ΛΑΜΠΡΟΣ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΣ Θεολόγος - ΚαθηγητήςΟ μέγας Απόστολος των Εθνών Παύλος δεν ανήκε στη χορεία των δώδεκα Αποστόλων. Δε γνώρισε τον Κύριο όσο ζούσε στη γη, αλλά αποκαλύφτηκε κατόπιν σε αυτόν και κλήθηκε να γίνει απόστολός Του, όντας αυτός πολέμιος της Εκκλησίας.
Η Εκκλησία μας χαρακτήρισε τον Απόστολο Παύλο ως τον «Πρώτον μετά τον Ένα», δηλαδή τον σημαντικότερο άνδρα επί γης μετά τον Χριστό και ως το «πολύτιμο σκεύος Χριστού». Δίκαια, διότι ο μέγας αυτός Απόστολος προσέφερε στην Εκκλησία του Χριστού τις πιο ανεκτίμητες υπηρεσίες της ιστορίας Της! Αυτός είναι ο ουσιαστικός θεμελιωτής Της στα έθνη, ως τα πέρατα της οικουμένης!
Τις πληροφορίες για τον βίο και το έργο του μεγάλου Αποστόλου αντλούμε από το βιβλίο των «Πράξεων των Αποστόλων» και από τις Επιστολές του, αλλά και από άλλες αρχαιότατες εξωβιβλικές μαρτυρίες. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα εξής χωρία: Πραξ.9,1-29, 22,3-21,26,9-20, Γαλ.1,13-24, A΄Κορ.15,8, Εφ.3,8, Φιλιπ.3,12, κλπ. Το ιεραποστολικό του έργο περ-γράφεται στα κεφάλαια 13ο - 28ο του βιβλίου των «Πράξεων των Αποστόλων».
Γεννήθηκε γύρω στο 15 μ.Χ. στην Ταρσό της Κιλικίας από Iουδαίους γονείς, οι οποίοι κατάγονταν από την φυλή του Βενιαμίν. Ονομαζόταν Σαούλ ή Σαύλος και επίσης είχε και το ρωμαϊκό όνομα Παύλος. Οι εύποροι γονείς του έδωσαν στον φιλομαθή γιο τους υψηλή παιδεία. Επίσης το αξιόλογο ελληνιστικό πνευματικό κλίμα της Ταρσού επέδρασαν θετικά στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Τόσο ο πατέρας του όσο και ο Παύλος ανήκε στην αίρεση των Φαρισαίων. Αυτό σημαίνει ότι από μικρός είχε καλλιεργήσει στην ανήσυχη ψυχή του θέρμη και ζήλο για την πίστη του.
Γύρω στο 34 μ.Χ. βρέθηκε στην Ιερουσαλήμ να σπουδάζει κοντά στον ονομαστό νομοδιδάσκαλο Γαμαλιήλ (Πράξ.22,3). Ο νεαρός φαρισαίος μαθητής έδειξε ιδιαίτερο ζήλο για τη διάσωση της θρησκείας του. Τον συναντούμε συμμέτοχο στον λιθοβολισμό του Πρωτομάρτυρα Στεφάνου (Πραξ.7,54) και λίγο αργότερα φανατισμένο διώκτη των Χριστιανών. Διαβάζουμε στο ιερό κείμενο: «Σαύλος ελυμαίνετο την εκκλησίαν κατά τους οίκους εισπορευόμενος, σύρων τε άνδρας και γυναίκας παρεδίδου εις φυλακήν» (Πραξ.8,3). Εξαιτίας του υπέρμετρου μάλιστα ζήλου του και του μίσους κατά των πιστών του Ιησού, ζήτησε από τον αρχιερέα να τεθεί επικεφαλής αποσπάσματος, το οποίο θα βάδιζε προς τη Δαμασκό, προκειμένου να τιμωρήσει παραδειγματικά τους εκεί Ιουδαίους που είχαν γίνει Χριστιανοί και να τους σύρει δεμένους στην Ιερουσαλήμ (Πραξ.9,1).
Όμως καθ' οδόν έγινε το μεγάλο θαύμα. Ο διώκτης Παύλος είδε ένα εκτυφλωτικό φως, το οποίο τον έριξε από το άλογο και τον τύφλωσε. Ταυτόχρονα άκουσε μια φωνή να του λέγει: «Σαούλ, Σαούλ, τι με διώκεις;». Ο τρομοκρατημένος Παύλος ρώτησε: «Τις ει, Κύριε;» και απάντησε: «Εγώ ειμι Ιησούς ον συ διώκεις΄ αλλά ανάστηθι και είσελθε εις την πόλιν, και λαληθήσεται σοι τι σε δει ποιείν» (Παρξ.9,4-6). Το συγκλονιστικό αυτό γεγονός συντάραξε κυριολεκτικά τον Παύλο, μετανόησε και αφού μπήκε στην πόλη συναντήθηκε με τον επί κεφαλής της Εκκλησίας Ανανία, ο οποίος τον θεράπευσε από την τύφλωση, τον κατήχησε και τον βάπτισε. Το γεγονός αυτό έγινε χρονολογικά πιθανότατα το 36 μ.Χ.
Από τότε ο Παύλος έθεσε τον εαυτό του στην υπηρεσία της Εκκλησίας. Ύστερα από μια επιμελή προετοιμασία ανέλαβε να εκχριστιανίσει τους εθνικούς, δηλαδή τους μη Ιουδαίους.
Με συνοδεία άξιων συνεργατών, όπως του Βαρνάβα και του Μάρκου ως ένα σημείο, ο Παύλος ξεκίνησε το 48 μ.Χ. την πρώτη μεγάλη αποστολική περιοδεία του, η οποία περιγράφεται λεπτομερώς στα 13ο και 14ο κεφάλαια των «Πράξεων των Αποστόλων». Πρώτος σταθμός τους ήταν η Σαλαμίνα και ύστερα η Πάφος της Κύπρου, όπου κήρυξαν και ίδρυσαν εκκλησίες. Κατόπιν διάβηκαν στην Μικρά Ασία και περιόδευσαν στις πόλεις Πέργη της Παμφυλίας, στην Αντιόχεια της Πισιδίας, στο Ικόνιο, τα Λύστρα, την Δέρβη και αλλού. Παρ' όλες τις δυσκολίες που συνάντησαν και τις διώξεις που υπέστησαν, το κήρυγμά τους σημείωσε επιτυχία. Σε όλες τις πόλεις ίδρυσαν τοπικές εκκλησίες. Μέσω της Αττάλειας επέστρεψαν στην Αντιόχεια, όπου «συναγαγόντες την εκκλησίαν ανήγγειλαν όσα εποίησεν ο Θεός μετ' αυτών και ότι ήνοιξε τοις έθνεσι θύραν πίστεως» (Πραξ.14:27).
Στη συνέχεια έλαβε μέρος στην Σύνοδο της Ιερουσαλήμ (48 μ.Χ.), η οποία έλυσε σοβαρά θέματα ιεραποστολής (Πράξ.15ο κεφ.). Σε αυτή ο Παύλος έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Κατόρθωσε να πείσει ότι η αποστολή του Ιουδαϊσμού τελείωσε και πως η χάρη του Θεού έρχεται σε κάθε άνθρωπο, που συντάσσεται με το Χριστό.
Ύστερα με συνεργάτη του τον Σίλα αναχώρησε για την δεύτερη αποστολική περιοδεία του, η οποία περιγράφεται στα 16ο , 17ο και 18ο κεφάλαια των «Πράξεων των Αποστόλων». Μέσω της Συρίας και Κιλικίας περιόδευσε τις πόλεις της Ασίας Δέρβη και Λύστρα. Εκεί συνάντησε τον ευσεβή και ένθερμο νέο Τιμόθεο, το οποίο πήρε και αυτόν μαζί του. Διάβηκαν την Φρυγία, την Γαλατία, έφτασαν στην Μυσία και κατόπιν στην Τρωάδα. Κατόπιν οράματος πέρασαν στην Μακεδονία και ίδρυσαν εκκλησίες στους Φιλίππους, την Θεσσαλονίκη, την Βέροια, την Αθήνα και την Κόρινθο, στην οποία έμειναν περίπου ενάμισι χρόνο στο σπίτι του Ακύλα και της Πρισκίλας. Με το τέλος και της δεύτερης περιοδείας ο Παύλος έφτασε στην Έφεσο και από εκεί μέσω Καισάρειας στην Ιερουσαλήμ. Κατόπιν επέστρεψε στην Αντιόχεια για ανάπαυση.
Σύντομα ανέλαβε να επιτελέσει και την Τρίτη αποστολική περιοδεία του. Περιγράφεται στα 19ο και 20ο κεφάλαια των «Πράξεων των Αποστόλων». Επισκέφτηκε την Γαλατία, την Φρυγία και κατέληξε στην Έφεσο, όπου έμεινε τρία χρόνια διδάσκοντας και στηρίζοντας την εκκλησία της μεγάλης ασιατικής αυτής πόλεως. Μετά ήλθε στην Τρωάδα, πέρασε ξανά στους Φιλίππους, στην Θεσσαλονίκη, στην Βέροια, ίσως στην Ήπειρο και τερμάτισε στην Κόρινθο, όπου έμεινε τρεις μήνες.
Μέσω Τρωάδος, Μιλήτου και Καισάρειας έφτασε και πάλι στην Ιερουσαλήμ. Εκεί συνελήφθη ως ταραχοποιός και οδηγήθηκε σε δίκη (Πράξ.21ο κεφ.). Ως ρωμαίος πολίτης (Ρωμ.11,1) απαίτησε να δικαστεί στο αυτοκρατορικό δικαστήριο της Ρώμης. Γι' αυτό αναχώρησε δέσμιος ακτοπλοϊκώς για την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Κοντά στη νήσο Μελίτη ναυάγησε το πλοίο και βγήκαν στην ξηρά όπου κήρυξε και ίδρυσε και εκεί εκκλησία. Τελικά έφθασε στη Ρώμη, όπου ύστερα από δύο χρόνια σχετικού περιορισμού δικάστηκε και αθωώθηκε (Πράξ.27ο και 28ο κεφ.). Στο σημείο αυτό τελειώνει και το ιερό βιβλίο των «Πράξεων των Αποστόλων».
Από την Ρώμη έπλευσε στην Κρήτη, όπου αφήκε επίσκοπο τον εκλεκτό και πιστό συνεργάτη του Τίτο, ανέβηκε στην Κόρινθο, στην Μακεδονία και επισκέφτηκε πιθανότατα την Νικόπολη της Ηπείρου το Φθινόπωρο του 66 μ.Χ., όπου και παραχείμασε (Τιτ.3,12). Μετά πέρασε και πάλι στην Ασία, όπου αφήκε τον αγαπητό του συνοδό Τιμόθεο, αφού τον κατέστησε επίσκοπο στην Έφεσο. Η τέταρτη και τελευταία περιοδεία του μεγάλου αποστόλου τερματίστηκε στην Δύση. Έφτασε σύμφωνα με μαρτυρία του αγίου Κλήμεντα Ρώμης στις εσχατιές της Δύσης, στην Ισπανία. Κατόπιν κατάκοπος και τσακισμένος από τις κακουχίες κατέληξε στην Ρώμη. Κατάλαβε το τέλος του και έγραψε στον αγαπημένο του μαθητή Τιμόθεο: «εγώ ήδη σπένδομαι και ο καιρός της εμής αναλύσεως εφέστηκε» (Β΄Τιμ.4,6-8). Οι διωγμοί κατά των Χριστιανών, που είχε κηρύξει ο παράφρονας Νέρων βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Ο Παύλος κατέστη ο κύριος στόχος των ειδωλολατρών δημίων. Έτσι γύρω στο 67 μ.Χ. συνελήφθη και αποκεφαλίσθηκε, σφραγίζοντας έτσι το τιτάνιο ιεραποστολικό του έργο με το μαρτύριό του.
Ο μεγάλος αυτός Απόστολος μας άφησε και δεκατέσσερις επιστολές, οι οποίες κατέχουν σπουδαία θέση στον Κανόνα της Καινής Διαθήκης. Αυτές είναι: 1) Η προς Ρωμαίους, 2) προς Κορινθίους Α΄, 3) προς Κορινθίους Β΄ 4) προς Γαλάτας, 5) προς Εφεσίους, 6) προς Φιλιππησίους, 7) προς Κολασσαείς, 8) προς Θεσσαλονικείς Α΄, 9) προς Θεσσαλονικείς Β΄,10) προς Τιμόθεον Α΄,11) προς Τιμόθεον Β΄,12) προς Τίτον, 13) προς Φιλήμονα και 14) προς Εβραίους.
Η σεπτή του μνήμη εορτάζεται ομού με του άλλου κορυφαίου απόστόλου Πέτρου στις 29 Ιουνίου.
Εικ. 4. Χάρτης των αποστολικών περιοδειών του Παύλου.
Γέννηση του Παύλου | 1-5 μ. Χ. |
| Σταύρωση του Κυρίου | 30 μ.Χ. |
| Λιθοβολισμός του Στεφάνου | 33-34 μ.Χ. |
| Μεταστροφή στη Δαμασκό | 34 μ.Χ. |
| Παραμονή στην Αραβία | 34-36 μ.Χ. |
| Απόδραση από τη Δαμασκό επί Αρέτα Δ’ | 37-38 μ.Χ. |
| Πρώτη ανάβαση στα Ιεροσόλυμα | τέλος 37-αρχές 38 μ.Χ. |
| Δεύτερη ανάβαση στα Ιεροσόλυμα την εποχή του λιμού | τέλος 43-αρχές 44 μ.Χ. |
| Πρώτη αποστολική περιοδεία: Αντιόχεια, Σελεύκεια, Κύπρος, Πέργη Παμφυλίας, Αντιόχεια Πισιδίας, Ικόνιο, Λύστρα, Δέρβη Λυκαονίας, Λύστρα, Ικόνιο, Αντιόχεια Πισιδίας, Πέργη Παμφυλίας, Αττάλεια, Αντιόχεια Συρίας | αρχές 44-τέλος 45 μ.Χ. (κατ’ άλλους 45-48 μ.Χ.) |
| Συνάντηση και αντίθεση Παύλου και Πέτρου στην Αντιόχεια | τέλος 45 μ.Χ. |
| Ιεραποστολική δράση Παύλου και Βαρνάβα στην Αντιόχεια (Πράξ. 14:28) | 46-48 μ.Χ. |
| Τρίτη ανάβαση στα Ιεροσόλυμα – Αποστολική Σύνοδος | 48 μ.Χ. |
| Δεύτερη αποστολική περιοδεία: Αντιόχεια, περιοχές Συρίας και Κιλικίας, Δέρβη, Λύστρα, Φρυγία, Γαλατία, Μυσία, Τρωάδα, Σαμοθράκη, Νεάπολη, Φίλιπποι, Αμφίπολη, Απολλωνιάδα, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Αθήνα, Κόρινθος, Έφεσος, Καισαρεία, Ιεροσόλυμα, Αντιόχεια | 49-52 μ.Χ. |
| Τετάρτη ανάβαση στα Ιεροσόλυμα | 52 μ.Χ. |
| Τρίτη αποστολική περιοδεία: Αντιόχεια, Γαλατία, δυτική Βιθυνία, Φρυγία, Έφεσος (3ετής παραμονή), Τρωάδα, Μακεδονία, Δαλματία, Κόρινθος, Φίλιπποι, Τρωάδα, Άσσος, Μιτυλήνη, Σάμος, Μίλητος, Κως, Ρόδος, Πάταρα, Τύρος, Πτολεμαΐδα, Καισαρεία, Ιεροσόλυμα | 52 ή 53-57 Χ. |
| Συγγραφή της Προς Γαλάτας Επιστολής | 54/55 |
| Πέμπτη ανάβαση στα Ιεροσόλυμα – Σύλληψη | μέσα 57 μ.Χ. |
| Φυλάκιση στην Καισάρεια Παλαιστίνης | μέσα 57 – 59 μ.Χ. |
| Αναχώρηση για τη Ρώμη | Τέλη 59 μ.Χ. |
| Άφιξη στη Ρώμη | αρχές 60 μ.Χ. |
| Φυλάκιση στη Ρώμη «ιδίω μισθώματι» | 60-μέσα 62 μ.Χ. |
| Τετάρτη Αποστολική περιοδεία: Ρώμη, Ν. Γαλλία, Ισπανία, Ρώμη, Κρήτη, Έφεσος, Μακεδονία (Φιλίππους), Νικόπολη, Δαλματία, Μακεδονία (Φιλίππους), Τρωάδα – Δεύτερη σύλληψη από τις ρωμαϊκές αρχές επί Νέρωνα | 63 – 65 ή 66 μ.Χ. |
| Μεταφορά στη Ρώμη, δεύτερη φυλάκιση | 66 μ.Χ. |
| Μαρτύριο Παύλου | 66-68 μ.Χ. |
H παύλεια Θεολογία: Η Θεολογία του Αποστόλου Παύλου είναι επηρεασμενη από τέσσερις βασικούς παράγοντες: από τον Ιουδαϊκό κόσμο και την Παλαιά Διαθήκη, από τον Ελληνιστικό κόσμο, από την πρώτη Χριστιανική Εκκλησία και από την προσωπική του εμπειρία της εμφάνισης του Κυρίου στον ίδιο, που οδήγησε στη μεταστροφή του. Η επήρειά του από τα στοιχεία του ελληνιστικού κόσμου φαίνεται από το δανεισμό πολλών όρων ή εκφράσεων του (Υιός Θεού, Κύριος, Σωτήρ, Πλήρωμα της Θεότητος, Εικών Θεού, κ.α.), από τη χρήση πολλών φιλοσοφικών όρων (σώμα, ψυχή, νους, πνεύμα, καρδία, σαρξ), και αυτό εξηγείται από το ότι ο τόπος δράσης του Παύλου ήταν περιοχές όπου κυριαρχούσαν οι μυστικές θρησκείες και οι φιλοσοφικές σχολές των Επικούριων και των Στωικών. Είν’ αλήθεια, όμως, πως η φρασεολογία και οι φιλοσοφικοί όροι που χρησιμοποίησε στη διδασκαλία του και στις Επιστολές του πήραν νέα μορφή ειδωμένες κάτω από το πρίσμα της Θείας Οικονομίας και του προαιωνίου σχεδίου του Θεού, όπως φαίνεται ή προτυπώνεται στην Παλαιά Διαθήκη και επαληθεύεται από τη σάρκωση του Υιού-Λόγου του Θεού και τη λυτρώτική για μας τους ανθρώπους, που είμαστε εικόνες του Θεού, σταυρική Του θυσία. Κύριο όμως χαρακτηριστικό του Αποστόλου είναι η εσχατολογία του και η χρήση πολλών χωρίων της Π. Διαθήκης τα οποία τα ανάγει στη νέα κατάσταση που είχε δημιουργηθεί: στην εμφάνιση δηλαδή του Μεσσία, τη σταυρική Του θυσία και την Ανάστασή Του. Έτσι, για τον Παύλο, οι προφητείες και οι προσδοκίες της Π.Δ. εκπληρώνονται στο πρόσωπο του Χριστού και την εγκαθίδρυση της Εκκλησίας. Για τον Παύλο οι διάφορες φάσεις της ζωής του Χριστού, και ειδικά ο θάνατος Του, η ταφή, και η Ανάστασή Του, λαμβάνουν χώρα «κατά τας Γραφάς», ενώ διάφορα γεγονότα της και Προφητείες των Γραφών ερμηνεύονται συμβολικά, ως προτύπωση δηλαδή, αυτών που επακολούθησαν με τη Σάρκωση του Υιού του Θεού .
Οι Επιστολές του Αποστόλου Παύλου
Οι επιστολές του αποστόλου Παύλου είναι τα πρώτα γραπτά μνημεία της Καινής Διαθήκης και αποτελούν έργα που γράφηκαν αποκλειστικά για να απαντήσουν σε διάφορα ερωτήματα που έθεταν οι νέες εκκλησίες ή εκκλησιαστικά πρόσωπα στον Απόστολο. Όλες οι Επιστολές του Αποστόλου χωρίζονται σε τρία ευδιάκριτα τμήματα: το προοίμιο (αποστολέας, παραλήπτης, χαιρετισμός), την κυρίως ανάπτυξη του επίμαχου θέματος και τέλος τους επιλογικοί χαιρετισμοί. Σε πολλές επιστολές του το κείμενο κλείνει με έναν ιδιόχειρο χαιρετισμό (Ρωμαίους, Α΄ Κορινθίους, Γαλάτας, Κολασσαείς, Β΄Θεσ/κεις, Φιλήμονα). Οι επιστολές του Παύλου μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με τους παραλήπτες τους ως εξής: α΄ Σ’ αυτές που απευθύνονται σε μια συγκεκριμένη Εκκλησία, όπως συμβαίνει με τις δύο Προς Κορινθίους, τις δύο Προς Θεσ/κεις, την Προς Φιλιππησίους και την Προς Κολασσαείς. β΄ Σ΄αυτές που απευθύνονται σε ομάδες Εκκλησιών όπως η Προς Ρωμαίους και η Προς Εφεσίους (Εγκύκλιες Επιστολές). γ΄ Σ’ αυτές που απευθύνονται σε ένα πρόσωπο, δηλαδή οι δύο Προς Τιμόθεον, η Προς Τίτο και η Προς Φιλήμονα. Μάλιστα εκτός από την τελευταία, οι προηγούμενες τρεις έχουν επικρατήσει να λέγονται Ποιμαντικές Επιστολές, γιατί απευθύνονται σε ποιμένες της Εκκλησίας. δ΄ Στις Επιστολές της Αιχμαλωσίας, αυτές δηλαδή που τις συνέγραψε ο Απόστολος όσο ήταν φυλακισμένος. Αυτές είναι οι: Πρός Εφεσίους, προς Φιλήμονα, Προς Κολασσαείς, προς Φιλιππησίους και η Β΄ Προς Τιμόθεον. Η διάταξη των επιστολών του Παύλου στον κανόνα της Καινής Διαθήκης έγινε ανάλογα με την έκταση τους. Πρώτη δηλ. τοποθετήθηκε η προς Ρωμαίους, που είναι η μεγαλύτερη (16 κεφάλαια) και τελευταία η προς Φιλήμονα (25 στίχοι). Έτσι η σειρά τους, μαζί με την πιθανότερη χρονολογία συγγραφής τους, είναι:
1. Προς Ρωμαίους – 57 μ..Χ
2. Προς Κορινθίους Α΄ – 55-57
3.Προς Κορινθίους Β΄ – 56-57
4. Προς Γαλάτας – 52-55
5. Προς Εφεσίους – 54-55 ή 60-62
6. Προς Φιλιππησίους – 52-56 ή 60-62
7. Προς Κολασσαείς -52-55 ή 60-62
8. Προς Θεσσαλονικείς Α΄- 50-52
9. Προς Θεσσαλονικείς Β΄ – 50-52
10. Προς Τιμόθεον Α΄ – 63-63
11. Προς Τιμόθεον Β΄ – 65-67
12. Προς Τίτον – 63-64
13. Προς Φιλήμονα – 52-55 ή 60-62
14. Προς Εβραίους – πριν το 70 μ.Χ., γιατί αγνοεί την καταστροφή των Ιεροσολύμων. Γιά την Επιστολή αυτή υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις ως προς τον συγγραφέα της. Η αρχαία παράδοση της Εκκλησίας μας την συνδέει πάντα με τις υπόλοιπες Επιστολές του Παύλου, αλλά ο πραγματικός της συντάκτης διαφοροποιείται αισθητά στο ύφος που συναντάμε στις υπόλοιπες επιστολές του. Πάντως είναι σίγουρο ότι απηχεί την παύλεια διδασκαλία.
1. Έιναι απόσπασμα από το έργο του Μενάνδρου “Θαϊς”
2Από αποσπάσματα του Επιμενίδη και του Καλλιμάχου (“Ύμνος προς τον Δίαν”)
3. Κάποιοι υποστήριξαν πως ίσως ο «σκόλοψ» να σχετίζεται με χρόνια ασθένεια των ματιών, στηρίζοντας την εικασία τους στο: «μαρτυρῶ γὰρ ὑμῖν ὅτι εἰ δυνατὸν τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν ἐξορύξαντες ἂν ἐδώκατέ μοι.» (Γαλ. 4:15) . Άλλοι πάλι αναζήτησαν την ασθένειά του ανάμεσα σε εκείνες που ήταν δυνατό να δημιουργούν αποστροφή προς τρίτους (π.χ. δερματικά έλκη, μολυσματική ασθένεια, ή πυόρροια), στηριγμένοι στο: «τὸν πειρασμόν μου τὸν ἐν τῇ σαρκί μου οὐκ ἐξουθενήσατε οὐδὲ ἐξεπτύσατε,» (Γαλ. 4:14). Είναι όμως γενονός ότι τα στηρίγματα για μια σοβαρή διερεύνηση του προβλήματος του Παύλου είναι μάλλον ασθενή.
4. Α΄Κορ., θ΄1, Πραξ. θ΄17.
5. Εννοεί των Ιεροσολύμων.
6. Απόστολος των Εθνών, εξ αυτού.
7. όπως και υποσημ. 8.
8. Πρόκειται ασφαλώς για τον Ευαγγελιστή Μάρκο, ο οποίος και εγκατέλειψε την αποστολή, όταν φτάσαν στην Πέργη.
9. Πολλοί Εθνικοί ήταν ακόμα και από την πρώτη στιγμή του έργου του Αποστόλου Πάυλου στο πλευρό του, όπως: ο Τιμόθεος, από μητέρα «Ιουδαία πιστή» και Έλληνα πατέρα (Πράξ. ιστ:1), ο Τίτος, πιθανώς Έλληνας της Αντιόχειας (Γαλ. β΄3) , ο Τρόφιμος (Πράξ. κα΄ 29), ο Φιλήμων (Φιλήμ. 1), ο Σωσίπατρος (Ρωμ. 1ιστ΄20), ο Γάιος (Πράξ. ιθ΄29), ο Αρίσταρχος (Πράξ. ιθ΄29), ο Σεκούνδος (Πράξ. κ΄4), ο Ονήσιμος (Φιλήμ. 10), ο Στεφανάς (Α’ Κορ. α΄16), ο Επαφρόδιτος, (Φιλ. β΄25) και φυσικά ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
10. “διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἐντέλλομαι καὶ λικμήσω ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τὸν οἶκον Ἰσραήλ, ὃν τρόπον λικμᾶται ἐν τῷ λικμῷ καὶ οὐ μὴ πέσῃ σύντριμμα ἐπὶ τὴν γῆν. ἐν ρομφαίᾳ τελευτήσουσι πάντες ἁμαρτωλοὶ λαοῦ μου οἱ λέγοντες· οὐ μὴ ἐγγίσῃ οὐδ᾿ οὐ μὴ γένηται ἐφ᾿ ἡμᾶς τὰ κακά. ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἀναστήσω τὴν σκηνὴν Δαυὶδ τὴν πεπτωκυῖαν καὶ ἀνοικοδομήσω τὰ πεπτωκότα αὐτῆς καὶ τὰ κατεσκαμμένα αὐτῆς ἀναστήσω καὶ ἀνοικοδομήσω αὐτὴν καθὼς αἱ ἡμέραι τοῦ αἰῶνος, ὅπως ἐκζητήσωσιν οἱ κατάλοιποι τῶν ἀνθρώπων καὶ πάντα τὰ ἔθνη, ἐφ᾿ οὓς ἐπικέκληται τὸ ὄνομά μου ἐπ᾿ αὐτούς, λέγει Κύριος ὁ Θεὸς ὁ ποιῶν πάντα ταῦτα. (Αμώς θ΄ 12-16)
11. Ο Βαρνάβας με τον ανεψιό του Ιωάννη Μάρκο αναλαμβάνει νέα αποστολή στην Κύπρο.
12. Πραξ. ιζ΄34.
13. Που κάνει τον σοφό υπερήφανο, που τον “φουσκώνει”.
14. J. Holzner, Παύλος, μτφρ. Αρχιεπ. Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου, εκδ. Δαμασκός, 12η εκδ. Αθήναι 1989, σελ. 506-7.
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.