Στο κέντρο της ηπειρωτικής Ελλάδας και στο τμήμα εκείνο των θεσσαλικών Αγράφων που περικλείεται μεταξύ των νομών Καρδίτσας, Τρικάλων, Άρτας και Ευρυτανίας, απλώνεται η περιοχή της Αργιθέας.
Το βουνό και η πέτρα είναι τα κυρίαρχα στοιχεία της περιοχής. Ολόκληρη η Αργιθέα σκεπάζεται από έλατα, οξυές. καστανιές, κέδρους, βελανιδιές και πουρνάρια. Τα χωριά απλώνονται σε αμφιθεατρικό συνήθως σχηματισμό στις πλαγιές των βουνών.
Η πρόσβαση σε αυτά στο μεγαλύτερο μέρος της είναι εύκολη, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που η διαδρομή δυσκολεύει, καθώς οι δρόμοι είναι συνήθως χωματόδρομοι. Έντονες είναι εδώ οι ιστορικές μνήμες της περιοχής, καθώς στην αρχαιότητα κατοικούσαν οι Αθαμάνες, απόγονοι του Αθαμάνα, βασιλιά της Βοιωτίας. Πολλά και αξιόλογα είναι τα μνημεία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου.
Η Αργιθέα υπάγεται στο Νομό Καρδίτσας, στα νοτιοδυτικά του νομού, και βρίσκεται στα όρια των νομών Καρδίτσας, Τρικάλων, Άρτας, Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας. Απλώνεται σε μια έκταση 404 τετραγωνικών χιλιομέτρων που στο συντριπτικό ποσοστό αποτελείται από μια βουνοθάλασσα και τις ρεματιές που σχηματίζουν, καθώς και ένα μικρό ποσοστό ομαλότερου εδάφους από την κοιλάδα που σχηματίζει ο Αχελώος ποταμός.
Τα βουνά ξεπερνούν σε ύψος τα 2.000 μέτρα Καράβα, Βουτσικάκι, Ντελιδίμι, ή τα φτάνουν, Καραβούλα, Τύμπανος, Γαλάτσι.
Ανάμεσά τους κυλούν οι παραπόταμοι του Αχελώου, Πετριλιώτης, Ανθηριώτης, Λιασκοβίτης, Παλιοχωρίτικη ρεματιά, Ποταμάκια Βραγκιανών και στα όρια με Ευρυτανία, ο Πλατανιάς.
Σε ένα παρακλάδι του πετριλιώτη προς τη Στεφανιάδα σχηματίστηκε το 1963 από κατολίσθηση η ομώνυμη «λίμνη Στεφανιάδας».
Στα δυτικά, σύνορο με την Άρτα και λίγο πιο νότια με Αιτωλοακαρνανία, ο Θεός των ποταμών Αχελώος.
Η Αργιθέα ανήκει στα Άγραφα και απελευθερώθηκε μαζί με την υπόλοιπη Θεσσαλία το 1881 από τους Τούρκους και έγινε Δήμος (ένας από τους 12 των Αγράφων) μέχρι το 1912 που διαλύθηκε ο Δήμος και τα χωριά σχημάτισαν ξεχωριστές κοινότητες.
Το 1998 με τον νομοσχέδιο Καποδίστριας συγκροτήθηκε το Διοικητικό σχήμα από 2 Δήμους,
ΑΡΓΙΘΕΑΣ που περιελάμβανε τα χωριά (Ανθηρό - έδρα, Αργιθέα, Θερινό, Ελληνικά, Καλή Κώμη, Μεσοβούνι, Καρυά, Πετρωτό).
ΑΧΕΛΩΟΥ που περιελάμβανε τα χωριά (Βραγκιανά - έδρα, Αργύρι, Καταφύλλι και Μάραθος)
και τη Διευρυμένη Κοινότητα ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΡΓΙΘΕΑΣ που περιλαμβάνει τα χωριά (Πετρίλο - έδρα, Βλάσι, Δροσάτο, Κουμπουριανά, Φουντωτό, Λεοντίτο, Φουντωτό και Στεφανιάδα).
Σύνολο χωριών 20.
Σήμερα με το νομοσχέδιο Καλλικράτης αποτελεί ενιαίο Δήμο με έδρα το Ανθηρό και ιστορική έδρα το Πετρίλο.
Οι Αργιθεάτες όπου ζουν και εργάζονται, οργανώνονται σε Συλλόγους. Υπάρχουν 8 Σύλλογοι Αργιθεατών ανά την Ελλάδα (με την έννοια ότι εκπροσωπούν και τα 20 χωριά) και 22 Σύλλογοι, τοπικοί των επί μέρους χωριών.
Στην περιοχή της Αργιθέας υπάρχουν ευρήματα που δείχνουν ότι η περιοχή κατοικείται συνεχώς από την νεολιθική εποχή.
Στους ιστορικούς χρόνους στην περιοχή κατοικούσαν οι Αθαμάνες, ελληνικό φύλο απόγονοι του Αθάμαντος, βασιλιά της Βοιωτίας και γαμβρού του Κάδμου.
Η Αθαμανία άκμασε κατά τους ελληνιστικούς χρόνους 4ος – 1ος π.Χ. αιώνας). Σπουδαιότερος βασιλιάς ο Αμύναδρος που βασίλευε την εποχή του Φίλιππου του Γ΄ βασιλιά της Μακεδονίας με τον οποίο ήλθε σε ρήξη και η Αθαμανία κυριεύτηκε από τους Μακεδόνες το 191 π.Χ. ως το 189 π.Χ. που με την βοήθεια των Αιτωλών ο Αμύνανδρος ξανακέρδισε τη βασίλειό του.
Σε πολλές τοποθεσίες και χωριά υπάρχουν λείψανα της κατοίκησης των Αθαμάνων. Στο υπέροχο δελφικό τοπίο του Καταφυλλίου (Σελιπιανά) ορατά είναι τα λείψανα του τείχους, τμημάτων οικιών και τάφων. Αρχαίοι οικισμοί έχουν εντοπισθεί στις περιοχές των χωριών Βραγκιανά, Πετρίλο, Βλάσι, Ελληνικά (Μαρτέτζικο), Καρυά (Τριζόλο), Πετρωτό (Λιάσκοβο).
Στην περιοχή Θερινού – Αργιθέας, στη θέση «Ελληνικά» βρίσκεται ίσως ο πιο αξιόλογος αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος ταυτίζεται από αρκετούς ιστορικούς και περιηγητές με την «Αργιθέα», πρωτεύουσα των Αθαμάνων. Στον αρχαιολογικό αυτό χώρο, ο οποίος βρίσκεται στην πιο σύντομη οδό από την αρχαία Αμβρακία (Άρτα) ως τους Γόμφους (Μουζάκι) γίνανε τα τελευταία χρόνια ανασκαφικές έρευνες. Αξιόλογα τα ευρήματα, όσα γλίτωσαν από τους αρχαιοκάπηλους.
Αναπόσπαστο κομμάτι των Αγράφων, η ιστορία της κατά τους βυζαντινούς και μετέπειτα χρόνους συμβαδίζει με αυτή των Αγράφων.
Στην Αργιθέα είχε το αρματολίκι του ο Μπουκοβάλας (Αργύρι), την έδρα του ο Καραϊσκάκης (Λεοντίτο, Μονή Σπηλίας) και πολλοί άλλοι κλεφταρματολοί. Ο Καραούλης πριν την απελευθέρωση το 1881.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αργιθέα, στα μοναστήρια Κώστη και Μεταμόρφωση Βραγκιανών φιλοξενήθηκαν οι 54 Σουλιώτες (από 1.148) που σώθηκαν το 1803 από τη Μονή Σέλτσου.
Στο Σημίνικο ήλθε ο Κατσαντώνης να γιατρευτεί από την ευλογιά, στην Μεταμόρφωση Βραγκιανών, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του (έως 12) ο Κοσμάς ο Αιτωλός.
Πολλά ακούγονται για την προέλευση της λέξης Αργιθέα. Δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό πριν την απελευθέρωση.
Αργιθέα σύνθετη λέξη από το αργός + θέα = μεγάλη θέα, απέραντη θέα, λευκή θέα (λόγω της διαύγειας).
* To 1928 oι οικισμοί του Ανθηρού, Άγιοι Απόστολοι (100), Κατούσι (254), Κριτσάρι (166), Λαγκάδι (145) και Σπηλιά (Κούκοι – 100) απογράφτηκαν στην κοινότητα Αμπελικού (Μπόσκλαβου).
Στις αρχικές απογραφές τα χωριά Καλή Κώμη και Ελληνικά διαφοροποιούνται στην πληθυσμιακή εξέλιξη ανάλογα με τους οικισμούς που πότε απογραφόταν στα Ελληνικά και πότε στην Καλή Κώμη.
Τα Γρυμπιανά μετά την απογραφή του 1920 απογράφονται ως οικισμός των Βραγκιανών.
Όλα τα στοιχεία των απογραφών αναφέρονται στο νόμιμο πληθυσμό εκτός της απογραφής του 2011 που αναφέρεται στον μόνιμο πληθυσμό. Το 2011 ο μόνιμος πληθυσμός είναι 3.450 και ο νόμιμος 6.707.
Αναλυτικά: Διαμέρισμα Αργιθεάς (νόμιμος) 3.061 – (μόνιμος) 1.374
Διαμέρισμα Αν. Αργιθέας: (νόμιμος) 1.036 – (μόνιμος) 908
Διαμέρισμα Αχελώου: (νόμιμος) 1.610 – (μόνιμος) 1.168
Ο Πουκεβίλ στην περιοδεία του στη Θεσσαλία το 1806 αναφέρει σχετικά με τον πληθυσμό των Αγραφιώτικων χωριών: Πετρίλλος (Πετρίλον) οικογένειες 1000 ή 100, Κουμπουριανά οικ. 50, Λεοντίτος οικ. 100, Μπουκοβίτσα οικ. 60, Μικρά Βραγγενά οικ. 30 και Λιάσκοβο οικ. 40.
ΑΧΕΛΩΟΣ - ΝΟΤΙΑ ΑΡΓΙΘΕΑ
Βραγκιανά
Tο χωριό Βραγκιανά ή Μικρά Βραγκιανά, έδρα του πρώην Δήμου Αχελώου, βρίσκεται στο δυτικό άκρο του νομού Καρδίτσας στα όρια με το Νομό Άρτας και σε απόσταση 105 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα του νομού, την Καρδίτσα. Τα Βραγκιανά είναι κτισμένα σε υψόμετρο 633 μέτρων, στις δυτικές πλαγιές της κορυφής Γαλάτσι της Νότιας Πίνδου.
Το χωριό που απλώνεται σε μια πλαγιά, ανάμεσα σε δύο χείμαρρους, τον Μπρίτσιο και το Μότσιο, πήρε πιθανά το όνομά του από τη βυζαντινή οικογένεια των Βρανάδων ή από τη λέξη φαράγγι, γιατί σε μερικούς χάρτες αναφέρεται και ως Βρανιανά ή Φραγγιανά.
Τα τοπωνυμία με κατάληξη - ιανά είναι τα αρχαιότερα στον ελληνικό χώρο. Για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο έργο του Προκυπίου, περί κτισμάτων (μέσα του 6ου αι μ.Χ.). Αναφέρονται στην απογραφή των Οθωμανών του 1454 ως VIRANYANA όπου απογράφτηκαν 62 οικογένειες και 8 ανύπαντροι. Πλήρωσαν φόρο 2.563 άσπρα.
Οι περιηγητές πριν την επανάσταση του 1821 αναφέρουν τα Μικρά Βραγγιανά. Ο Ληκ (Leake) to 1809 αναφέρει: "... Προς τα επάνω του ποταμού (Αχελώου) παρατηρούνται και άλλα ερείπια Ελληνιστικά στα Μικρά Βραγγιανά και στο Λιάσκοβο...". Ο Πουκεβίλ στα 1806 αναφέρει για τον πληθυσμό των χωριών: "... Μικρά Βραγγενά οικ. 30 ...".
Ο Κασομούλης αναφέρεται σε μια επιδρομή στα Βραγκιανά το Φθινόπωρο του 1824: "... Οι Γωγαίοι και Κουτελιδαίοι, ηνωμένοι με τους Τούρκους, εισέβαλον εις Βραγγιανά, ήλθεν η είδησις αύτη και αμέσως ο Ράγκος εκίνησε κατ΄ αυτών...". (Οι Γωγαίοι ήταν οπλαρχηγοί της Άρτας και οι Κουτελιδαίοι οπλαρχηγοί των Τζουμέρκων).
Ακόμη ο Κασομούλης ονομάζει και τον ισχυρό τοπάρχη των Βραγκιανων Μήτρο Οικονόμου.
Το φυσικό περιβάλλον του είναι μοναδικό, αφού το χωριό περιτριγυρίζεται από την καταπράσινη Μερμιτζάλα, τον επιβλητικό Κόκκινο Στανό, τον κομψό Σταυρό, το Λάκκο, ενώ στα ανατολικά του χωριού ορθώνεται ο Πύργος. Στα πόδια του κυλά μεγαλόπρεπα ο Αχελώος.
Το ίδιο το χωριό, που περιβάλλεται ολόγυρα από καταστόλιστα εξωκλήσια, είναι αραιοκατοικημένο και αποτελείται από πολλούς συνοικισμούς που έχουν τις δικές τους ενορίες. Όσον αφορά τα αξιοθέατα μέσα στο χωριό των Βραγκιανών, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που δεσπόζει στην πλατεία του χωριού. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του παπα-Αγγέλου, του παπα-Σίμου και του μπαρμπα-Κώστα Σελίμη η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου κτίστηκε το 1891 από Τζουμερκιώτες τεχνίτες. Λόγω όμως των καθιζήσεων του εδάφους η θέση έγινε επισφαλής. Προτάθηκαν άλλα δύο σημεία για να κτιστεί νέα εκκλησία και ύστερα από κλήρωση (3 φορές) ανεγέρθη ο ναός στο σημείο που βρίσκεται σήμερα.
ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΡΑΓΚΙΑΝΩΝ
ΓΡΥΜΠΙΑΝΑ
Ο οικισμός είναι κτισμένος σε υψόμετρο 440 μ. περίπου στα νοτιοδυτικά των Βραγκιανών, στα όρια του νομού Καρδίτσας με το νομό Άρτας. Ο οικισμός είναι κτισμένος δίπλα σχεδόν στον ποταμό Αχελώο, που στην περιοχή αυτή ενδείκνυται για καλοκαιρινά μπάνια.
Αναφέρονται στην απογραφή των Οθωμανών του 1454 ως GYRIMIANA με 62 οικογένειες, 8 ανύπαντροι. Πλήρωσαν φόρο 2.563 άσπρα.
Στο μοναστήρι, επίσης, ανήκε ένα τσιφλίκι, το οποίο σήμερα είναι ο συνοικισμός Τα Γρυμπιανά ήταν τσιφλίκι, που αρχικά ανήκε σε τούρκο μπέη από τον οποίο το αγόρασε ο αρματωλός Μπουκουβάλας. Αυτό το τσιφλίκι, του οποίου η έκταση υπολογίζεται σε 600 στρέμματα, ο Μπουκουβάλας το 1803 το δώρισε στη Μονή. Αυτό μαρτυρείται από το ξύλινο τρίπτυχο, που σώζεται, σήμερα στη Μονή και ονομάζεται «Πρόθεσις της Αγίας Μεταμορφώσεως».
Το μοναστήρι νοίκιαζε σε κατοίκους της περιοχής τη γη οι οποίοι την καλλιεργούσαν και στο τέλος μοιράζαν τη σοδειά. Αυτούς τους λέγα μεσιακαταραίους.
Υπήρχε και το άλλο, το 1/3. Δηλαδή το 1/3 που το έπαιρνε το μοναστήρι είτε είχε σοδειά είτε όχι. Ο μεσιακατάρης έπρεπε να το δώσει. Ενώ στην άλλη περίπτωση μοιράζαν τη σοδειά. Εξαρτιόταν την κάθε φορά από τη συμφωνία που κάνανε. Αν γίνονταν συμφωνία για το 1/3, εξασφάλιζε π.χ. το μοναστήρι 20 οκάδες σοδειάς και ο μεσιακατάρης ας θησαύριζε, ή στην άλλη περίπτωση να μη βγάλει τίποτα. Το μοναστήρι εξασφάλιζε αυτές τις 20 οκάδες. Προφανώς από την εμπειρία χρόνων γνώριζαν την σοδειά κάθε κομματιού γης. Στην άλλη περίπτωση του 50%, ότι βγάζαν το μοιράζαν έστω και τίποτα. Συνήθως λειτουργούσε με τη συμφωνία του 1/3 που ήταν πιο εξασφαλισμένο.
Το μοναστήρι δεν ασκούσε έλεγχο ή επιστασία στις καλλιέργειες, ό,τι αποφάσιζε ο μεσιακατάρης γιατί δεν χρειαζόταν αφού θα έπαιρνε το 1/3.
Τα κτήματα έπιαναν όλα τα Γρυμπιανά, ίσως και περισσότερα απότι βλέπουμε σήμερα γιατί τότε καλλιεργούνταν τα πάντα, που σήμερα έχουν χτουπώσει.
Είχε ένα μεγάλο κτήριο που το λέγαν «κοτσέκι» και απέξω είχε και πετράλωνο. Εκεί γινόταν σε κάθε εποχή σοδειάς, στάρι ή καλαμπόκι, η μοιρασιά που πήγαινε στο μοναστήρι και τι θα κρατούσε ο μεσιακατάρης.
Το κτήριο αυτό το γκρέμισαν και ανεργέθηκε το Δημοτικό Σχολείο.
Το 1928 το κράτος έδωσε τα κτήματα στους κατοίκους.
ΠΛΑΓΙΑ
Ο οικισμός Πλάγια Βραγκιανών είναι κτισμένος στις πλαγιές της Μερμιτζάλας σε υψόμετρο 740 μ. περίπου. Εδώ βρίσκεται ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της ευρύτερης περιοχής, η Ιερή Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.
ΔΕΝΔΡΟΣ
Ο οικισμός Δένδρος Βραγκιανών είναι κτισμένος σε υψόμετρο 240 - 300 μ. περίπου στα βοριοδυτικά των Βραγκιανών, στα όρια με το νομό 'Αρτας. Ο οικισμός, που είναι κτισμένος κοντά στον ποταμό Αχελώο, φιλοξενεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μνημεία - αξιοθέατα της περιοχής, την εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου. Ο ιερός ναός, που συχνά αναφέρεται και με την ονομασία Επισκοπή, είναι σύγχρονης κατασκευής, οικοδομημένος στην ίδια θέση με παλαιότερο που κάηκε, σε επίπεδο μέρος απέναντι από τον οικισμό, κάτω από μεγάλη συστάδα δένδρων φτελιάς.
ΝΕΧΩΡΙΑ
Ο οικισμός Νεχώρια ή Νεοχώρια Βραγκιανών είναι κτισμένος δίπλα στον Αχελώο σε υψόμετρο 420 μ. περίπου, στα όρια με το νομό 'Αρτας. Πολύ κοντά στον οικισμό, στη θέση Βαττερή βρίσκεται η μία περαταριά, το χειροκίνητο δηλαδή τελεφερίκ που χρησιμοποιείται για τη διάβαση του ποταμού Αχελώου.
Αναφέρονται στην απογραφή των Οθωμανών του 1454 ως NIHORI με 15 οικογένειες, 1 ανύπαντρος και 1 οικογένεια είχε αρχηγό χήρα γυναίκα.
ΡΟΓΚΙΑ
Ο οικισμός Ρόγκια Βραγκιανών είναι κτισμένος σε υψόμετρο 400 μ. περίπου, στα όρια με το νομό Ευρυτανίας.
Τα ΦΕΚ Δημιουργίας της Κοινότητας Βραγγιανών Ν. Τρικκάλων
Σύσταση της κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Βραγγιανά από το δήμο Αργιθέας και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας
Ο οικισμός Γριμπιανά αποσπάται από την κοινότητα Αργυρίου και προσαρτάται στην κοινότητα
Το όνομα του οικισμού Βραγγιανά της κοινότητας διορθώνεται σε Βραγκιανά. Το όνομα της κοινότητας διορθώνεται σε κοινότητα Βραγκιανών
Κ. Βραγκιανών Ν. Τρικκάλων
Αναγνώριση του οικισμού Νεοχώρια και προσάρτησή του στην κοινότητα Βραγκιανών. Αναγνώριση του οικισμού Δένδρος και προσάρτησή του στην κοινότητα Βραγκιανών. Αναγνώριση του οικισμού Ξεράκια και προσάρτησή του στην κοινότητα Βραγκιανών. Αναγνώριση του οικισμού Ρόγκια και προσάρτησή του στην κοινότητα Βραγκιανών. Η κοινότητα προήλθε από τη διόρθωση του ονόματος της κοινότητας Βραγγιανών.
Η κοινότητα αποσπάται από το νομό Τρικκάλων και υπάγεται στο νομό Καρδίτσης
Κ. Βραγκιανών Ν. Καρδίτσης
Η κοινότητα αποσπάσθηκε στο νομό Καρδίτσης από το νομό Τρικκάλων
Αναγνώριση του οικισμού Νούλες και προσάρτησή του στην κοινότητα Βραγκιανών. Αναγνώριση του οικισμού Πλάγια και προσάρτησή του στην κοινότητα Βραγκιανών
Ο οικισμός Βραγκιανά αποσπάται από την κοινότητα και ορίζεται έδρα του δήμου Αχελώου. Ο οικισμός Δένδρος αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Αχελώου. Ο οικισμός Γριμπιανά αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Αχελώου. Ο οικισμός Ρόγκια αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Αχελώου. Ο οικισμός Πλάγια αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Αχελώου. Ο οικισμός Νεοχώρια αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Αχελώου. Ο οικισμός Ξεράκια αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Αχελώου. Ο οικισμός Νούλες αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Αχελώου. Η κοινότητα καταργείται
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.