Τροία: μύθος και πραγματικότητα
Οποιος αυτές τις ημέρες βγαίνει από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Στουτγάρδης μπαίνει χωρίς να το θέλει στη σκιά ενός θεόρατου Δούρειου Ίππου που ορθώνεται μπροστά από το διπλανό φόρουμ της κρατικής τράπεζας της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Μισό εκατομμύριο μάρκα ξόδεψε ο Δήμος του Μπράουνσβαϊγκ για την κατασκευή του και στη συνέχεια υπέβαλε αίτηση για μια θέση στο Βιβλίο Γκίνες. Το ομοίωμα έχει μήκος 13 μ. και ύψος 15 μ., ζυγίζει 45 τόνους και ο χαλύβδινος σκελετός του έχει επενδυθεί με 500 τ.μ. ξύλο από λάρικα. Στην κούφια κοιλιά του χωρούν 30 άτομα, όπως το θέλει ο ομηρικός μύθος για τον Δούρειο Ίππο. Το δόλιο άτι εισάγει τον επισκέπτη στη μεγάλη έκθεση για την Τροία που εγκαινιάστηκε στο φόρουμ στις 17 Μαρτίου και θα διαρκέσει τρεις μήνες, προτού μεταφερθεί στο Μπράουνσβαϊγκ και στη Βόννη. Οκτακόσια πενήντα εκθέματα μεταφέρθηκαν στη Στουτγάρδη, από τα οποία 550 προέρχονται από 12 μουσεία της Τουρκίας και τα περισσότερα εμφανίζονται για πρώτη φορά στο εξωτερικό. Αντιθέτως τα αρχαιολογικά μουσεία της Αθήνας, των Μυκηνών, του Άργους και της Τίρυνθας δεν ανταποκρίθηκαν στις αιτήσεις των διοργανωτών για δανεισμό αρχαιολογικών ευρημάτων.
Δεδηλωμένη φιλοδοξία της έκθεσης είναι να παρουσιάσει την Τροία σαν όνειρο που κέντρισε τη φαντασία λογοτεχνών και καλλιτεχνών ανά τους αιώνες αλλά και ως πραγματικότητα, όπως αυτή προκύπτει από τις τελευταίες αρχαιολογικές ανασκαφές. Στην πραγματικότητα η Τροία στη Στουτγάρδη «απομυθοποιείται», αποσπάται από την αγκαλιά του ελληνικού μύθου και συμπαρασύρεται από μια άλλη γοητεία, από τον κόσμο της Ανατολής. Πενήντα ολόκληρα χρόνια η αρχαιολογική σκαπάνη έμενε ακίνητη στον λόφο Χισαρλίκ της ΒΔ Τουρκίας, στην είσοδο των Δαρδανελίων, ώσπου το 1988 ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης Manfred Korfmann πήρε την άδεια να αρχίσει τις ανασκαφές μαζί με μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι που ανέλαβε την ελληνορωμαϊκή φάση της πόλης. Στα 13 χρόνια που πέρασαν έκτοτε άλλαξε ριζικά η εικόνα που είχαμε για την Τροία· η πόλη του Πριάμου δεν ήταν μόνο ένα οχυρό κάστρο διαστάσεων περίπου 150 Χ 200 μ., όπως έδειχναν οι ανασκαφές του Schliemann και του Dörpfeld (1870-1894) αλλά και αργότερα του Blegen (1932-1938).
Η ανθηρή πολιτεία
Η ομάδα του Korfmann έφερε στο φως μια ολόκληρη πολιτεία που απλωνόταν στα νότια της ακρόπολης σε βάθος ως και 400 μ. και διέθετε οχυρωματική τάφρο, πύλες και τείχη. Μέσα σε λίγα χρόνια φάνηκε ότι η πραγματική έκταση της πόλης ήταν πάνω από 200.000 τ.μ., η Τροία δεν ήταν άλλος ένας μίζερος οικισμός αλλά ένα ανθηρό εμπορικό κέντρο και έδρα ηγεμόνων που ζούσαν με την Αυλή τους στην οχυρωμένη ακρόπολη. Ο πλούτος των Τρώων δεν αποδεικνύεται τόσο από τα εξαιρετικής τέχνης χρυσά αντικείμενα, όπως τα ενώτια που ήρθαν στη Στουτγάρδη από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινουπόλεως. Σε αντίθεση με τον εχέμυθο χρυσό, τα μεταλλικά κράματα δίνουν πολύ περισσότερες πληροφορίες για την προέλευση των συστατικών τους και κατά συνέπεια για την ανάπτυξη του εμπορίου. Μια μπρούντζινη αιχμή όπλου σημαίνει πρόσβαση στον κασσίτερο που υπήρχε τότε στην Κεντρική Ασία, ένα μέτριας κομψότητας περιδέραιο από ημιπολύτιμους λίθους προϋποθέτει την εισαγωγή σαρδίου από τον Καύκασο, ένα σκήπτρο από λαζουρίτη μας υποδεικνύει επαφές με την περιοχή του σημερινού Αφγανιστάν.
Η γλώσσα των Τρώων
Ποια γλώσσα μιλούσαν άραγε στα πλούσια μέγαρα της ακρόπολης της Τροίας και στα στενοσόκακα της κάτω πόλης; Ο Όμηρος δίνει σε πολλούς Τρώες ονόματα ελληνικά που πιστοποιούνται ως συνηθισμένα ονόματα της μυκηναϊκής περιόδου από τις πήλινες πινακίδες της Πύλου· εκ πρώτης όψεως κατά συνέπεια παραπέμπουν στον ελληνικό γλωσσικό χώρο. Το 1995 όμως τα ερείπια της πόλης ξαφνικά μίλησαν και αυτό που ακούστηκε ήταν μια παραλλαγή της γλώσσας των Χετταίων. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια κυρτή μπρούντζινη σφραγίδα με διπλή επιγραφή στα λουβικά που ανάγεται στα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ., μετά δηλαδή τη διάλυση του κράτους των Χετταίων. Στην εξωτερική πλευρά είναι χαραγμένο το όνομα ενός γραφέα, στην εσωτερική το όνομα μιας γυναίκας. Ναι μεν το εύρημα αυτό από μόνο του δεν αποδεικνύει ότι οι Τρώες μιλούσαν μια εκδοχή της χεττιτικής, φαίνεται όμως ότι επιβεβαιώνει τα πορίσματα συγγενών επιστημών. Το 1996 δύο ανατολιστές, ο γερμανός Frank Starke και ο βρετανός John David Hawkins, αν και εργάζονταν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον και επί τη βάσει διαφορετικών κειμένων, κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα: η Βιλούσα που απαντά 20 περίπου φορές σε κρατικά ντοκουμέντα των Χετταίων και η Ιλιος του Ομήρου είναι ένα και το αυτό, δηλαδή η Τροία, όχι κάποιο εφεύρημα της ποιητικής φαντασίας αλλά ένα μικρό βασίλειο της Δυτικής Ανατολίας.
Στη Στουτγάρδη εκτίθεται τώρα η λεγόμενη Συνθήκη του Αλακσάντου, ηγεμόνα της Βιλούσας, που δεν διέθετε ισχυρά εσωτερικά ερείσματα και για να διατηρηθεί στην εξουσία υπέγραψε συμφωνία υποτέλειας με τον βασιλιά των Χετταίων Μουβατάλη Β´ μεταξύ του 1290 και του 1272 π.Χ. Ο Αλακσάντου δεσμεύεται σε περίπτωση πολέμου να ταχθεί με δυνάμεις και άρματα στο πλευρό των Χετταίων. Πολύ πρόσφατες μελέτες του βρετανού χεττιτολόγου Trevor Bryce και του γερμανού αρχαιολόγου Wolf-Dietrich Niemeier εξάλλου ανακεφαλαίωσαν παραστατικά τις αλλεπάλληλες τριβές μεταξύ του βασιλιά των Χετταίων και του ομολόγου του των Αχιγιάβα (των Αχαιών δηλαδή) που κορυφώθηκαν το δεύτερο ήμισυ του 13ου αιώνα π.Χ., όπου ανάγεται και το ιστορικό υπόβαθρο του Τρωικού Πολέμου.
Η ταύτιση με τη Βιλούσα
Η ταύτιση της Τροίας με τη Βιλούσα, καθόλου αυτονόητη για τις ομηρικές σπουδές ως πριν από μία εικοσαετία, έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις και στον τομέα της κλασικής φιλολογίας. Όλα δείχνουν ότι οι συνήγοροι της ιστορικότητας του Τρωικού Πολέμου θριαμβεύουν και δεν είναι τυχαίο ότι ένας κορυφαίος εκπρόσωπός τους, ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας Joachim Latacz, ήταν ανάμεσα στους περίπου 200 δημοσιογράφους που παρακολούθησαν τη συνέντευξη Τύπου για τα εγκαίνια της έκθεσης. Μόλις δόθηκε η ευκαιρία πήρε τον λόγο και ανήγγειλε την έκδοση, πριν από λίγες ημέρες, του νέου βιβλίου του με τίτλο Ομηρος και Τροία, μια αποτίμηση των συνεπειών που έχουν για τις ομηρικές σπουδές οι ανασκαφές του Korfmann.
Τα συμπεράσματα του κ. Korfmann
Ο επικεφαλής των ανασκαφών στην Τροία όμως εξάγει από τα ευρήματα και συμπεράσματα που αφορούν την ιστορία του πολιτισμού. «Η Τουρκία» μας είπε ο καθηγητής Korfmann «έχει το δικαίωμα να θεωρείται και αυτή λίκνο του δυτικού πολιτισμού, αφού στην ουσία πρόκειται για την αρχαία Ανατολία. Δεν πρέπει να αναμειγνύουμε στα ζητήματα αυτά την πολιτική είναι γνωστό ότι οι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πριν από 600 χρόνια. Από αυτή την περιοχή όμως ξεκίνησε κάποτε η νεολιθική εποχή, η εποχή του χαλκού εγκαινιάστηκε επίσης μέσω της Ανατολίας, η οποία αργότερα ήταν ένα ενιαίο σύνολο με την Ελλάδα στον χώρο του πολιτισμού. Θυμηθείτε τον Στράβωνα από την Αμάσεια, βορείως της Αγκύρας, τα κατορθώματα του Αυγούστου χαραγμένα σε έναν βράχο στην Άγκυρα. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έφθανε ως τον Καύκασο, στην Ανατολία ακολούθησε μια χριστιανική χιλιετία με το Βυζάντιο που είχε επιδράσεις και στις σλαβικές χώρες, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφθανε ως τη ΝΑ Ευρώπη. Η Ανατολία ήταν πάντα συνδεδεμένη με την Ευρώπη. Αν θεωρούμε αυτονόητο ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ευρώπη επειδή ο ευρωπαϊκός πολιτισμός έχει ελληνικές ρίζες, τότε με την ίδια επιχειρηματολογία στην Ευρώπη ανήκει και η Ανατολία».
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.