Τετάρτη 10 Ιουλίου 2019

Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει την κορυφογραμμή της Πίνδου


Με τη μάχη στο Ανθοχώρι Μετσόβου (22/4/1943) ολοκληρώνεται η κατάληψη της κορυφογραμμής και εξασφαλίζεται ο έλεγχος των διαβάσεων της Πίνδου. Από τα βόρεια σύνορα μέχρι σχεδόν τον Κορινθιακό σχηματίζεται η «Γεωγραφική» αλλά και διοικητική οντότητα, που θα περάσει στην ιστορία ως η «Ελεύθερη Ελλάδα» της Κατοχής.
Τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του '43 η Δυτική Μακεδονία και η ορεινή Δυτική Θεσσαλία βρίσκονταν σε κατάσταση ανοιχτής εξέγερσης. Η Μεραρχία Pinerolo [1] δέχεται απανωτά χτυπήματα στο Σνίχοβο (Δεσπότης Γρεβενών), στη Μερίτσα (Οξύνεια, βόρεια της Καλαμπάκας), με αποκορύφωμα τον θρίαμβο του Φαρδύκαμπου όπου ο ταγματάρχης Perrone και σύσσωμο το τάγμα του (Ι/13 με έδρα τα Γρεβενά) θα παρελάσουν αιχμάλωτοι στα πλακόστρωτα σοκάκια της Σιάτιστας.
Η Pinerolo οργάνωσε μεγάλη επιχείρηση καταστολής του αντάρτικου (αρχές Μάρτιου-μέσα Απριλίου) και έστειλε το μεγαλύτερο μέρος της δύναμής της με σκοπό να ανακαταλάβει τις εξεγερμένες περιοχές.
Και ενώ η Pinerolo αναλισκόταν να ανεβοκατεβαίνει, χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα, τους σκονισμένους δρόμους της Δυτικής Μακεδονίας, το Γενικό Στρατηγείο Θεσσαλίας [2], σε συνεργασία με το νεοσυσταθέν Αρχηγείο Ανταρτών Δυτικής Θεσσαλίας [3] του ΕΛΑΣ, προβαίνει σε μια ενέργεια, όχι τόσο εντυπωσιακή όσο οι παραπάνω μάχες, αλλά ιδιοφυής και εξόχως μεγάλης στρατηγικής σημασίας.
Από τις αρχές Απριλίου, δηλαδή απ’ όταν άρχισαν να λιώνουν τα χιόνια, ξεκινά τη συστηματική κατάληψη της κεντρικής ραχοκοκαλιάς της οροσειράς της Πίνδου. Πρώτο βήμα για αυτό ήταν να εκκαθαριστούν οι Αυτονομιστές Λεγεωνάριοι [4] και οι διάφορες ληστοσυμμορίες που καταδυνάστευαν τους χωρικούς.
Το εγχείρημα ανέλαβε να εκτελέσει το ειδικό απόσπασμα του Υπαρχηγείου Κόζιακα.[5] Αποτελούνταν από 160 αντάρτες από Ολυμπο, Οξυά και Κίσσαβο, ομοιόμορφα ντυμένους στο χακί, καλά οπλισμένους και επαρκώς εφοδιασμένους. Τη διοίκηση είχαν: στρατιωτικός ο Κ. Οικονόμου (Τσαπουρνιάς), καπετάνιος ο Δ. Σαρακατσάνης (Μακεδόνας) και πολιτικός ο Θ. Πάλλας, (που σύντομα θα πάρει και το προσωνύμιο «Κόζιακας»). Σε βοήθεια έρχεται και το Υπαρχηγείο Χασίων (Ζαραλής - Καφαντάρης). Τα δύο αποσπάσματα με συγχρονισμένες κινήσεις λαβίδας σύντομα καταλύουν το βασίλειο του «Αρχιλεγεωνάριου» Βαζούρα.
Οι συνεργάτες των Ιταλών «Λεγεωνάριοι» είχαν καταστεί η μάστιγα της υπαίθρου. Ομάδες τους, ενισχυμένες ενίοτε και από Ιταλούς μελανοχίτωνες ή καραμπινιέρους, με πρόσχημα την ανακάλυψη κρυμμένων όπλων λεηλατούσαν απροκάλυπτα τα χωριά. Με τέχνασμα του Ζαραλή [6] ο Βαζούρας συλλαμβάνεται και εκτελείται. Οι δε ληστές (Κλαρίτες), που λυμαίνονταν από χρόνια τα περάσματα και τους δρόμους της Δυτικής Θεσσαλίας, Νικολάου, Μοτίτσιος, Στούμπης, Παύλης, Βήκας και Μανάβας οδηγούνται δέσμιοι στο ανταρτοδικείο. Ο δρόμος πλέον και για την εκδίωξη και των Ιταλών από την Πίνδο είναι ανοιχτός.
Η αποφασιστική κίνηση γίνεται το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Απριλίου. Ενεργοποιείται πάλι το απόσπασμα «Κόζιακα» (Αρσένιου τΑ, σελ. 221). Σε αυτό εντάχτηκαν και οι υπολοχαγοί Κ. Πατσιατζής και Γ. Μάης καθώς και αρκετοί νέοι αντάρτες.
Το απόσπασμα κινήθηκε σε τμήματα που ανέβηκαν στα Τρία Ποτάμια, προχώρησαν στο Χαλίκι, ανηφόρισαν στον αυχένα Μάντρα Χότζια, κατηφόρισαν στο Ανήλιο και κατέλαβαν θέσεις γύρω από το Ανθοχώρι Μετσόβου. Με αυτές τις κινήσεις έθεσαν κάτω από τον έλεγχό τους τις δύο διαβάσεις, Ζυγό και Μάνδρα Χότζια, που ενώνουν την Ηπειρο με τη Θεσσαλία. Παράλληλα άλλο τμήμα 100 ανταρτών από τον Ολυμπο, με τους Κηπουρό - Ζαραλή, ξεκινούν από τα Χάσια και καταλαμβάνουν θέσεις στη Μηλιά, στον Αώο.
Η κορυφογραμμή της Πίνδου, από τα Ζαγοροχώρια μέχρι τον Ασπροπόταμο, βρίσκεται πλέον στα χέρια του ΕΛΑΣ. Αυτό που απέμεινε να γίνει ήταν η κατάληψη και του ίδιου του Μετσόβου.
H ηπειρώτικη κωμόπολη νιώθει τον αντάρτικο κλοιό, ο οποίος σιγά σιγά σχηματίζεται τριγύρω της από τις μαχητικές ομάδες που συρρέουν από όλα τα τριγύρω χωριά. Αυτές τις τοπικές δυνάμεις έρχονται να ενισχύσουν οι Θεσσαλοί που θα αποτελέσουν και την αιχμή του δόρατος των «Πολιορκητών». Εγχείρημα όμως όχι και τόσο απλό, μια που το Μέτσοβο φυλάσσεται από ουκ ευκαταφρόνητες ιταλικές δυνάμεις.
Από τις αρχές του '43 βρίσκεται εκεί σταθμευμένος λόχος επίλεκτων χιονοδρόμων μαζί με την «κλασική» φρουρά της Μεραρχίας Modena. [7] Και μπορεί από τα τέλη Μαρτίου, στο πλαίσιο της απόσυρσης των ιταλικών μονάδων από τις απομακρυσμένες και ευάλωτες στις αντάρτικες επιθέσεις φρουρές, ο ιταλικός στρατός να απομακρύνεται από χωριά και πόλεις, στις 10 Απριλίου όμως, στο μεγάλης στρατηγικής σημασίας Μέτσοβο, καταφτάνει ως ενίσχυση ολόκληρο το τάγμα Αλπινιστών Val Leogra. [8]
Καθόλου τυχαία επιλογή. Αποτελείται από σκληραγωγημένους Αλπινιστές με εμπειρία που αποκόμισαν στο Μαυροβούνιο κατά τη διάρκεια αντι-αντάρτικων επιχειρήσεων κόντρα στους παρτιζάνους τού Τίτο. Το μέγεθος της ιταλικής φρουράς, πάνω από 1.200 άντρες, καθιστά απαγορευτική μια κατά μέτωπο επίθεση. Ετσι το απόσπασμα Κόζιακα παίρνει θέσεις στα νότια του Μετσόβου και περιμένει, το απόσπασμα των Χασίων που έρχεται από τα ανατολικά.
Ταυτόχρονα από τα δυτικά, λίγο πιο πάνω από τη Χρυσοβίτσα, συγκεντρώνονται οι «ντόπιες δυνάμεις του ΕΛΑΣ», [9] που κάθε μέρα που περνά ενισχύονται με όλο και περισσότερους «εφεδρικούς» της ευρύτερης περιοχής. Οι δε φήμες για αποχώρηση των Ιταλών όλο και θεριεύουν.
Από την άλλη μεριά οι Ιταλοί γίνονται δέκτες διογκωμένων πληροφοριών για τις δυνάμεις των «Ribelli», που όλο και σφίγγουν τον κλοιό γύρω από το Μέτσοβο.
Αν και η φρουρά που υπάρχει καθιστά μια πιθανή επίθεση παρακινδυνευμένη, ο κίνδυνος του αποκλεισμού και της διαφαινόμενης πολιορκίας του κρίνεται από τον Regio Esercito πολύ πιθανός. Για να αποφευχθεί μια



Αν και η φρουρά που υπάρχει καθιστά μια πιθανή επίθεση παρακινδυνευμένη, ο κίνδυνος του αποκλεισμού και της διαφαινόμενης πολιορκίας του κρίνεται από τον Regio Esercito πολύ πιθανός. Για να αποφευχθεί μια νέα καταστροφή αποφασίζεται τελικά η εκκένωση. Οσο «προσωπικό» της Modena έχει μείνει αποσύρεται και φτάνουμε στις 21 Απριλίου όπου η τελευταία φάλαγγα φορτηγών με εξοπλισμό και άντρες εγκαταλείπει το Μέτσοβο στις 15.00 ακριβώς.
Στην κωμόπολη μένει πλέον μόνο, ως οπισθοφυλακή, το Val Leogra (περίπου 1.000 άντρες) και ο ειδικός λόχος των χιονοδρόμων της Modena (ακριβώς 60 άντρες). Το απόγευμα της ίδιας μέρας οι παραμένοντες Ιταλοί διαπιστώνουν ότι οι Ελληνες μεταφραστές, οι διάφοροι έμπιστοι υπάλληλοι και οι χωροφύλακες έχουν «εξαφανιστεί». Οι μόνοι που παραμένουν στο πόστο τους είναι οι «Λεγεωνάριοι του Πριγκιπάτου», που πανικόβλητοι πληροφορούν τους Ιταλούς ότι οι αντάρτες βρίσκονται ήδη στο ύψωμα Μηλιές, νοτιοδυτικά από το κοντινό Ανθοχώρι.
Και φτάνουμε πλέον στα χαράματα της 22ης Απριλίου, όπου στις 5 το πρωί η φάλαγγα της οπισθοφυλακής εγκαταλείπει το Μέτσοβο με προορισμό τα Γιάννενα. Κινούνται προσεκτικά με όλες τις προφυλάξεις και μόλις προσπερνούν το Ανθοχώρι ο 259ος Λόχος κατευθύνεται να πιάσει θέση στο ύψωμα του Προφήτη Ελισαίου, απέναντι από τις Μηλιές, ώστε να οργανώσει από εκεί μια επίθεση ενάντια στους απέναντι ευρισκόμενους αντάρτες.
Η ώρα είναι λίγο μετά τις 7 και είναι η ώρα που αλλάζουν οι σκοποί. Ο αντάρτης που θα αναλάμβανε υπηρεσία πέφτει κυριολεκτικά πάνω στους προπορευόμενους Ιταλούς ανιχνευτές. [10] Λίγα μέτρα πιο μακριά οι αντάρτες κοιμούνταν αμέριμνοι γύρω από ένα μικρό εκκλησάκι. [11] Ο αιφνιδιασμός είναι απόλυτος. Ο σκοπός όμως, ψύχραιμος, αρχίζει να πυροβολεί δίνοντας το σήμα του συναγερμού και οι αντάρτες πετάγονται από τον ύπνο τους αλαφιασμένοι.
Οι Ιταλοί είναι και αυτοί ξαφνιασμένοι. Περίμεναν τους αντάρτες να είναι στις διπλανές Μηλιές και όχι στο ύψωμα του Προφήτη Ελισαίου.





Στο κρίσιμο αυτό σημείο είναι που φαίνονται οι πραγματικοί ηγέτες.
Ο καπεταν Κόζιακας τρέχει στην πρώτη γραμμή και με φωνές προσπαθεί να συνεφέρει και να δώσει κουράγιο στους μουδιασμένους άντρες του. Δίπλα του ο υπολοχαγός Κ. Πατσιατζής [12], έμπειρος στρατιωτικός, με κοφτές διαταγές αρχίζει να οργανώνει μια στοιχειώδη αμυντική γραμμή. Ο υπολοχαγός Μάης, λίγο πιο πίσω, βάζει μπρος έναν όλμο ώστε να καλύψει τους αμυνόμενους.
Από την άλλη μεριά ο διοικητής τού Val Leogra, λοχαγός Arnaldo Adami [13], ψύχραιμα, ρίχνει στη μάχη τον προπορευόμενο 259ο Λόχο. Επικεφαλής του λόχου είναι ο νεαρός υπολοχαγός Bruno Rispoli. Μόλις στήνονται οι πρώτοι όλμοι αρχίζει την επίθεση παρακινώντας τους άντρες του φωνάζοντας: «Forza ragazzi! Teniamo duro!» [14]
Η μάχη φουντώνει με τον ιταλικό λόχο [15] να ξεδιπλώνεται και να ελίσσεται προσεκτικά απέναντι στην ανταρτική άμυνα. Από την άλλη μεριά οι περίπου 65 αντάρτες [16] αρχίζουν σιγά σιγά να ενισχύονται από το κύριο τμήμα στις Μηλιές. Οι Ιταλοί επιτίθενται με πείσμα, αλλά και οι αντάρτες αποκρούουν τις επιθέσεις εξίσου πεισματικά.
Η σύγκρουση διαρκεί κάνα δίωρο και μοιραία οδηγείται σε αδιέξοδο. Ο Adami βλέποντας το πράγμα να βαλτώνει στέλνει τον 260ο Λόχο να καταλάβει τη γέφυρα νότια από το Βοτονόσι και δίνει διαταγές για συντεταγμένη σταδιακή απεμπλοκή όλης της φάλαγγας. Ετσι και γίνεται. Στις 10.00 η γέφυρα έχει «διασφαλιστεί» και στις 14.00 όλο το τάγμα έχει συμπτυχτεί μέσα στο χωριό.
Κάτοχοι του πεδίου της μάχης οι αντάρτες μετρούν τις απώλειές τους. Ο απολογισμός είναι 4 νεκροί, οι περισσότεροι «έπεσαν» τα πρώτα λεπτά του αιφνιδιασμού. Ανάμεσά τους ο υπολοχαγός Κ. Πατσιατζής (από την Καλαμπάκα), ο Χ. Χριστογιάννης (από τον Τύρναβο), ο Χρήστος (με το ψευδώνυμο Κύκλωπας, από τη Βεντίστα) και ο Βαγγέλης (από την Μπάνιστα). Εχουν επίσης 5 βαριά τραυματισμένους. [17]
Οι Ιταλοί μετρούν 6 νεκρούς. Τον υπολοχαγό Bruno Rispoli, τον υποδιοικητή της διμοιρίας ανιχνευτών λοχία Lerdi Calatino, τον cap.magg [18] της ομάδας πολυβόλων Gildo Dell’Igna και τρεις Αλπινιστές. Επίσης έχουν 5 τραυματίες. Στους αντάρτες το κλίμα είναι βαρύ, θάβουν με οδύνη τους νεκρούς τους και τις επόμενες μέρες θα ασκηθεί έντονη κριτική για τον αιφνιδιασμό [19] που υπέστησαν. Σε αντίποινα θα εκτελέσουν στο Μέτσοβο όσους λεγεωνάριους έπεσαν στα χέρια τους. [20]
Εξαλλοι γίνονται και οι «Χασιώτες» μόλις μαθαίνουν τα νέα και ξεχύνονται πίσω από τους Ιταλούς, στο Βοτονόσι, για να πάρουν εκδίκηση. Πρώτα «πιάνουν» το ύψωμα «Καλιγωμένο Αλώνι», έξω από το χωριό. Ο Adami, βλέποντας ότι κινδυνεύει να περικυκλωθεί, εφαρμόζει το εξής στρατήγημα [21]: βάζει τους άντρες του να στήσουν τις σκηνές τους, ώστε να πείσουν τους αντάρτες ότι θα διανυκτερεύσουν στο χωριό, ενώ αντίθετα πραγματοποιεί απογευματινή έξοδο. Βαλλόμενος από τα γύρω υψώματα κάνει 2 ώρες να διανύσει τα πρώτα 400 μέτρα, [22]
Παρ’ όλες τις αντιξοότητες κατορθώνει να φτάσει, στις 19.30, στον δρόμο κάτω από τη Χρυσοβίτσα. Στις 22.45 η φάλαγγα φτάνει στη γέφυρα της Μπάτζας. Και τα ξημερώματα, στις 3.30 της 23ης Απριλίου, ξεκινά για τα Γιάννενα, όπου και εισέρχεται στις 18.30. Ολη η επαρχία του Μετσόβου είναι πλέον κάτω από τον έλεγχο του ΕΛΑΣ.
Ηδη από τις 5 Απριλίου τμήμα του ΕΛΑΣ Γρεβενών διέσχισε νύχτα το χιονισμένο πέρασμα Αβδέλα-Περιβόλι, χτύπησε τον σταθμό της Καραμπινιερίας και κατέλαβε τη Βωβούσα, στο ανατολικό Ζαγόρι. Ο δρόμος που ενώνει τα Γρεβενά με τα Γιάννενα [23] βρίσκονταν και αυτός στα χέρια του ΕΛΑΣ.
Το τελειωτικό χτύπημα έρχεται στις 28 Απριλίου. Οι Ιταλοί αποσύρονται από το Καρπενήσι. Η οροσειρά της Πίνδου, από τα σύνορα έως την Γκιώνα και τον Παρνασσό, είναι πια ελεύθερη. Η Pinerolo (Μακεδονία-Θεσσαλία) μπορεί να επικοινωνήσει με τη Μοdena (Ηπειρο) μόνο μέσω Κορινθιακού πλέον!
Επεξηγήσεις:
1. 24η Μεραρχία πεζικού Pinerolo. Ζώνη ευθύνης της, το 1943, η Δυτική Μακεδονία, η Θεσσαλία και ένα μικρό κομμάτι της Φθιώτιδας.
2. Ιδρύεται στις αρχές Ιανουαρίου 1943. Τη διοίκησή του αναλαμβάνουν οι: Κώστας Γυφτοδημος (Καραγιώργης ) και ο υπολοχαγός Ιερώνυμος Τρωιάνος (Καρατζάς). Αργότερα την τριμερή διοίκηση θα συμπληρώσει και ο ταγματάρχης Δημήτριος Μπαλλής.
3. Στις 4/2/1943 στη Συνδιάσκεψη της Σκαμνιάς ιδρύθηκε το Αρχηγείο Δυτικής Θεσσαλίας. Με τη Β' Συνδιασκεψη στη Σκλαταινα (2/4/43) τη διοίκηση στελέχωσαν οι: Σωτήρης Μίχος (Ζαχαρίας), Μήτσος Σακελλαρίου (Καναλιώτης), Θωμάς Πάλλας (Κόζιακας), Μίμης Τάσος (Μπουκουβάλας) και Κώστας Καφαντάρης (Νικηταράς).
4. Η «Λεγεώνα» Ιδρύεται τον Ιούλιο του '41 από τους Ιταλούς. Σκοπός της, η δημιουργία Αυτόνομου Βλάχικου Κράτους στην Πίνδο ως προτεκτοράτο των Ιταλών.
5. Εδώ με τη γεωγραφική έννοια, όπως ήταν το όνομα του τοπικού υπαρχηγείου. Σύντομα την ίδια επωνυμία θα πάρει και ο Θωμάς Πάλλας, που θα μείνει στην ιστορία με το προσωνύμιο Κόζιακας.
6. Βλέπε Αρσένιου Λ. (τόμος Α', σελ 220).
7. 37η Μεραρχία πεζικού Modena. Ζώνη ευθύνης της, το 1943, η Hπειρος.
8. Οι μονάδες των Αλπινιστών (Alpini) ήταν επίλεκτες μονάδες εκπαιδευμένες για δράση σε ορεινά εδάφη. Επανδρώνονταν συνήθως από σκληραγωγημένους κατοίκους της περιοχής των Αλπεων.
9. Πρόκειται για τις ντόπιες «μαχητικές ομάδες» και τους πυρήνες «μόνιμων» ανταρτών που το καλοκαίρι του '43 θα σχηματίσουν το 85ο Σύνταγμα της VIII Mεραρχίας του ΕΛΑΣ.
10. Βλέπε Κ. Μιχαλάκης, σελ 57.
11. Βλέπε Α. Σεβαστάκης, σελ 45.
12. Προσφάτως προσχωρήσας στον ΕΛΑΣ από το διαλυθέν τμήμα Κωστόπουλου.
13. Στη μεταπολεμική Ιταλία ο Adami έφτασε στον βαθμό του στρατηγού.
14. Μετάφραση: «Εμπρός παιδιά, γερά».
15. Ο γράφων εκτιμά τη δύναμη του συγκεκριμένου λόχου σε 250-280 άντρες.
16. Βλέπε «Αυλός» (τόμος Β', σελ. 742).
17. Βλέπε «Αυλός» (τόμος Β', σελ. 742).
18. Θα μπορούσε να αποδοθεί ως αρχιδεκανέας. Δεν υπάρχει αντίστοιχος βαθμός στον Ελληνικό Στρατό.
19. Βλέπε Αρσένιου Λ. (τόμος Α', σελ 222).
20. Βλέπε Α. Σεβαστάκης, σελ 46.
21. Βλέπε Manuel Grotto, σελ. 324, 330.
22. Εγγραφο Aναφοράς Arnaldo Adami στο Ufficio Storico για τα πεπραγμένα του τάγματος Val Leogra στην Ελλάδα.
23. Δηλαδή ουσιαστικά ο δρόμος που ενώνει την Ηπειρο με τη Μακεδονία.
Βιβλιογραφία:
1. Λάζαρος Αρσενίου: «Η Θεσσαλία στην Αντίσταση» (δύο τόμοι).
2. Αλέξης Σεβαστάκης: «Καπετάν Μπουκουβάλας, Το Ανταρτικό Ιππικό της Θεσσαλίας».
3. Κώστας Μιχαλάκης: «Καπετάν Κόζιακας».
4. Αυλός: «Ιστορία της Αντίστασης» (6 τόμοι).
5. Μanuel Grotto: «Alpini del BTG Val Leogra».
6. Franco Brunello: «Battaglione Alpini Val Leogra».
7. Aναφορά Arnaldo Adami στο Ufficio Storico για τα πεπραγμένα του τάγματος Val Leogra στην Ελλάδα.

πήγη .efsyn.gr

Σας προσκαλώ να εγγραφείτε στο νέο κανάλι μου στο you tube. https://www.youtube.com/channel/UClTha-_dzVhSPMB831VKRFA
Να το στηρίξετε και να έχετε έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση.
Όπως επίσης μπορείτε να μου στέλνετε στο mail μου dsgroupmedia@gmail.com   τα  video σας να τα ανεβάζουμε άμεσα.




Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only