Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου 2022

Η πλατωνική Πολιτεία

Η πλατωνική Πολιτεία κλείνει με έναν εσχατολογικό μύθο. Ο μύθος εξιστορεί τη μεταθανάτια εμπειρία του γενναίου ανατολίτη Ηρός,
ο οποίος άθελά του είχε την τύχη του Οδυσσέα, να επισκεφτεί δηλαδή τον Κάτω Κόσμο και να μεταφέρει στους ανθρώπους τα όσα είδε εκεί.
Ο ομηρικός καμβάς, πάνω στον οποίο πλάθει ο Πλάτων τη δική του ιστορία, δηλώνεται εξ αρχής με την προειδοποίηση του Σωκράτη στους συνομιλητές του ότι δεν θα τους διηγηθεί κάποιον «απόλογο του Αλκίνοου» (614b), αλλά και με την ενσωμάτωση διάσπαρτων εικόνων της οδυσσειακής Νέκυιας.
Τα πιο ουσιαστικά ωστόσο στοιχεία του μύθου έλκουν την καταγωγή τους από την παράδοση των Ορφικών: το σταυροδρόμι του καλού και του κακού, η κρίση των ψυχών, το νερό της Λήθης και. πάνω απ’ όλα, το ίδιο το δόγμα της μετεμψύχωσης.
Το μυθολογικό αυτό υλικό μεταπλάθεται στα χέρια του Πλάτωνα σε μια νέα σύνθεση.
Ας δούμε εν συντομία τον μύθο.
Ο Ηρ επιστρέφει στη ζωή 12 μέρες μετά τον θάνατό του. και εξιστορεί όσα είδε στον Άλλο Κόσμο. Έφθασε με άλλες ψυχές σε έναν τόπον δαιμόνιον, όπου βρέθηκε μπροστά σε 4 χάσματα - 2 προς τα κάτω και 2 προς τον ουρανό.
Ανάμεσα στα χάσματα δίκαζαν δικαστές. Έστελναν δεξιά και πάνω τους δίκαιους για να ανταμειφθούν και αριστερά και κάτω τους άδικους για να τιμωρηθούν, ενώ τον ίδιο τον άφησαν να παρατηρεί για να μεταφέρει όσα είδε στους ανθρώπους. Από την αντίστροφη οδό επέστρεφαν οι ψυχές μετά την ανταμοιβή ή την τιμωρία τους. που κρατούσε 1000 χρόνια. 10 φορές δηλαδή περισσότερο από τη συμβατική ανθρώπινη ζωή. Η ανταπόδοση της δίκαιης ή της άδικης ζωής ήταν κι αυτή 10 φορές μεγαλύτερη: το τίμημα που κατέβαλαν οι άδικοι ήταν δεκαπλάσιο από τα αδικήματα που είχαν διαπράξει. όπως δεκαπλάσιας αξίας ήταν και η ανταμοιβή των δικαίων. Τη χειρότερη μοίρα στον Άδη την είχαν οι τύραννοι, οι ασεβείς και οι πατροκτόνοι.
Οι ψυχές, μετά τον καθαρμό τους, έμειναν σε έναν λειμώνα 7 μέρες εξιστορώντας τις εμπειρίες τους. και την όγδοη ξεκίνησαν, και αφού περπάτησαν 4 μέρες είδαν από μακριά ένα λαμπρό φως, που διαπερνούσε ως άξονας τον ουρανό και τη Γη αλλά και έδενε, όπως τα υποζώματα στις τριήρεις. όλον τον ουρανό. Στο φως έφθασαν την άλλη μέρα και εκεί αντίκρισαν το ουράνιο κοσμικό αδράχτι, που περιστρεφόταν στα γόνατα της Ανάγκης.
Το αδράχτι είχε οκτώ στιβάδες, εκ των οποίων η εξωτερική περιστρεφόταν προς τα δεξιά ενώ οι επτά εσωτερικές προς τα αριστερά.
Γύρω από το αδράχτι στέκονταν
οι τρεις Μοίρες, οι κόρες της Ανάγκης,
η Λάχεση. η Κλωθώ και η Άτροπος, ψάλλοντας η Λάχεση τα περασμένα, η Κλωθώ τα τωρινά και η Άτροπος τα μέλλοντα.
Η Λάχεση αναγγέλλει στις ψυχές τη μοίρα τους, λέγοντάς τους ότι θα επιστρέψουν για άλλη μια φορά στη θνητή ζωή. ότι υπάρχουν πολλαπλές μορφές βίου (ανθρώπων και ζώων) και ότι η κάθε ψυχή θα πρέπει μόνη της, χωρίς καμιά βοήθεια, να διαλέξει το είδος βίου που θα ξαναζήσει.
Οι ψυχές έκαναν, με διάφορα κριτήρια, την ελεύθερη επιλογή τους. Στη συνέχεια με τη συνοδεία του προσωπικού τους δαίμονα, πορεύονταν προς την καυτή πεδιάδα της Λήθης, και έφθαναν στον ποταμό Αμέλητα, όπου έπιναν το νερό της λησμονιάς και ξεχνούσαν όσα έζησαν στον Άλλο Κόσμο. Κοιμόνταν και εκσφενδονίζονταν στη γη. όπου άρχιζαν τη νέα τους ζωή.
Ποιος είναι ο ρόλος του μύθου του Ηρός στη μεγαλειώδη σύνθεση της Πολιτείας; Πόση βαρύτητα πρέπει να του αποδώσουμε; Η φυσική τάση του αναγνώστη, ιδίως του αναγνώστη που είναι εξοικειωμένος με τα σημερινά συγγραφικά ήθη, είναι να θεωρήσει ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι ο μύθος αυτός καταλαμβάνει τις τελευταίες σελίδες του πιο σημαντικού πλατωνικού έργου. Αντίθετη ωστόσο είναι η αντιμετώπιση των ειδικών. Οι αναλύσεις της Πολιτείας σπανίως περιλαμβάνουν κάποια αναφορά στον συγκεκριμένο μύθο. Το μόνο που λέγεται είναι ότι ο Πλάτων επιλέγει να κλείσει κατανυκτικά μια βασανιστική πορεία συλλογισμών υπέρ της ηθικής και δίκαιης ζωής, παράθεση ενός μύθου, ο οποίος δικαιώνει και μετά θάνατον τους ηθικούς τους δικαίους.
Θα μπορούσε κανείς, ερμηνεύοντας τον μύθο, να περιοριστεί στο εμφανές ηθικό του δίδαγμα. Αν κάποιος δεν έχει πειστεί πλήρως από τα επιχειρήματα του Σωκράτη στην Πολιτεία για την επιλογή της δίκαιης ζωής, ας ακούσει και μια υποβλητική εξιστόρηση, που καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα: οι άδικοι στο τέλος τιμωρούνται. Γιατί όμως τότε επιμένει τόσο πολύ ο Πλάτων στην αναλυτική και κρυπτική περιγραφή του αδραχτιού της Ανάγκης; Και γιατί τονίζει την ελευθερία της επιλογής του μελλοντικού βίου;
O Πλάτων στους διαλόγους της μέσης περιόδου υποστηρίζει επανειλημμένως ότι η έγκυρη γνώση, η γνώση των Iδεών , είναι στην πραγματικότητα ανάμνηση - γνωρίζω σημαίνει ξαναθυμάμαι. Αυτό που λέγεται στον μύθο του Hρός είναι ότι φρόνιμοι και άφρονες επιστρέφουν στη Γη για να ξεκινήσουν τον βίο που επέλεξαν ελεύθερα, έχοντας ξεχάσει τη μεταθανάτια εμπειρία τους, όλα όσα έζησαν στον άλλο κόσμο. Το μόνο όμως στοιχείο που θα μπορούσε, επανερχόμενο στη μνήμη, να βοηθήσει την προσωπική πορεία του φρονίμου προς το Δίκαιο και το Aγαθό, φαίνεται να είναι το κοσμικό μυστικό που αποκαλύπτεται στις ψυχές με τη μορφή του «νοητού θεάματος» του αδραχτιού της Aνάγκης.
Το αστρονομικό περιεχόμενο του μύθου του Ηρός είναι απόλυτα εναρμονισμένο με όσα διακηρύσσει ο Πλάτων στο 7ο βιβλίο της Πολιτείας για την «αληθινή αστρονομία», η οποία είναι προπαιδευτικό μάθημα της γνώσης των Ιδεών. Η θέα λοιπόν του κοσμικού αδραχτιού ισοδυναμεί με τη νοητική σύλληψη της «αληθινής» αστρονομίας. Οι απογυμνωμένες από σώμα αθάνατες ψυχές έρχονται σε επαφή με τη φύση του σύμπαντος και των αριθμών, διδάσκονται δηλαδή ένα πολύτιμο μάθημα, το οποίο, κάποιες από αυτές θα καταφέρουν να επαναφέρουν στη μνήμη τους κατά τη μελλοντική τους ζωή.
Συγγραφέας: Βασίλης Κάλφας

 Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε 

Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με   θέματα πολιτισμού   που  επιλέξουν

Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι   zantedanias@gmail.com 

Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας

Σας ευχαριστούμε από καρδιας

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang




Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only