Δευτέρα 18 Οκτωβρίου 2021

Η Προσεισμική Ζάκυνθο


 Η μεταβολή για τον τόπο ήρθε μέσα σε λίγα λεπτά, εκείνο το καλοκαίρι του '53. Η βίαιη αλλαγή σελίδας για την πόλη εμπόδισε τη φυσική ροή και κατέστρεψε τους δεσμούς συνέχειας. Όποιος ασχολείται με την προσεισμική Ζάκυνθο, μπορεί γρήγορα να διαπιστώσει πως αναδύονται δύο διαφορετικές πραγματικότητες. Η οριστικώς απολεσθείσα παλιά Ζάκυνθος, αυτή που θα μείνει στα βιβλία, και η νέα Ζάκυνθος, αυτή που αποτελεί πλέον την απτή, ζωντανή και δυναμική πραγματικότητα.





Η μνήμη για να υπάρξει έχει ανάγκη το στήριγμα του χώρου. Η μνήμη έχει ανάγκη τους ναούς της, έχει ανάγκη τα σημεία αναφοράς, τα σύμβολα που τη συνδέουν με τον πίσω χρόνο και που έχουν τη δύναμη να επιβάλλονται. Η μνήμη έχει ανάγκη την εικόνα. Θυμίζουμε ότι η νέα πόλη βρίσκεται ακριβώς στη θέση της παλιάς. Το φυσικό τοπίο γύρω της είναι ακριβώς το ίδιο και η γενική λογική της πολεοδομικής συγκρότησης της πόλης είναι η ίδια. Σαφώς, και θα μπορούσαν να είχαν γίνει ενέργειες για να αναστυλωθούν τα περισσότερα κτίσματα. Με τη σεισμοπυρκαϊά καταστράφηκε ο 500χρονος υλικός πολιτισμός της πόλης της Ζακύνθου, στο πρόσωπο της οποίας άλλωστε αντανακλούσαν όλη του η καλλιέργεια και η ιστορική του δομή. Καταστράφηκαν τα μνημεία της τέχνης, τα αρχιτεκτονικά γνωρίσματα, οι ρυθμοί των εκκλησιών, η πνευματική κληρονομιά, οι βιβλιοθήκες, τα έργα της διανόησης, η αστική λαϊκή κουλτούρα.
Στην ανοικοδόμηση της πόλης, εξέλιπε η συνείδηση της συνέχειας του χαμένου πολιτισμού. Και για την απώλεια της πολιτισμικής συνέχειας δεν έφταιξαν μόνο οι σεισμοί αλλά και η κρατική πρόνοια. Φυσικά, όλα αυτά με την πάροδο του χρόνου θα μπορούσαν να ξαναγίνουν.
Παράλληλα, καταστράφηκε όμως και κάτι μη αποκαταστάσιμο: ο ψυχικός δεσμός του Ζακυνθινού με την πόλη του. Στα τελευταία 500 χρόνια πριν την καταστροφή αποτέλεσε γνώρισμα της ζακυνθινής ψυχοσύνθεσης η αγάπη για τη πόλη, ο «σπουργιτισμός» των Ζακυνθίων, η υγιής αγωγή της εθιμολατρίας, η ποιοτική αντίληψη του πολιτισμού, η ευπροσηγορία της καθημερινότητας. Όλα αυτά μεταλλάχθηκαν μέσα στη σκληράδα του μπετόν και την έλλειψη αναστολών του νέου πληθυσμού. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι όλα αυτά έτσι κι αλλιώς θα συνέβαιναν, είτε με σεισμούς είτε χωρίς, και αποτελούν αναπόφευκτες συνέπειες της εξέλιξης. Η εργασία αυτή έγινε όμως για να μελετήσει αυτά που έγιναν τελικά στην πραγματικότητα, και δεν μπορεί να υποστηρίξει ισχυρισμούς που στηρίζονται σε υποθέσεις.
Ο Ζακυνθινός της μετασεισμικής περιόδου ουδεμία σχέση έχει με αυτόν της προσεισμικής Ζακύνθου, ακόμα κι αν μιλάμε για τη γενιά εκείνου που κατάφερε να ζήσει διαδοχικά και τις δυο εποχές. Εκείνα τα δευτερόλεπτα του σεισμού μαζί με την πυρκαγιά που ακολούθησε κατάφεραν να θάψουν μια ολόκληρη κουλτούρα και να αφαιρέσουν κάθε ιδεολογικό και αισθητικό ίχνος από τους κατοίκους του πολύπαθου νησιού. Η περίπτωση του σεισμού της Ζακύνθου είναι η απόδειξη πως μια στιγμή αρκεί για να αλλάξει την πορεία και να παραποιήσει με τον πιο ανηλεή τρόπο έναν ολόκληρο πολιτισμό.

Κάτι αντίστοιχο ίσως με την περίπτωση της Μινωικής Κρήτης μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και το φονικό τσουνάμι που αφάνισε τον πρώτο μεγάλο πολιτισμό της Ευρώπης.
Η σύγχρονη Ζάκυνθος χτίστηκε βιαστικά πάνω στα συντρίμμια και την τέφρα της για να μπορέσει να διαγράψει τη ζοφερή μνήμη του σεισμού και να στεγάσει τις ελπίδες για ένα ασφαλέστερο μέλλον. Μέσα όμως στο μπετόν των νεότευκτων κτηρίων εγκλωβίστηκε για πάντα η ιστορική μνήμη και κατ' επέκταση η ιστορική συνέχεια.
Το παράδειγμα της νέας πόλης της Ζακύνθου είναι μια ζωντανή απόδειξη της προχειρότητας και της ευκολίας που χαρακτηρίζει τον νεοζακυνθινό. Χτίστηκε άναρχα, χωρίς πολεοδομική μελέτη και κυρίως χωρίς σεβασμό στο αλλοτινό, στερώντας έτσι την πολυπόθητη σύζευξη με το παρελθόν της, η οποία τής στοίχισε ουσιαστικά την ιστορική συνέχεια. Μετά το σεισμό του '53 και τη σταδιακή τουριστική ανάπτυξη η γη αναδιαμορφώνει την αξία της. Η αλλαγή στην οικονομία της Ζακύνθου ήταν αναπόφευκτη, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η ιδιαιτερότητα, όμως, εντοπίζεται στην ολική και σύντομη κοινωνική και οικονομική κατάρρευση των δεσμών και των ιστορικών δεδομένων, (λόγω των καταστρεπτικών σεισμών) η οποία επιφέρει μία «ασυνέχεια», δηλαδή ένα κενό της ροής της ιστορικότητας. Η ανάγκη προστασίας του ζακυνθινού τοπίου είναι πλέον αναγκαία.
Οι καταστροφικοί σεισμοί του 1953 σηματοδοτούν ριζικές αλλαγές. Ήδη η τάξη των ευγενών αργά αλλά σταθερά κατέρρεε οικονομικά και στη θέση τους έρχονται πλέον οι αστοί. «... Η καταστροφή του 1953 βρήκε τη Ζάκυνθο σε μια κοινωνικοοικονομική μετάβαση που φυσικά είχε ξεκινήσει πριν τους σεισμούς, απλά ο σεισμός συνέτεινε σε μια πιο βίαιη και απότομη μετάβαση...» (Ρέσενης, 2003). Η πόλη ήταν δομημένη με επιβλητικά αρχοντικά και ρεπάρα.
Το νέο οικονομικό γίγνεσθαι δεν συνάδει πλέον με την προσεισμική κοινωνική οργάνωση και δομή, που μοιραία καταρρέει. Η σύνθεση του αστικού πληθυσμού έχει ήδη αλλάξει. Οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης (που αποτελούσαν την φυσική συνέχεια των αστών, Civili και Popolari) μετανάστευσαν στην Αθήνα. Οι κάτοικοι της ζακυνθινής υπαίθρου (χωρικοί) που δεν μετανάστευσαν στην Αθήνα ή στο εξωτερικό κατά τις δεκαετίες του '50 και του '60, εισέρρευσαν στην πόλη, αναλαμβάνοντας τα ηνία της οικονομικής καταστροφής. Στα τέλη της δεκαετίας του '70 επιστρέφουν οι πρώτοι «οικονομικά δημιουργημένοι» μετανάστες.
Η πόλη δεν αποτελούνταν πλέον από τους ευγενείς, αλλά από επιστήμονες, εμπόρους και νέους επιχειρηματίες, που τους ενδιέφερε η οικονομική πρόοδος σε σύντομο μάλιστα χρονικό διάστημα. Η πόλη γίνεται σιγά σιγά οικονομικά εύρωστη. Οι κάτοικοι της πόλης, κυρίως οι καινούριοι, που αποτελούσαν την νέα τάξη πραγμάτων, είχαν περισσότερο ρεαλιστικά οράματα. Αποτελούσαν το νέο κοινωνικό ρεύμα που εγκαταστάθηκε στην πόλη και εδραίωσε την οικονομία του νησιού. Η νέα πόλη εξέφραζε αντικειμενικά το τέλος ενός κόσμου και την αρχή ενός άλλου.
ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΛΑΤΥΠΟΔΗ: ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ. ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΔΟΜΗΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟ ΠΟΛΙΤΕΧΝΕΙΟ, 2020
.
[ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ
-Προ των σεισμών
-Κατά τη διάρκεια του σεισμού
-Αμέσως μετά το σεισμό
-Ένα χρόνο μετά τους σεισμούς]

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang

tapantareinews tv

Ενημέρωση και ψυχαγωγία. Επικοινωνία στο dsgroupmedia@gmail.com.




Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only