Η εισαγωγή του βασιλευόμενου κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα

Το φεγγάρι κομμάτια
κι ο ήλιος μισός, Κύριε ελέησον!
Ποιος νόμος παρανόμως
μου κρύβει το φως; Δεν έχω μέσον!

Δήμος Μούτσης

Η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου. Διακρίνεται έφιππος ο Δημήτριος Καλλέργης (Συλλογή Λ. Ευταξία, Αθήνα)

Η εισαγωγή του βασιλευόμενου κοινοβουλευτισμού στον Ελλαδικό χώρο, μετά την επανάσταση του 1821, και μάλιστα στη βάση της καθολικής ψηφοφορίας, δεν υπήρξε αναγκαία και μάλιστα αναπόδραστη απόρροια εσωτερικών διεργασιών, αλλά κατά πρώτο λόγο η απάντηση των Δυτικών Δυνάμεων στην ανυπακοή της Οθωνικής κυβέρνησης σε κρίσιμα θέματα εξωτερικής πολιτικής και συνάμα το μέσο, με το οποίο οι Δυνάμεις αυτές φαντάζονταν ότι στο εξής θα μπορούσαν να ασκήσουν πιό τελεσφόρα την επιρροή τους. Ο μηχανισμός της λειτουργίας του κράτους διαμορφώθηκε ως εν μέρει τερατογενετικό και εν μέρει ιλαροτραγικό αποτέλεσμα της διασταύρωσης των πιό προηγμένων τοτινών πολιτικών θεσμών, όπως ο κοινοβουλευτισμός και η καθολική ψηφοφορία, με μιά κοινωνία διεπόμενη απο πατριαρχικές σχέσεις, στάσεις, νοοτροπίες και αξίες. Η διόγκωση του κρατικού μηχανισμού εξ αιτίας του κοινοβουλευτικού συστήματος και της καθολικής ψηφοφορίας ήταν αναπόδραστη, γιατί εκείνο που είχαν να προσφέρουν τα κόμματα για την προσέλκυση ή τη συγκράτηση ψηφοφόρων ήσαν οι κρατικές θέσεις. Το γεγονός ότι η μεγάλη μάζα των δημοσίων υπαλλήλων όλων των βαθμίδων προερχόταν απο στρώματα καθυστερημένα απο πολιτισμική άποψη, είχε σοβαρές επιπτώσεις στο ποιόν του κρατικού μηχανισμού, του οποίου η λειτουργία πρόσκοπτε αδιάκοπα όχι μόνο στην αγραμματοσύνη, τη στενοκεφαλιά, την κουτοπονηριά ή τη συμπλεγματικότητα, αλλά εξίσου και στην πρωταρχική «νομιμοφροσύνη» του μέσου υπαλλήλου προς την ιδιαίτερη πατρίδα του, τους συγγενείς του, τους φίλους του και τους…φίλους των φίλων του.