Από νωρίς το Decadence είχε καθαρισθεί. «Δεν είναι τόσο ο Μίκης, όσο Μυρτώ» είπε η Εύη η φίλη του Άγγελου. Ο Αλέξανδρος και ο Στέφανος ήρθαν από νωρίς γραβατοφορεμένοι. Μαζί κι ένας παλιός τερματοφύλακας του Ολυμπιακού που μου είπε πως «εγώ τον Μίκη το μεγάλωσα στα πόδια μου και τον ακολουθώ παντού».
Ο Μίκης ο Εγγονός- dj του Decadence- που οργάνωσε τη βραδυά- φρόντισε να εξαφανισθεί. Μέσα στο σπίτι του Ζωιτάκη -του Αντιβασιλέως της Χούντας- από τις έξι το απόγευμα άρχισε να ακούγεται μουσική Μίκη Θεοδωράκη για οχτώ ώρες!
Οι ανάγκες του djing έπρεπε να κουτσουρέψουν ορισμένα κομμάτια χωρίς ρυθμό- ή τις εισαγωγές, αλλά ο Μίκης το δέχτηκε αδιαμαρτύρητα. Μόνο όταν η Μαργαρίτα έφερε μια διασκευή ενός τραγουδιού σε τέκνο μου είπε «Mάπα είναι».
Στην αρχή τον βάλαμε σε μια γωνιά, όπως είπε να κάνουμε η Εύη. Αλλά σύντομα διαμαρτύρηθηκε ότι τον βάλαμε στη γωνία. Τον ανέβασαμε δίπλα στον dj σε ένα βάθρο. «Να σου γνωρίσω τον πατέρα μου» είπε η Μαργαρίτα. «Α, έχω ακούσει για σένα. Ο αναρχικός!». «Όχι, σοσιαλδημοκράτης» είπα. «Παλιά ήμουνα με τον Αντρέα! Εσείς πως γίνεται ένας κομμουνιστής να είστε με τον Μητσοτάκη;» «Όχι, κι εγώ αναρχικός ήμουνα πάντα».
Η βραδυά κύλησε με απίστευτες ιστορίες από την εξορία, τον Στάλιν, τον Ανδρέα -που πάντα είχε καλές σχέσεις- και την Μελίνα, τους Rolling Stones και τους Beatles καθώς η μουσική του σκέπαζε τη φωνή του. Η αίσθηση μου έδωσε είναι πως ήταν ένας έφηβος πολλών δεκαετιών που και μόνο το ότι ήρθε στο Decadence ή έδωσε στη συνέντευξη στους Decadence Times μάλλον τα λέει όλα.
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΣΤΟΥΣ DECADENCE TIMES
Έχω δει την παράσταση για τη ζωή σας που μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο. Συγκράτησα ένα στιγμιότυπο που είσαστε νέος στην παρανομία και στέλνετε τα ρούχα να σας τα πλύνει η μητέρα σας. Μου φάνηκε πολύ αστείο. Ήταν αλήθεια;
Μ.Θ. Τι σας φάνηκε αστείο; Για όνομα του Θεού! Ήταν αστείο που με κυνηγούσαν για να με γδάρουν και να με εκτελέσουν, που κοιμόμουν σαν αγρίμι κάτω από τους θάμνους στο Ζάππειο, γιατί όλες οι πόρτες για μας τους παράνομους ήταν κλειστές. Που βρωμούσαν τα χνώτα μας από την πείνα… Που η μάνα μου δεν ήξερε αν θα με ξαναδεί και περίμενε πίσω απ’ το τζάμι του καφενείου για να πάμε σε ένα σκοτεινό μέρος να μου δώσει ρούχα καθαρά κι ένα κομμάτι ψωμί και να φοβάται να με αγγίξει γιατί παντού υπήρχαν λύκοι-χαφιέδες έτοιμοι να μας κατασπαράξουν. Και όλα αυτά, γιατί; Θα τα έκανα όλα αυτά, αν δεν πίστευα βαθειά μέσα μου ότι τα κάνω για τον Λαό και την Πατρίδα; Είναι για γέλια; Ή για κλάματα; Τότε παλεύαμε αγκαλιά με τον Παύλο Παπαμερκουρίου. Αυτός δεν γλίτωσε. Από τα μαρτύρια του τσάκισαν τη μέση και τον εκτελέσανε στο Γουδί, πάνω σε μια καρέκλα.
Πείτε για κείνη την εποχή που ένας νέος συνθέτης αφήνει το πιάνο για να πιάσει ένα όπλο.
Μ.Θ. Τα είπα ήδη όλα!
Θυμάμαι σε μια συνέντευξη σας να λέτε πως στους Λαμπράκηδες το κόμμα απαγόρευε τους χορούς που ήταν κάπως …αντικρυστοί και κοντινοί. Για μένα η Αριστερά είναι βαθειά συντηρητική και πουριτανική ομάδα. Δεν θέλω σχόλιο πολιτικό. Θέλω να μου πείτε για την σχέση της Αριστεράς με τον πολιτισμό, την μουσική και τους …χορούς.
Μ.Θ. Ελληνική Αριστερά! ΚΚΕ, ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΕΔΑ, Λαμπράκηδες. Όλοι μας ξέραμε ότι το λιγότερο που μας περίμενε ήταν πέντε έως είκοσι χρόνια φυλάκιση. Εάν δεν ήσουν αποφασισμένος γι’ αυτή τη θυσία, δεν μπορούσες να είσαι μέλος της Ελληνικής Αριστεράς που στα μέλη της έλαχε να αντιμετωπίσουν καταστάσεις πάνω από τις αντοχές ενός συνηθισμένου ανθρώπου. Κάτσε λοιπόν πίσω από τα σίδερα. Όμως για να αντέξεις, πρέπει να είσαι αναγκαστικά πουριτανός.
Με τους Λαμπράκηδες πιστέψαμε πως οι μεγάλες δοκιμασίες πέρασαν πια. Κι αλήθεια, ποιος πίστευε πως ήταν δυνατόν να υπάρξει Χούντα! Γι’ αυτό το λόγο είπαμε να γίνουμε κι εμείς … φυσιολογικοί. Ότι έχουμε κι εμείς το δικαίωμα να χαρούμε και να χορέψουμε. Τελικά φάνηκε πως οι πουριτανοί είχαν δίκιο… Γιατί με την δικτατορία πάλι η Αριστερά έβγαλε το φίδι από την τρύπα. Εφτά χρόνια ακόμα φυλακή, εξορία, στρατόπεδα. Και πάλι ματώσαμε εμείς στην ταράτσα της Μπουμπουλίνας στο όνομα της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Με ποιο όφελος; Όχι δικό μας πάντως… Και πάλι για τον Λαό και την Πατρίδα…
Έχετε γνωρίσει τη γυναίκα σας την Μυρτώ στα 17 με 18. Που πηγαίνατε ως νέοι; Πού βγαίνατε ραντεβού; Μιλείστε για την Αθήνα και την Ελλάδα εκείνης της εποχής…
Μ.Θ. Το καλοκαίρι, κάθε Κυριακή πηγαίναμε για μπάνιο στο Καλαμάκι. ΠΙο σπάνια στη Βουλιαγμένη. Δευτέρα βράδυ στο Ηρώδειο με την Κρατική Ορχήστρα. Μια φορά την εβδομάδα θέατρο και δυο κινηματογράφο. Οι νέοι και οι νέες διασκεδάζανε τότε κυρίως στην Αθήνα και στις συνοικίες με τα περίφημα «ταράτσεν πάρτυ», δηλαδή με μοντέρνους χορούς και ψευτομεζέδες. Εκεί ο Χατζιδάκις διέπρεψε ως πιανίστας κι εγώ ως φωνογραφοτζής… Τέλος υπήρχαν στα σπίτια ομαδικές συζητήσεις για όλα τα θέματα. Αντίσταση, Μουσική, Φιλολογία, Επιστήμη, Μελλοντολογία. Κι αυτό κάθε βδομάδα.
Ερωτικά ραντεβουδάκια στον Βουρλοπόταμο και στου Φιλοπάππου. Εκδρομές στην Πεντέλη και στη Σαλαμίνα. Λουκουμάδες στην Πανεπιστημίου και στην Χαριλάου Τρικούπη. Υποβρύχιο σε ένα ζαχαροπλαστείο που είχε τραπεζάκια πάνω από τη θάλασσα στην Καστέλλα. Πηγαίναμε με το τραμ. Στα 1943-44 ζούσαμε υποφερτά. Δεν πεινούσαμε. Η ελληνική γη, παρά την αφαίμαξη από τις κατοχικές δυνάμεις, μας έτρεφε μια χαρά. Ντυνόμαστε φτηνά, απλά, καθαρά. Τα κορίτσια μας ήταν όμορφα. Οι καρδιές μας αισιόδοξες.
Ο Χίτλερ έπαιρνε συνεχώς την κάτω βόλτα. ΗΠΑ, Αγγλία, Σοβιετική Ένωση σε ένα ενιαίο μέτωπο. Εμείς, οι πιο πολλοί, οργανωμένοι. Κάθε νύχτα τουφεκίδι. Κάποια μάχη στις συνοικίες με τον ΕΛΑΣ να χτυπά τα Τάγματα Ασφαλείας και την Βέρμαχτ. Στα βουνά οι αντάρτες. Η Εθνική Αλληλεγγύη πλάι σε κάθε αδύναμο. Σε κάνει όμορφο όταν μπορείς να έχεις το κεφάλι σου ψηλά και τη συνείδησή σου ήσυχη, γιατί άλλος πολύ, άλλος πιο λίγο, κάναμε το χρέος μας και αντιμετωπίζαμε το μέλλον με αισιοδοξία.
Eίναι αλήθεια ότι έχετε εργασθεί ως φορτοεκφορτωτής στα Καμίνια; Πώς έγινε;
Μ.Θ. Έμενα στη Νέα Σμύρνη, στον θείο μου που ήταν γενικός διευθυντής στο Λογιστήριο του Κράτους, όμως ο μισθός του δεν έφτανε για να θρέψει τέσσερα πρόσωπα, δηλαδή τον ίδιο, την γυναίκα του, την ξαδέλφη μου και μένα. Γι’ αυτό έπρεπε να δουλέψω. Ξεκινούσα στις 6 το πρωί από τη Νέα Σμύρνη με τα πόδια, για να είμαι στα Καμίνια στις εφτά. Κουβαλούσα βαρειά δέματα από τις εφτά ως τις τρεις συνεχώς χωρίς διάλειμμα, φόρτωνα και ξεφόρτωνα. Πείναγα κιόλας. Μόλις τελείωνα, έτρωγα μια φέτα μαύρο ψωμί και έπινα ένα τενεκεδάκι «μπουλουγούρι», ζωμό αορίστου προελεύσεως.
Από εκεί έπαιρνα τον ηλεκτρικό. Κατέβαινα στην Ομόνοια κι από κει στο Ωδείο στην Πειραιώς. Τρίτη και Πέμπτη βράδυ είχαμε πρόβα με την Χορωδία Αθηνών του Οικονομίδη. Λίγο πριν αρχίσει η απαγόρευση, έπαιρνα το τελευταίο τραμ από το Σύνταγμα και κατέβαινα στην Καλλιθέα κι από κει με τα πόδια στη Νέα Σμύρνη. Μελετούσα κι έπεφτα για ύπνο εξουθενωμένος. Έτσι σπούδασα.
To 1965 υπήρχε σχέδιο δολοφονίας σας;
Μ.Θ. Αυτό είχε γράψει μια εφημερίδα. Εγώ δεν το πιστεύω.
Είναι αλήθεια πως γράφατε τραγούδια για την εκπομπή για παιδιά ‘Θεία Λένα”.
Μ.Θ. Βεβαίως. Όταν δούλευα στην Δημοκρατική Αλλαγή, απέναντί μου είχα την ποιήτρια Μαυροειδή-Παπαδάκη που έγραφε ποιήματα για τη θεία Λένα. Επάνω στο δημοσιογραφικό χαρτί έκανα πεντάγραμμα κάτω από το ποίημα, εκεί επί τόπου έγραφα την μουσική και εισέπραττα πενήντα δραχμές, δηλαδή ένα πλούσιο γεύμα!
Έχετε κάνει μουσικές αντιγραφές για βιοπορισμό;
Μ.Θ. Πριν τον εμφύλιο, στα 1945-46, ήμουν β΄ διαφωτιστής στην ΕΠΟΝ Αθήνας. Ο α΄ ήταν ο Μίμης Δεσποτίδης, ο Πέτρος της ΕΠΟΝ. Τότε κάναμε ένα μεγάλο άνοιγμα προς τους νέους καλλιτέχνες. Εμείς ουσιαστικά ανακαλύψαμε και αναδείξαμε τον Τάσο Λειβαδίτη, τον Μιχάλη Κατσαρό, τον Μανώλη Αναγνωστάκη, τον δημοσιογράφο Πασαλάρη, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Αργύρη Κουνάδη και πολλούς άλλους. Ορισμένοι από αυτούς, την εποχή που ο Δεσποτίδης κι εγώ ήμαστε εξορία, φυλακή, Μακρόνησο κλπ. έκαναν καριέρα. Στην Μουσική εκτός των άλλων ήρθε και ο κινηματογράφος που τους πρόσφερε φήμη και χρήμα.
Κάποτε, στα 1951, ήρθα επί τέλους στην Αθήνα, αληθινό ναυάγιο. Δεν είχα ούτε στέγη ούτε χρήματα για να φάω. Πού να πάω; Χτυπώ την πόρτα ενός συναδέλφου από τους ευεργετηθέντες. Φιλιά. Χαρές. Αστειάκια.
– Μήπως περισσεύει και για μένα καμιά δουλειά σε κάποιο φιλμ;
Αυτός σκέφτεται και ξαφνικά μου λέει:
– Γράφω τώρα μια μουσική σε φιλμ. Κι αυτά είναι τα χειρόγραφα. Σου τα δίνω να κάνεις τις πάρτες για τους μουσικούς.
– Πόσο πληρώνεται η σελίδα;
– Νομίζω πέντε δραχμές. Για να πληρωθείς, θα πας στο γραφείο του παραγωγού στην τάδε διεύθυνση.
Τρέχοντας πήγα στο καμαράκι στο σπίτι που με φιλοξενούσαν στην Άνω Νέα Σμύρνη. Η πείνα έκανε το χέρι μου να τρέχει.
Τριάντα σελίδες επί πέντε ίσον 150 δραχμές. Χτυπώ την πόρτα του κ. Παραγωγού.
Αυτός σκέφτεται και ξαφνικά μου λέει:
– Γράφω τώρα μια μουσική σε φιλμ. Κι αυτά είναι τα χειρόγραφα. Σου τα δίνω να κάνεις τις πάρτες για τους μουσικούς.
– Πόσο πληρώνεται η σελίδα;
– Νομίζω πέντε δραχμές. Για να πληρωθείς, θα πας στο γραφείο του παραγωγού στην τάδε διεύθυνση.
Τρέχοντας πήγα στο καμαράκι στο σπίτι που με φιλοξενούσαν στην Άνω Νέα Σμύρνη. Η πείνα έκανε το χέρι μου να τρέχει.
Τριάντα σελίδες επί πέντε ίσον 150 δραχμές. Χτυπώ την πόρτα του κ. Παραγωγού.
– Α! εσύ είσαι ο αντιγραφέας.
– Μάλιστα.
– Και πόσα θες;
– Εκατόν πενήντα δραχμές.
– Είναι πολλά. Θα σου δώσω εκατό και νομίζω ότι είναι αρκετά για σένα.
– Μάλιστα.
– Και πόσα θες;
– Εκατόν πενήντα δραχμές.
– Είναι πολλά. Θα σου δώσω εκατό και νομίζω ότι είναι αρκετά για σένα.
Έβαλα το κεφάλι κάτω κι άρχισα να γράφω πάρτες. Ακόμα και ενορχηστρώσεις. Χωρίς όνομα φυσικά. Το πρόβλημα ήταν αν είσαι έξυπνος ή βλάκας. Δεν ήμουν βλάκας αλλά πολίτης β΄ κατηγορίας έως ότου πήρα την υπογροφία του ΙΚΥ στα 1954, με την οποία μπόρεσα να ρίξω μαύρη πέτρα πίσω μου, να πάω στο Παρίσι και να αισθανθώ μετά από τόσα χρόνια ελεύθερος. Εκεί ήταν κι άλλοι 3-4 αριστεροί. Πηγαίναμε λοιπόν όλοι μαζί στο Bois de Boulogne, μπαίναμε βαθειά στο δάσος και φωνάζαμε εν χορώ «Ελευθερία-Ελευθερία», να ευχαριστηθούμε…
Σε μια παλιότερη συζήτηση μας μου είχατε πει πως συναντήσατε τον Στάλιν, ο οποίος σας έλεγε ..Μικίν. Για πείτε μου γι’ αυτή την εποχή. Θα με ενδιέφερε πολύ η άποψη σας για τον Στάλιν, τον Μάο, τον Κάστρο τους ιστορικούς ηγέτες που συναντήσατε…
Μ.Θ. Για σας και όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν την απάντησή μου σ’ αυτό το ερώτημα, είναι πολύ απλό. Πηγαίνετε σ’ ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο και ζητείστε τους «Δρόμους του Αρχάγγελου». Στο κεφάλαιο «Εφιάλτης» υπάρχει ο υπότιτλος «Στο Κρεμλίνο». Εκεί θα βρείτε αυτό που ζητάτε. Και κάτι ακόμα: Σε ποια χώρα, αλήθεια, ζούμε; Αν ήμουν Γάλλος ή Γερμανός και έβγαζα ένα τέτοιο βιβλίο, όπου ξεδιπλώνεται όλη η νεότερη ιστορία μας, είμαι βέβαιος ότι στους δέκα Γάλλους, Γερμανούς, Αμερικανούς, Ρώσους, Κινέζους, Ιάπωνες… τουλάχιστον οι οκτώ δεν θα το είχαν απλώς διαβάσει, θα το είχαν κυριολεκτικά ξεψαχνίσει. Γιατί είναι ένα βιβλίο γραμμένο με αίμα. Αίμα δικό μου και πολλών συντρόφων μου που χύθηκε στις χαράδρες για σας. Γιατί χωρίς το αίμα αυτό δεν ξέρω τι θα γινότανε με τους κατακτητές, τους χουντικούς και τους φασίστες.
Δεν πιστεύω ότι στην Ελλάδα του άκρατου λαϊκισμού, της λατρείας της μετριότητας, της βασιλείας της κομπίνας και της ως θανάτου καταδίκης του Ωραίου και Αληθινού, με τις σημαίες και τα εξαπτέρυγα όλων των εξουσιών από την δεκαετία του ογδόντα μέχρι σήμερα, δεν πιστεύω ότι ο μέσος Έλληνας έχει τη δυνατότητα να σκεφθεί σοβαρά το μείζον πρόβλημα της διακυβέρνησης και τον ιδεολογικό χαρακτήρα που θα πρέπει να έχει μια ιδανική διακυβέρνηση με στόχο την εγκαθίδρυση νόμων που θα εξασφαλίσουν τις αρμονικές σχέσεις ανάμεσα σε πολίτες και θεσμούς.
Ας μην πετάμε λοιπόν τίτλους συστημάτων όπως κομμουνισμός, σοσιαλισμός, καπιταλισμός, φασισμός κλπ. Άλλωστε για τους πολλούς οι τίτλοι παραμένουν τίτλοι χωρίς την βάσανον για την ανάδειξη της ουσίας.
Για να σας βοηθήσω, κυκλοφόρησα πρόσφατα δύο βιβλία που περιέχουν το απόσταγμα 70 χρόνων συσσωρευμένης πείρας. Τους «Μονολόγους στο Λυκαυγές» και τους «Διαλόγους στο Λυκόφως», όπου θέτω όλα τα καυτά προβλήματα του σήμερα και του αύριο της Ελλάδας και του κόσμου.
Το συμπέρασμα-πρόβλεψη που διακινδυνεύω να υποστηρίξω είναι ότι η σημερινή κρίση θα εξαπλωθεί και θα βαθύνει. Τα έθνη που στηρίζουν τα επίπεδα ζωής των κατοίκων τους στην εξαγωγή του μαύρου θανάτου με την παραγωγή όπλων ολοένα και πιο καταστρεπτικών, τα έθνη που ο πόλεμος είναι γι’ αυτά ζωτική ανάγκη, θα οδηγήσουν την ανθρωπότητα σε βιβλική καταστροφή. Κάπου εκεί στα αδιέξοδα προβλέπω τη χρήση πυρηνικών όπλων. Οπότε η ανθρωπότητα θα μπει μπροστά στο δίλημμα: Ολική καταστροφή ή Ολική αναγέννηση.
Εάν και όταν υπάρξει κατάφαση για την δεύτερη εκδοχή, τότε θα έρθει η ώρα του σημερινού ουτοπικού κομμουνισμού, που τότε μπροστά στο χάος θα καταστεί αναγεννητικός κομμουνιστής.
Σας παρακαλώ να μην αντιδράσετε με τη λέξη «κομμουνισμός», εννοώ την κοινωνία στην οποία δεν θα υπάρχει χρήμα, δεν θα υπάρχει Κράτος, Κυβέρνηση, Αστυνομία, Στρατός. Αλλά μόνο η συνείδηση του Ανθρώπου. Και φυσικά όλα τα αγαθά κοινά για όλους με τον όρο ότι όλοι θα δουλεύουν όσο μπορούν και θα παίρνουν ελεύθερα, χωρίς χρήματα όσα έχουν ανάγκη, με μοναδικό ελεγκτή όπως είπα, τη συνείδησή τους.
Προϋπόθεση, να υπάρχει διεθνώς τόση αφθονία αγαθών, ώστε τα αγαθά θα πάψουν να έχουν χρηματική και αγοραστική αξία. Όπως ακριβώς το μέγιστο αγαθό, το οξυγόνο που αναπνέουμε και που δεν έχει εμπορική αξία ακριβώς γιατί είναι άφθονο.
Θα ρωτήσει κανείς, είναι δυνατόν όλα τα αγαθά να είναι τόσο άφθονα, ώστε να μην χρειάζονται χρήματα για να αγορασθούν; Η απάντησή μου είναι ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας θα είναι τόσο μεγάλη, δεδομένου ότι οι πολεμικές βιομηχανίες που εκμεταλλεύονται αποκλειστικά και δι’ ίδιον όφελος όλες τις μεγάλες επιστημονικές-τεχνολογικές ανακαλύψεις θα έχουν μεταλλαγεί σε βιομηχανίες ειρήνης παράγοντας μαζικά υλικά αγαθά, ώστε σε συνδυασμό με μέτρα πλήρους προστασίας της γης, των θαλασσών και του αέρα, να μπορεί να εξασφαλιστεί η αναγκαία αφθονία αγαθών για πολύ περισσότερους πολίτες από αυτούς που υπάρχουν σήμερα.
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.