Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2019

Τα καταφύγια του εργοστασίου της Ελευσίνας


.."Το καταφύγιο στις αποθήκες ήταν ένα "Π" ένα μέτρο φάρδος επί δύο ύψος. Βρισκόταν δύο μέτρα κάτω από τη γη (κατεβαίναμε 5-6 σκαλιά). Χώραγε γύρω στα 50 άτομα. Είχαμε πάγκους ξύλινους με κουρελούδες. Στον πόλεμο, με την έναρξη του συναγερμού ήμουν η πρώτη που κατέβαινα κρατώντας την Αγία Γραφή κι ένα λυχνάρι. Μέναμε μέχρι τη λήξη του συναγερμού." (Σταυρούλα Μποντιώτου-Γεωργακάκου, κόρη εργαζόμενου στο Μπαρουτάδικο του Αιγάλεω)

Η έρευνα για τα χαμένα υπόγεια καταφύγια και τις στοές των εργαστηρίων και των αποθηκών του παλαιού ισοπεδωμένου Πυριτιδοποιείου (Μπαρουτάδικου) στο άλσος Αιγάλεω συνεχίζεται, φανερώνοντάς μας -όσο περνάει ο καιρός- μερικά δυσανάγνωστα αλλά ελπιδοφόρα ίχνη επί του εδάφους. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες του εγχειρήματος, η διαίσθηση ότι τελικά θα έρθει η στιγμή που θα καταφέρουμε να "ελευθερώσουμε" κάποιους από τους χώρους αυτούς και να εισχωρήσουμε στο εσωτερικό τους, με τη συνεργασία πάντα των εκάστοτε αρμόδιων φορέων, όλο και δυναμώνει. Μέχρι τότε όμως, εντοπίσαμε επισκεφτήκαμε και σας παρουσιάζουμε τα επτά υπόγεια διατηρημένα καταφύγια των εγκαταστάσεων της Ελευσίνας, τα οποία -σύμφωνα με τις περιγραφές- δεν πρέπει να διαφέρουν και πολύ από αυτά του Αιγάλεω, που ήταν πιθανότατα 4 ή 5 στον αριθμό, εκ των οποίων έχουν εντοπιστεί οι θέσεις των δύο. Σε αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται φυσικά οι πολλαπλές θέσεις υπόγειων εργαστηρίων, αποθηκών, κ.ά. εγκαταστάσεων οι οποίες πλέον δεν υπάρχουν, καθότι ισοπεδώθηκαν. 
Τα καταφύγια του εργοστασίου της Ελευσίνας είναι δύο τύπων που περιγράφονται και αποτυπώνονται παρακάτω. Τα τέσσερα από τα επτά είναι τύπου "Π", και σε αντιστοιχία με την περιγραφή του εισαγωγικού σημειώματος της κας Μποντιώτου, βρίσκονται τρία μέτρα κάτω από την επιφάνεια, με 16 σκαλοπάτια στις εισόδους, και θαλάμους μήκους 30 μέτρων με πλάτος δυο μέτρα και ύψος τρία.



Σύντομο ιστορικό
Σχετικά με την ιστορία της ΠΥΡΚΑΛ, έχουμε ήδη γράψει στο παρελθόν πολλά και αναλυτικά στοιχεία στο άρθρο που αναφέρεται στο εργοστάσιο του Αιγάλεω (Μπαρουτάδικο). Το παλιό εργοστάσιο της Ελευσίνας υπήρχε προπολεμικά, καθώς τα καταφύγια που επισκεφτήκαμε κατασκευάστηκαν την ίδια εποχή με τα υπόλοιπα που έχουμε γνωρίσει, επί Μεταξά, στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Επί γερμανικής κατοχής τόσο οι εγκαταστάσεις της Ελευσίνας όσο και του Αιγάλεω, επιτάχθηκαν και (υπο)λειτούργησαν για λογαριασμό του γερμανικού στρατού. Μετά την απελευθέρωση, και τα δυο εργοστάσια βρίσκονται υπό την αγγλική κατοχή, σε μια άθλια κατάσταση, λεηλατημένα και ερειπωμένα. Στην Ελευσίνα μάλιστα οι ζημιές είναι μεγαλύτερες, καθώς τα περισσότερα από τα κτίρια έχουν ανατιναχθεί. Ωστόσο, ο Μποδοσάκης ζητά (ως ιδιοκτήτης της επιχείρησης προ του πολέμου) και καταφέρνει να πραγματοποιήσει την άρση της επίταξης των εργοστασίων του, μετά από συνάντηση στις 6/9/1946 με τον Βρετανό ταγματάρχη Άτκινσον. Αρκετά χρόνια αργότερα, όταν το εργοστάσιο του Αιγάλεω έκλεισε, κατά τη δεκαετία του 1970, πολλά από τα μηχανήματα μεταφέρθηκαν στην Ελευσίνα (και άλλα στο Λαύριο), όπου το εκεί εργοστάσιο τελούσε υπό τη διεύθυνση του Κουρσόπουλου Ζωγράφου. 


Η ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα) είναι εταιρεία που δημιουργήθηκε το 2004 από τη συγχώνευση των κρατικών εταιρειών ΕΒΟ (Ελληνική Βιομηχανία Όπλων) και ΠΥΡΚΑΛ (Εταιρεία Ελληνικού Πυριτιδοποιείου - Καλυκοποιείου). Όταν δημιουργήθηκε, ήταν ο κύριος κατασκευαστής -με πολλά εργοστάσια και χιλιάδες εργαζόμενους- μιας σειράς προϊόντων που περιλάμβανε τα περισσότερα είδη όπλων σε χρήση σήμερα στο κόσμο, έχοντας καθιερωθεί ως εξαγωγέας σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην πορεία όμως το μέλλον της έγινε αβέβαιο εξαιτίας των χρεών και της κακής οικονομικής κατάστασής της. Το δε εργοστάσιο, που βρίσκεται σε διαδικασία πώλησης τα τελευταία χρόνια, κατά τον Δεκέμβρη του 2016 που πραγματοποιήθηκε η επίσκεψή μας τελούσε σχεδόν υπό εγκατάλειψη, με ελάχιστους (απλήρωτους) υπαλλήλους να το κρατούν τυπικά ανοιχτό, χωρίς ουσιαστικά να εργάζονται.



Τα επτά καταφύγια του εργοστασίου της Ελευσίνας
Τα καταφύγια είχαν κατασκευαστεί κατανεμημένα περιμετρικά στην έκταση του εργοστασίου, έτσι ώστε να εξυπηρετούν τους απασχολούμενους στα κτίρια σε περίπτωση ανάγκης. Τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής είναι κτιστή λιθοδομή στα τοιχώματα, και οπλισμένο σκυρόδεμα στις τοξωτές οροφές των θαλάμων και τις κεκλιμένες των κλιμακοστασίων. Διαθέτουν δύο εισόδους και δύο ή τρεις (ανάλογα με τον τύπο) αεραγωγούς στην οροφή, που ξεπροβάλουν στην επιφάνεια σαν φουγάρα πάνω από την οροφή του κυρίως θαλάμου του κάθε καταφυγίου, η οποία προεξέχει λίγο από το έδαφος. Διαθέτουν μόνο εγκατάσταση φωτισμού, που βρέθηκε μάλιστα να λειτουργεί στο καταφύγιο Νο 3! Οι διπλές είσοδοι, που προφυλάσσονταν από μικρή υπερκατασκευή στο έδαφος με απλές μεταλλικές πόρτες, διατηρούνται σε όλα τα καταφύγια, εκτός από τη μία εκ των δύο του καταφυγίου Νο 6, η οποία μάλλον καταστράφηκε από το περίβλημα παρακείμενης μεγάλης κυκλικής δεξαμενής, όπως φαίνεται και στον παρακάτω χάρτη. Η αρίθμηση των καταφυγίων είναι φανερή, και παρουσιάζεται τόσο σε μεταλλικές πινακίδες στο έδαφος και δίπλα από τις εισόδους, όσο και πάνω στις υπερκατασκευές των εισόδων και των αεραγωγών. Σήμερα είναι πια εγκαταλελειμμένα, ενώ από την επίσκεψη στο εσωτερικό τους γίνεται κατανοητό ότι συντηρούνταν και ελέγχονταν μέχρι πριν κάποια χρόνια, κάτι που διαπιστώνουμε άμεσα στο καταφύγιο Νο 2, όπου έχουν τοποθετηθεί μεταγενέστερες προσθήκες υπερκατασκευών στις εισόδους, με χαρακτήρα προθάλαμου. Μερικά από τα καταφύγια χρησιμοποιήθηκαν και ως αποθηκευτικοί χώροι, εντός των οποίων υπάρχουν ακόμη κάποια αντικείμενα. Χαρακτηριστικές της περίπτωσης είναι οι αμφίπλευρες χτιστές ράμπες στα τοιχώματα των κλιμακοστασίων του καταφυγίου Νο 4, που εξυπηρετούσαν την εύκολη μεταφορά μεγάλων μεταλλικών βαρελιών εντός του καταφυγίου, τα τελευταία εκ των οποίων βρίσκονται ακόμα στον κυρίως θάλαμό του. Τέλος, τα καταφύγια Νο 6 και Νο 7 βρέθηκαν πλημμυρισμένα, με πολλά σκουπίδια μάλιστα εντός του δεύτερου. 


Στα τρία πρώτα καταφύγια, ο τριαντάμετρος κύριος θάλαμος "σπάει" όπως στο παρακάτω σχήμα σε τρεις στοές, όχι απαραίτητα ίσου μήκους, μέ έναν αεραγωγό σε κάθε τμήμα. Οι κατακόρυφοι αεραγωγοί δεν τοποθετούνται στην κορυφή του τόξου της διατομής της σήραγγας, αλλά είναι έκκεντρα τοποθετημένοι κοντά στο τοίχωμα.


 Καταφύγιο Νο 1


Χαρακτηριστικός τοίχος προστασίας προ της εισόδου








Ότι απέμεινε από τον εξοπλισμό του καταφυγίου

Καταφύγιο Νο 2


Πρoθάλαμος πρόσθετης μεταγενέστερης υπερκατασκευής εισόδου








Στην οροφή διακρίνεται αεραγωγός, με μια σιδερόβεργα στο εσωτερικό






Πρoθάλαμος πρόσθετης μεταγενέστερης υπερκατασκευής εισόδου

Καταφύγιο Νο 3





Ο ηλεκτροφωτισμός εδώ λειτουργεί ακόμα!















Καταφύγιο Νο 4


Η χτιστή αμφίπλευρη ράμπα για το κατέβασμα βαρελιών, αφήνει διάδρομο μόλις 50 cm στη σκάλα










Καταφύγιο Νο 5
Οι μεταλλικές πόρτες απουσιάζουν σε κάποιες εισόδους. Δεξιά στην είσοδο διακρίνεται ο αριθμός 5


Τα χαρακτηριστικά "φουγάρα" των αεραγωγών



Σε αυτό το καταφύγιο οι εσωτερικές επιφάνειες έχουν επενδυθεί με κονίαμα







Καταφύγιο Νο 6


Κι εδώ υπάρχει κονίαμα (σοβάς) στους τοίχους


Το καταφύγιο αυτό είναι πλημμυρισμένο


Αεραγωγός και πέτρινη εξωτερική επένδυση του κυρίως θαλάμου

Καταφύγιο Νο 7
Ο αριθμός (7) υπάρχει και στον τοίχο δεξιά της πόρτας (που λείπει)


Πλήρης εγκατάλειψη και, δυστυχώς, σκουπίδια...


Κι εδώ υπάρχει επίσης σοβάς στους τοίχους, και νερά στην αίθουσα




Ίχνη της παλιάς ηλεκτρικής εγκατάστασης


Ολόκληρο το καταφύγιο όπως φαίνεται εξωτερικά

Κείμενο, φωτογραφίες, μετρήσεις, χάρτες, σχέδια: 
Παναγιώτης Δευτεραίος, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Ευχαριστώ τις κυρίες Ευαγγελία Αγαπητού και Φωτεινή Καράμπελα (καθηγήτριά μου στο 6ο Γυμνάσιο Αιγάλεω, η οποία δυστυχώς δεν είναι πια στη ζωή) για τα ιστορικά στοιχεία και τις μαρτυρίες που συνέλεξαν στην εργασία τους "Το Μπαρουτάδικο του Αιγάλεω στον χώρο και τον χρόνο".

Ευχαριστούμε τους (ελάχιστους παρόντες) ανθρώπους της ΕΑΣ για την άδεια εισόδου και την περιήγηση στον χώρο του εργοστασίου, παρά τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονταν (Δεκέμβριος 2016), οι οποίοι μάλιστα -ως ευχάριστη έκπληξη- γνώριζαν το άρθρο της σελίδας μας σχετικά με την ιστορία και τα υπόγεια του πρώην πυριτιδοποιείου της ΠΥΡΚΑΛ στο Αιγάλεω, γνωστού ως Μπαρουτάδικο. 




Σας προσκαλώ να εγγραφείτε στο νέο κανάλι μου στο you tube
Να το στηρίξετε και να έχετε έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση.
Όπως επίσης μπορείτε να μου στέλνετε στο mail μου dsgroupmedia@gmail.com   τα  video σας να τα ανεβάζουμε άμεσα.

Αν σας άρεσε το άρθρο κάντε ένα like, κοινοποιήστε το στους φίλους σας και μοιραστείτε μαζί τους την γνώση 


Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only