Παρασκευή 29 Απριλίου 2022

Ψυχοσάββατο

Πήλινες χύτρες μικρού μεγέθους μέσα στις οποίες έβραζαν τα πανσπέρμια-πολυσπόρια και προσφέρονταν στο ιερό της Εννοδίας.
 Ψυχοσάββατο θεωρείται, κυρίως, το Σάββατο πριν την Κυριακή των Αποκρεών και τις ρίζες του θα πρέπει να τις αναζητήσουμε πολύ πίσω, στην αρχαία Ελλάδα. Την εποχή αυτή στην αρχαία Ελλάδα και κυρίως στην αρχαία Αθήνα τελούνταν τα Ανθεστήρια που ήταν τελετουργικά δρώμενα αφιερωμένα στον ερχομό της Άνοιξης. Μαζί με την άνοιξη γιόρταζαν την νέα ζωή, όπως το μπουμπούκιασμα των δέντρων, των κλημάτων, των λουλουδιών αλλά και τις ψυχές των νεκρών, που θεωρούσαν ότι ανέβαιναν στον "Απάνω Κόσμο". Στην αρχαία Ελλάδα θεωρούσαν, ότι τη δεύτερη ημέρα των Ανθεστηρίων, κατά τις λεγόμενες Χόες, άνοιγαν οι πόρτες του Άδη και οι νεκροί ανέβαιναν στην γη και έτρωγαν μαζί με τους ζωντανούς, για να ξαναεπιστρέψουν την τρίτη ημέρα, κατά τους Χύτρους. Σ' αυτό το διάστημα, που έμεναν ανάμεσα στους ζωντανούς, οι τελευταίοι τους τιμούσαν και έφτιαχναν την πανσπερμία, ένα παρασκεύασμα από σπόρους δημητριακών και οσπρίων, κάτι σαν τα σημερινά κόλλυβα. Η τρίτη και τελευταία ημέρα των Ανθεστηρίων, έφερε την ονομασία Χύτροι. Η ονομασία «Χύτροι» προήλθε από τις χύτρες, όπου έβραζαν πανσπερμία - πολυσπόρια, τα κόλυβα για τις ψυχές των νεκρών, που αφιέρωναν στον Χθόνιο Ερμή την ημέρα αυτή. Τέτοια αγγεία βρέθηκαν στο ιερό της Εννοδίας στην αρχαία Μελιταία (εικ. 1), λατρεία που συνδεόταν με τους νεκρούς και είχε μεταξύ άλλων και χθόνιο χαρακτήρα. Παρόμοιες (εικ. 2) εντοπίστηκαν στην ακρόπολη της πόλης πλησίον ενός ιερού μαζί με πήλινες σφραγίδες με τελετουργικά σύμβολα ανάμεσα στα οποία και το κηρύκειο του Ερμή (εικ. 3-4), ενώ τμήμα πήλινης σφραγίδας με τελετουργικά σύμβολα βρέθηκε στις Φθιώτιδες Θήβες (εικ. 5). Τα κόλυβα ως το "γλυκό των νεκρών" είναι πανάρχαιο ελληνικό έθιμο και είχαν την ίδια ονομασία καθώς και τρόπο παρασκευής και στα αρχαία χρόνια.



Πήλινη χύτρα από την ακρόπολη της αρχαίας Μελιταίας από τον χώρο δίπλα από το ιερό.

Ο Ερμής, ως ψυχοπομπός, συνόδευε τους νεκρούς στον κάτω κόσμο και η επίκλησή του αυτή την ημέρα γινόταν προκειμένου να οδηγήσει και πάλι τις ψυχές (που είχαν ανέβει στον πάνω κόσμο την πρώτη ημέρα της γιορτής με το άνοιγμα των πίθων) στο βασίλειο του Άδη. Αυτή ήταν τελετή αποκλειστικά για τους νεκρούς, τις σκιές και το Χθόνιο Ερμή. Η παράδοση τη συνέδεε με τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, δεδομένου ότι υπήρχε η αντίληψη ότι αντίστοιχη προσφορά σε χύτρους έγινε για πρώτη φορά από τους επιζώντες του κατακλυσμού προς τιμή αυτών που χάθηκαν. Οι προσφορές της πανσπερμίας προορίζονταν αποκλειστικά και μόνο για τους νεκρούς .

Πήλινη σφραγίδα από την ακρόπολη της αρχαίας Μελιταίας με τελετουργικά σύμβολα, ανάμεσα στα οποία διακρίνεται το κηρύκειο του Ερμή. Πιθανότατα, σφράγιζαν τελετουργικούς άρτους ή τα πολυσπόρια που ανατίθονταν στο ιερό.


Με την επικράτηση του Χριστιανισμού η εκκλησία προσπάθησε να υποσκελίσει αυτές τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει με χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, καθιέρωσε τα Ψυχοσάββατα και τα κόλλυβα.


Πήλινη σφραγίδα από την ακρόπολη της αρχαίας Μελιταίας με τελετουργικά σύμβολα. Πιθανότατα, σφράγιζαν τελετουργικούς άρτους ή τα πολυσπόρια που ανατίθονταν στο ιερό

Τα κόλλυβα λοιπόν, που ετοιμάζουμε τα Ψυχοσάββατα και πηγαίνουμε στην εκκλησία, δεν είναι σύγχρονη συνήθεια αλλά προ-χριστιανική. Η λέξη προέρχεται από τη λέξη «κόλλυβος» που σήμαινε τον κόκκο του σίτου. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τα κόλλυβα μόνο τυχαία που δεν είναι καθώς βασικό υλικό τους είναι το σιτάρι, που αποτελεί σύμβολο της γης και της βλάστησης, το οποίο χώνεται στην γη για να προσφέρει μια νέα ζωή μέσα σε έναν αέναο κύκλο ζωής-θανάτου και αναγέννησης. Η σταφίδα συμβολίζει τη γλυκύτητα της ζωής ενώ το ρόδι είναι το φρούτο του Kάτω Kόσμου που ο Πλούτωνας έδωσε στην Περσεφόνη για να τη «δέσει» με τον Άδη.




Πήλινη σφραγίδα άρτου από τις Φθιώτιδες Θήβες. Η σφραγίδα φέρει μια ζώνη από εναλλασσόμενα ανθέμια και άνθη λωτού, η οποία ορίζεται πάνω και κάτω από φυτική γιρλάντα. Στο κέντρο κυριαρχεί μια γυναικεία καθιστή, ένθρονη, μορφή που φορά ποδήρη χιτώνα και κρατά στο δεξί χέρι, πιθανότατα, φιάλη ή τύμπανο. Η μορφή ορίζεται από δύο στολισμένα με ταινίες βουκράνια. Στο ίδιο πεδίο υπάρχει ρόδακας ο οποίος στο κέντρο φέρει περιστέρι (?), καθώς και τρεις τετραπέταλοι ρόδακες.


Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με θέματα πολιτισμού που επιλέξουν Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι zantedanias@gmail.com Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας Σας ευχαριστούμε από καρδιας Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang

Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only