Αγερανός Λακωνίας

Ο Αγερανός είναι οικισμός της τοπικής κοινότητας Νεοχωρίου, της δημοτικής ενότητας (πρώην δήμου Γυθείου) Γυθείου του δήμου Ανατολικής Μάνης, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Λακωνίας, στην περιφέρεια Πελοποννήσου.[1].

Πριν το πρόγραμμα Καλλικράτης και το σχέδιο Καποδίστριας, ανήκε στην επαρχία Γυθείου του νομού Λακωνίας, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου.[2]

Ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός, λόγω των πυργόσπιτων που υπάρχουν εκεί.[3]

1. Άλικα  2. Κυπάρισσος 3. Μάραθος Άλικα: Όμορφο χωριό (180κ.) της δυτικής Μάνης, 53χλμ από το Γύθειο, με μερικούς από τους περίφημους μανιάτικους πύργους, κρυμμένο στις φραγκοσυκιές. Αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα (238κ.) του Δήμου Οιτύλου, μαζί με τους οικισμούς Κυπάρισσο (48 κατ.) και Μάραθο (10 κατ.). Βρίσκεται ανάμεσα στο Γερολιμένα και την περίφημη Βάθεια, γύρω στα 100μ. πάνω από τη θάλασσα από την οποία απέχει 2 περίπου χλμ., ενώ κοντά του είναι ο μικρός και γραφικός όρμος Αλμυρό. Συναντάμε οχυρές κατοικίες με μεγαλιθική βάση και παραδοσιακούς πύργους, όπως του Φιλιππάκου, αλλά και άλλα αρχοντικά του 19ου αιώνα, ενώ οι ανασκαφές του 1958 στον Άγιο Αντρέα, έφεραν στο φως τη τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Ανδρέα (6ου αι.). Εδώ είναι το παλαιότατο πρώτο σπίτι των Μαυρομιχαλαίων που αργότερα μετοίκησαν από τα Άλικα στη Τσίμοβα (Αρεόπολη). Από εδώ καταγόταν ο πιο σημαντικός Μπέης της Μάνης, ο Τζανέτος Γρηγοράκης ή Τζανέτμπεης, 3ος Μπέης από το 1782 εως το 1798. ΆλικαΤου Γεωργίου Π. Αναστασάκου, Μαθηματικού. Δημοσίευση στην εφημερίδα «Φάρος της Λακωνίας», σε συνέχειες α.φ. 486 – 489, 21/6/1985 Τα Άλικα είναι ένα από τα μεγαλύτερα και αρχαιότερα χωριά της μέσα Μάνης. Βρίσκεται στο Μεσσηνιακό Κόλπο και ανήκει στην επαρχία Οιτύλου του νομού Λακωνίας. Απέχει από το ακρωτήριο Ταίναρο ή Κάβο Ματαπάς (Πορτοκάγιο) 11,5 χιλ. και από το ακρωτήριο Θυρίδες ή Κάβο Γκρόσσο (Γερολιμένας) 3,5 χιλ. Έχει δε Β. γεωγρ. πλάτος 36ο 25’ και Ανατ. Γεωγρ. μήκος 22ο16’. Μετά την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους είχε τις εξής Διοικητικές μεταβολές. Από το 1836 - 1841 ανήκε στο «Δήμο Καινηπόλεως» που περιελάμβανε τα χωριά, Άλικα και Βάθεια. Από το 1841 - 1912 ανήκε στων «Δήμο Μέσης» που τον αποτελούσαν τα χωριά Κίττα, Νόμια, Γαρδενίτσα, Κούνος…, Άλικα και Βάθεια. Από το 1912 έγινε η Κοινότης «Αλίκων» που περιλαμβάνει τα Άλικα, την Κυπάρισσο και τον Μάραθο. Επειδή τα Άλικα έχουν περισσότερη γόνιμη γη από όλα τα αλλά χωριά της περιοχής τους και αρκετά πηγάδια με πόσιμο νερό στην Κυπάρισσο, που είναι κτισμένη κοντά στην Ακρόπολη της Αρχαίας Καινήπολης, γι’ αυτό εχρησιμοποιούντο σαν καταφύγιο από τους καταδιωκούμενους και λογής - λογής μετανάστες. Όταν δε δημιουργείτο δημογραφικό πρόβλημα, λειτουργούσαν οι φυσικοί νόμοι. Οι Ισχυρότεροι συνήθως έμεναν και οι ασθενέστεροι έφευγαν. Για τους λόγους αυτούς περάσανε από τα Άλικα, πολλές οικογένειες της Μάνης, της Καλαμάτας και γενικότερα της Λακωνίας. Πολλές από αυτές όχι μόνο πρόκοψαν και απέκτησαν πλούτη και δόξα, αλλά στάθηκαν από τους κυριότερους συντελεστές του Μεγάλου Ξεσηκωμού του 1821 που μας χάρισε την Ελευθερία και την Εθνική μας Ανεξαρτησία. Ανάμεσα σε πολλές άλλες που θα αναφέρομε πιο κάτω διακρίνονται: οι Μαυροιμιχαλαίοι από την Τσίμοβα και οι Γρηγοράκηδες - Τζανετάκηδες από το Γύθειο. Από αυτές τις δύο οικογένειες βγήκαν τέσσερες Μπέηδες της Μάνης. Είναι δε γνωστή και ιστορικά καταξιωμένη η μεγάλη και αποφασιστική επίδραση της προσχώρησης και συμμετοχής του Πετρόμπεη και της οικογενείας του στην Επανάσταση, στις 17 Μαρτίου 1821, που είχε σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωση της Καλαμάτας και την γενίκευση της Επανάστασης σε Μοριά και Ρούμελη. Οι Γρηγοράκηδες - Τζανετάκηδες είναι οι οικιστές του Νέου Γυθείου και όταν εφαρμόσθη ο θεσμός του Μπέη για την Μάνη, ο σπουδαιότερος Μπέης ήταν ο Τζανέτος Γρηγοράκης (Τζανή-μπεης) που διατήρησε τον τίτλο 16 χρόνια (1782 - 1798). Η προσχώρησή του στην Επανάσταση ξεσήκωσε πάρα πολλές οικογένειες της Ανατολικής και Δυτικής Μάνης. Άλλες οικογένειες που κατάγονται από τα Άλικα είναι με τα επώνυμα Δεμέστιχας στην Παγανέα, οι Βαβούληδες του Γυθείου (Βασιλούνης, Στεφονάκος κ.λ,π.). Ο Φιλιππάκος στο Μαυροβούνι, που ανήκει στην Οικογένεια Περιμένη, ο Ντουζέπης στα Καλύβια και Γύθειο, Γκιτάκος, Βεντίκος και Μουρκόγιαννης στο Νύφι, στα ορεινά του οποίου είναι «Τα Νικολεγιάννικα Καλύβια». Εκεί έμενε η οικογένεια Γκιτάκου. Ο Λαγωνίκας στο Γύθειο και την Καλαμάτα. Ο Αλικάκος στον Αγ. Νικόλα της Σπάρτης. Ο Σπανίδης στην Μικρομάνη της Μεσσηνίας. Πιερράκος, Φτιχιάκος, ‘Αθανασάκος, Ποντικάκος κ.λ.π. στην Καλαμάτα και πολλοί άλλοι που είναι άγνωστοι τουλάχιστον σε εμένα. Σχετικά με τα Άλικα και την οικογένεια Μαυρομιχάλη μπορεί να βρει κανείς περισσότερα στο έργο «Μαυρομιχάλαι» του ιστορικού Γιάννη Φιλήμονα που γράφει: «Περί το 1340 ότε οι Τούρκοι κατέκτησαν την θρακικήν χερσόνησον, οικογένειες τινές εκ της πόλεως Καρδίας (Ανδριανούπολης) κατέφυγαν εις Μάνη. Κοντά στο Ακρωτήρι Ταίναρον κείται χωρίον ονομαζόμενο Άλικα παρ’ αυτώ ελλιμενισθη ποτέ πλοίο μεταφέρον οικογενείας τινάς εκ της Ανδριανουπόλεως εις την Ευρώπην. Εκ τούτων έμειναν δύο εν τω Άλικα, άφ’ ων κστάγονται, η γενεά των Μαυρομιχαλαίων εκ της μιας και των Γρηγοράκηδων - Τζανετάκη εκ της άλλης». Παρά κάτω μας πληροφορεί ότι λόγω εσωτερικών ερίδων εξηναγκάσθη η οικογένεια Μαυρομιχάλη, από την οικογένεια Ντουζέπη, να φύγει από τα Άλικα και να εγκατασταθεί στην Τσίμοβα (Αρεόπολη). Υπολογίζεται ότι αυτό έγινε μετά το 1.600 μ.Χ. Γραπτές μαρτυρίες για τον πληθυσμό των χωριών της Μέσα Μάνης, έχομε από την προετοιμασία της εκστρατείας του Δούκα του Νεβέρ (1616), για απελευθέρωση της Ελλάδος. Τα Άλικα είχαν 80 οικογένειες, οι Άνω Μπουλαριοί 40, οι κάτω Μπουλαριοί 30, ο Πύργος 60, η Τσίμοβα 30, η Κίττα 80, η Μίνα 40, η Χαριά 80, το Νύφι 20, η Νόμια 30, η Γαρδενίτσα 20, η Λάγεια 100, ο Βαχός 35, ο Κάβαλος 10 και το Κουσκούνι 40. Για τις μετακινήσεις του πληθυσμού της Μέσα Μάνης, στην περίοδο 1715—1763 μας πληροφορεί ο Γιατρός Παπαδάκης από την Λάγεια με τον περίφημο «Κώδικα 214». Επίσης με το «υποσχετικό των Μανιατών προς τους Καπετάν Μπέη Σερεμέτην και Αντώμπεη». ‘’Το 1806 Αύγουστου 15 Μαραθονήσι που υπογράφουν ονομαστικά όλα τα χωρία της Μάνης, με τις οικογένειες που τα αποτελούν έχομε... Άλικα: Νικολεγιάννοι, Στουριανιάνοι και Μαρτιάνοι. Όλοι κοινώς υποσχόμεθα τα άνωθεν’’. Πως δημιουργήθηκαν τα Άλικα Μετά την καταστροφή της «Καινήπολης» όσοι απόμειναν, τραβήχτηκαν στο εσωτερικό της χώρας, σε βουνά και σε λαγκάδια, αθέατα από την θάλασσα και τις παραλίες. Εκεί σχηματίσθηκαν οι πρώτοι συνοικισμοί που αποτέλεσαν τους πυρήνες των διαφόρων χωριών. Ένας τέτοιος συνοικισμός, που αποτελείτο από σκόρπιες μικροομάδες με καλύβες κρυμμένες ανάμεσα στις μεγάλες πέτρες του βουνού (κοτρόνια), αθέατες από μακρά, ήταν εκείνος που αργότερα εξελίχθη στο χωριό Άλικα. Οι μικροομάδες με τις καλύβες στέγαζαν τις διάφορες οικογένειες (πατριές) και αποτελούντο από (3 - 10) περίπου καλύβες. Συνήθως οι μεγάλες οικογένειες που είχαν πολλές καλύβες, είχαν και την εκκλησία τους, τις στέρνες τους κλπ. Τα Άλικα ήταν απλωμένα στην πλαγιά του μικρού βουνού «Καφτηριά». Στην περιοχή Άγιου Στράτηγου (Στρατηγού) ΒΔ, Άγιου Αντώνη Ν και στην λαγκαδιά που βρίσκεται στο ΝΑ μέρος τον βουνού, στις περιοχές Αϊ Νίκου (Άγ. Νίκωνος), Άγ. Φίλιππο (περιοχή πού ήσαν οι Μαυρομιχαλαίοι), Άγ. Σίδερου (Ισίδωρου), Πάτσι κ.λ.π. Όταν δε μιλάμε για χωριό πρέπει να έχουμε υπ’ όψη μας, ότι οι άνθρωποι αυτοί μέχρι τον 15ον αιώνα ήσαν δουλοπάροικοι, στην αρχή των Βυζαντινών, όπως και όλοι οι Πελ/νήσιοι. Δηλαδή η γη που καλλιεργούσαν και τα ζώα τους ανήκαν στον Φεουδάρχη. Ένας τέτοιος μεγάλος γαιοκτήμονας τον 13ου αιώνα ήταν ο Βυζαντινός Λέων Χαμάρετος, ο οποίος εδέσποζε της Λακωνίας (Περιοχή Σπάρτης και Ταϋγέτου μέχρι Ταινάρου). Κατόπιν με τον ερχομό των Φράγκων, Ενετών και τέλος των Τούρκων, τα αφεντικά αλλάζανε συχνά μέχρι το 1401 που ολοκληρώθηκε η κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους. Τότε άρχισαν στα ορεινά και άγονα μέρη να δημιουργούνται χωριά του σημερινού τύπου. Σ’ αυτά δηλαδή οι κάτοικοι ήσαν ιδιοκτήτες της γης που καλλιεργούσαν και των ζώων πού έβοσκαν. Γιατί οι παλιοί ιδιοκτήτες είχαν παραμερισθεί ή εξοντωθεί, οι δε νέοι αφέντες δεν έδειχναν ενδιαφέρον. Η περιοχή των Αλίκων απείχε 3χλμ. τουλάχιστον από την θάλασσα και ήσαν οι συνοικισμοί του εντελώς αθέατοι από την θάλασσα. Κάποτε όμως προδόθηκαν μόνοι τους. Ένα Μεγάλο Σάββατο το βράδυ, εκείνοι που κατοικούσαν στην περιοχή του Άγιου Στράτηγου, είχαν ανάψει κεριά και έκαναν Ανάσταση. Κάτω στη θάλασσα, κοντά στην ακτή, ήταν μερικά κουρσάρικα καράβια. Όταν οι κουρσάροι είδαν τα φώτα βγήκαν στην ξηρά στη θέση «Πλείστρες» κοντά στο «Γιάλι» και με πολλές προφυλάξεις κατάφεραν να φτάσουν μέχρι την εκκλησία. Επακολούθησε άγρια σφαγή και λεηλασία. Γέμισαν με πτώματα δύο στέρνες που ήσαν δίπλα στην εκκλησία και μέχρι σήμερα υπάρχουν κατάλοιπα οστών. Η περιοχή αυτή λέγεται «κοκαλιάρα» από τους ντόπιους και ιδίως από τους τσοπάνηδες. Στις περιοχές αυτές μείνανε οι Αλικάτες αρκετούς αιώνες. Άλλοι φεύγανε και άλλοι ερχόντουσαν. Άναβαν οι εσωτερικές συγκρούσεις, ιδίως όταν δεν είχαν εξωτερικές απειλές και κατάφερναν να ζουν πάντοτε μέσα σε πολεμική ατμόσφαιρα. Όταν άρχισε να ελαττώνεται ο κίνδυνος από τους Πειρατές άρχισαν να κατεβαίνουν κατά το τέλος του 17ου αιώνα στους πρόποδες του βουνού «Καφτηριά» και να κάνουν μικροσυνοικισμούς με ξερολιθιές, πάλι κατά ομογένειες (πάτριες). Τέτοιοι συνοικισμοί ήταν οι «Κουσούμπες» στο ΝΔ της Καφτηριάς και οι «Κεντρίνες» και «Τσουκαλούνες» κλπ. στο Δ μέρος. Στα μέρη αυτά υπάρχουν ερείπια από σπίτια εκκλησίες, στέρνες κλπ. βελτιωμένης ποιότητας. Σε κάποια μεταγενέστερη εποχή αποφάσισαν να κτίσουν μια κοινή εκκλησία, σ’ ένα παλιό Λατομείο (Λατομά). Από το Λατομείο αυτό έβγαινε πορώδες ερυθρό μάρμαρο σκοτεινού χρώματος. Αυτό λέγεται ότι χρονολογείται από την εποχή της Ρωμαιοκρατίας ή και παλαιότερα. Εκεί υπήρχε μία αρκετά μεγάλη επιφάνεια, περισσότερο, ίσως από δύο στρέμματα πού βρισκόταν στο Ν. μέρος, στους πρόποδες του βουνού Καφτηριά και στο μέσο περίπου της απόστασης που χώριζε τους ανατολικούς και δυτικούς συνοικισμούς. Η ώρα της κοινής συνείδησης για ένα ενιαίο χωριό είχε σημάνει. Η εκκλησία αυτή είναι η σημερινή κεντρική εκκλησία των Αλίκων και σιγά - σιγά συγκεντρώθηκαν γύρω από αυτή όλα τα σπίτια του χωριού κατά συνοικισμούς με βασικό κριτήριο οργάνωσης τις πατριές. Η εκκλησία αυτή έχει αφιερωθεί στην Παναγία και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου που είναι η Γέννηση της Θεοτόκο». Λόγω διαφόρων εσωτερικών συγκρούσεων κτίσθηκαν διάφοροι μικροσυνοικισμοί (Ξεμόνια), για στρατηγικούς και οικονομικούς λόγους όπως ή Κυπάρισσος και άλλα. Ποία ήταν ή μορφή του τοπίου των Αλίκων και γενικότερα όλης της περιοχής δεν γνωρίζομε. Ο Γεωγράφος Στράβων (1—27μ.Χ.) μας πληροφορεί ότι ο Ναός του Ποσειδώνα στο Ταίναρο ήταν μέσα σε δάσος. Εξ’ άλλου η ορεινή περιοχή «Γρίλια» δείχνει ότι υπήρχαν εκεί αγριοελιές. Επίσης τα ονόματα των χεριών Δρυ, Δριαλί, κλπ. μας δείχνουν ότι υπήρχαν εκεί Δρύες (Βελανιδιές). Επίσης υπάρχει μια πολύ παλιά πληροφορία ότι ένας έμπορος από το χωριό «Κατανεμίστηκα» χρωστούσε σ’ ένα έμπορο της Κορώνης, που είχε δικό του καΐκι, 300 βαρέλες λάδι. Τα «Καντανεμίστηκα» ήταν Δυτικά στο χωριό Τσουκαλιά και σώζονται ακόμα τα ερείπιά του. Ήκμαζε την εποχή της Καινήπολης και ίσως κατεστράφη την ίδια εποχή μ’ αυτήν. Όλες λοιπόν αυτές οι πληροφορίες με τα τοπωνύμια, μας δίνουν το δικαίωμα να πούμε ότι υπήρχαν δένδρα και ελιές στην Μ. Μάνη, αλλά καταστράφηκαν από τους πολέμους. Δεν αποκλείεται δε την σφραγίδα της καταστροφής νάβαλε ο Σελάν Πασσάς (Σιλαμπαχιάς) των Ιωαννίνων το 1610. Αυτός είχε 20.000 στρατό και άφησε στο πέρασμά του καμένη γη και ερείπια. Είχε δε εντολή να σφάξει όλους τους κατοίκους υπό την κόκκινη Δρυ (άγνωστο χωριό της Μ. Μάνης) μέχρι το Πορτοκάγιο. Γιατί και ο Γουλιέλμος Λήκ, που πήγε στα 1805 στη Μ. Μάνη δεν είδε πουθενά ελιές, αλλά μόνο στο Μοναστήρι του Πόρτο Κάγιου. Οι ελιές πήγαν στη Μ. Μάνη μετά την Ίδρυση του Έλληνικού Κράτους. Στα Άλικα και ιδίως στην Κυπάρισσο και τους λόφους καλλιεργούσαν βαμβάκι, γι’ αυτό τα γύρω χωριά έλεγαν τους Αλικάτες «ασπροβρακάδες και «ασπροπουκαμισάδες». Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας φαίνεται ότι έκαναν και Πειρατεία, γιατί το «Σαρολιμένη» αναφέρεται σαν Πειρατικό Κέντρο. Κατά τον Εθνικό Ξεσηκωμό του 1821 οι Αλικάτες έδωσαν το παρόν. Πολέμησαν σ’ όλα τα μέτωπα, Καλαμάτα, Βαλτέτσι Τρίπολη, Πολυάραβο, Αλμυρό κλπ. Από το Βαλτέτσι έφεραν Πανώλη και πέθαναν πολλοί πολεμιστές και γυναικόπαιδα. Μόνο από τους Βαβουλιάνους πέθαναν 40 άτομα. Μεταξύ αυτών και 4 αδέλφια Κουρτικιάνοι με τις οικογένειές τους και ξεκλήρησαν. Στο τέλος του περασμένου αιώνα και στις αρχές του τρέχοντος οι κάτοικοι των Αλίκων υπερέβαιναν τους 700. Σήμερον δεν υπερβαίνουν τους 70 και οι περισσότεροι είναι ηλικιωμένοι. Στους Εθνικούς αγώνες (1912 — 1921) τα Άλικα είχαν 5 νεκρούς τους 1) Αλέξανδρο Ντουζέπη, υπολοχαγό. 2) Ηλία Πιερράκον επιλοχία, 3) Κυριάκο Πιερράκο αδελφό του προηγούμενου, 4) Γεώργιο Ντουζέπη και 5) Ιωάννη Φιλιππάκον. Ανάπηρο δε πολέμου τον Παναγιώτην Περιμένη. Το δε 1940 - 41 δύο νεκρούς τους 1) Χρήστον Λαγωνίκα του Βρασίδα και 2) Αλέξανδρο, Αναγνωστάκη του Πέτρου. Ανάπηρο δε Πολέμου τον Γεώργιον Αναστασάκο του Παναγιώτη. Εκεί όμως που οι νεκροί ήσαν πολλοί και οι υλικές ζημιές τεράστιες ήταν κατά την διάρκειαν του εμφύλιου πολέμου, αλλά γι’ αυτά θα μιλήσει η Ιστορία. Σήμερα οι περισσότεροι κάτοικοι των Αλίκων έχουν μεταναστεύσει στον Πειραιά, Αθήνα κλπ. Έχουν προοδεύσει αρκετά και οι περισσότεροι θεωρούνται επιτυχημένοι οικονομικά και κοινωνικά. Οι οικογένειές τους αριθμούν τουλάχιστον (100) εκατό επιστήμονες μηχανικούς, αξιωματικούς και άλλους απόφοιτους ανωτάτων Σχολών, με πολύ καλές σπουδές, ακόμα και μεταπτυχιακές. Δεν ξεχνούν όμως και τα Άλικα. Γι’ αυτό έχουν Ιδρύσει στον Πειραιά Σύλλογο με τον τίτλο «Σύλλογος Αλικατών η Καινήπολης», ο οποίος σε συνεργασία με τον εκάστοτε πρόεδρο της Κοινότητας Αλίκων φροντίζει και βοηθά στην εκτέλεση διαφόρων εκπολιτιστικών έργων. Το μεγαλύτερο επίτευγμα που βγήκε από αυτή την συνεργασία είναι η ύδρευση του χοριού, μοναδικό φαινόμενο για την Μ. Μάνη. Ως προς την προέλευση του ονόματος Άλικα, υπάρχουν διάφορες απόψεις, γιατί παρουσιάζεται με διάφορους τρόπους και η ορθογραφία του. Ήτοι 1) Άλυκα, 2) Άλικα και 3) Άλικα. Στην πρώτη περίπτωση φανεροί ότι υπήρχαν εκεί Αλυκές, δηλαδή αλατοχώρι. Στη δεύτερη περίπτωση προέρχεται από την λέξη «Άλικος ή Αλίκος, που κατά τον Ησύχιον σημαίνει κάτοικος των παραλίων περιοχών της Πελ) νήσου. Δηλαδή είναι παραθαλάσσιο χωριό. Επομένως η δασεία στο άλφα το συνδέει κατά κάποιο τρόπο με την θάλασσα. Στη τρίτη περίπτωση προέρχεται από το Άλικος πού σημαίνει κόκκινος φωτεινός και ίσως έχει σχέση με το κοκκινωπό μάρμαρο της Λατομάς. Δηλαδή είναι φωτεινό χωριό ή είναι χτισμένο σε μια περιοχή που έχει κόκκινες πέτρες. Σύμφωνα με την Ιστορία του χωριού η πρώτη περίπτωση δεν φαίνεται πιθανή. Γιατί αν μάζευαν λίγο αλάτι από τα βράχια των ακτών της θάλασσας δεν επρόκειτο για αλυκές. Αυτό εξ Άλλου γινόταν και από τα άλλα χωριά που ήταν κοντά στην θάλασσα. Η δεύτερη περίπτωση πρέπει επίσης ν’ απορριφθεί γιατί δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί σαν παραθαλάσσιο ένα χωριό που απείχε τότε περισσότερον από 3χλμ. από την θάλασσα. Μένει η τρίτη περίπτωση που εκ πρώτης όψεως κάπως ευσταθεί λόγω του μαρμάρου της Λατομάς και του χρώματος των χωμάτων ορισμένων περιοχών (κοκκινόγια κλπ.). Αλλά ο ορός Άλικος που σημαίνει κόκκινος, φωτεινός κλπ. είναι νεοελληνικός όρος που σχηματίσθηκε μετά τον 15ον αιώνα, ενώ η ονομασία του χωριού φαίνεται παλαιότερη. Από το αδιέξοδο αυτό κατά την γνώμη μου, μας βγάζει ο Δημ. Δημητράκος, ο οποίος στο βιβλίο του «Οι Νικλιάνοι» στη σελίδα 111 γράφει «Καινήπολης ή Ταίναρος είναι το σημερινό παράλιο χωριό Κυπάρισσος κοντά στην Άλικα». Από την μεγάλη εγκυκλοπαίδεια πληροφορούμαστε ότι «η Άλικα, είναι ο λιπώδης ρύπος των προβατείων ερίων, ως φυσικώς αυτά έχωσι. Άλλως ‘’πίνος’’ αρχ. οίσπη». Αυτό σημαίνει ότι, ήταν μια περιοχή που πάνω στα κορτρώνια είχαν απλωμένα προβατόμαλλα, όπως γίνεται συνήθως στους προβατότοπους. Εξ’ άλλου από ένα τετράστιχο πού αποδίδεται στον Όμηρο: Σε γη της Λακωνίας, παράλια κώμη ήρθα, στον τόπο του χαρωπού Ηλίου το Ταίναρο, όπου και πρόβατα βόσκουν πάντοτε του θεού Απόλλωνα και τοποθεσία είναι χαρωπή. Πληροφορούμαστε ότι από την Ομηρική εποχή, στην περιοχή βοσκούσαν πολλά πρόβατα που ανήκαν στο Ναό του Απόλλωνα του Ταινάρου και αργότερα ήταν του Ναού του Ποσειδώνα, που αντικατέστησε τον πρώτο. Αυτό είναι λογικό, γιατί χρειαζόταν ένα μόνιμο ποιμνιοστάσιο, για να καλύπτει τις ανάγκες σε κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα των επισκεπτών του Ναού στο Ταίναρο, οι οποίοι φιλοξενούντο στην «... παράλια κώμη», που σε μας διασώθηκαν τα ονόματα «Ταιναρίων» και «Καινήπολης» μετά την καταστροφή της πρώτης. Η περιοχή λοιπόν του ποιμνιοστασίου αυτού ονομάσθη κάποτε Άλικα, λέξη που έχει σχέση με το πλύσιμο και άπλωμα των μαλλιών των προβάτων. Ύστερα πήρε το όνομα της περιοχής και το χωριό που αποτέλεσαν οι καλύβες των τσοπάνηδων της περιοχής Άλικα. Φαίνεται ότι κάπου το βρήκε γραμμένο «η «Άλικα» ο Δ. Δημητράκος και το έγραψε. Γιατί στην προσπάθειά του να εκδώσει το «Μεγάλο Λεξικό Δημητράκου» είχε χρησιμοποιήσει πολύ μεγάλη και ποικίλη βιβλιογραφία, που με κάνει να πιστεύω ότι, δεν έχει γραφεί κατά λάθος. Ας σημειωθεί δε ότι σε όλα τα προεπαναστατικά έγγραφα και κείμενα γράφεται «Άλικα», αλλά δυστυχώς χωρίς άρθρο. Μετά την επανάσταση του 1821, άρχισαν να εμφανίζονται και οι άλλοι δύο τρόποι γραφής.

Ιστορία

Το Δαφνί είναι ένα γραφικό Κεφαλοχώρι της Λακωνίας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 302 μ. και έχει πληθυσμό σύμφωνα με την απογραφή του 2001 , 969 κατοίκους. Από το 1996 - 2010 άνηκε στον Δήμο Κροκεών, όπου Δήμαρχος απ'το 2002-2010 ήταν ο καταγόμενος από το Δαφνί, Δημήτρης Νταλιάνης. Το Δαφνί το 2010 υπάχθηκε διοικιτικά στον Δήμο Ευρώτα του οποίου Έδρα είναι η Σκάλα. Η ιστορία του Δαφνίου είναι τεράστια και η αρχή της χάνεται κάπου στα βάθη της αρχαιότητας.

Ενότητες:

- Ιστορία του χωριού
- Έθιμα , Παραδόσεις , Γιορτές

Το Δαφνί κατά την Αρχαιότητα             


Εκεί που τώρα είναι η Εθνική οδός Σπάρτης-Γυθείου,στην τοποθεσία Τροχάλια,πιστεύεται ότι κατά τους αρχαίους χρόνους γύρω στο 800 π.Χ ήταν μια μικρή αρχαία πόλη της Λακωνίας που το όνομα της ήταν Αφίδναι.Στην περιοχή Τροχάλια και Ντρίζου έχουν βρεθεί διάφορα γλυπτά και αντικείμενα της Αρχαιότητος,όπως το 1901 ένα μάρμαρο στο οποίο απεικονιζόταν μια παράσταση από τη λατρεία των νεκρών,ένα ίδιο βρίσκεται στο μουσείο της Σπάρτης .Ένα χάλκινο αγαλματάκι βρέθηκε στην θέση Τροχάλια  από τον Σπύρο Ν. Νικολόπουλο καθώς όργωνε το χωράφι του.

Έκδοση 1759 για την ποίηση του Τυρταίου

Τον Νοέμβριο του 1965 ο Νίκος Δ. Στρατάκος στο αμπέλι του,που είναι στην θέση Μεγάλη Λάκκα Δαφνίου,βρήκε μια μικρή κεφαλή γυναικός από πηλό,μεγάλης καλλιτεχνικής άξιας,που ανήκει στην κλασσική εποχή.

Στη θέση Κάκκαβος Δαφνίου υπάρχουν θαμμένες τρεις μαρμάρινες κολώνες από την Αρχαιότητα αλλά τώρα έχουν καλυφθεί με χώμα και δεν διακρίνονται.

Όλα τα παραπάνω μας πείθουν ότι κάπου εκεί όντως υπήρχε κάποια αρχαία πόλη.

Ο άλλοτε Έφορος Αρχαιοτήτων Σπάρτης και καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ.Χρύσανθος Χρήστου,δεν απέκλεισε την περίπτωση ότι οι αρχαίες Αφιδναίς βρισκόταν στην περιοχή Δαφνίου καθώς ακόμα είπε πως πρέπει να γίνουν ανασκαφές στο σημείο Τροχάλια.

Ο  Αρχιμανδρίτης κ.Θεόφιλος Σιμόπουλος στο βιβλίο του "Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΖΕΡΜΠΙΤΣΗΣ",στη σελίδα 18 αναφέρει ότι το Δαφνί είναι οι αρχαίες Αφίδνες,η πατρίδα του λυρικού ποιητή Τυρταίου.Ο Τυρταίος ήταν αρχαίος λυρικός ποιητής που έζησε κατά των Δεύτερο Μεσσηνιακό πόλεμο (645-628 π.Χ)









Ένα από τα πολλά εμβατήρια που έχει γράψει είναι:

"Αγετ',ω Σπάρτας ευάνδρου

κούροι πατέρων πολιητάν,

λαιά μέν ίτυν προβάλεσθε,

δόρυ δ'ευτόλμως βάλλετε

μή φειδόμενοι τάς ζωάς

ου γαρ πάτριον τά Σπάρτα."

Η μετάφραση λέει:

"Εμπρός της Σπάρτης τά παιδιά

της λεβεντογεννήτρας,

με την ασπίδα στα ζερβά,

μ'ατρόμητο κοντάρι,

μη την λυπάστε τη ζωή 

σαν άξιοι γιοί της Σπάρτης."

Το Δαφνί κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους

Κοντά στο Δαφνί σε απόσταση περίπου 5χμ βρίσκεται μια Οροσειρά που ονομάζεται Λυκοβουνό. Κορυφή της είναι ο Κουρκουτάς που φτάνει τα 617 μ. Το όνομά της προέρχεται από κάποια Βυζαντινή Καστροπολιτεία που άκμασε εκεί κατά τον 13ο με 14ο αιώνα. Στο Λυκοβουνό ήταν κτισμένο το ξακουστό Μοναστήρι του Άγιου-Γεώργιου. Το Μοναστήρι αναφέρεται σε Χρυσόβουλο Διάταγμα του έτους 1292 από το Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο , ο οποίος το αναγνωρίζει ως πλούσιο και φημισμένο.Στο Μοναστήρι ακόμα διασώζονται τα σπάνια ψηφιδωτά του και οι Τοιχογραφίες του, καταστράφηκε το 1700 από τους Τούρκους.

Θρύλοι και Παραδόσεις

Στα χαλάσματα του ξακουσμένου Μοναστηριού καθώς αναφέρει η παράδοση, είναι θαμμένοι οι θησαυροί του, οι πολλές καμπάνες του (από τις οποίες η μία είναι ολόχρυση) και αμέτρητα Κωνσταντινάτα , χρυσά νομίσματα από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Από όλη , λοιπόν, αυτήν την φήμη και το πλούτο που είχε το Μοναστήρι προήλθε η φράση : 
"Αι-Γιώργης στο Λυκοβουνό και Αγια-Σοφιά στην Πόλη".

Το Λυκοβουνό στο Νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος

Το ξακουστό Λυκοβουνό συνέχισε την ακμή του και στην Μεταβυζαντινή Περίοδο. Αποτέλεσε την έδρα του Δήμου Κυδωνίας που περιείχε τα χωριά: Δαφνί, Κυδωνία , Καράσπαη , Λευκόχωμα, Λυκοβουνό, Πυρί. Η παράδοση λέει ότι στο Λυκοβουνό κατοικούσαν 1000 οικογένειες. Επί Βασιλείας Όθωνος το Λυκοβουνό παραχωρήθηκε στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη , διακεκριμένο Οπλαρχηγό της Επανάστασης και αργότερα αποτέλεσε την Έδρα όλοκληρης της οικογένειας Μαυρομιχάλη. Όπως ήταν φυσικό , οι Μαυρομιχαλέοι δεν ήταν διατεθειμένοι να μοιραστούν την γη τους με τους Λυκοβουνιώτες και γι'αυτό τους κυνήγησαν. Οι περισσότεροι κατέφυγαν στο Δαφνί και άλλοι πήγαν σε χωριά , όπως : το Ξηροκάμπι, το Καράσπαη, η Πετρίνα , οι Κροκεές , την Κυδωνιά κ.λ.π.

Ο Δημήτρης Κουτράκος προσπάθησε να αποτρέψει αυτήν την κατάσταση όμως αυτό το πλήρωσε με την ζωή του. Η τοποθεσία που δολοφονήθηκε είναι γνωστή ώς "Του Κουτράκου τ'αλώνι".

Το Λυκοβουνό χωρίζεται σε δύο Οικισμούς, την Βυζαντινή Καστροπολιτεία του Λυκοβουνού και τον Οικισμό του Αι-Γιάννη. Ο Οικισμός του Αι-Γιάννη υπήρχε και κατά τους Βυζαντινούς χρόνους. Εκεί βρίσκεται η Εκκλησία του Αι-Γιάννη του Ριγανά που εορτάζεται στις 24 Ιουνίου. Σήμα κατατεθέν είναι η Γραφική Βρύση που χρησιμοποιούσαν οι Λυκοβουνιώτες. Ακόμα, σε αυτόν τον οικισμό υπάρχουν και τα συντρίμμια του Τζαμιού που είχε κτιστεί επί Τουρκοκρατίας.

Το Δαφνί κατά την Φραγκοκρατία

Οι Δαφνιώτες κατά την Φραγκοκρατία κατοικούσαν στο Παλιοδάφνι. Εκεί δεσπόζει ο "Παλιόπυργος" που μάλλον κατασκευάστηκε κατά την Φραγκοκρατία.Σύμφωνα με μια μη επιβεβαιωμένη τοπική παράδοση, ο πύργος επικοινωνούσε με υπόγεια σήραγγα με το Λυκοβουνό.

Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση , εκεί κατοικούσε μια Βενετσιάνα πριγκίπισσα η οποία φύτεψε ένα μοναδικό φυτό τη «Γλυκόριζα» και από τότε μέχρι σήμερα φυτρώνει μόνο στον «Παλιόπυργο».

Το Δαφνί επί Τουρκοκρατίας

Το Δαφνί και το Λυκοβουνό ήταν δύο ξεχωριστά χωριά αλλά λόγω των διωγμών που υπέστησαν οι Λυκοβουνιώτες , μετακινήθηκαν στο Δαφνί και έτσι αυτό άρχισε να αναπτύσεται σημαντικά.

Κατά την ακμή του Λυκοβουνού , έτσι και το Δαφνί γνώρισε μεγάλη ακμή. Καταρχήν, μεταφέρθηκε από την τοποθεσία Παλιοδάφνι στο σημερινό χωριό και οικοδομήθηκε ένας μεγάλος Πύργος , γνωστός ως "Πύργος του Δαφνίου". Εκεί το 1787 ο Καπετάν Ζαχαριάς ο Μπαρμπιτσιώτης αντιμετώπησε τον περιώνυμο Αλβανό λησταντάρτο Μεράκο.Ο Εμίρ (Ομέρ) ή Εμιράκος και Μεράκος όπως τον έλεγαν οι Έλληνες, ήταν Αλβανός αξιωματικός στην υπηρεσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, εφημίζετο για την ανδρεία του και ήταν ο μόνος από τους τολμηρούς του Αλή που "επάτησε το Κακοσούλι". Για την παλληκαριά του Μεράκου ένα δημοτικό τραγούδι λέγει:

"Είμ' Εμιράκος ξακουστός στον κόσμο ξακουσμένος

που πήγα και επάτησα Κακοσούλι

που δεν το πάτησε κανείς το πάνω Κακοσούλι…".

Ο Μεράκος μαζί με πολλούς Αρβανίτες ήλθε στην Πελοπόννησο σταλμένος από τον Αλή  για την ενίσχυση των Τουρκικών δυνάμεων εναντίον της Κλεφτουργιάς.

Μετά από ένα χρονικό διάστημα ο Μεράκος ήλθε σε προστριβές με τους Τούρκους Μπέηδες και τον Αλή Πασά και απεστάτησε. Τότε εσχημάτισε μια μικτή συμμορία από δικούς του Αρβανίτες, Τούρκους και λίγους Έλληνες και άρχισε να ληστεύει και να εξοντώνει χωρίς διάκριση Έλληνες και Τούρκους.Όταν η κατάσταση από τις ληστρικές επιδρομές του Μεράκου έφθασε στο απροχώρητο, ο Πασάς της Τριπόλεως έστειλε εναντίον του πολλά αποσπάσματα Τούρκων για την καταδίωξή του και τη σύλληψή του. Ο Μεράκος για ν' αποφύγει την καταδίωξη και την τιμωρία του πήγε και κλείστηκε στον πύργο του Δαφνίου  μαζί με όλους τους οπαδούς του, αφού προμηθεύτηκε τα απαραίτητα τρόφιμα και πολεμοφόδια. Κοντά στον Μεράκο ήταν και ο Αυδής , Τούρκος αποστάτης και πρώην Αγάς της Ποταμιάς.

Ο Τούρκος διοικητής της Τριπόλεως όταν έμαθε ότι ο Μεράκος είναι οχυρωμένος στον πύργο του Δαφνίου, ανέθεσε την εκπόρθηση του πύργου στον Αμούς Αγά ή Μουσάγα, ανδρείο και ωραίο Τούρκο, ο οποίος ήταν Αγάς της Μπαρδούνιας (Μελιτίνης).

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι και το Δαφνί ανήκει στα Μπαδουνοχώρια, όπως σε πολλά ιστορικά κείμενά του αναφέρει ο αείμνηστος Καψάλης. Τα χωριά που λέγονται Μπαρδουνοχώρια πήραν το όνομα από το ποτάμι Μπαρδούνια, το οποίο πηγάζει από τις πηγές της Αγίας Μαρίνας (Τσέρια) Μελιτίνης και χύνεται στον κάμπο του Μαυροβουνίου στο Γύθειο.

Έφθασε λοιπόν ο Μουσάγας στο Δαφνί με τους Τούρκους Μπαρδουνιώτες και πολιόρκησε τον πύργο για να εξαναγκάσει το Μεράκο να παραδοθεί, αλλά αν και πέρασαν πολλές ημέρες η πολιορκία δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα.

 Παραθέτουμε και το παρακάτω σχετικό δημοτικό τραγούδι.

"Τρεις περδικούλες κάθονται μεσ' στο Δαφνί στον Πύργο

η μια τη Βίγλ' αγνάντευε κι' η άλλη την Κουρτσούνα

κι' η Τρίτη η καλλίτερη μοιρολογά και λέει:

- Θέ μου και τί να γίνεται Αυδής με το Μεράκο.

Ουδέ σε γάμο φαίνονται μαϊδέ σε πανηγύρια.

Μαϊδέ στη Μαύρη Ποταμιά πούχε το γύρισμά του.

Μας είπαν πως τους κλείσανε μεσ' στο Δαφνί στον Πύργο.

Τους πολεμά η Αφεντιά μαζί με το Μουσάγα.

Σείστηκε η Μάνη σείστηκε, σειστήκαν τα Μπαρδούνια."

Αφού όμως η πολιορκία δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα, ο Μόρα Βαλεσής ανέθεσε στο Ζαχαριά να πάει στο Δαφνί και να επιτύχει την εκπόρθηση του πύργου.

Ο Καπετάν Ζαχαριάς με χαρά και υπερηφάνεια εδέχθη την εντολή και αφού πήρε τα παλληκάρια του έφθασε γρήγορα στο Δαφνί, όπου μαζί με τον Μουσάγα επολιόρκησαν τον πύργο.

Όταν οι Μπέηδες της Σπάρτης έμαθαν ότι ο Ζαχαριάς, ο Αρχηγός της Αρματωλικής Ομοσπονδίας, διετάχθη να πολεμήσει εναντίον του Μεράκου επικράθηκαν πολύ, γι' αυτό ανέθεσαν στο Μουσάγα να σκοτώσει το Ζαχαριά.

Στο ποτάμι της Ρασίνας δύο παλληκάρια του Ζαχαριά που φύλαγαν καραούλι, συνάντησαν τον αγγελιοφόρο που πήγαινε τη γραφή των Μπέηδων στο Μουσάγα. Του είπαν ότι είναι άνθρωποι του Μουσάγα και ότι θα δώσουν το γράμμα στον Αγά, κι' αυτός χωρίς να υποπτευθεί παρέδωσε το γράμμα και γύρισε πίσω στο Μυστρά. Αμέσως τα παλληκάρια επήγαν το γράμμα στο Ζαχαριά, το οποίον έγραφε τα εξής: "Τώρα που ήρθε το μανάρι στα χέρια σου, κάμε ότι μπορέσεις".

Ο Ζαχαριάς έκρυψε την ταραχή του και για να σωθεί από το Μουσάγα, αλλά και να απομακρύνει τα παλληκάρια του από τους Τούρκους που μαζί πολιορκούσαν τον πύργο, σκέφθηκε το εξής τέχνασμα:

Ήρθε σε συνεννόηση με τον παπά κάποιου γειτονικού χωριού να έλθει να παραπονεθεί στο Ζαχαριά, ότι κάποιο από τα παλληκάρια του , του έκλεψε εκατό γρόσια.

Πραγματικά ήλθε ο παπάς στο Ζαχαριά και έκανε τα παράπονά του. Και αυτός διέταξε όλους τους δικούς του ν' απομακρυνθούν από τους Τούρκους του Μουσάγα, για ν' αναγνωρίσει δήθεν ο παπάς τον κλέφτη. Όταν απομακρύνθηκαν όλοι, ο Ζαχαριάς έδωσε διαταγή στο στρατό του να βαδίσει κατά του Μυστρά, όπου όταν έφθασε έστησε τη σημαία του.

Τότε οι Μπέηδες κατατρομαγμένοι πήγαν να τον υποδεχθούν, αλλά ο Ζαχαριάς τους έδειξε  το γράμμα  που είχαν στείλει στο Μουσάγα και αυτοί έμειναν αποσβολωμένοι. Τους είπε ότι πρέπει να τους "κόψει" για τη συμπεριφορά τους.

Τους είπε ακόμη ότι θα περιμένει σε κάποιο βουνό και το πρωί να του παραδώσουν "τόσια φέσια, τόσα τσαρούχια, τόσες φουστανέλες, τόσα σταυρωτά γελέκια χωρίς να λείψει τρίχα".

Πρωί πρωί οι Μπέηδες πήγαν τα πράγματα που ζήτησε ο Ζαχαριάς χωρίς να λείψει το παραμικρό. Στο Δαφνί η πολιορκία συνεχιζόταν από τον ύπουλο Μουσάγα, χωρίς αποτέλεσμα, γι' αυτό ο Ζαχαριάς έλαβε νέα εντολή και πήγε για δεύτερη φορά στο Δαφνί, όπου χωρίς τον Μουσάγα πολιόρκησαν και πάλι τον πύργο.

Σχετικό δημοτικό τραγούδι λέει τα εξής:

"Σειέται ο Πύργος του Δαφνιού, όχ τα πολλά ντουφέκια.

Και στείλαν για το Ζαχαριά τον Κλέφτο Μπαρμπιτσιώτη.

Σαν άλογο χλιμίντρισε, σαν το στοιχειό βογγάει:

-Κατά μεριά να πάει η Τουρκιά, κατά μεριά οι Ρωμαίοι,

Και το Μεράκο ζωντανό στα χέρια να τον πιάστε.

-Τι λες (βρε κλέφτη *) Ζαχαριά, (βρε κλέφτη) Μπαρμπιτσιώτη,

Δεν είναι κούπες να στραγκάς, κορίτσια να φιλήσεις.

Είναι του Μέρη πόλεμος μαζί με τον Αυδούλη.

-Τώρα να ιδείτε τ' άρματα, τα κλέφτικα".

Με την άρνηση του Μεράκου να παραδοθεί, ήλθαν οι Κοσμίτες λαγουμιτζήδες, άνοιξαν το λαγούμι και υπονόμευσαν τον πύργο, αλλά και πάλιν ο Μεράκος αρνήθηκε να παραδοθεί στο Ζαχαριά. Τότε ο Ζαχαριάς διέταξε την ανατίναξη του πύργου, ο οποίος κατέρρευσε και έμεινε μόνο η μία έπαλξή του, που διατηρήθηκε μέχρι το 1960. Κατά την ανατίναξη πολλοί από τους οπαδούς του Μεράκου, καθώς και ο Αυδής, φονεύθηκαν και όσοι επέζησαν παραδόθηκαν στον Ζαχαριά.

Οι διάφορες ιστορικές πηγές μας λέγουν ότι οι παραδοθέντες ήταν 46. Απ' αυτούς οι 34 ήσαν Τούρκοι και οι 12 Ελληνες, όλοι μέλη της συμμορίας του Μεράκου, εκτός βέβαια εκείνων που ετάφησαν κάτω από τα ερείπια του Πύργου και δεν γνωρίζομε τον αριθμό τους. Ο Ζαχαριάς μετά την παράδοση αποκεφάλισε τους 34 Τούρκους με το Μεράκο και τα κεφάλια τα έστειλε στο Διβάνιον Τριπόλεως, αλλά τους 12 Ελληνες τους κατέταξε στο στρατό του.

Όταν ο Τούρκος Πασάς της Τριπολιτσάς παρέλαβε τα κεφάλια, έστειλε στο Ζαχαριά το εξής "μπουγιουρντί", έγγραφον ή επιστολή:

Καπετάν Ζαχαριά και Δερβέν Ζαπίτη του Μοριά, έστειλες τα κεφάλια των χαϊντούτηδων και του Μεράκου και ευχαριστήθηκα, αλλά των Ρωμιών τα κεφάλια δεν μου τα έστειλες".

Ο Ζαχαριάς χωρίς να χάσει καιρό έστειλε την παρακάτω απάντηση:

"Ντοβλετιλή Βεζύρη Μόρα Βαλεσή της Μεγάλης Πόρτας, οι Τούρκοι είναι δικοί σας, οι Ρωμαίοι όμως είναι δικοί μου και αυτούς θα τους παιδέψω κατά το ρωμαϊκό κιτάπι (νόμο) και μη μου το κάμης φταίξιμον".

Η απάντηση αυτή εξόργισε το Βεζύρη, ο οποίος κάλεσε τους Νικολοπουλαίους συγγενείς και συμπολεμιστές του Ζαχαριά στον πόλεμο κατά του Μεράκου και αφού τους έδωσε αξιώματα, το δικαίωμα να εισπράττουν τον χρηματικό φόρο που έπαιρνε ο Ζαχαριάς και την υπόσχεση ότι θα τους δώσει το αξίωμα του Δερβέναγα, τους είπε να τον φονεύσουν.

Ο Ζαχαριάς όμως ειδοποιημένος με γράμμα από το φίλο του τον Κιαμήλμπεη της Κορίνθου διέφυγε τον κίνδυνο και άνοιξε κανονικό πόλεμο εναντίον των Νικολοπουλαίων.

Με την εξόντωση του Μεράκου και της συμμορίας του στο Δαφνιώτικο πύργο, ησύχασε ο Μοριάς που τόσα δεινά υπέφερε και τούτο χάρις στην ανδρεία του θρυλικού Ζαχαριά.

Κατά την πολιορκία του Μεράκου στο Δαφνιώτικο πύργο λένε πως ήταν κοντά στο Ζαχαριά και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο ξακουσμένος Γέρος του Μοριά, που τότε είχε ηλικία 17 ετών και ήταν πολύ έμπιστος και από τους διαλεχτούς του Ζαχαριά.

Η μάχη λοιπόν μεταξύ Καπετάν Ζαχαριά και Μεράκου έγινε στον πύργο που ήταν μέσα στο Δαφνί. Τον γκρεμισμένο πύργο τον παρέλαβε ένας Τούρκος Αγάς που τον έλεγαν Σουλελέ. Κατά πληροφορίες, που μας έδωσε ο εκ Δαφνίου δικηγόρος Παναγιώτης Δ. Στρατάκος, τον Σουλελέ φόνευσε γύρω στα 1822 ένας πρόγονος της οικογενείας Στρατάκου, ο Δημήτριος Στρατάκος, ο οποίος κατά το 1836 υπήρξε δημοτικός εισπράκτορας του Δήμου Κυδωνίας.

Τον πύργο αυτόν οι απόγονοι του Δημ. Στρατάκου Παναγιώτης και Βασίλειος, τον επούλησαν στον πρακτικό τότε γιατρό Γεώργιο Ιατρίδη.
Σήμερα στο Δαφνί υπάρχει μια τοποθεσία μεταξύ των τοποθεσιών Αλάντζερβας και Φτέρης που λέγεται "στου Σουλελέ", από το όνομα του Τούρκου Αγά.

Το Δαφνί στους Πολέμους μετά το 1897

Το Δαφνί δεν σταμάτησε να προσφέρει της υπηρεσίες του στην πατρίδα ούτε στους πολέμους που ακολούθησαν!
Στους νικηφόρους πολέμους του 1912-13 ήλθαν από την Αμερική 50 εθελοντές Δαφνιώτες που πολέμησαν ηρωικά. Στη Μικρασιατική εκστρατεία έπεσαν πολεμώντας 17 Δαφνιώτες και στον πόλεμο του 1940 οκτώ διαλεχτά παλικάρια. Γενικά το Δαφνί στη μακρά ιστορική διαδρομή του πρόσφερε ό,τι καλύτερο για την αθάνατη Ελλάδα.


Στον πόλεμο του 1918-22 πέθαναν οι:

1. Γεώργιος Χρ. Θεοδωρακάκος
2. Σταύρος Θεοδ. Παπαδάκος
3. Σταύρος Παν. Σορόκος
4. Αναστάσιος Κων. Τσαρούχας
5. Νικόλαος Πετρ. Τσαρούχας
6. Σπύρος Πετρ. Αναστασάκος
7. Αναστάσιος Σωτ. Αντωνάκος
8. Σαράντος Παν. Ιατρίδης

Από το 1921 μέχρι το 1922 στη Μ.Ασία πέθαναν οι:

1. Νικόλαος Γ. Γεωργίτσος
2. Κωνσταντίνος Δ. Παπαδάκος
3. Ιωάννης Κων. Θεοδωρακάκος
4. Ηλίας Γεωργ. Κουνέλης
5. Σπύρος Κων. Κανελλάκος
6. Μιχαήλ Κων. Κατσαβός
7. Κωνσταντίνος Ευστρ. Αναστασάκος

Αγνοούμενοι στον ίδιο πόλεμο είναι οι:

1. Αναστάσιος Παν. Παναγιωτακάκος
2. Νικόλαος Σπ. Πουλάκος

Τραυματίες:

1. Ιωάννης Θεοδ. Χαλούλος
2. Παναγιώτης Ι. Νταλιάνης

Στο Πόλεμο του 1940-41 συμμετείχαν οι:

1. Μυλωνάκος Κων/νος του Δημ.
2. Τσαρούχας Νικόλαος του Παν.
3. Χριστοφιλάκης Δημήτριος του Γεωργ.
4. Σώτος Προκόπιος του Παν.
5. Κατσιπόντης Γεώργιος του Παν.
6. Σώτος Ιωάννης του Αναστ.
7. Καγιάς Λεωνίδας του Ευστ.
8. Θεοδωρακάκος Λεωνίδας του Παν.

Tραυματίες στον Ελληνο Ιταλικό πόλεμο του 1940-41 ήταν οι:

1. Πέτρος Γ. Νταλιάνης
2. Αντώνιος Γ. Νικολόπουλος

Παρακάτω υπάρχει ένα αφιέρωμα σε αυτούς που σκοτώθηκαν υπερασπίζοντας την πατρίδα.  

Ακολουθεί αφιέρωμα προς τιμήν τους:

Το Δαφνί κατά τον 20ο και 21ο αιώνα

Η μεγάλη ακμή όμως του Δαφνίου ξεκινά από τις αρχές του 20ο αιώνα. Κοντά στην εκκλησία βρισκόταν το παλιό Δημοτικό Σχολείο που μάλλον είχε κατασκευαστεί στα τέλη του 1800. Το σημερινό Δημοτικό Σχολείο κατασκευάστηκε τo 1930 και βρίσκεται στην Πάνω Πλατεία ή Πάνω Αλώνια. 

Η Κοινότητα Δαφνίου ιδρύθηκε το 1912 και λειτούργησε το 1914  πραγματοποίησε μεγάλα και θαυμαστά έργα. Όλοι οι Πρόεδροι και τα Κοινοτικά Συμβούλια εργάσθηκαν υποδειγματικά για το καλό του χωριού τους ώστε το Δαφνί να γίνει ονομαστό και σπουδαίο. Το χωριό με την πλούσια ιστορία του, τη χριστιανική του ζωή, τις αρχές και τα ιδανικά του, τον ψυχικό δεσμό των κατοίκων του, τα ειρηνικά του έργα, τα ωραία έθιμα και παραδόσεις του με τα διακριθέντα κατά καιρούς πρόσωπά του θέλει και πρέπει να ξαναγίνει μία ανεξάρτητη Κοινότητα για να συνεχίσει την ιστορία της και την προκοπή της. Το 1991 το Δαφνί μέτραγε 1.009 κατοίκους και το 2001 ,969. Το 1967 κτίστηκε στην θέση της παλιάς εκκλησίας μια καινούργια , ο "Άγιος - Γεώργιος". Η εκκλησία αυτή είναι πραγματικά το "Στολίδι του χωριού" αφού είναι το πιο μεγάλο έργο που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια,μεγάλη βοήθεια πρόσφεραν οι Ομογενείς Δαφνιώτες. Άλλα μεγάλα έργα πραγματοποιούνται στο χωριό όπως η κατασευή του Εργοστασίου του Αγροτικού Συναιτερισμού, η κατασκευή του Γηπέδου,η κατασκευή δρόμων,η κατασκευή του Κοινοτικού Κτηρίου κ.λπ. Πολιτιστική Άνθηση Προς τα τέλη της δεκαετίας του 20' , το 1929 ιδρύεται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Φιλοπροόδων Δαφνιωτών . Το 1959 ιδρύεται ο Αθλητικός Όμιλος Δαφνίου , ο οποίος στα επόμενα χρόνια έγινε ένας από τους πιο ονομαστούς Ποδοσφαιρικούς Συλλόγους της Λακωνίας. Το 1979 κατάφερε να κατακτήσει το πρώτο του Πρωτάθλημα και το 1998 , ύστερα από πρόκριση του στα Μπαράζ να αγωνιστεί στην Δ'Εθνική. Ακόμα, στο χωριό υπάρχει ένας ακόμα αθλητικός σύλλογος, ο Γ.Σ. Ολυμπιάδα Δαφνίου , που διαθέτει Τμήμα Καλαθοσφαίρισης και ιδρύθηκε το 1983.Ακόμα, επιβίωνε και ένας τρίτος αθλητικός Σύλλογος , ο Α.Ο.Λυκοβουνού που όμως καταστράφηκε το 2005. Το 1963 διοργανώνεται για πρώτη φορά σε ολόκληρη την Πελοπόννησο ο Βλάχικος Γάμος. Ο Βλάχικος Γάμος του Δαφνίου αποτελεί σήμα κατατεθέν για το χωριό αλλά και για όλη τη Λακωνία. Είναι ο μεγαλύτερος Βλάχικος Γάμος της Πελοποννήσου και ένας από τους μεγαλύτερους σε ολόκληρη την Ελλάδα, πραγματοποιείτε κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα. Επιπλέον, λειτουργεί και ο Σύλλογος Γονέων & Κηδεμόνων Δημοτικού Σχολείου και Νηπιαγωγείου Δαφνίου όπου προσφέρει πλήθος δραστηριοτήτων , όλο το χρόνο. 

Το χωριό είναι γνωστό για θαυμάσια αγροτικά του προϊόντα και ιδιαίτερα για το Κρασί του. Την δεκαετία του 60' πραγματοποιούνταν Γιορτή Κρασιού που όμως για κάποιο λόγο σταμάτησε. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Δαφνίου αναβίωσε αυτήν την Γιορτή το 2011 και από τότε πραγματοποιείτε κάθε χρόνο προς τα τέλη του Οκτωβρίου. Ακόμα, στο Δαφνί εκδιδόταν η εφημερίδα "Δαφνιώτικα Νέα" από τον κ. Παναγιώτη Τσαρούχα και ενημέρωνε τους πολίτες για τα Τοπικά Νέα. Στην Οτάβα του Καναδά κατοικούν ένας πολύ μεγάλος αριθμός Δαφνιωτών και έχουν ιδρύσει το "Σύλλογο Δαφνιωτών Οτάβας", οι Ομογενείς μας εδώ και χρόνια προσφέρουν τα μέγιστα δυνατά για το αγαπημένο τους χωριό.Toν Μάιο του 2014 ιδρύθηκε το Σκακιστικό Τμήμα του Πολιτιστικού Συλλόγου μας ύστερα από πρόταση πολλών φίλων του αθλήματος, πρωτοπόροι της ιδέας αυτής ύπηρξαν οι Δημήτρης Αρριανάς , Ηλίας Νταλιάνης , Γιάννης Κουτσοβασίλης , Γιώργος Νταλιάνης και Γιάννης Κατσούλης, καθώς και τα μέλη του Συλλόγου μας.


Σύλλογοι ,Τμήματα και Ομάδες: 

1.) Πολιστιστικός Σύλλογος Φιλοπρόοδων Δαφνιώτων ιδρύθηκε το 1929 και διαθέτει:

- Σκακιστικό Τμήμα 
- Χορευτικό Τμήμα 
- Ομάδα Νεολαίας 
- Μουσικό Τμήμα 



2.) Αθλητικός Όμιλος Δαφνίου ιδρύθηκε το 1959 και διαθέτει:

- Τμήμα Ποδοσαφαίρου Αντρών
- Παιδικό Τμήμα Ποδοσφαίρου


3.) Αθλητικός Σύλλογος "Ολυμπιάδα Δαφνίου" διαθέτει:

- Τμήμα Καλαθοσφαίρισης Αντρών

4.) Σύλλογος Νεολαίας Δαφνίου ιδρύθηκε το 2016





Το Δαφνί Σήμερα: