μέσα δεκαετίας 1870), παραχωρώντας το δικαίωμα στους ανασκαφείς να πά­ρουν ένα τμήμα από τα διπλά ευρήματα. Και όλα αυτά, εν μέσω ειδήσεων αρχαιοκαπηλίας από διάφορους Γερμανούς, Άγγλους, Γάλλους και Αμερικανούς «επισκέπτες» της χώρας μας, που έφθαναν κατά κύματα με ατμόπλοια στο λιμάνι του Πειραιώς στην Ελλάδα. Ειδήσεις με τις οποίες οι εφημερίδες της εποχής είναι γεμάτες - ιδιαιτέρως δε η εφημερίδα «Αιών». Ακόμη, δόθηκε άδεια στους Γερμανούς αρχαιολόγους της συγκεκριμένης ανασκαφής να προ­μηθεύονται σε εκμαγεία όλα τα κινητά ευρήματα. Αλλά, όταν ετελείωσε η ανασκαφή (1881) δόθηκαν εγγράφως οδηγίες στην αρμόδια επιτροπή διαλογής, να παραδοθούν στους Γερ­μανούς και άλλα αρχαιολογικά αντικείμενα (πλην των διπλών και ομοίων), η έλλεψη των οποίων δεν δημιουργούσε πρόβλημα στις εθνικές συλλογές. Και όλα αυτά, ως χειρονομία καλής θελήσεως της ελληνικής κυβερνήσεως, έναντι των Γερμανών, την στιγμή που παιζόταν η προσάρτηση στην Ελλάδα της Θεσσαλίας και της Άρτης. Η Ελλάς, λοιπόν, είχε φερθεί «πολύ καλά» στους Γερμανούς.

Το χρονικό διάστημα 19.6-8.9.1943 εντός του ιερού χώρου της Αρχαίας Ολυμπίας - και με­ταξύ των αρχαίων ερειπίων! - είχαν σταθμεύσει γερμανικές μηχανοκίνητες φάλαγγες, άρματα μάχης και τεθωρακισμένα αυτοκίνητα! Οι μηχανοκίνητες φάλαγγες των Γερμανών κατακτητών, καθώς παρέμεναν στον ιερό χώρο της αρχαίας Ολυμπίας, προξένησαν τις εξής καταστρο­φές:

1. Κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος του αποκεκαλυμμένου τμήματος του πήλινου αγωγού, παρά την στοά του Γυμνασίου.
2. Κατέστρεψαν τελείως μια βάση (την 15η εκ Ν.) της εσωτερικής κιονοστοιχίας της ίδιας στο­άς.
3. Προξένησαν βλάβες στις βάσεις 6, 13 και 14 της ιδίας στοάς.
4. Κατέστρεψαν την βάση του Α. τείχους (έναντι της 15ης βάσεως).
5. Προξένησαν βλάβες σε δυο κορινθιακά κιονόκρανα της εισόδου του Γυμνασίου.
6. Κατέστρεψαν τμήμα του περιβόλου της ιεράς Άλτεως, προς διεύρυνση του ανοίγματος (έναντι θεοκλέωνος)!
7. Κατέστρεψαν τμήμα πήλινου αγωγού παρά το Πελόπιον (στα Α.).
8. Προξένησαν αμυχές και φθορές σε διάφορα αρχιτεκτονικά αρχαία μέλη εντός του ιερού χώρου.

Στην έκθεση υπενθυμίζεται, πως οι Γερμανοί είχαν πλήρη γνώση της ιερότητος και της σπουδαιότητος του χώρου, διότι όταν εκλάπη η γερμανική σημαία από την οικία των ανασκαφών, ο αντιπρόσωπος/πληρεξούσιος του Γ' Ράιχ για την Ελλάδα, Γκύντερ Άλτενμπουργκ, εξέφρασε στις ελληνικές Αρχές (προς τον Κουίσλινγκ Τσολάκογλου) σε ζωηρό τόνο την λύπη του, για όσα συνέβησαν «εις τον χώρον ανασκαφών της Ολυμπίας, διά τας οποίας ως γνωστόν ο Φυρερ επιδεικνύει εξαιρετικόν ενδιαφέρον».

Το 2005 επεστράφησαν από την Γερμανία 10 αρχαιότητες της Ολυμπίας, που παρέμεναν εκεί επί έναν αιώνα! Έτσι, ένα κομψό μνημείο της αρχαιότητος, που φέρει το όνομα τον Φιλίππου Β' της Μακεδονίας, αναστηλώθηκε, ύστερα από 2.400 χρόνια και εγκαινιάσθηκε (ανεπισήμως) στις 10.11.2005. Τρεις ολόκληροι κίονες, μαζί με τα επιστήλια, ένα χαρακτη­ριστικό τμήμα κυκλικού σηκού και ολόκληρη σχεδόν η κρηπίδα του μνημείου, αναστηλώθη­καν. Ήταν χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά μέλη, από τους κίονες και τον θριγκό του Φιλιππείον, που θεωρήθησαν «διπλά», και ως τέτοια μεταφέρθηκαν στο «Μουσείο της Περγάμου» Βερολίνου. Έτσι, οι επισκέπτες της Ολυμπίας μπορούν να βλέπουν - για πρώτη φορά - ένα δείγμα του Φιλιππείου, όπως ήταν πριν καταρρεύσει από τους σεισμούς, που το ισοπέδωσαν, και τους Γερμανούς, που του πήραν κομμάτια του.

ΤΕΓΕΑ

Οι Γερμανοί καταχτητές επίταξαν το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας, και στρατώνισαν σε αυτό μια μονάδα, παρά τις ειδικές υποσχέσεις τους περί προστασίας του.

ΤΙΡΥΝΘΑ

Στην Τίρυνθα έκαμε ανασκαφές ο Γερμανός αρχαιολόγος Γεώργιος Κάρο (1872-;), δ/ντής της εν Ελλάδι Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής. Διωχθείς υπό του Χίτλερ, εγκατεστάθη στις ΗΠΑ. Συγγραφέας του έργου «Η θρησκεία του Αιγαίου κύκλου», κ.ά.

Οι Γερμανοί καταχτητές, το θέρος του 1944, προκάλεσαν μεγάλες και ουσιώδεις κατα­στροφές στην Ακρόπολη της Τίρυνθος: Μεταξύ των ανασκαφών της αρχαίας πόλεως και της σήραγγας, που βρίσκεται άνωθεν αυτής, διανοίχθησαν δυο μεγάλα καταφύγια, εντός βράχου! Πλησίον της εισόδου ανέσκαψαν θέση για τηλεβόλο. Απ’ εκεί πέρασαν καλώδιο ηλεκτρι­κού ρεύματος, αφού έσκαψαν σε αρκετό βάθος όλη την Ακρόπολη κατά πλάτος! Άλλη θέση πολυβόλου είχε ανασκαφεί στην μέση της Ακροπόλεως! Η μεγαλύτερη, όμως, φθορά επήλθε κατά την κατασκευή του τρίτου πυροβολείου, το οποίο στήθηκε στην Δ. αυλή. Για το χαντάκι αυτό ανεσκάφη όλη η αυλή! Και ανατινάχθηκε το αρχαιότατο κατώφλι της εισόδου προς την αυλή, το οποίο ήταν καμωμένο από συμπαγή λίθο! Επίσης, κατέστρεψαν μέρος του βωμού και της παρά τον βωμό κιονικής βάσεως! Κατά τις εργασίες χρησιμοποίησαν δυναμίτιδα κατ’ επανάληψη σε διάφορα σημεία της Ακροπόλεως της Τίρυνθος και έφθασαν έως και μέχρι τα θεμέλια της οικοδομής! Μεταξύ των πρωταιτίων αυτής της μεγάλης ιστορικής καταστροφής, πρωτεύοντα ρόλο φαίνεται να έπαιξε ο Stabs-Gefr. Hans-Gunter Feetz.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Θεσσαλία της κατοχής

ΛΑΡΙΣΑ

Ανασκαφές - και μάλιστα άνευ αδείας - διενήργησε ο μηχανικός Baurat Kuthe - δεν ήταν καν αρχαιολόγος! Αυτός κράτησε για λογαριασμό του, τουλάχιστον, ένα χρυσό στεφάνι! Ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής Λαρίσης, Κέλερ, εζήτησε και έλαβε, από τον τότε νομάρχη, άγαλμα της θεάς Αθηνάς, ύψους περίπου 0,70 μ.! Στην Λάρισα, κατά την διάνοιξη οχυρωμα­τικών έργων, οι Γερμανοί βρήκαν σε δυο περιπτώσεις αρχαίους τάφους! Οι ελληνικές Αρχές ειδοποιήθηκαν τυπικώς γι’ αυτούς. Και πριν καλά-καλά παρουσιασθούν, κάποιος Γερμανός, ονόματι Meister (;) - άγνωστο εάν αυτός ήταν αρχαιολόγος - συγκέντρωσε τα ευρήματα και τα απήγαγε! Άγνωστον εάν οι παραπάνω περιπτώσεις ταυτίζονται με του Β. Kuthe.

Οι Γερμανοί έκαψαν το σχολείο της Ελασσόνος, το 1943-1944, όπου φυλάσσονταν τα αρ­χαία ευρήματα της περιοχής Ελασσόνος-Τσαρίτσανης. Το κτήριο κατέπεσε και καταπλάκωσε τις αρχαιότητες, οι οποίες υπέστησαν δυσεξακρίβωτες ζημιές.

Τον Σεπτέμβριο του 2010 ο δήμαρχος Λαρισαίων, Κ. Τζανακούλης, ξεκίνησε εκστρατεία επαναπατρισμού των γλυπτών, που εκλάπησαν από το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαρίσης από την λεηλασία των γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής, κατά την αποχώρησή τους (τον Νοέμβριο του 1944). Στο βιβλίο του Αξενίδη «Πελασγίας Λάρισα» υπάρχουν αναφορές και περιγράφονται κάποια απ’ αυτά τα γλυπτά, που κοσμούσαν αρχαϊκές στήλες, που εκλάπησαν. Μεγάλο τμήμα των κλεμμένων γλυπτών - άγνω­στο πού ακριβώς ευρίσκεται σήμερα - υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι εξακολουθεί να βρίσκε­ται σε μουσεία ή σε ιδιωτικές συλλογές της Γερμανίας.

ΜΑΓΝΗΣΙΑ

Πλησίον του Βόλου διενήργησε ανασκαφές ο Η. Reinert, το 1942. Αργότερα, όταν οι Γερ­μανοί ανατίναξαν τις πυριτιδαποθήκες, το λιμάνι και την σιδηροδρομική γραμμή Λεχωνίων, εθραύθησαν οι περισσότεροι υαλοπίνακες των παραθύρων και των εσωθυρών του Μουσείου.

Στην Δημητριάδα οι Γερμανοί έκαναν ασκήσεις πυροβολικού και κατέστρεψαν τον πύργο, άνωθεν των Αλυκών, όπου είχαν βρεθεί το πρώτον οι περίφημες «γραπτές στήλες».

Οι Γερμανοί ενήργησαν ανασκαφές στην θέση «Τούμπα» της Νέας Αγχιάλου, όπου ευρέθη αρχαίος οικισμός. Βρήκαν και αφαίρεσαν πλήθος αντικειμένων, ιδίως θραύσματα. Πρό­κειται, προφανώς, «περί σημαντικών αρχαιοτήτων», διότι τα λίγα που περιήλθαν σε ελληνικά χεριά, ήταν αξιοσημείωτα θραύσματα του 5ου αι. π.κ.χ.! Στην Νέα Αγχίαλο, επίσης, Γερμανός στρατιώτης έθραυσε κιονόκρανο της βασιλικής Β' και αφαίρεσε την λεοντοκεφαλή του.

ΤΡΙΚΑΛΑ

Τον Αύγουστο του 2007 επιστράφηκαν, από την Γερμα­νία, μαζί με άλλα αντικείμενα 94 μικροσκοπικά νεολιθικά ειδώλια (γυναίκες από πηλό ή μάρμαρο, ηλικίας άνω των 6.500 χρόνων!) ενδεχομένως εγκυμονούσες, όρθιες, καθιστές, γυμνές, ενδεδυμένες, με όμορφες κομμώσεις ή κώτσο, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, «σαν να είναι πορτραίτα υπαρκτών γυναικών του θεσσαλικού κάμπου». Στα υπόλοιπα αντικείμε­να, λίθινα και πήλινα αγγεία, κάποια με ζωγραφιστή διακόσμηση, πελέκεις, λεπίδες, αιχμές βελών από οψιδιανό, πήλινα σφονδύλια, αλλά κυρίως στις σφραγίδες αυτής της συλλογής, μαρτυράται η ζωή, η κοινωνική οργάνωση και η σύνθετη δομή της νεολιθικής κοινωνίας της Θεσσαλίας. Τα αντικείμενα ήδη από το 1986 είχαν αναγνωρισθεί από την Αστυνομία του Μονάχου ως λεία της ένοπλης ληστείας που έγινε (στις 10.5.1985) στην οικεία του Κων. Θεοδωρόπουλου στην Λάρισα και είχαν κατασχεθεί λίγο πριν πωληθούν από την σπείρα των αρχαιοκαπήλων Τ Σ. Γκέριγκ - Τζ. Β. Λίντερ σε Μουσείο του Μονάχου.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ήπειρο της κατοχής

Η σύληση της Ηπείρου άρχισε από την αρχαιότητα. Από 70 πόλεις της Ηπείρου ο Ρωμαί­ος Π. Αιμίλιος «πήρε» για τον θρίαμβό του 250 άμαξες πλήρεις αγαλμάτων.

ΑΡΤΑ

Από την αρχαία Αμβρακία (νυν Άρτα) πρωτεύουσα του κράτους του Πύρρου, ο Ρωμαίος Νοβιλίωρ «άρπασσε» 285 χάλκινους και 230 λίθινους ανδριάντες.

ΝΙΚΟΠΟΛΗ

Το 1941 οι Γερμανοί κατέστρεψαν τμήματα του μωσαϊκού της βασιλικής Αλκίσωνος. Το περίφημο αρχαίο υδραγωγείο της πόλεως, καταστράφηκε σε τρία σημεία, από τους Γερμανούς, για την διάνοιξη πεδίου πυρός. Τέλος, το θέατρο της αρχαίας πόλεως χρησιμοποιήθηκε ως αντιαεροπορική φωλιά πολυβόλων και ως εκ τούτου υπέστη φθορές. Γερμανοί αφαίρεσαν τα τσίγγινα σκεπάσματα των μωσαϊκών της βασιλικής του Δουμετίου και τα αντικατέστησαν με πισσόχαρτο.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Μακεδονία της κατοχής

Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι κάτοικοι των Σκοπιών υποδέχθηκαν τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους ως απελευθερωτές, με ζητωκραυγές και γερμανικά λάβαρα και σημαίες! Οι ορεινές περιοχές της Δυτ. Μακεδονίας, όμως, έγιναν ισχυρότατα κέντρα αντιστάσεως κατά των Γερμανών κατακτητών. Αυτό και μόνο είναι αρκετό, για να πείσει κάποιον πως οι κάτοικοι των δυο περιοχών, δεν είναι ο ένας και ο αυτός λαός.

Η Μακεδονία και η Θράκη υπέφεραν από «βουλγαρικό όργιο αίματος», με τις ευλογίες και τις πλάτες των Γερμανών Τόσο που στην νεοελληνική γλώσσα έμεινε ένας όρος, ο «βουλγαρισμός» να σημαίνει την βαρβαρότητα με την οποία μπορεί να συμπεριφερθεί ένας άνθρωπος, έναντι ανθρώπων, μνημείων, πολιτισμού.

Μακεδονία 1944. Ένα γυναικείο άγαλμα κάποιας θεότητος - των ελληνιστικών μάλλον χρόνων - βρέθηκε τυχαία, από Γερμανούς κατά την εκσκαφή χαρακωμάτων. Η γερμανική διοίκηση, σε μια προσπάθεια προφανώς εξευμενισμού των Ελλήνων, αποφάσισε να το παραδώσει στην ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία, με παράτες και με δηλώσεις περί «σεβασμού» των Ελλήνων και της ιστορίας τους, κλπ. Αλλά ο Χίτλερ έγινε έξω φρενών! «Μια τέτοια χαζομάρα δεν θα την έκαναν ποτέ οι Άγγλοι», είπε και απαίτησε την άμεση αρπαγή τον αρχαίου ελληνικού αγάλματος! Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι, οι οποίοι ευρίσκονταν στην Ελλάδα και είχαν ήδη εκτεθεί με την παράδοση, προσπάθησαν να υποβαθμίσουν την αξία τον αγάλματος, λέγοντας ότι είναι της ελληνιστικής περιόδου. Αλλά ο Φύρερ ήταν αμε­τάπειστος! Το αποτέλεσμα ήταν η κλοπή του παραδοθέντος αγάλματος και η μεταφορά τον σε ορυχείο της Αυστρίας, «για να προστατευθεί από τους βομβαρδισμούς», μαζί με άλλα σημαντικά εκθέματα των ναζί.

ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Γερμανοί (αλλά και Άγγλοι, Γάλλοι και Ρώσοι) περισσότερες από μια φορές διάρπαξαν τα αρχαία τον Αγίου Όρους χειρόγραφα.

Οι Γερμανοί λήστευαν και αιματοκυλούσαν την Ελλάδα. Παρ’ όλ’ αυτά, οι καλόγεροι «αντιπρόσωποι των 20 ιερών βασιλικών πατριαρχικών και σταυροπηγιακών Μονών του Αγ. Όρους» έστελναν συγχαρητήριες επιστολές (13/26.4.1941) στην «εξοχότητα» του Αδ. Χίτλερ, στο Βερολίνο, ζητώντας του να «αναλάβη υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεμονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον»! Εύχονταν «υγείαν και μακροημέρενσιν στον Αδόλφον Χίτλερ δια το καλόν της Γερμανίας» και «και μακροημέρευσιν επ’ αγαθώ τον ενδόξου γερμανικού έθνους»

ΒΕΡΓΙΝΑ

Ο Γερμανός υπαξιωματικός και αρχαιολόγος dr. Exner διενήργησε ανασκαφές - άνευ αδείας - πλησίον των ανασκαφών του καθηγητού Ρωμαίου, μεταξύ Παλατίτσας-Βεργίνας. Ανέ­σκαψε 4-6 αρχαίους μακεδονικούς τάφους. Τα ευρήματα των ανασκαφών του δεν παρεδόθησαν στην ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία, αλλά στην γερμανική στρατιωτική διοίκηση. Οι ανασκαφές αυτές έγιναν με τις υποδείξεις του καθηγητού Παπαδάκη, ο οποίος όμως είχε προτρέψει τον Γερμανό να ζητήσει επίσημη άδεια από το ελληνικό υπουργείο. Ο dr. Schonebeck αντέτεινε, πως κατά τον προηγούμενο πόλεμο - τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο δηλ. - «οι σύμμαχοι είχαν κάμει ανασκαφές, οι οποίες όμως, όποτε έγιναν ήσαν αποτέλεσμα πολεμικών εργασιών».

ΒΕΡΡΟΙΑ

Στην Βέρροια η διαγωγή των Γερμανών κατακτητών χαρακτηρίζεται «άνευ προηγουμέ­νου».

Οι περισσότερες αρχαιότητες, οι οποίες φυλάσσονταν σε συλλογή στο Μουσείο στην πα­λαιό Μητρόπολη Βερροίας (κτίσμα του 11ου αι.) καταστράφηκαν πλήρως, από τους Γερμα­νούς, διότι ο χώρος χρησιμοποιήθηκε απ’ αυτούς ως στάβλος! Έτσι εξεβλήθησαν οι αρχαιό­τητες, ρίχτηκαν βάναυσα στην αυλή και εν τέλει καλύφθηκαν από κόπρο! Ευθύνονται τα ζώα ή τα «ζώα»;

Η συλλογή περιείχε ανάγλυφα, αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές. Όσες αρχαιότητες ήσαν δυσμετακόμιστες, εθραύσθησαν.

Αυτά γνωστοποιήθηκαν στην γερμανική Υπηρεσία, στον dr. V. Schonebeck, ουδεμία φροντίδα έλαβε, προς βελτίωση της καταστάσεως.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Το θέρος του 1941 ο Γερμανός (ίσως αρχαιολόγος) Stossel που υπηρετούσε ως οπλίτης ναυτικής υπηρεσίας ενήργησε - άνευ αδείας - ανασκαφές σε προϊστορικό συνοικισμό της Θεσσα­λονίκης! Τα ευρήματα της ανασκαφής μήτε τα κατέθεσε, μήτε τα ανακοίνωσε.

Οπλισμένοι Γερμανοί στρατιώτες εμφανίσθηκαν αιφνιδίως, στις 31.5.1944 στο Μουσείο (Άγ. Γεώργιος) και αφαίρεσαν μαρμάρινο άγαλμα γυναικός, που είχε βρεθεί στην Πλατεία Δικαστηρίων, κατά την κατασκευή ορυγμάτων. Ο Έλληνας έφορος διαμαρτυρήθηκε. Του απάντησαν τότε, ότι το παίρνουν για να το προστατεύσουν, σε ασφαλές αντιαεροπορικό καταφύγιο, αλλά στην πραγματικότητα εστάλη στην Βιέννη!

Γερμανοί κατέστρεψαν, επίσης, δυο κιβωτιόσχημους ελληνιστικούς τάφους, που βρέθηκαν στην περιοχή του εργοστασίου I. Μουσείου. Κατ’ αρχάς, από το Στρατηγείο, διατάχθηκε η δι­ατήρησή τους. Αλλά αργότερα, νεώτερη διαταγή διέταξε την ισοπέδωση του χώρου.

ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

Η αρχαιολογική συλλογή της Ποτίδαιας ήταν συγκεντρωμένη τότε στο σχολείο της κώμης. Διερπάγη όμως από τους Γερμανούς, που κατέλυσαν στο οίκημα, τον Απρίλιο του 1941. Μεταξύ των διαρπαγέντων ήσαν:

• Μαρμάρινη πλάκα,
• μαρμάρινη κεφαλή παιδιού,
• μαρμάρινος κώνος πεύκου,
• δυο μαρμάρινα ακέφαλα αγαλμάτια ανδρών,
• άλλο μαρμάρινο αγαλμάτιο ανδρός,
• μαρμάρινη κεφαλή ανδρός,
• μικρό μαρμάρινο χέρι αγάλματος, και
• δυο πήλινες πυραμιδοειδείς αγνύθες.

Επίσης, κατά τις εργασίες στρατιωτικών έργων, στην Χαλκι­δική πάντα, οι Γερμανοί κατέστρεψαν νεκρόπολη, όπου είχαν ανευρεθεί διάφορες σπουδαίες αρχαιότητες...

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στη Θράκη της κατοχή

ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ

Η μεγάλη ζημία της Σαμοθράκης, δεν έγινε μήτε από Γερμανούς, μήτε από Βουλγάρους, αλλά από έναν «επίσημο» Γάλλο διπλωμάτη, τον υποπρόξενο της Γαλλίας στην Αδριανούπολη, Κάρολο Σαμπουαζώ (1830-1909), ο οποίος διενήργησε αρχαιολογικές ανασκαφές στην «Δήλο του Β. Αιγαίου», και επί των εργασιών του Έλληνες εργάτες ηύραν το περίφημο άγαλμα της «Νίκης της Σαμοθράκης». Ήλθε τότε (ήταν Απρίλιος του 1864) σε συνεννόηση με τον Γάλλο πρέσβη της Κωνσταντινουπόλεως ζήτησε την αποστολή γαλλικού πολεμικού πλοίου για να μεταφέρει το σημαντικό εύρημα και παράλληλα την έκδοση σχετικής αδείας, η οποία και του εδόθη, αλλά για «λήψη κάποιων μαρμάρινων τεμαχίων-θρυμμάτων για μελέτη». Έτσι ο Γάλλος διπλωμάτης εξαπάτησε τον σουλτάνο και τις οθωμανικές Αρχές! Φυγάδευσε το άγαλμα κρυφίως, και το έστειλε στην Γαλλία παρατύπως, όπου και έφθασε στις 11 Μαΐου 1864... Σήμερα εκτίθεται με καμάρι στο Λούβρο.

ΡΟΔΟΠΗ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ

Απ’ την αρχαιολογική συλλογή της πόλεως οι Γερμανοί αφαίρεσαν πολλές αρχαιότητες.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στα νησιά του Αιγαιού Πελάγους της κατοχή

ΛΕΣΒΟΣ

Στο κτήμα Κυρ. Πατσατζή στην περιοχή Δρακόπια Πολυχνίτου ευρέθησαν, τον Σεπτέμ­βριο του 1942, 20 ή 23 χρυσά νομίσματα, εκ των οποίων παρεδόθησαν από τον Kraiker τα 17 Αυτά κατασχέθηκαν καθ’ όσον η τοπι­κή αστυνομική Αρχή διενεργούσε ανακρίσεις. Την ίδια στιγμή οι γερμανικές αρχές επενέβησαν και αφαίρεσαν τα έγγραφα των ανακρί­σεων και διέταξαν την απόλυση των προσωρι­νός κρατουμένων για την υπόθεση.

ΣΑΜΟΣ

Παλαιά τι αρχαιολογική σχέση των Γερμανών με την Σάμο. Ο Γερμανός αρχαιολόγος Θεόδωρος Βίγκραντ (γενν. 1864) εξετέλεσε ανασκαφές στο νησί (στην Μ. Ασία).

Την Σάμο οι Γερμανοί την βομβάρδισαν ανελέητα.

Η αίθουσα των αρχαιοτήτων (Μουσείο) στην Σάμο χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς ως κρατητήριο, χωρίς να φροντίσουν προηγουμένως να την κενώσουν.

Στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, ευρέθησαν γεωμετρικά αντικείμενα, εντός γυάλινου δοχείου, γεμάτου με υγρό! Επειδή η προέλευσή του ήταν άγνωστη στην ελληνική Αρ­χαιολογική Υπηρεσία θεωρήθηκε, από τους αρχαιολόγους του Εθνικού Μουσείου, ότι προέρ­χονται από παράνομη αφαίρεση που έπραξαν Γερμανοί στην Σάμο.

Από το Ηραίον εκλάπησαν και κατεστράφησαν από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς και οι δυο συλλογές μαρμάρινων και κεραμεικών ευρημάτων. Οι Ιταλοί είχαν στρατωνισθεί εκεί μέχρι το τέλος του 1943. Πλην των αρχαιοτήτων, ελάμβαναν και τα κιβώτια και τους ρυμούς, όπου φυλάσσονταν τα ευρήματα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται καταστροφή και στα φυ­λαγμένα. Τα οικήματα εγακαταλείφθηκαν ανοικτά (άνευ παραθύρων και θυρών).

Στο Πασχάλειο Μουσείο του Βαθέος, η καταστροφή άρχισε από τις 17 11.1943, όταν γερμανικές βόμβες προξένησαν πολλές και σημαντικές ζημιές. Επακολούθησε η διάρρηξη του Μουσείου, και η εγκατάσταση των Ιταλών αιχμαλώτων (23.11.1943). Με την συγκατάθεση των Γερμανών, τα αρχαία ερρίφθησαν έξω από το Μουσείο, όπου έμειναν επί δίμηνο. Τον Ιανουάριο του 1944 ξανασυγκεντρώθηκαν στις κάτω αίθουσες. Αλλά πολλά είχαν ήδη θραυσθεί, τεμαχισθεί και πάντως έφεραν σαφή σημάδια κακομεταχειρίσεως. Ο στρατηγός Μύλλερ αποκόμισε δυο αγαλμάτια και τις κεφαλές τους, που τις βρήκε χωριστά. Το «παράδειγμά» του ακολούθησαν σε μεγάλη κλίμακα Γερμανοί και Ιταλοί. Ο Kraiker παρέλαβε - χωρίς ν’ αφήσει κατάλογο ή να συντάξει πρωτόκολλο παραλαβής - ένα κιβώτιο γεμάτο με χάλκινα και πήλινα αρχαία αντικείμενα, ώστε είναι αδύνατον να εξακριβωθεί εάν παρέδωσε στο εν Αθήναις Αρχ. Μουσείο όλα όσα μετέφερε εκ Σάμου! Πολλά αρχαία της Σάμου, βέβαια, είχαν εξαφανισθεί προ της μεταβάσεως του Kraiker στο νησί. Κι αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ο Kraiker τα αναζητούσε και δεν τα εύρισκε! Ο ίδιος παρέλαβε, και πάλι άνευ πρωτοκόλλου, μια συλλογή με αρχαία πήλινα, εκ της Νομαρχίας Σάμου, που ήταν ένα πλήρες κιβώτιο! Ένα τρίτο κιβώ­τιο πλήρες αρχαιοτήτων παρέλαβε για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών ο Wrede, τον Μάιο του 1944, και άφησε ανεξέλεγκτη απόδειξη. Περιείχε 51 χάλκινα αντικείμενα και 7 πώρινα. (Αυτά φαίνεται όμως ότι παραδόθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Στις 28.11.1943, πάντα στο Βαθύ, ιταλικό φορτηγό αυτοκίνητο εφόρτωσε αρχαιότητες και έφυ­γε προς άγνωστη διεύθυνση!

Το Δημαρχείο Τηγανιού, όπου ευρίσκονταν οι αρχαιότητες, σε παράπλευρο δωμάτιο του κτηρίου, κατεστράφη από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών. Από το σύνταγμα του Γενέλεω, μαθαίνουμε, πως η «Φιλίππη» μεταφέρθηκε από τον Kraiker στην Αθήνα, ενώ ο «καθήμενος Αιάκης» βρέθηκε ριγμένος πίσω από το κτήριο και ανεστραμμένος. Προφανώς επρόκειτο να απαχθεί, αλλά η επιχείρηση εγκαταλείφθηκε, ένεκα του βάρους του. Από τα αρχαία ευ­ρήματα που υπήρχαν στο Δημαρχείο Τηγανιού δεν υπάρχει τίποτε πια, μετά και την δήωσή του από Ιταλούς αξιωματικούς! Ιταλοί φόρτωναν τις αρχαιότητες σε φορτηγά, ενώ Γερμανοί μετέφεραν σε παρακείμενη κατεστραμμένη οικία τις αρχαιότητες, οι οποίες εξαφανίσθηκαν και από εκεί! Τα κλειδιά αυτής κατείχαν εξ αρχής οι Ιταλοί. Μία μόνον προτομή ρωμαϊκών χρόνων επέστρεψε ο καθολικός ιερεύς του Βαθέος.

Κι όλα αυτά, παρ’ ότι οι Γερμανοί είναι πολλαπλώς ευεργετημένοι από τους Σαμίους: Διότι όταν κατέλαβαν το νησί τους, επίταξαν τα βυρσοδεψεία των Σαμίων και έστειλαν τους εργαζομένους τους στην Γερμανία, όπου κι εδίδαξαν στους Γερμανούς την τέχνη της κατεργασί­ας του δέρματος.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στα νησιά των κυκλάδων της κατοχή

Πονάει η εξαγωγή αρχαιοτήτων των Κυκλάδων όλους τους Κυκλαδίτες, τους Έλληνες, αλλά και όλους τους λάτρεις του ελληνικού (και του πανάρχαιου κυκλαδικού πολιτισμού). Ποιος μπορεί να ξεχάσει άλλωστε, πως ο «Θησαυρός της Κέρου», ήταν η μεγαλύτερη λαθρανασκαφή του 20ού αι..

ΜΗΛΟΣ

Στην θέση Κοντύλι της «προϊστορικής πόλεως» Φυλακωπής, κατά την εκτέλεση οχυρωματικών έργων, ευρέθησαν 20 άθικτοι τάφοι, πλούσιοι σε λίθινα και πήλινα κτερίσματα, ποικίλως διακεκοσμημένα. Και άρχισαν ανασκαφές, τους πρώτους μήνες του 1943. Όλα αυτά τα παραλάμβανε ο διευθύνων, λοχαγός Rudolf Vollnhals, και ο βοηθός του (Gefreiter) Joseph Muller, ο οποίος συγκολλούσε και συμπλήρωνε τα ευρήματα! Τα ευρήματα ήσαν πολλά. Θα συμπλήρωναν τουλάχιστον 4 μεγάλα κιβώτια! Φαίνεται δε, θα ήσαν και εξαιρετικώς ωραία! Ο λοχαγός «χάρισε» στον στρατηγό Speidel μερικά αυτών των ευρημάτων, όταν ο τελευταίος επισκέφθηκε την Μήλο, κατά σύσταση του συνοδεύοντος τον στρατηγό, αρχαιολόγου Wil­helm Kraiker. Ο λοχαγός R. Vollnhals ηύρε στην Μήλο και απεκόμισε ένα λίθινο αγαλμάτιο καθημένου παιδός, «αρίστης διατηρήσεως».

ΜΥΚΟΝΟΣ

Οι Γερμανοί, την άνοιξη του 1944, εγκατέστησαν πυροβόλα, πολύ κοντά στο Μουσείο! Δικαιολόγησαν την πράξη τους, λέγοντες ότι δήθεν δεν ήσαν αντιαεροπορικά, αλλά προστάτευαν τον πληθυσμό της νήσου και το Μουσείο από επιθέσεις ανταρτών.

ΝΑΞΟΣ

Οι Γερμανοί περιορίσθηκαν στο Κάστρο Νάξου, από τα τέλη Αυγούστου 1944, όπου βρισκόταν το Σχολείο Ουρσουλίνων, στο οποίο είχε μεταφερθεί, χάριν ασφαλείας, τμήμα των αρχαιοτήτων του Μουσείου. Επανειλημμένως ζητήθηκε από τους Γερμανούς να μεταφερθούν απ’ εκεί οι αρχαιότητες, αλλά αυτοί αρνούνταν με επιμονή την παράδοση των αρχαιοτήτων, παρά το γεγονός, ότι, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων το κτήριο θα υφίστατο ζημιές, άρα και οι αρχαιότητες. Είναι προφανές ότι για τον λόγο αυτό δεν τις παρέδωσαν, διότι ήξεραν πως οι ελληνικές αρχαιότητες τους προφυλάσσουν! Αλλά, πράγματι, τον Οκτώβριο έγιναν πολεμικές επιχειρήσεις και το κτήριο βομβαρδίσθηκε! Τα αρ­χαία καταστράφηκαν πλήρως. Γι’ αυτό, ακεραία την ευθύνη φέρουν οι Γερμανοί.

ΣΧΟΙΝΟΥΣΑ

Η Σχοινούσα δεν εμπλέκεται επί Κατοχής με τις λαθραίες εξαγωγές αρχαίων από τους Γερμανούς, αλλά επί των ημερών μας. Η βίλλα των Ρ. Σάιμς και Χρ. Μιχαηλίδη στο μικρονήσι του Αιγαίου είχε «απ’ ευθείας σύνδεση» με πολυσύνθετο κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας στο Μόναχο, με τον Ιταλό αρχαιοπώλη Ν. Σαβόκα. Την περίοδο 1992-1995, ούτε μία, ούτε δυο, αλλά πέντε μεγάλες επιχειρήσεις κλοπής αρχαιοτήτων από την Ελλάδα κατηύθυνε το παρα­πάνω κύκλωμα. Ανάμεσα σ’ αυτές: Η μεταφορά (1992) ενός χρυσού μακεδονικού στεφα­νιού, προϊόντος λαθρανασκαφής από την Αμφίπολη (βρέθηκε στο Μουσείο Γκεττύ) το λα­θρεμπόριο 187 αρχαίων αντικειμένων, τα οποία εντοπίσθηκαν το 1994 στο Μπρίντιζι η μεταφορά εκατοντάδων αρχαίων αντικειμένων από την περιοχή της Θεσσαλίας, κ.ά.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στα νησιά του Ιώνιου Πελάγους της κατοχή

ΚΕΡΚΥΡΑ

Οι Γερμανοί ναζί δεν σεβάσθηκαν ούτε ττιν Κέρκυρα, παρ’ όλο που παραδοσιακά είχαν καλές σχέσεις μαζί της, από την εποχή που ο Κάίζερ Γουλίέλμος Β’ αγάπησε τις Μπενίτσες - το κάποτε ήρεμο ψαροχώρι - και οι Γαστουριώτισσες του είχαν αφιερώσει και έναν χορό! Αγόρασε το «Αχίλλειο» και έκαμε εδώ τον αρχαιολόγο, τάχα.(18)

Ως και η Ιώνιος Ακαδημία, που στεγάζεται σε ένα ενετικό κτήριο, το οποίο καλύπτει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, βομβαρδίσθηκε ανελέητα, το 1943, από τους Γερμα­νούς.

Οι Γερμανοί κατέλαβαν το κτήριο της Ρολλίνας, όπου είχαν συγκεντρωθεί τα αντικείμενα των Μουσείων. Διέταξαν δε απ’ αυτό την ταχύτατη απομάκρυνση των αρχαίων.

ΚΕΦΑΑΟΝΙΑ

Οι Γερμανοί επίταξαν το Μουσείο Αργοστολιού, παρά τις υποσχέσεις τους.

Στην Κεφαλλονιά τον Αύγουστο του 1943 έγινε γερμανική επίθεση, ενάντια στις ιταλικές δυνάμεις, που συνθηκολόγησαν με τους συμμάχους. Γι’ αυτό βομβαρδίσθηκε και την πλήρωσε το Αργοστόλι! Έγινε καταστροφή της πόλεως.

ΚΥΘΗΡΑ

Μάλλον με υπόδειξη αρχαιολόγου στις 6.6.1941 ο Γερμανός διοικητής Brunz αφαίρεσε από το φρούριο των Κυθήρων αρχαίο μαρμάρινο λέοντα, ο οποίος προερχόταν από την θέση Καστρί, της Παλαιοπόλεως, όπου ευρίσκετο η αρχαία Σκάνδεια!

Κι από εκεί κι έπειτα αρχίζει η «οδύσσεια» του μαρμαρωμένου λέοντα φρουρού των Κυθήρων. Ο Brunz έστειλε το λιοντάρι στην Γερμανία. Μέσα στην δίνη της καταρρεύσεως της ναζιστικής Γερμανίας, το λιοντάρι βρέθηκε παραπεταμένο σε μια πόλη στα Α. της χώρας. Οι εντόπιοι Γερμανοί έλεγαν ότι είναι από κάποιο νησί του Αιγαίου, αλλά δεν ήξεραν από ποιο. Φωτογραφίες του ξερριζωμένου λέοντος έφθασαν στην Πέργαμο, όπου αναγνωρίσθη­κε ο κλεμμένος φρουρός των Κυθήρων. Αλλά το ελληνικό κράτος δεν είχε διπλωματικές σχέσεις με την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Παρ’ όλ’ αυτά, οι Ανατολικογερμανοί, σε μια ένδειξη καλής θελήσεως, το επέστρειραν.

ΛΕΥΚΑΣ

Μετά τον θάνατο του Γερμανού αρχαιολόγου, Γ Δαίρπφελντ, το 1940, από την αρχαιο­λογική συλλογή λεηλατήθησαν ορισμένα αντικείμενα.

ΜΕΓΑΝΗΣΙ

Πλησίον του χωριού Σπαρτοχώρι στο Μεγανήσι, υπάρχει το Σπήλαιον του Δαίμονος ή Σπήλαιο του Κύκλωπος. Κάποιος Γερμανός αρχαιολόγος, το 1943, βρήκε εντός αυτού αρχαία πήλινα αγγεία, η τύχη των οποίων αγνοείται.

Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Κρήτη της κατοχή

Την γενική διεύθυνση των ανασκαφών στην Κρήτη είχε ο αρχαιολόγος F. Matz. Τις ανασκαφές διηύθυναν οι E. Kirsten, K. Grundmann, H. Drerup, U. Jantzen και G. Welter.

Στην Κνωσό ο στρατηγός Ringel επανειλημμένως εζήτησε από τον φύλακα και εν τέλει πήρε τα κλειδιά του Στρωματογραφικού Μουσείου, για να μελετήσει, όπως ισχυριζόταν, τις αρχαιότητες. Στην πραγματικότητα, αφαίρεσε τουλάχιστον τρία πλήρη κιβώτια με διάφορες αρχαιότητες «για να τα μελετήσει».

Μεταξύ των αντικειμένων του ενός κιβωτίου, υπήρχαν:

• 11 πήλινα μινωικά αγγεία,
• μια χάλκινη υδρία,
• ένα λίθινο τριποδικό αγγείο,
• 6-7 υάλινες χάνδρες περιδεραίου,
• κάποια τεμάχια ωοκελύφων αγγείων,

και πολλά άλλα, που ο Έλληνας φύλακας δεν μπόρεσε να διακρίνει! Η ανάμειξη του περιεχομένου πολλών κιβωτίων του Μουσείου, που επέφερε αταξία, ήταν μια επίσης μεγάλη καταστροφή. Για ημέρες μεταφέρονταν αρχαία αντικείμενα από το Μουσείο στην Έπαυλη Αριάδνη, όπου διέμενε ο στρατηγός, και απ’ όπου μεταφέρθηκαν στην Γερμανία, τόσο αυτά, όσο και οι αρχαιότητες που ευρίσκονταν στην Έπαυλη Αριάδνη, οι οποίες ήσαν:

• ακέφαλο άγαλμα (ελληνιστικών χρόνων),
• τεμάχιο λάρνακος (με ανάγλυφες παραστάσεις),
• κεφαλή αγάλματος ανδρός,
• λίθινο ανάγλυφο με παράσταση ανδρός,
• χάλκινο ξίφος,
• τρεις λυχνίες,
• διάφοροι ημικατεργασμένοι λίθοι (μινωικής εποχής),
• αγγείο από στεατίτη λίθο (μινωικής τέχνης).

Και από την αποθήκη, νοτίως της επαύλεως αφαιρέθηκαν:

• 10-15 λύχνοι,
• δυο πήλινες μήτρες (ελληνιστικής εποχής),
• δυο πήλινα ειδώλια,
• 9 αγγεία (ελληνιστικών χρόνων, προερχόμενα από «το ελληνιστικό κα­μίνι των μοναστηριακών»),
• 3-5 αγγεία μινωικής τέχνης,

ενώ αφαιρέθηκαν και τα περισσότερα μικρά αρχαία αντικείμενα, από τα ερμάρια της επαύλεως, πλην λίγων ασήμαντων. Ο διευθυντής του Μουσείου επανειλημμένως, και εγγράφους και αυτοπροσώπως εζήτησε από τον στρατηγό να επιστραφούν οι αρχαιότητες. Αυτός όμως δεν επέστρεψε παρά ελάχιστα και ασήμαντα. Την κλοπή πιστοποίησε ο Γερμανός αρ­χαιολόγος, ταγματάρχης Schonebeck, και την ομολόγησε στον διεύθυνση της Αρχαιολογικής Υπη­ρεσίας, καθηγητή Κεραμόπουλο, παρουσία και του Γερμανού αρχαιολόγου Kraiker. Αμφότεροι, επιβεβαίωσαν (στις 18.9.1941) ότι θα φροντίσουν για την επιστροφή των κλεμμένων αρχαιοτήτων της Κνωσού, κάτι που φυσικά δεν πραγματοποιήθηκε.

Ο Ringel δεν σταμάτησε στις κλοπές. Προέβη και σε παράνομες ανασκαφές. Διέταξε την εκτέλεση ανασκαφών, χωρίς καμμιά προσυνεννόηση με την ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία! Τον Νοέμβριο του 1941 έκαμε 10ήμερη ανασκαφή στο Μικρό Ανάκτορο, την οποία διηύθυναν οι Γερμανοί αρχαιολόγοι A. Schorgendorfer και Ulf Jantzen. Κανένα από τα ευρή­ματα αυτής δεν παρεδόθη στην ελληνική επίσημη υπηρεσία.

Δεν φθάνει που έκλεβαν αξιωματικοί, έκλεβαν και στρατιώτες. Από το ιερό (υστερομινωικής III περιόδου) του ανακτόρου της Κνωσού, επίσης, Γερμανοί στρατιώτες αφαίρεσαν αντίγραφα ειδωλίων των θεοτήτων. Η κλοπή έγινε δια διαρρήξεως του παραθύρου του μικρού δωματίου, που ήταν κλεισμένο με ήλους.

Ο βασιλικός τάφος των Ισοπάτων της Κνωσού καταστράφηκε ολοκληρωτικός από τους Γερμανούς, στο τέλος του 1941, για να φτιάξουν με το οικοδομικό υλικό του παραπήγματα επάκτιων πυροβολείων! «Οι Γερμανοί (Kraiker) ψεύδονται λέγοντες ότι (ο τάφος των Ισοπάτων) δεν είχε σημειωθή, ενώ είχε συμπεριληφθή εις τον κατάλογο των αρχαιολογικών μνημεί­ων», σημειώνει η ελληνική έκθεση.

Στην Κνωσό οι Γερμανοί κατέστρεψαν και τον χώρο που ο Έβανς είχε ταυτίσει το παλλάτι του Μίνωα με τον λαβύριν­θο. Το 1941 μετέτρεψαν τον αρχαιο­λογικό χώρο στην μεγαλύτερη αποθήκη πυρομαχικών της Ανατ. Μεσογείου και άνοιξαν και δεύτερη, μεγαλύτερη, είσο­δο. Το φθινόπωρο του 1944 όταν απο­χωρούσαν από την Κρήτη, οι Γερμανοί ανατίναξαν τις εισόδους «για να μην πέ­σουν τα πυρομαχικά στα χέρια των Συμμάχων».

Κατά την διάρκεια των εργασιών αναπλάσεως της Λεωφόρου Κνωσού, ευρέθησαν - στο ύψος της Β΄ ΔΟΥ - συλλημένοι θολωτοί μινωικοί τάφοι. Όπως διαπίστωσαν οι αρχαιολόγοι είχαν συλληθεί επί Κατοχής, και πιθανότατα από Γερμανούς, αφού ευρέθησαν διάφορα αντικείμενα (αξίνες, μικρά φτυάρια, μπουκάλια) όλα με τον αγκυλωτό σταυ­ρό των ναζί.

Στην Φαιστό, οι Γερμανοί εγκαταστά­θηκαν πολύ πλησίον της αρχαίας πόλεως. Τοποθέτησαν πυρομαχικά εντός των μινωικών αποθηκών! Οι δε ανασκαφές βρίσκονταν εντός της οχυρωμένης ζώνης τους! Γερμανοί στρατιώτες της φρουράς Αμπελούζου, καθώς εκτελούσαν ορύγματα, τον Μάιο του 1942, αφαίρεσαν 20 διάφορα μικρά αγγεία που βρήκαν. Τον Ιανουάριο του 1943 εκλάπησαν από ένα πιθάρι της υπόγειας αποθήκης, όπου φυλάσσονταν προς πληρέστερη ασφάλεια, 5-6 μικρά, αλλά σημαντικά αγγεία. Άλλοι Γερμανοί στρατιώτες, που εκτελούσαν εργασίες ορυγμάτων, παρά την Φαιστό, τον Μάιο του 1942, γκρέμισαν απ’ τον Α. γκρεμό 10 λίθους, εκ των οποίων οι 5 έφεραν εγχάρακτο το σημείο «Ψ»! Οι άλλοι δε, ήσαν εργασμένοι ωοειδώς. Οι λίθοι καταστράφηκαν! Οι ίδιοι γκρέμισαν και δυο κιονίσκους της Α. πλευράς της κεντρικής αυλής. Σαν να μην έφθαναν αυτά, κατά την έκθεση πάντα, στις 11.1.1943 λίθοι του αρχαίου ελληνικού ναού χρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς για τα ορύγματα και οι ίδιοι γκρέμισαν μέρος του υδαταγωγού της Ν. πλευράς της κεντρικής αυλής! Επίσης, στον γκρεμό ρίχτηκαν από τους ίδιους Γερμανούς αρχαίοι λίθοι κατεργασμένοι, της Α. πλευράς! Καταστράφηκαν δυο πίθοι της μεσομινωικής μεγάλης αποθή­κης, καθώς και πολλά τεμάχια πίθων και γύψινων πλακών.

Από την Γόρτυνα εξαφανίσθηκαν:

• ένα άγαλμα νύμφης (ή της Αφροδίτης) ρωμαϊκής εποχής,
• ένα ανάγλυφο καθήμενης γυναίκας,
• ένα επιτύμβιο (ελληνιστικών χρόνων), καθώς και
• δυο μικρές κεφαλές.

Ως πιθανός υπεύθυνος φαίνεται ο στρατηγός Ringel. Στην ίδια αρχαία και ιστορική πολι­τεία, οι Γερμανοί μετακίνησαν από το πλακόστρωτο μεγάλες πλάκες, κατέστρεψαν επενδύ­σεις οπτής πλινθοδομής τοίχων ρωμαϊκής εποχής.

Τα μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας λατομεία της αρχαίας Γόρτυνος χρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς ως αποθήκη πυρομαχικών, πολεμοφοδίων και τροφίμων! Για τον λόγο αυτό, μετατόπισαν και μετέτρεψαν λίγο και το εσωτερικό τους. Έγιναν δραστήριες ενέργειες να διασωθούν, από την σχεδιαζόμενη ανατίναξή τους, οι κάτοικοι προσφέρθηκαν να μεταφέρουν με προσωπική αγγαρεία και κίνδυνο της ζωής τους τα πυρομαχικά, αλλά εν τέλει τα αρχαία λατομεία της Γόρτυνος ανατινάχθηκαν από τους Γερμανούς, στις 16.9.1944. Έτσι κα­ταστράφηκε το μοναδικό αυτό μνημείο της Ιστορίας!

Το δάπεδο του Ισείου Γόρτυνος ανατινάχθηκε το φθινόπωρο του 1941, από τους Γερμα­νούς, με σκοπό ανευρέσεως θησαυρών! Στον Πύθιο της Γόρτυνος επίσης έγινε μικρής κλίμακος ανασκαφή (λίγων μέτρων), από άγνωστους Γερμανούς στρατιωτικούς της Κατοχής, το φθινόπωρο του 1941.

Οι Γερμανοί κατέστρεχραν - όχι μόνον τον σημερινό οικισμό του Λέντα - αλλά κανονιοβόλησαν ακόμη και τους κίονες του Ασκληπιείου της παρακείμενης του αρχαίας μινωικής πόλεως Λεβήν, περιοχή η οποία κατοικείται από την 3η χιλιετία π.κ.χ.!

Στην Αμνισό, χάριν καταστροφής και μόνον, Γερμανοί στρατιώτες κατέστρεψαν με βάρβα­ρο τρόπο το πλακόστρωτο, τις παραστάδες και την μικρή τρίβαθμο κλίμακα, από την «Έπαυ­λη των Κρίνων»

Γερμανοί στρατιώτες κατέστρεψαν γυψόπλακες και πήλινα διαχωρίσματα, ενώ μετακίνη­σαν λίθους της αυλής του «βήματος» στο Χάνι Νιρού.

Η αίθουσα των αρχαιοτήτων (Μουσείο) στο Καστέλλι χρησιμοποιήθηκε από τους Γερ­μανούς ως κρατητήριο, χωρίς να φροντίσουν προηγουμένως να την κενώσουν. Κατά την διενέργεια στρατιωτικών έργων στο Καστέλλι Κισσάμου Χανίων πολλάκις ανευρίσκοντο αρχαιότητες, οι οποίες δεν παραδίδονταν στην αρμόδια ελληνική υπηρεσία. Επί πλέον, στις 31.7 1943 και 21.11.1943 οι Γερμανοί αφαίρεσαν από την Αρχ. Συλλογή Καστελλιού:

• 4 γλυπτά,
• 22 πήλινα,
• 8 μεταλλικά,
• ένα υάλινο και
• πολλά νομίσματα (1-80)!

«Το 1944 μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Κίσαμο διαπιστώθηκε ότι είχαν κλαπεί πολλές αρχαιότητες, κυρίως επιγραφές, πολλά αντικείμενα, αλλά και εκατοντάδες αρχαία νομίσματα από την τότε συλλογή της περιοχής, που φυλασσόταν στο ισόγειο του σημερινού μουσείου. Ποτέ δεν έγινε μία προσπάθεια να βρεθούν οι θησαυροί αυτοί - που σίγουρα θα βρίσκονται σε κάποιο μουσείο στην Γερμανία ή στην Αυστρία - παρ’ όλο που τα περισσότερα αντικείμενα ήταν καταγεγραμμένα».

Από το χωριό Αγ. Τριάς Γερμανοί «αφαίρεσαν» λίθους από το μινωικό ανάκτορο! Από την αρχαιότερη έπαυλη οι Γερμανοί κατέστρεψαν ουσιωδώς τα δάπεδα (από γυψόλιθο), επενδύ­σεις τοίχων και θρανία. Και έθραυσαν και κάποιους αρχαίους πίθους.

Η αίθουσα των αρχαιοτήτων (Μουσείο) στα Χανιά χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς ως κρατητήριο, χωρίς να φροντίσουν προηγουμένως να την κενώσουν. Οι Γερμανοί κα­τεδάφισαν τα ενετικά οικοδομήματα (του 1598!) επί της οδού Κανεβάρο στα Χανιά, τα οποία είχαν ανακηρυχθεί με υπουργική απόφαση «διατηρητέα ιστορικά μνημεία»!

Ο Γερμανός δ/κτής του Φρουρίου Κρήτης έδωσε διαταγή και διενεργήθηκαν ανασκαφές - άνευ αδείας - και «όχι για πολεμικούς ή στρατιωτικούς λόγους, απλώς προς ικανοποίηση των υπερφίαλων ορέξεών του». Και σημειώνει η έκθεση: «Ίσως ιδέαι ως του Ναπολέοντος να μη ήσαν άσχετοι προς τας ενεργείας ταύτας». Διενεργήθησαν, λοιπόν, το θέρος του 1942, οι εξής ανασκαφές - άνευ φυσικά αδείας:

1. Στο Σπήλαιο του ακρ. Κυάμου, παρά την Ι.Μ. Γουβερνέτου, από τον αρχαιολόγο Ulf Jant- zen. Στο λεγόμενο Κουμαρόσπηλιο βρήκαν πλήθος οστράκων (νεολιθικών, μυκηναϊκών, ρωμαϊκής και μεσαιωνικής εποχής). Απ’ αυτήν την ανασκαφή, κάποια όστρακα μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Χανίων.
2. Στις θέσεις «Θρόνος» και «Μοναστηράκι» στην επαρχία Αμαρίου Ρέθυμνου ανασκαφές έκαμε ο αρχαιολόγος Ε. Kirsten. Κάποια από τα ευρεθέντα αγγεία μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Χανίων.
3. Στο Σπάθα (αρχαίο Δικτύνναιον), στον ναό της Δικτύννης Αρτέμιδος έκαμαν ανασκαφές οι αρχαιολόγοι G. Welter και Ulf Jantzen.
4. Στην θέση της αρχαίας πόλεως Άπτερα, έκαμε ανασκαφές ο αρχαιολόγος Η. Drerup, στο μικρό ιερό που χρονολογείται στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 4ου π.κ.χ. αι. το οποίο αποτελείτο από δυο σηκούς, που καθένας τους έχει μια θύρα στ' ανατολικά. Οι Γερμανοί ανέσκαψαν και το «διμερές ιερό» της πόλεως.
5. Στ’ Αποδούλου.
6. Στην πόλη των Χανίων
7. Στ’ ακρ. Τιτύρου Χανίων.

Στο Απεσωκάρι Μεσσαράς, πάλι κατά διαταγήν του Γερμανού φρουράρχου Κρήτης, έκαμε ανασκαφές, το φθινόπωρο του 1942, ο αρχαιολόγος Schorgendorfer. Ο σκοπός της ανασκαφής ήταν η αποκάλυψη ενός κυκλικού τάφου και ενός μινωικού συνοικισμού. Η ανασκαφή διήρκεσε δυο μήνες. Είναι άγνωστο, εάν όσα παραδόθηκαν στην ελληνική υπηρεσία είναι όσα ευρέθησαν στην εν λόγω ανασκαφή.

Στην Κολόννα οι Γερμανοί κατέστρεψαν οικία ελληνορωμαϊκών χρόνων, της ανασκα­φής του Άγγλου Pendelbury.

Η αίθουσα των αρχαιοτήτων (Μουσείο) στο Ηράκλειο χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς ως κρατητήριο, χωρίς να φροντίσουν προηγουμένως να την κενώσουν. Μετά ζήτησαν επείγουσες μετακομίσεις των αρχαίων, που είχαν ως συνέπεια την φθορά τους. Ζήτησαν μάλιστα το Μουσείο και για επίδειξη μπαλέτου! Το Μουσείο μετατράπηκε και σε πρόχειρο νοσοκομείο! Και Σχολή Χημικού Πολέμου! Και στέγη για τους υπό διαμετακόμιση Ιταλούς αιχμαλώτους! Οι Γερμανοί τοποθέτησαν πυροβόλα στον περίβολο του Μουσείου, παρά τις δι­αμαρτυρίες των εντοπίων. Το δε Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, ένα από τα σπουδαιότε­ρα του είδους του παγκοσμίως, χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς για αποθήκη πυρομαχικών! Γερμανός ταγματάρχης έθραυσε την θύρα επιγραφικού τμήματος δια λακτισμάτων και μαζί με αυτήν και έναν αρχαίο πίθο. Όταν μάλιστα αποχωρούσε ο στρατηγός Ringel ζητήθηκε επιμόνως από τους Γερμανούς να παραδώσει ο έφορος αρχαιότητες του Μουσείου, για να τις δωρίσουν στον αποχωρούντα αξιωματικό!

Ο «χορός των κλεμμένων αρχαίων της Κρήτης και των εκ λαθρανασκαφής προερχόμενων ευρημάτων, που επισήμως παρουσιάζονται και νομιμοποιούνται στην Γερμανία» καλά κρατεί έως και τις ημέρες μας. Θυμίζω απλώς, πως με αφορμή την έκθεση «Στον Λαβύρινθο του Μίνωος - Κρήτη, ο παλαιότερος ευρωπαϊκός πολιτισμός», ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάν­νης Σακελλαράκης κατήγγειλε, ότι μαζί με τα νόμιμα αρχαία - των οποίων ο κύριος όγκος προερχόταν από το Μουσείο Ηρακλείου - εμφανίσθηκαν και ευρήματα ανήκοντα σε Ελβετό παλαιοπώλη, ονόματι Borowski, ο οποίος διατηρούσε ιδιωτικό μουσείο στα Ιεροσόλυμα. Ο κ. Σακελλαράκης υποστήριξε ότι τα αρχαία αντικείμενα προέρχονται από την κεντρική Κρήτη και είναι προϊόντα λαθρανασκαφής και λαθρεμπορίας! Θεώρησε δε, απαράδεκτο να εκτίθενται μαζί με τα νόμιμα ευρήματα των μουσείων. Ισχυρίσθηκε, τέλος, ότι με την παρου­σία τους στην έκθεση και στον κατάλογό της, γίνεται προσπάθεια νομιμοποιήσεώς τους! Η έκθεση, μάλιστα, τελούσε υπό την αιγίδα του τότε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας! Σχετικό άρθρο του καθηγητού Αρχαιολογίας και μελέτη του μινωικού πολιτισμού, Πήτερ Γουώρεν. Αλλά και άλλοι αρχαιολόγοι μίλησαν για «ξέπλυμα αρχαίων».

Στα Μάλια οι Γερμανοί «αφαίρεσαν» φύλλα λαμαρίνας, που χρησίμευαν για την προφύ­λαξη των αρχαιοτήτων - όπως είχαν κάμει πρωτύτερα και οι Ιταλοί!

Ο Σκλαβόκαμπος βομβαρδίσθηκε επίσης επί Κατοχής, από τους Γερμανούς και φυσικά κατεστράφη σχεδόν ολοσχερούς!

Ο αρχαίος μινωικός (του 1300 π.κ.χ.) τάφος του Μάλεμε έπαθε και αυτός ζημιές από τις βόμβες των Γερμανών.

Τον οχυρωμένο αρχαίο μινωικό οικισμό στο Καστρί Λασιθίου κατέλαβαν οι Γερμανοί το 1940, για να εδραιώσουν την θέση τους στην γύρω του περιοχή .

ΠΗΓΗ art-hellas

Των Γερμανών Η Αρχαιοκαπηλ... by Spiros Danias