ΑΤΤΙΚΗ :Αναστήλωση Αρχαίου Θεάτρου Διονύσου

Οι εργασίες συντήρησης του θεάτρου του Διονύσου ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με συγκολλήσεις και σφραγίσεις των εδωλίων, συμπλήρωση του δαπέδου της ορχήστρας και αποκατάσταση των βάθρων της δυτικής παρόδου. Ακολούθησε η αποκατάσταση των αναλημμάτων των παρόδων και ορισμένων βάθρων στην ανατολική εξ αυτών.

  ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ   

Τα τρέχοντα προγράμματα αποκατάστασης ξεκίνησαν το 2011 και χρηματοδοτήθηκαν αρχικώς από την Νομαρχία Αθηνών. Μετά το 2013 εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Την επιστημονική ευθύνη των έργων έχει η Επιτροπή Μνημείων Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως. Προϊσταμένη αρχή, από το 2013, είναι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών.

Στα τρέχοντα προγράμματα περιλαμβάνεται:

1. Η αποκατάσταση του κοίλου. Οι ανώτερες διατηρούμενες περιοχές του κοίλου παρουσιάζουν εικόνα μερικής αποδόμησης, ενώ τα κατά χώραν σωζόμενα εδώλια συνυπάρχουν με διάσπαρτα ή θραύσματά τους, σε τυχαίες θέσεις. Προβλέπεται η συμπλήρωση κάθε κερκίδας μέχρι το ύψος του ανώτερου σωζόμενου εδωλίου με ακέραια ή συμπληρούμενα διάσπαρτα εδώλια, αλλά και με εξ ολοκλήρου νέους λίθους. Οι κατώτερες περιοχές του σωζόμενου τμήματος του κοίλου θα διατηρηθούν ως έχουν. Το πρώτο στάδιο του έργου περιλαμβάνει επεμβάσεις στις τρεις μεσαίες κερκίδες.

2. Η αποκατάσταση του ανατολικού πλευρικού αναλήμματος. To έργο περιλαμβάνει την αποκατάσταση καθ’ ύψος με λιθοπλίνθους από τεχνητό κροκαλοπαγή λίθο, με περίγραμμα που ακολουθεί την κλίση της επίχωσης πίσω από το ανάλημμα. Παράλληλο στόχο αποτελεί η εξασφάλιση της στεγάνωσης των ανώτερων στρώσεων του αρχαίου τοίχου και η διευθέτηση της απορροής των ομβρίων υδάτων. Επίσης, προβλέπεται συμπλήρωση των αποδομημένων τμημάτων του τοίχου.

3. Η αναστήλωση του χορηγικού μνημείου του Θρασύλλου. Προβλέπεται η σχεδόν πλήρης αποκατάσταση του μνημείου στην αρχική του μορφή, με χρήση του μεγαλύτερου μέρους του αρχαίου υλικού. Οι μελέτη έχει βασιστεί στα λεπτομερή σχέδια του 18ου αιώνος, τα οποία διαφωτίζουν για την μορφή του μνημείου, που σωζόταν ακέραιο μέχρι το 1827, και σε ποικίλες νέες παρατηρήσεις.

Το θέατρο του Διονύσου έχει υποστεί σημαντικές καταστροφές ήδη από το τέλος της αρχαιότητας, με την διαρπαγή μεγάλου μέρους του οικοδομικού του υλικού, αλλά και στα νεώτερα χρόνια, με την καταστροφή του Χορηγικού Μνημείου του Θρασύλλου κατά τη διάρκεια του αγώνα της ανεξαρτησίας. Οι τρέχουσες εργασίες αποβλέπουν στην αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων συντήρησης αλλά και στην δομική αποκατάσταση τμημάτων, με σκοπό την προβολή των χαρακτηριστικών του.

Η εξέλιξη των αναστηλωτικών προγραμμάτων στο Θέατρο του Διονύσου εξαρτάται από τη ροή της χρηματοδοτήσεως του έργου. Τα τρία επιμέρους προγράμματα στα μέσα του 2015 παρουσιάζουν την ακόλουθη πρόοδο.
- Αποκατάσταση του κοίλου. Έχουν πραγματοποιηθεί εργασίες αποκατάστασης στην μεσαία (έβδομη) και την όγδοη κερκίδα του μνημείου. Το εκτελούμενο έργο περιλαμβάνει την ανάταξη, συγκόλληση ή συμπλήρωση με νέο λίθο κατά χώραν σωζόμενων εδωλίων ή βαθμίδων κλίμακας, την επανένταξη διασπάρτων λίθων, με ή χωρίς συμπλήρωση και την κατασκευή εξ ολοκλήρου νέων λίθων. Συχνά είναι απαραίτητη η αποκόλληση λίθων που είχαν συγκολληθεί σε παλαιότερες εργασίες, με σκοπό την ορθή αποκατάσταση των γεωμετρικών τους χαρακτηριστικών. Ως υλικό συμπλήρωσης, αντί του πειραϊκού ακτίτη που είχε χρησιμοποιηθεί κατά την αρχαιότητα, γίνεται χρήση τραβερτίνη από την Κορινθία.

- Αποκατάσταση ανατολικού πλευρικού αναλήμματος. Το αναστηλωτικό πρόγραμμα στο ανατολικό πλευρικό ανάλημμα έχει ολοκληρωθεί περίπου κατά τα δύο τρίτα. Οι εργασίες ξεκίνησαν με επεμβάσεις στις εσωτερικές αντηρίδες. Στη συνέχεια, ακολούθησαν εργασίες αποκατάστασης καθ’ ύψος του αποδομημένου τμήματος της όψης του τοίχου με εντάξεις σε αυτό διασπάρτων αρχαίων κροκαλοπαγών λίθων, τοποθετήσεις νέων τεχνητών λιθοπλίνθων και συμπληρώσεις των φθαρμένων λίθων, με χυτά συμπληρώματα. Ακολούθησαν εργασίες στη γωνία όπου το ανατολικό ανάλημμα συναντάται με το βορειοανατολικό.

- Αναστήλωση χορηγικού μνημείου Θρασύλλου. Για την εκτέλεση του έργου, που παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες λόγω της δυσπρόσιτης θέσης του, εγκαταστάθηκε το 2008 ειδικά σχεδιασμένη γερανογέφυρα. Έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση ή ανακατασκευή των αρχιτεκτονικών μελών των κατακόρυφων στηριγμάτων και των περιθυρωμάτων του μνημείου. Για τα αρχιτεκτονικά μέλη από πεντελικό μάρμαρο (σφόνδυλοι πεσσού και παραστάδων) χρησιμοποιείται λευκό μάρμαρο Διονύσου, ενώ για τα αντιθήματά τους από υμήττιο μάρμαρο γίνεται χρήση γκρίζου μαρμάρου Διονύσου. Για τα συμπληρώματα των εσωτερικών αντιθημάτων από ακροπολίτη λίθο χρησιμοποιείται τεχνητός λίθος, ενώ όταν πρόκειται για νέα αρχιτεκτονικά μέλη, γίνεται χρήση ροδόχρου ασβεστολίθου Επιδαυρίας. Εκτελέστηκαν επίσης εργασίες συντήρησης στην επιφάνεια του βράχου, στην επαφή του με τη δυτική παραστάδα, όπου παρατηρούνταν εκτεταμένες ρηγματώσεις και κίνδυνος αποκολλήσεων.

Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών

Επιστημονικοί Υπεύθυνοι:

Κωνσταντίνος Μπολέτης, Αρχιτέκτων, πρόεδρος Επιστημονικής Επιτροπής /

Αθηνά Σαμαρά, Αρχιτέκτων /

Κλήμης Ασλανίδης, Αρχιτέκτων /

Χριστίνα Παπασταμάτη φον Μόοκ, Αρχαιολόγος

Βιβλιογραφία:

A. Σαμαρά, Χ. Παπασταμάτη - Φον Μόοκ, Θέατρο του Διονύσου: Πρόταση τμηματικής αποκατάστασης της επίστεψης του αναλήμματος της δυτικής παρόδου και του συναρμοζόμενου σε αυτή βάθρου του δραματικού ποιητή Αστυδάμαντα, ΕΤΕΠΑΜ, 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη, 2004, τόμος περιλήψεων, 4-6.

Α. Σαμαρά, Θέατρο Διονύσου: Στερέωση και μερική αποκατάσταση των αναλημματικών τοίχων του κοίλου στην ανατολική πάροδο, στο: Γ. Κίζης (επιμ.), Αποκατάσταση Μνημείων, αναβίωση ιστορικών Κτηρίων στην Αττική, Αθήνα, Αθήνα, 2004, τόμος 1, 60-73.

Α. Μάντης, Το έργο της Επιτροπής Έρευνας, Στερέωσης, Αναστήλωσης και Ανάδειξης του Θεάτρου και του Ιερού του Διονύσου και του Ασκληπιείου της Νοτίου Κλιτύος Ακροπόλεως Αθηνών, στο: Β. Λαμπρινουδάκης (επιμ.), Το έργο των επιστημονικών επιτροπών αναστήλωσης, συντήρηση, Αθήνα, 2006, 99-121.

Κ. Μπολέτης, Κ. Ασλανίδης, “H μελέτη και το πρόγραμμα αποκατάστασης του κοίλου του Θεάτρου του Διονύσου”, ΕΤΕΠΑΜ, 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη, 2006, τόμος περιλήψεων, 1-3.

Κων. Μπολέτης, “Νέες Μελέτες Αναστήλωσης στο Διονυσιακό Θέατρο: Κοίλο, Χορηγικό Μνημείο του Θρασύλλου”, Ομιλίες 2003-2005, Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών, Αθήνα, 2007, σ. 289-323.

Μ. Κορρές, Α΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Ακροπόλεως. Εργασίες στα μνημεία, Αρχαιολογικόν Δελτίον 35 (Χρονικά), 9-21., 1980