ΕΝΑ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ ΑΝΑΓΛΥΦΟ: Ένας «ήλιος της Βεργίνας» στα τείχη των αρχαίων Φιλίππων

Το σύμβολο των Μακεδόνων βασιλέων βρίσκεται για άλλη μια φορά στην επικαιρότητα, με τις ρίζες του να χάνονται στα βάθη της αρχαιότητας

Κάθε φορά που έρχεται στο προσκήνιο το Μακεδονικό ζήτημα, ακολουθεί και το γνωστό μακεδονικό σύμβολο γνωστό ως ο ήλιος της Βεργίνας. Είναι το 16ακτινο αστέρι που βρέθηκε το 1977 επάνω στην λάρνακα του Φιλίππου Β’ στον βασιλικό τάφο της Βεργίνας, από τον αρχαιολόγο Μανώλη Ανδρόνικο. Σήμερα το αστέρι το βλέπουμε σε σημαίες, λεωφορεία, επιγραφές και όπου μπορεί να φανταστεί κανείς, ως σύμβολο δηλωτικό της ελληνικότητας της Μακεδονίας. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι πριν γίνει σύμβολο των μακεδόνων βασιλέων, ήδη το χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες σε διάφορες παραλλαγές, 16ακτινος, 12ακτινος και 8ακτινος, με το ρόδακα στο κέντρο. Από την αρχαϊκή περίοδο και μέχρι το τέλος των ελληνιστικών χρόνων υπάρχει σχεδόν παντού.

Σήμερα το ονομάζουμε «ήλιο της Βεργίνας» γιατί βρέθηκε στον βασιλικό τάφο της Βεργίνας και ως εκ τούτου αποδίδεται στην Μακεδονική Βασιλική Δυναστεία του Φιλίππου Β’ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά δεν είχε πάντα αυτό το όνομα. Ο ήλιος αυτός χρησιμοποιείται επίσης ως σύμβολο των Σκοπίων. Η πΓΔΜ χρησιμοποίησε το σύμβολο αυτό για την κρατική της σημαία, από το 1992 ως το 1995, προκαλώντας σημαντική αντίδραση από την Ελλάδα και την Κύπρο. Μετά τις αντιδράσεις, η πΓΔΜ το απέσυρε με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995 και τροποποίησε τη σημαία της με βάση την αρχική σε σχηματοποιημένο ήλιο.

Το συγκεκριμένο σύμβολο έχει εντοπιστεί επάνω στα τείχη των αρχαίων Φιλίππων, η κατασκευή των οποίων ανάγεται στα χρόνια του βασιλιά Φιλίππου Β’ που είναι και ο ιδρυτής της πόλης. Το πότε χαράχτηκε δεν είναι γνωστό, αλλά το πιθανότερο είναι πριν την ρωμαϊκή κατάκτηση. Ο σημερινός επισκέπτης, αν το αναζητήσει μπορεί να το δει, αν και αχνό, στο τείχος των Φιλίππων που βρίσκεται στα ανατολικά του αρχαίου θεάτρου, μόλις μπούμε στον αρχαιολογικό χώρο δεξιά.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο ηλιακός κύκλος με τις ακτίνες είναι ένα σύμβολο που συναντάμε συχνά και στις βραχογραφίες του Παγγαίου και αποτελεί μέρος της ηλιακής λατρείας ακόμη από τους προϊστορικούς χρόνους. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι υπάρχει και επάνω στα τείχη των Φιλίππων και αν ξεθωριασμένο είναι εκεί για να δηλώνει την πατρότητα της πόλης.

Πως έγινε σύμβολο των Μακεδόνων βασιλέων

Ο Ηρόδοτος με το έργο του, διέσωσε και την παράδοση με βάση την οποία καθιερώθηκε ο «ήλιος της Βεργίνας» ως σύμβολο της βασιλικής δυναστείας των Μακεδόνων. Σύμφωνα με τα γραφόμενά του, όταν οι τρεις νέοι, απόγονοι των Αργεαδών ή Τημενιδών του Άργους της Πελοποννήσου, Γαυάνης, Αέροπος και Περδίκκας, έφυγαν από το Άργος κατέληξαν, έπειτα από περιπλανήσεις, στην υπηρεσία του βασιλιά της πόλης Λεβαία της Ιλλυρίας αναλαμβάνοντας να φυλάνε τα άλογα, τα βόδια και τα πρόβατα του. Ένα σημάδι όμως, έκανε το βασιλιά να φοβηθεί, καθώς πίστεψε πως οι τρεις νέοι προορίζονται να αναλάβουν μεγάλη θέση. Τους κάλεσε και τους έδωσε εντολή να φύγουν από τη χώρα του, χωρίς μάλιστα να πληρωθούν για τη δουλειά που έκαναν. Οι νέοι διαμαρτυρήθηκαν και εκείνος τους υπέδειξε να πάρουν ως «μισθό»… τον ήλιο που εκείνη την ώρα έριχνε τις ακτίνες του στο δάπεδο του σπιτιού του μέσα από την καπνοδόχο. Οι μεγαλύτεροι από τους τρεις νέους, ο Γαυάνης και ο Αεροπός ξαφνιάστηκαν με τα λόγια του. Ο πιο μικρός όμως, ο Περδίκκας, αποδέχτηκε την πρόταση του. Έβγαλε το μαχαίρι του, χάραξε στο δάπεδο τρεις φορές τον ήλιο με τις ακτίνες του, έκοψε το κομμάτι από το δάπεδο, το έβαλε στον κόρφο του και έφυγε μαζί με τους άλλους, καταλήγοντας έπειτα από περιπέτειες στη Μακεδονία. Εκεί εγκαταστάθηκαν γύρω από τους κήπους του Μίδα, γιου του Γορδίου, όπου στον κήπο τους φύτρωναν μόνα τους εξηντάφυλλα τριαντάφυλλα με διαφορετικό και πιο έντονο άρωμα το ένα από το άλλο».

(Ηροδ. 8.137, 138, 139. Το 8ο βιβλ. ο Ηροδ. το επιγράφει με τη Μούσα «ΟΥΡΑΝΙΑ»)


Η φωτογραφία είναι από το βιβλίο ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΑ ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ, που αποτελεί την διδακτορική διατριβή του Λάζαρου Χατζηλαζαρίδη, ενός ανθρώπου που αφιερώθηκε στην καταγραφή και την μελέτη των βραχογραφιών. Σε αυτό το βιβλίο υπάρχει και ένα κεφάλαιο με νεώτερα βραχογραφήματα και εκεί είναι και η συγκεκριμένη φωτογραφία.