Ο Βότσης βυθίζει το «Φετχί Μπουλέντ» στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης

Το ανδραγάθημα του πλοιάρχου Βότση, στις 18 Οκτωβρίου 1912, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τον τορπιλισμό του τουρκικού πολεμικού πλοίου «Φετχί Μπουλέντ» ήταν αρκετό για να τού προσδώσει τον τίτλο του «μπουρλοτιέρη του Θερμαϊκού». Από τότε έμεινε στην Eλληνική Iστορία ως ένας από τους σημαντικότερους ήρωες του Έθνους.

Με την έκρηξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, οι ελληνικές ναυτικές δυνάμεις, ενισχυμένες από την παρουσία του θωρηκτού «Αβέρωφ», ακολούθησαν μια άκρως επιθετική πολιτική έναντι του σαφώς ισχυρότερου τουρκικού στόλου. Το σύνολο του ελληνικού στόλου, υπό την ηγεσία του πλοιάρχου Κουντουριώτη, απέπλευσε από το Φάληρο στις 5 Οκτωβρίου και έπλευσε απευθείας προς τη Λήμνο την οποία απελευθέρωσε αιφνιδιαστικά, μόλις 24 ώρες μετά την κήρυξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Από τότε το λιμάνι της απελευθερωμένης Λήμνου, λόγω της στρατηγικής του θέσης στην «καρδιά» του Βόρειου Αιγαίου και κοντά στα Δαρδανέλια, αποτέλεσε το ορμητήριο του ελληνικού στόλου καθ΄ όλη τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.

Ο πλοίαρχος Κουντουριώτης είχε αναθέσει σε μια μοίρα του στόλου να επιτηρεί τη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στο Λιτόχωρο, την Κατερίνη και τον κόλπο του Θερμαϊκού προσφέροντας βοήθεια και ανεφοδιασμό στον προελαύνοντα Ελληνικό Στρατό. Στη μοίρα αυτή είχαν ενταχθεί μικρές και χαμηλής δυναμικότητας ναυτικές μονάδες όπως το παλιό ναρκοβόλο «Κανάρης», που το χρησιμοποιούσαν ως πλοίο εφοδιασμού, η ναρκοθέτιδα «Άρης» και το «τορπιλοβόλο 11» με πλοίαρχο τον Νικόλαο Βότση.

Το τορπιλοβόλο αυτό ήταν ένα από τα 6 που ναυπηγήθηκαν το 1884-1885 στα γερμανικά ναυπηγεία VULΚΑΝ. Είχε μήκος 37,5 μέτρων, πλάτος 4,6 μέτρων και μεγ. βύθισμα 2 μέτρα. Σαν οπλισμό είχε 2 σταθερούς πλευρικούς τορπιλοσωλήνες και ένα περιστρεφόμενο, 2 πυροβόλα των 37 χιλ, ενώ η μέγιστη ταχύτητά του ήταν 19 κόμβοι.

Ο Βότσης ήταν ένας αρκετά έμπειρος και μορφωμένος αξιωματικός καθώς είχε φοιτήσει στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (1892 – 1896), ενώ είχε λάβει μέρος και στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, υπηρετώντας στο θωρηκτό «Ύδρα». Από την έναρξη του πολέμου δεν είχε μείνει ικανοποιημένος από τα εύκολα και ακίνδυνα καθήκοντα, που του είχαν ανατεθεί. Έτσι ζητούσε επίμονα την άδεια, τόσο από τον ναύαρχο του στόλου Παύλο Κουντουριώτη, όσο και από το Υπουργείο Ναυτικών, να δοκιμάσει μια παράτολμη επίθεση κατά τουρκικών πλοίων, είτε στο λιμάνι της Σμύρνης, είτε στα Δαρδανέλια, είτε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Τελικώς, το Υπουργείο Ναυτικών, μετά από δισταγμούς λόγω του μεγάλου βαθμού δυσκολίας του εγχειρήματος, έδωσε άδεια στον Βότση να δοκιμάσει τον τορπιλισμό του «Φετχί Μπουλέντ», που ήταν αγκυροβολημένο εντός του λιμανιού της Θεσσαλονίκης.

Στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, από την έναρξη του πολέμου, ήταν αγκυροβολημένα πολλά πολεμικά πλοία ευρωπαϊκών χωρών, με κύρια αποστολή την προστασία των Ευρωπαίων που βρίσκονταν στην πόλη, εν όψει των ραγδαίων και απρόσμενων εξελίξεων. Ανάμεσα σε αυτά βρισκόταν και το παλαιό τουρκικό θωρηκτό (θωρακοδρόμων) «Φετχί Μπουλέντ» (Feth-i-Bulend). Το πλοίο είχε παραγγελθεί και ναυπηγηθεί το 1871 στην Αγγλία και είχε επισκευασθεί εκ νέου το 1907 για να χρησιμοποιηθεί στον ιταλοτουρκικό πόλεμο. Κατά την επισκευή αυτή, το πλοίο εξοπλίστηκε με νεότερα τηλεβόλα τύπου Κρουπ μεγάλης εμβέλειας. Το θωρηκτό δεν βρισκόταν με τον υπόλοιπο τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλια, αφού ουσιαστικά είχε τεθεί εκτός υπηρεσίας τα τελευταία χρόνια, ενώ τα πυροβόλα του είχαν αφαιρεθεί από το κατάστρωμα του και είχαν τοποθετηθεί στο Καραμπουρνού, (όπως και οι 90 ναύτες του πληρώματος που τα χειρίζονταν), για να ενισχύσουν την άμυνα του λιμανιού. Ουσιαστικά οι Οθωμανικές αρχές χρησιμοποιούσαν το «Φετχί Μπουλέντ» ως πλοίο διοίκησης και τυπικά κυβερνήτης του ήταν ο εκάστοτε ναυτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης.

Τη νύχτα της 18 Οκτωβρίου, ο υποναύαρχος Βότσης αποφάσισε να εισέλθει με το «τορπιλοβόλο 11» στον Θερμαϊκό κόλπο και να βυθίσει το απαρχαιωμένο τουρκικό θωρηκτό. Το εγχείρημα αυτό φαινόταν ακατόρθωτο, καθώς τα στενά του λιμανιού της Θεσσαλονίκης φυλάσσονταν από το φρούριο του Καραμπουρνού, το οποίο ήταν εξοπλισμένο με μεγάλου διαμετρήματος τηλεβόλα, τα νερά στο στόμιο του κόλπου ήταν αβαθή και ναρκοθετημένα, ενώ ένας μεγάλος προβολέας σάρωνε την περιοχή και επιτηρούσε άγρυπνα την είσοδο του λιμανιού.

Ο Βότσης όμως δεν δίστασε μπροστά στις δυσκολίες αυτές, ενθαρρυμένος από έγκυρες πληροφορίες που του έδωσαν Έλληνες ψαράδες (Νικόλας Βλαχόπουλος, Μιχάλης Κουφός) της περιοχής, οι οποίοι γνώριζαν τα νερά, αποφάσισε να δοκιμάσει το ακατόρθωτο. Αργά τη νύχτα κατάφερε με την καθοδήγηση των δύο ψαράδων να εισέλθει στον Θερμαϊκό με το «τορπιλοβόλο 11» χωρίς να γίνει αντιληπτός από τα παραθαλάσσια τουρκικά φρούρια, ελισσόμενος ανάμεσα σε νάρκες, αποφεύγοντας κάποια αβαθή σημεία του κόλπου, χάρις το μικρό βύθισμα που είχε το πλοίο του.

Ο Βότσης είχε ακριβείς πληροφορίες για τη θέση που ήταν αραγμένο το «Φετχί Μπουλέντ» από τον αξιωματικό του ελληνικού ναυτικού Αντώνη Κριεζή, που είχε υπηρετήσει ως ναυτικός ακόλουθος στην ελληνική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη. Για τον λόγο αυτό, έπλευσε αμέσως προς το τουρκικό θωρηκτό από ανατολικά, καθώς μόνο από εκεί μπορούσε να το χτυπήσει χωρίς να διακινδυνέψει να πετύχει πλοία άλλων χωρών, κάτι που θα προκαλούσε αναμφίβολα σοβαρό διεθνές διπλωματικό επεισόδιο.

Το ελληνικό τορπιλοβόλο πλησίασε το «Φετχί Μπουλέντ» και από απόσταση 150 μέτρων το έπληξε με τρεις παλαιού τύπου τορπίλες, κατασκευής του 1870. Παρά την παλαιότητά τους, οι δύο από τις τρεις τορπίλες έπληξαν με μεγάλη ακρίβεια το παροπλισμένο τουρκικό θωρηκτό σε καίριο σημείο στη μέση του σκάφους προκαλώντας του ανεπανόρθωτες ζημιές.

Το τουρκικό πλοίο άρχισε να «μπάζει νερά» και να βυθίζεται ταχύτατα γέρνοντας προς τα δεξιά. Η τρίτη τορπίλη δεν βρήκε τον στόχο της, αλλά εξερράγη πάνω στον κυματοθραύστη δημιουργώντας έναν εκκωφαντικό θόρυβο, που ξάφνιασε και κατατρόμαξε τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης λόγω και του νυχτερινού της ώρας. Οι εφημερίδες της εποχής ανέφεραν ότι η λάμψη από την ανατίναξη του «Φετχί Μπουλέντ» φώτισε σαν στιγμιαίο πυροτέχνημα τη νύχτα της πόλης. Οι απώλειες του πληρώματος ήταν 13 ναύτες νεκροί καθώς και ο ιμάμης του σκάφους. Το υπόλοιπο πλήρωμα είτε ρίφθηκε στη θάλασσα για να σωθεί, είτε επιβιβάσθηκε στις σωστικές λέμβους.

Το «τορπιλοβόλο 11» υπό τον Βότση έσπευσε να βγει από τον Θερμαϊκό, εκμεταλλευόμενο και τον πλήρη αιφνιδιασμό των Τούρκων από την απρόσμενη και θρασύτατη αυτή επίθεση. Τα τηλεβόλα του Καραμπουρνού έριξαν βολές προς το «τορπιλοβόλο 11», οι οποίες όμως ήταν όλες άστοχες. Χαρακτηριστικό της ευτολμίας του ελληνικού πληρώματος και του διοικητή του, ήταν ότι το «τορπιλοβόλο 11» ανέκρουσε πρύμνη και απάντησε με βολές στα πυρά αυτά. Το ελληνικό σκάφος διέφυγε και στις 4 το πρωί της 19 Οκτωβρίου 1912 επέστρεψε στη βάση του, στα παράλια της Κατερίνης. Την ίδια μέρα, ο Νικόλαος Βότσης απέστειλε την αναφορά του προς το επιτελείο και δέχθηκε τα συγχαρητήρια του υπουργού Ναυτικών, Νικολάου Στράτου.

Στις 19 Οκτωβρίου εκδόθηκε από το Υπουργείο Ναυτικών το ακόλουθο τηλεγράφημα προς όλες τις ναυτικές μονάδες: «Τορπιλοβόλο 11 υπό Κυβερνήτην Υποπλοίαρχον Ν. Βότσην εισελθόν εσπέρας χθες εις λιμένα Θεσσαλονίκης ετορπίλισεν επιτυχώς τουρκικόν πολεμικόν ΦΕΤΙΧ ΜΠΟΥΛΕΝ αφήσαν βυθισμένο. Κατέπλευσεν Αικατερίνη αβλαβές. Συγχαίρω από καρδίας Ελληνικόν Στόλον, πεποιθώς ότι η δράση του, μέχρι τέλους νικηφόρου αγώνος είναι ανταξία ενδόξων παραδόσεων Ελλήνων ναυμάχων»

Αναμφίβολα, το παροπλισμένο θωρηκτό «Φετχι Μπουλέντ» δεν είχε την παραμικρή υπηρεσιακή αξία για το τουρκικό ναυτικό την εποχή εκείνη. Για τον λόγο αυτό, η βύθισή του από τον Βότση δεν επηρέασε αποφασιστικά την πορεία των θαλασσίων επιχειρήσεων στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Είναι όμως επίσης σίγουρο πως η τολμηρή αυτή επίθεση του Βότση, εντός του σημαντικότερου λιμανιού της πρωτεύουσας της Μακεδονίας, που θεωρητικώς ήταν απολύτως ασφαλές, κατάφερε μεγάλο πλήγμα στο ηθικό των Τούρκων εξυψώνοντας αντιστοίχως το φρόνημα των πληρωμάτων του ελληνικού στόλου, αλλά και του ελληνικού λαού γενικότερα.

Η σημασία του τορπιλισμού για τους Έλληνες φαίνεται και από το γεγονός ότι μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, οι Ελληνικές Αρχές χρησιμοποίησαν το κατάρτι του «Φετχί Μπουλέντ» ως ιστό για την ελληνική σημαία που υψώθηκε στον Λευκό Πύργο και που συμβόλιζε την ελληνική κυριαρχία στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, ιστός που (μάλλον) παραμένει εκεί ως και σήμερα.

Η μεγάλη αυτή ναυτική επιτυχία αποτέλεσε τον μικρό ταιριαστό πρόλογο για τις δύο μεγάλες ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου που ακολούθησαν και που εδραίωσαν τον ελληνικό στόλο ως απόλυτο κυρίαρχο της θάλασσας του Αιγαίου, σηματοδοτώντας την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου. Επίσης η επιτυχία του Βότση, προανήγγειλε την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον επελαύνοντα Ελληνικό Στρατό που επετεύχθη λίγες μέρες μετά τον τορπιλισμό.

Αναφορά στο κατόρθωμα του Βότση περιλαμβάνεται στον ύμνο του Πολεμικού Ναυτικού «Ο Ναύτης του Αιγαίου», που συνέθεσε το 1912 ο Κωνσταντίνος Λυκόρτας.