Μάχη του Ρίμινι (Σεπτέμβριος 1944)

Όταν αναφερόμαστε στη συμβολή της Ελλάδας στον Β’ΠΠ, συνήθως όλοι έχουμε στο νου μας το Έπος του ’40 και τα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά». Ωστόσο, αυτή η συμβολή δεν περιορίστηκε μόνο στα παραπάνω, αλλά συνεχίστηκε και μετά την κατάληψη της χώρας, στα πεδία των μαχών της Μέσης Ανατολής, της Ιταλίας και της Νορμανδίας.

Μία τέτοια μάχη είναι και αυτή του Ρίμινι, που διεξήχθη 14 – 21 Σεπτεμβρίου 1944, στο πλαίσιο της συμμαχικής «Επιχείρησης Ελαία» (Operation Olive), η οποία επεδίωξε τη διάσπαση της λεγόμενης «Γοτθικής Αμυντικής Γραμμής» των υποχωρούντων Γερμανών, στην ιταλική χερσόνησο. Στην εν λόγω μάχη συμμετείχε, από ελληνικής πλευράς, η ΙΙΙ Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία (ΕΟΤ).

Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα γερμανικά στρατεύματα τον Μάιο του 1941, η ελληνική κυβέρνηση κατέφυγε στη Μέση Ανατολή ακολουθούμενη από αξιωματικούς και εθελοντές, οι οποίοι επιθυμούσαν να συνεχίσουν τον αγώνα και εκτός Ελλάδας. Οι συνεννοήσεις της ελληνικής κυβέρνησης με το Γενικό Στρατηγείο Δυνάμεων Μέσης Ανατολής (ΓΣΔΜΑ) – μετά την καταστολή του στασιαστικού κινήματος της 6 Απριλίου 1944, τη διάλυση των μονάδων που αναμίχθηκαν σε αυτό, τον αφοπλισμό των ανδρών τους και τη μεταφορά τους σε διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως – κατέληξαν στην απόφαση να συγκροτηθεί μια νέα ταξιαρχία ορεινής συνθέσεως.

Το σχετικό έγγραφο του ΓΣΔΜΑ εκδόθηκε στις 31 Μαΐου 1944 και αμέσως προχώρησε, με την εποπτεία της 9ης Βρετανικής Στρατιάς, η συγκρότηση της νέας ταξιαρχίας, με την ονομασία «III Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία». Ως χώρος συγκροτήσεως της ταξιαρχίας ορίσθηκε το στρατόπεδο Ινσαρίγιε του Λιβάνου, πρώτος διοικητής της ο συνταγματάρχης Πεζικού Τσακαλώτος Θρασύβουλος και η δύναμή της σε 3.377 άνδρες.

Η συγκρότηση και εκπαίδευση της III EOT άρχισε με εντατικό ρυθμό από τις 9 Ιουνίου 1944. Σύμφωνα με τη σύνθεση, που καθόρισε το ΓΣΔΜΑ, αποτελείτο από το Στρατηγείο και το Λόχο Στρατηγείου, τρία Τάγματα Πεζικού, ένα Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού, το Τμήμα Διαβιβάσεων Ταξιαρχίας, το Απόσπασμα Διαβιβάσεων Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού, το Τμήμα Στρατονομίας, το Συνεργείο Ελαφρών Επισκευών τύπου Α’, το Συνεργείο Ελαφρών Επισκευών τύπου Β’ Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού, το Ελληνικό Πεδινό Χειρουργείο, το Τμήμα Υγιεινής Στρατοπέδου και Ταχυδρομική Μονάδα. Αργότερα, στην οργάνωση της, προστέθηκαν Λόχος Ενισχύσεων, Τμήμα Προστασίας και Τμήμα Στρατιωτικής Μουσικής, ενώ την υγειονομική υποστήριξη ανέλαβε το I Ελληνικό Γενικό Νοσοκομείο με μια Χειρουργική Μονάδα Εκστρατείας, που ακολούθησε την Ταξιαρχία στην Ιταλία.

Η βασική συγκρότηση και επάνδρωσή της ολοκληρώθηκε στις 19 Ιουνίου, οπότε η Ταξιαρχία μεταφέρθηκε από το στρατόπεδο Ινσαρίγιε στο Κέντρο Εκπαίδευσης Ορεινού Αγώνα (ΚΕΟΑ) στην Τρίπολη του Λιβάνου, για σύντομη εκπαίδευση σε αντίστοιχα αντικείμενα και προετοιμασία της, με προοπτική τη συμμετοχή της στις επιχειρήσεις των Συμμάχων στην Ιταλία.

Η Ταξιαρχία απέπλευσε από τη Χάιφα στις 5 Αυγούστου και μεταφέρθηκε στον Τάραντα της Ιταλίας στις 11 Αυγούστου 1944 και από εκεί σιδηροδρομικώς στο χωριό Κατόλικα, 20 χιλιόμετρα νοτίως του Ρίμινι, όπου από τις 8 Σεπτεμβρίου ανέλαβε τον παραλιακό τομέα, υπαγόμενη στο Νεοζηλανδικό Εκστρατευτικό Σώμα του Στρατηγού Φρέυμπεργκ, αρχικά υπό τις διαταγές της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας και στη συνέχεια υπό την 1η Καναδική Μεραρχία.

Τη Ν8/9 Σεπτεμβρίου 1944, η Ταξιαρχία αντικατέστησε την 3η Καναδική Ταξιαρχία στην περιοχή Ριτσιόνε. Τη στιγμή της αντικαταστάσεως η Ταξιαρχία δέχθηκε επίθεση των Γερμανών, την οποία απέκρουσε με 9 νεκρούς και 21 τραυματίες. Στην περιοχή του Ρίμινι αμύνονταν μονάδες της 76ης Μηχανοκίνητης Στρατιάς της Βέρμαχτ, υπό τη διοίκηση του στρατηγού Τράουγκοτ Χερ.

Τη νύχτα 14/15 Σεπτεμβρίου 1944 και ώρα 02.00, άρχισε η επίθεση του ελληνικού σχηματισμού. Δύο χρόνια μετά τη μάχη του Ελ Αλαμέιν, μία ελληνική ταξιαρχία, πλήρως εξοπλισμένη, αξιόμαχη και με υψηλό ηθικό, μαχόταν και πάλι στο πλευρό των Συμμάχων εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Υποστηριζόμενη από πυροβολικό και τεθωρακισμένα των Συμμάχων, είχε ως αντικειμενικό σκοπό (ΑΝΣΚ) την κατάληψη της πόλης του Ρίμινι. Οι Γερμανοί αμύνονταν λυσσωδώς, αλλά η ελληνική επίθεση υπήρξε θυελλώδης.

Ο ελληνικός σχηματισμός επιτέθηκε με τα τρία του τάγματα, τα οποία είχαν διοικητές: το 1ο Τάγμα τον ταγματάρχη Καραβία Ιωάννη, το 2ο Τάγμα τον ταγματάρχη Τζανετή Σοφοκλή και το 3ο Τάγμα τον ταγματάρχη Λουτεράκη Ανδρέα.

Στις 16.30 της 20 Σεπτεμβρίου το 2ο Τάγμα ανέτρεψε τη γερμανική αντίσταση και τις πρώτες πρωινές ώρες της 21 Σεπτεμβρίου εισήλθε στο Ρίμινι, όπου ύψωσε την ελληνική σημαία στο δημαρχείο της πόλης. Ακολούθησαν αμέσως το 1ο και το 3ο Τάγματα.

Στις 07.30 της ίδιας ημέρας ο δήμαρχος του Ρίμινι παρέδωσε άνευ όρων την πόλη στον διοικητή του 2ου Λόχου του 3ου Τάγματος, λοχαγό Μιχαήλ Αποστολάκη, με πρωτόκολλο που συντάχθηκε στην ελληνική, ιταλική και αγγλική γλώσσα. Το πρωτόκολλο ανέφερε τα εξής: «Εν Σάντα Μαρία σήμερον την 21η του μηνός Σεπτεμβρίου, ημέρα της εβδομάδος Πέμπτη του 1944 και ώραν 07.30, η κάτωθι υπογεγραμμένη επιτροπή αποτελούμενη εκ των Μπορτόνι Γκομπέριο ως Προέδρου, Μπορτόνι Ρομίλο και Ντελ Πράτο Μπάντζιο ως μελών, απάντων μελών του αντιφασιστικού κόμματος απελευθέρωσης της Πόλεως, παρουσιασθέντες εις τας προπορευομένας Ελληνικάς δυνάμεις, ήτοι εις τον Διοικητήν 2ου Λόχου/ 3ου Τάγματος της 3ης Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας, Λοχαγόν Αποστολάκη Μιχαήλ παραδίδομεν την πόλιν του Ρίμινι άνευ όρων εις τας Ελληνικάς Δυνάμεις. Στις Ελληνικές Δυνάμεις επαφίεται εν λευκώ η τήρησης της τάξεως και η προστασία του πληθυσμού».

Στις 18.00 της ίδιας ημέρας έγινε επίσημη τελετή στην οποία αποδόθηκαν τιμές στη σημαία του 2ου Τάγματος, που εισήλθε πρώτο στη πόλη. Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός του Λονδίνου μετέδωσε τις ελληνικές επιτυχίες, ενώ ο Ραδιοφωνικός Σταθμός του Βερολίνου για να δικαιολογήσει τη δυσχερή θέση τους στο νότιο τομέα, ανέφερε ότι ο Γερμανικός Στρατός πολεμά εναντίον Ελλήνων.

Τα ελληνικά στρατεύματα λησμόνησαν όσα είχαν υποστεί τέσσερα χρόνια νωρίτερα από τους Ιταλούς και φέρθηκαν με γενναιοψυχία, που κατέπληξε τους φοβισμένους αρχικά Ιταλούς, συμβάλλοντας στην απελευθέρωση των Ιταλών από την Γερμανική Κατοχή, που τους είχε επιβληθεί από τους τέως συμμάχους τους.

Οι απώλειες της III EOT, από τότε που εισήλθε στις επιχειρήσεις στην Ιταλία μέχρι την ημέρα της καταλήψεως του Ρίμινι, ήταν 6 αξιωματικοί και 72 οπλίτες νεκροί, 19 αξιωματικοί και 169 οπλίτες τραυματίες. Οι απώλειες αυτές αντιστοιχούσαν στο 10% περίπου της συνολικής δυνάμεως της και στο 20% της δυνάμεως των ταγμάτων Πεζικού που κυρίως έφεραν το βάρος του αγώνα. Το μέγεθος των απωλειών δείχνει την προσπάθεια που κατέβαλε η Ταξιαρχία, την αξία των στελεχών και την πίστη όλων για τη νίκη.

Για την περίλαμπρη αυτή νίκη της Ταξιαρχίας στη μάχη του Ρίμινι, απονεμήθηκε από τον Βασιλιά Γεώργιο Β’ στις σημαίες των ταγμάτων της ο Ταξιάρχης του Αριστείου Ανδρείας.

Η προσφορά της ΙΙΙ ΕΟΤ δεν σταμάτησε εκεί.

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1944 το 1ο Τάγμα της ταξιαρχίας, αφού αντικατέστησε το 25ο Νεοζηλανδικό Τάγμα, που είχε καθηλωθεί μπροστά στον ιστορικό ποταμό Ρουβίκωνα, την 06.30 ώρα επετέθη στους Γερμανούς και έπειτα από σκληρή μάχη τους ανάγκασε να υποχωρήσουν. Συνεχίζοντας διάβηκε αιφνιδιαστικά τον Ρουβίκωνα και προέλασε 8 χλμ. βορείως αυτού, καταλαμβάνοντας την πόλη Μπελάρια στο τέλος της ίδιας ημέρας. Το πέρασμα του Ρουβίκωνα ήταν καθοριστικής σημασίας και συνέβαλλε αποφασιστικά στην τελική νίκη των Συμμάχων στο μέτωπο της Ιταλίας.

Ο Διοικητής των Συμμαχικών Στρατευμάτων στην Ιταλία, βρετανός στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ, σε έκθεση του με τίτλο «Οι Σύμμαχοι Στρατοί στην Ιταλία από τις 3 Σεπτεμβρίου 1943 μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 1944» σημειώνει για τη δράση της ΙΙΙ ΕΟΤ: «Στις 20 Σεπτεμβρίου, έπειτα από πάλη χωρίς ελπίδα, εκκαθαρίσθηκε το Σαν Φορτουνάτο και στη διάρκεια της νύχτας οι Έλληνες, υπό τη διοίκηση της 1ης Καναδικής Μεραρχίας, εισήλθαν στο Ρίμινι. Ήμουνα ευτυχής, γιατί η επιτυχία αυτή είχε τόσο έγκαιρα λαμπρύνει τα πεπρωμένα της ηρωικής αυτής χώρας, που ήταν η μόνη μαχόμενη σύμμαχος στο πλευρό μας σε στιγμές ζοφερές και γιατί μία νέα νίκη στην Ιταλία είχε προστεθεί στη δόξα που αποκτήθηκε στα βουνά της Αλβανίας».

Ωστόσο οι σκληροί πολεμικοί αγώνες επί 44 ημέρες στο Ιταλικό έδαφος είχαν σοβαρό αντίτιμο: οι συνολικές απώλειες της III EOT, μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων στην Ιταλία, ήταν 10 αξιωματικοί και 106 οπλίτες νεκροί, 23 αξιωματικοί και 293 οπλίτες τραυματίες.

Η Ιταλία, τιμώντας τους Έλληνες νεκρούς, παραχώρησε χώρο για στρατιωτικό νεκροταφείο στην περιοχή του Ριτσιόνε, πλησίον του Ρίμινι, και εκεί αναπαύονται τα οστά των 116 Ηρώων Πολεμιστών της Ταξιαρχίας.

Την 6/7 Νοεμβρίου 1944 η Ταξιαρχία, αναχώρησε από το λιμάνι του Τάραντα και επέστρεψε στην Ελλάδα, έπειτα από την επιτυχημένη συμμετοχή της στο πλευρό των Συμμάχων στις πολεμικές επιχειρήσεις του Ιταλικού μετώπου.

Σήμερα η 3η Μ/Κ Ταξιαρχία Πεζικού (με έδρα την Ορεστιάδα) φέρει τιμητικά την πρόσθετη ονομασία «ΡΙΜΙΝΙ» στην ταυτότητα της. Η σημαία της έχει τιμηθεί τρεις φορές με Αριστείο Ανδρείας και μια με Πολεμικό Σταυρό.

Η Ιστορία πολλές φορές δημιουργεί τραγικές καταστάσεις και διλλήματα: φαντάσου να ήσουν στρατιώτης στην Πίνδο και στα βουνά της Αλβανίας μαχόμενος κατά των εισβαλλόντων στη χώρα σου Ιταλών και τέσσερα χρόνια αργότερα στο Ρίμινι να βοηθάς για να διώξουν τους Γερμανούς αυτούς που είχαν επιτεθεί εναντίον σου (Ιταλούς), προσφέροντας τη ζωή σου!