Πέμπτη 7 Νοεμβρίου 2019

Tελετουργική ανθρωποθυσία στο ανάκτορο της Κυδωνίας των μυκηναϊκών χρόνων ;

Ευρήματα από το μυκηναϊκό ανάκτορο της Κυδωνίας (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη).

Tελετουργική ανθρωποθυσία στο ανάκτορο της Κυδωνίας των μυκηναϊκών χρόνων. Τα στοιχεία παρουσίασε η αρχαιολόγος Μ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη
Στην Αυλίδα ήταν ο ούριος άνεμος που έπρεπε να εξασφαλιστεί με τη θυσία της Ιφιγένειας. Στην αυλή των ανακτόρων της αρχαίας Κυδωνίας –στο λόφο του Καστελιού στα Χανιά της Κρήτης– ο σεισμός και ο εξευμενισμός των χθόνιων θεοτήτων ήταν αυτό που οδήγησε τους κατοίκους σε ανθρωποθυσία.

Τα στοιχεία παρουσίασε η αρχαιολόγος Μ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη




Ευρήματα από το μυκηναϊκό ανάκτορο της Κυδωνίας (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη) 

Πριν από σχεδόν 40 χρόνια (1979) ο Βρετανός μελετητής του μινωικού πολιτισμού Πίτερ Γουόρεν είχε εντοπίσει στην Κνωσό οστά παιδιών με ίχνη μαχαιριού επάνω τους – εύρημα που είχε ερμηνεύσει ως «καννιβαλισμό». Την ίδια περίοδο ο αείμνηστος αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης είχε εντοπίσει κι αυτός στις Αρχάνες τα οστά ενός νεαρού άνδρα σκοτωμένου με μαχαίρι, κάτι που ερμήνευσε ως τελετουργική θυσία. Αμφότεροι οι ερευνητές λοιδορήθηκαν τότε ως «υβριστές» της ανωτερότητας της ελληνικής φυλής με αποτέλεσμα δεκαετίες αργότερα –ακόμη και σήμερα– οι επιστήμονες να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί σε ανάλογες ερμηνείες και συμπεράσματα.

Όμως, η αρχαιολόγος-ανασκαφέας, τα τελευταία δέκα χρόνια, της αρχαίας Κυδωνίας, Μαρία Ανδρεαδάκη -Βλαζάκη, είναι σαφής: «Δεν μπορούμε εδώ να αποφύγουμε την αναφορά σε ανθρωποθυσία στη μινωική Κρήτη. Η ανεύρεση των οστών της νεαρής γυναίκας, η μελέτη, η συρραφή τους στο κρανίο και οι παρατηρήσεις για το διαμελισμό τους με αιχμηρό αντικείμενο στις “ραφές” του, σε σύνδεση με τελετουργικές πράξεις, δεν πρέπει να μας παραξενεύει, καθόσον η ελληνική μυθολογία έχει άφθονα παραδείγματα εξαγνιστικών θυσιών παρθένων σε μια προσπάθεια της κοινωνίας να αντιμετωπίσει μεγάλη συμφορά σε περιόδους λιμών ή άλλων εξαιρετικών περιστάσεων, και συχνά πριν απο μια πολεμική σύρραξη.

Οι μύθοι παρθένων στο ρόλο εξιλαστήριου θύματος, που ίσως ανάγονται στα μυκηναϊκά χρόνια, παρουσιάζονται ως πράξεις βαθιάς υποταγής και ευλάβειας στο θείο, ως πράξεις δέους και εξαγνισμού, ως είδος διαπραγμάτευσης με τις υπέρτατες δυνάμεις και όχι ως αγριες και αδίστακτες σφαγές» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη.

«Τελετουργική θυσία στο ανακτορικό κέντρο της Κυδωνίας των μυκηναϊκών χρόνων» ήταν το θέμα της διάλεξης που έδωσε το βράδυ της περασμένης Τετάρτης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, η κα Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, η οποία μπορεί να βρέθηκε στη Βόρεια Ελλάδα με την ιδιότητα της γενικού γραμματέως του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, επέλεξε όμως την πάγια και διαχρονική της επιστημονική ιδιότητα για την άκρως ενδιαφέρουσα διάλεξη που παρακολούθησαν κυρίως συνάδελφοί της, αρχαιολόγοι, και καθηγητές του ΑΠΘ, στις διευκρινιστικές ερωτήσεις των οποίων κλήθηκε να απαντήσει στο τέλος της.

Πώς έγινε η θυσία; Πρώτα επήλθε η θανάτωση της γυναίκας και μετά ο τεμαχισμός; Τα οστά της ανθρώπινης κεφαλής βρέθηκαν στον ίδιο χώρο (θυσιαστήριο;) μαζί με τα οστά των θυσιασθέντων ζώων; Είναι τελικά η πρώτη επιβεβαιωμένη ανθρωποθυσία στον μυκηναϊκό χώρο;

Η κα Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, αν και σαφής, δεν υπήρξε ενθουσιώδης στις απαντήσεις της. Προτιμά να μιλά αναλυτικά για τις δύο ακόμη πινακίδες με κείμενα Γραμμικής Β που εντοπίστηκαν στο νοτιοδυτικό άκρο της ανασκαφής της οδού Κατρέ, για τη μοναδική στη μινωική τέχνη σφραγίδα του «Δεσπότη Θηρών» (1420-1400 π.Χ.), στην οποία απεικονίζεται ένας νέος όρθιος άνδρας με την πόλη κάτω από τα πόδια του, για τα πέντε ζεύγη κεράτων αιγάγρων και τα τέσσερα αγγεία, τυπικά δείγματα εργαστηρίων της Κυδωνίας που χρονολογήθηκαν στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα π.Χ., για τις αιματηρές και αναίμακτες θυσίες στην περιοχή και το τελετουργικό τους, για τις αποθέσεις οστών, το Αρχείον της πόλης στην είσοδο των ανακτόρων, το μέγεθος του σεισμού (6,5-7,5 Ρίχτερ), για την «άγευστον» – το μη βρώσιμο της θυσίας.

Το κρανίο ενός νεαρού κοριτσιού βρέθηκε ανάμεσα στα κρανία των ζώων, αλλά όχι ολόκληρο [Φωτ: Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη μέσω ΑΠΕ-ΜΠΕ (ANA-MPA)]

«Είναι λογικό μετά το σεισμό να έρθουν οι ίδιοι άνθρωποι, να απομακρύνουν τα κομμάτια του σπασμένου δαπέδου και στην ίδια την αυλή των τελετών να κάνουν μια μακάβρια θυσία. Μια θυσία στις χθόνιες δυνάμεις για να τους προστατεύσουν και να τους απομακρύνουν από το κακό. Η θυσία αυτή αποτελείτο από μέλη ζώων και μια ανθρώπινη ζωή. Πρόσφεραν στους χθόνιους μια γυναίκα. Και μάλιστα για να μην καταναλωθούν από κανέναν, τεμάχισαν τα μέλη των σφαγίων, τα σκέπασαν με πέτρες και πλάκες (ίσως συνήθεια της εποχής – ειδικά στις θυσίες στους χθόνιους θεούς)» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αρχαιολόγος.

«Στο ανατολικό τμήμα, κάτω από τους τοποθετημένους λίθους, αποκαλύφθηκε αυτό που αναμέναμε: το κρανίο της νεαρής κοπέλας ανάμεσα σε κρανία ζώων, όχι όμως ακέραιο. Ήταν διαμελισμένο, όπως όλα τα υπόλοιπα οστά. Ανοιγμένο ακριβώς από τις ραφές, αφού προηγήθηκε κόψιμο με ξίφος στο δεξί βρεγματικό και το ινιακό οστό, και διασκορπισμένο ανάμεσα σε κρανία ζώων (τουλάχιστον δύο αιγών και ενός χοίρου). Είναι αλήθεια....Το ανθρώπινο κρανίο είχε διαμελιστεί, ίσως και το υπόλοιπο σώμα και κατά τον ίδιο τρόπο με των ζώων. Τα δύο βρεγματικά οστά, το ινιακό και το μετωπιαίο που έχουν έρθει στο φως δεν είναι κομματιασμένα, αλλά ανοιγμένα από τις φυσικές τους ραφές και διασκορπισμένα. Κοντά τους και η δεξιά κάτω σιαγόνα. Η εικόνα σοκάρει» τόνισε στη διάρκεια της εισήγησής της στην κατάμεστη αίθουσα «Μανόλης Ανδρόνικος» του Μουσείου η ομιλήτρια.

Το κρανίο ενός νεαρού κοριτσιού βρέθηκε ανάμεσα στα κρανία των ζώων, αλλά όχι ολόκληρο   [Φωτ: Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκι μέσω ΑΠΕ-ΜΠΕ (ANA-MPA)]

«Από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν δίνεται η εντύπωση ότι τρία επεισόδια έλαβαν χώρα τις τελευταίες μέρες ζωής στην αυλή:

1. Προηγήθηκε σεισμική δόνηση και ακολούθησε πυρκαγιά που κατέκαυσε τα πάντα.

2. Στα σημεία του δαπέδου αφαιρέθηκαν ανυψωμένα τμήματα και εδώ ακριβώς έγινε η απόθεση μετά την ύστατη θυσία που αποτελείτο από τη νεαρή γυναίκα, 43 αιγοπρόβατα και αίγαγρους, 4 χοίρους και ένα βόδι, ως επιστέγασμα της ανθρώπινης αγωνίας και δεισιδαιμονίας της εποχής, προκειμένουν να εξευμενιστούν οι δαίμονες και οι χθόνιες δυνάμεις και θεότητες.

3. Μετά την απόθεση των σφαγίων σημειώθηκε μεγάλος μετασεισμός που κατέστρεψε ό,τι είχε απομείνει όρθιο, χωρίς να συνοδεύεται από πυρκαγιά, γι’ αυτό και τα οστά δεν παρουσιάζουν ίχνη καύσης. Το τελευταίο αυτό σεισμικό επεισόδιο οδήγησε στην ολοκληρωτική καταστροφή σφραγίζοντας όλη τη γκρεμισμένη εγκατάσταση και διατηρώντας έτσι παγωμένη μέχρι τις μέρες μας τη στιγμή αυτή, την οποία εμείς μοιραία διαταράξαμε» τόνισε η κα Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, υπενθυμίζοντας στους συναδέλφους της πως «μια ανασκαφή είναι “καταστροφή”, λέμε οι αρχαιολόγοι και ίσως δεν έχουμε πάντα “άδικο…”».


 Πηγή:

  •  ΑΠΕ-ΜΠΕ (Β. Χαρισοπούλου).
  • http://www.archaiologia.gr/

Πάλι οικάζουν για ανθρωποθυσία στην αρχαία Κυδωνία το 1280 π.Χ


Η θυσία της Ιφιγένειας πιθανώς και να μην ήταν ένας απλός μύθος, αλλά να βασιζόταν στην πραγματικότητα. Ενα εύρημα στην αρχαία Κυδωνία, εύρημα του 13ου αιώνα π.Χ., οδηγεί κατά πάσα πιθανότητα σε ανθρωποθυσία. Γυναικεία οστά είχαν αποτεθεί όπως και τα οστά σφαγίων που βρίσκονταν μαζί, κάτι που έκανε τους ανασκαφείς να το σημειώσουν με έμφαση.
«Θεωρούμε ότι πρόκειται για μια τελετή με θυσίες ζώων και μιας γυναίκας, τα οστά των οποίων βρέθηκαν διαμελισμένα κάτω από πέτρες. Ακόμα δεν έχουμε καταλήξει στα τελικά συμπεράσματα γιατί χρειάζεται πολύ προσεκτική μελέτη των οστών, καθώς τα τελευταία ευρήματα, όπως το κρανίο της κοπέλας που ανασυνθέτουμε τώρα, προέκυψαν πολύ πρόσφατα.
-Υποθέσεις Ανάλογες υποθέσεις για ανθρωποθυσία έχουν γίνει από τον Γιάννη Σακελλαράκη, για την ανασκαφή στα Ανεμόσπηλια και από τον καθηγητή Πίτερ Γουόρεν για την Κνωσό, ο οποίος μίλησε για
κανιβαλισμό. Ο Παυσανίας αναφέρει πως ανθρωποθυσίες γίνονταν και στον βωμό του Διός στο Λύκαιον Ορος, αλλά αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί ανασκαφικά.



Δεξιά- Με φανερά τα ίχνη της πυρκαγιάς, ο αρχαιολογικός χώρος του μινωικού ανακτόρου των Χανίων στο τμήμα που ανασκάπτεται

Η συστηματική ανασκαφή γίνεται στην οδό Κατρέ στον λόφο Καστέλλι της πόλης των Χανίων, δίπλα στα τείχη της κλασικής Κυδωνίας. Οι τελευταίες δύο περίοδοι έδωσαν πολύ σημαντικές πληροφορίες για το μινωικό ανακτορικό κέντρο των Χανίων κατά την τελική ανακτορική περίοδο (14ο-13ο αι. π.Χ.). Στα χρόνια αυτά οι Μυκηναίοι είχαν πλέον εγκατασταθεί στην Κρήτη.

Οι πρόσφατες ανασκαφές αποκαλύπτουν την περιοχή της δυτικής εισόδου στην ανακτορική εγκατάσταση της Κυδωνίας, όπως αυτή ήταν διαμορφωμένη στα μυκηναϊκά χρόνια. Πολύ εκτεταμένος εξωτερικός αύλειος χώρος εντοπίστηκε στη ΝΔ άκρη του λόφου. Εχει ένα ιδιαίτερα επιμελημένο δάπεδο από κονίαμα πάχους 5 εκατοστών, κάτι που υποδηλώνει «εντυπωσιακό έργο» κατά την κ. Βλαζάκη.

Στη ΒΔ άκρη του ανεσκαμμένου χώρου, μεγάλοι, πεσμένοι, καλοδουλεμένοι λίθοι, εκτεταμένες μάζες καμένων πλίνθων και η λίθινη βάση ενός κίονα (που ήταν ξύλινος και δεν έχει σωθεί) υπονοούν παρακείμενο σημαντικό οικοδόμημα της τελικής ανακτορικής περιόδου (13ος αιώνας π.Χ.).

Στον αύλειο χώρο εντοπίστηκε και υπαίθριος βωμός, ορθογώνιος, με επιμελημένη, τοιχογραφημένη κατασκευή. Φαίνεται ότι διεξάγονταν θυσίες αιματηρές και αναίμακτες που ακολουθούσαν συγκεκριμένο τελετουργικό, όπως υποδηλώνουν όχι μόνο οι καμένοι καρποί και τα πολυάριθμα άκαυτα οστά ζώων (αιγοπροβάτων και αιγάγρων κυρίως, ενός χοίρου και δύο βοοειδών, προς το παρόν) αλλά κυρίως ο ξεχωριστός τρόπος απόθεσής τους.

Το πιο αξιοσημείωτο γεγονός είναι η ανεύρεση και ανθρώπινων οστών -που ανήκουν σε μία μόνο νεαρή γυναίκα-, τα οποία έχουν αποτεθεί όπως ακριβώς και τα σφάγια των ζώων.

Η κ. Βλαζάκη αναφέρει πως η φωτιά δεν έκαψε τα οστά, κάτι που σημαίνει πως η τελετουργία -όποια και αν ήταν αυτή- ολοκληρώθηκε πριν από την πυρκαγιά. Ενδεχομένως έγινε για λόγους εξευμενισμού, ίσως όμως και να ήταν τυχαίο γεγονός. Τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί αν δεν ολοκληρωθούν οι έρευνες.

Με την κ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη και τη συνεργάτιδά της αρχαιολόγο κ. Ευτυχία Πρωτοπαπαδάκη συνεργάζονται η ανθρωπολόγος δρ Τίνα McGeorge, η αρχαιοβοτανολόγος δρ Ανάγια Σαρπάκη και η ζωοαρχαιολόγος δρ Δήμητρα Μυλωνά. Τον τελετουργικό χαρακτήρα του ανασκαπτόμενου χώρου ενισχύουν και τα ευρήματα των μεταγενέστερων περιόδων (12ου και 8ου αι. π.Χ.).

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο στρώμα καταστροφής της αυλής βρέθηκε πεσμένο τμήμα πήλινης πινακίδας Γραμμικής Β’ γραφής, με αναφορά σε ανδρικό κύριο όνομα. Ενα μικρότερο τμήμα πινακίδας Γραμμικής Α’ γραφής με κατάλογο προϊόντων καθώς και ένα πήλινο ενεπίγραφο δισκίο προέρχονται από την ψηλότερη επίχωση του χώρου και συνδέονται άμεσα με τον χαρακτήρα του κατά την προηγούμενη νεο ανακτορική περίοδο (17ος-15ος αι. π.Χ.).


ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ...ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ   ....  ΙΣΩΣ Ο  ΣΕΙΣΜΟΣ ΔΙΕΛΥΣΕ  ΤΟ ΚΡΑΝΙΟ 
Τον Οκτώβριο 2014 , οπότε θα συμμετάσχουμε στο συνέδριο που θα γίνει στο Μιλάνο και θα έχει ως θέμα τις ανθρωποθυσίες. Εκεί το εύρημα των Χανίων θα αποτελεί την κύρια ομιλία», δηλώνει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων η Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη, διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ανασκαφέας του εντυπωσιακού ευρήματος στον λόφο Καστέλι των Χανίων, θέση που μαζί με τη γειτονική συνοικία Σπλάντζια αντιπροσωπεύουν όλες τις χρονολογικές φάσεις του μινωικού πολιτισμού. Εκεί ανακαλύπτεται και το σημαντικότερο μινωικό ανακτορικό κέντρο της δυτικής Κρήτης.




«Τα Χανιά είναι μια σύγχρονη πόλη, χτισμένη πάνω σε μινωικό ανακτορικό κέντρο, εφάμιλλο της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου. Το κέντρο όμως αυτό δεν μπορεί να αναδειχτεί, όπως συμβαίνει με τα υπόλοιπα ανάκτορα που βρίσκονται σε ελεύθερους χώρους. Ωστόσο, έχει κι αυτό τη γοητεία του», συμπληρώνει για τα Χανιά, μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης, ο αστικός ιστός της οποίας ξεκινάει ήδη από την 4η χιλιετία π. Χ. «Οι αρχαιότητες των Χανίων είναι γνωστές σε εμάς τους Κρητικούς, όχι όμως και στον πολύ τον κόσμο. Ξεκίνησαν να βλέπουν το φως κυρίως μετά τα μέσα του 20ού αιώνα και ειδικά προς τις τελευταίες δεκαετίες, με τη στενή παρακολούθηση όλων των εκσκαφών και των δημοτικών έργων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Μάλιστα, σε ένα από αυτά τα έργα βρέθηκαν πινακίδες Γραμμικής Β γραφής με αναφορές στον Δία και στον Διόνυσο, που πιστοποίησαν για πρώτη φορά τη λατρεία του Διονύσου στη μινωική Ελλάδα», εξηγεί.


Στοιχεία για τα παραπάνω, καθώς και όλα τα άλλα θαυμαστά που κρύβει η γη των Χανίων, έδωσε η ίδια πρόσφατα με τη διάλεξή της «Τα Χανιά στα Μινωικά Χρόνια», που πραγματοποιήθηκε στον Σύλλογο των Ελλήνων Αρχαιολόγων. Όπως αναφέρθηκε, η εύρεση των οστών, ανθρωπίνων και μη, σε τμήμα εξωτερικής αυλής, που από ό,τι φαίνεται γειτνίαζε με ανακτορικό συγκρότημα της Κυδωνίας στη μορφή που είχε στη μυκηναϊκή περίοδο (1375-1200 π.Χ.), ήταν από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές της συστηματικής ανασκαφής, η οποία συνεχίζεται από το 2005 από την ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με το Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και το Ινστιτούτο της Δανίας.


Τα σημαντικότερα ευρήματα ήλθαν στο φως μόλις στην ανασκαφή του 2012, όταν οι έρευνες προχώρησαν και σε ανεξερεύνητες περιοχές. «Σιγά-σιγά άρχισαν να αποκαλύπτονται οι πρώτοι λίθοι σε δύο μεγάλες συστάδες που υποδήλωναν την ύπαρξη οστών από κάτω. Με την αφαίρεσή τους, εμφανίστηκαν τα πρώτα οστά σε πυκνή συγκέντρωση, γεγονός που σήμαινε ότι βρισκόμαστε στην καρδιά της απόθεσης. Αρχικά στο δυτικό τμήμα ήρθαν στο φως πολλά οστά από αίγαγρους, νεαρούς χοίρους, αιγοπρόβατα και αγελάδα. Στο ανατολικό τμήμα, κάτω από τους τοποθετημένους λίθους, αποκαλύφθηκε αυτό που αναμέναμε, χωρίς να το πιστεύουμε ότι πράγματι θα το βρούμε: το κρανίο της νεαρής κοπέλας, ανάμεσα σε κρανία ζώων, όχι όμως ακέραιο. Ήταν διαμελισμένο όπως όλα τα υπόλοιπα οστά: ανοιγμένο ακριβώς από τις ραφές, με ισχυρό χτύπημα στο μέτωπο και διασκορπισμένο», σημείωσε η κ. Βλαζάκη.

Η ίδια θεωρεί ότι το εύρημα δεν πρέπει να μας παραξενεύει. «Η ελληνική μυθολογία διαθέτει πολλά παραδείγματα εξαγνιστικών θυσιών παρθένων, σε μια προσπάθεια της κοινωνίας να αντιμετωπίσει μεγάλη συμφορά, σε περιόδους λοιμών και λιμών ή πριν από μία πολεμική σύρραξη», επισημαίνει. Σύμφωνα μάλιστα με τον τοπικό μύθο, το ίδιο συνέβη και στην κόρη του ιδρυτή της πόλης Κύδωνα, την Ευλιμένη, η οποία θυσιάστηκε ως παρθένα στους ήρωες της χώρας.

Όσο για την πρώτη «ανάγνωση» του ευρήματος, η ανασκαφέας επιχειρεί μια ερμηνεία, γνωρίζοντας καλά, όπως λέει, ότι μπορεί να διαψευστεί, όπως συμβαίνει συχνά στην αρχαιολογική επιστήμη. «Η εκτεταμένη καταστροφή που παρατηρείται σε κρητικές θέσεις την ίδια ακριβώς εποχή, συνδέεται συχνά με ισχυρό σεισμό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα εμφανή ίχνη ενός μεγάλου σεισμού, που κατέστρεψε και έκαψε το ανακτορικό συγκρότημα αλλά και που ταυτόχρονα διέσωσε μέχρι σήμερα τις αρχαιότητες, φαίνεται να συνδέονται με τελετουργίες προς τους χθόνιους θεούς σε μια προσπάθεια να τους εξευμενίσουν και να προλάβουν το κακό για το οποίο είχαν προμηνύματα, αλλά που δεν το απέφυγαν τελικά», καταλήγει.

Τα Μινωικά ιερά στα Ανεμόσπηλια και στην Ψηλή Κορυφή του όρους Γιούχτας



Αναπαράσταση σε 3Δ του ιερού της Ανεμόσπηλιας (από Π.Κρουκλίδης)

Στη θέση Ανεμόσπηλια , σε υψόμετρο 440μ. στη βόρεια πλαγιά του όρους Γιούχτας, βρέθηκε το 1979 από τους Γ. και Ε. Σακελλαράκη ένα τριμερές ιερό της μινωικής Κρήτης, το οποίο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους των Αρχανών.
Από το διώροφο αυτό κτίριο της εποχής των πρώτων ανακτόρων (17ο αιώνα π.Χ.), που καταστράφηκε από σεισμό λίγες δεκαετίες αργότερα, έχουν ανασκαφεί μέχρι στιγμής τέσσερις χώροι. Στο προθάλαμο του ναού βρέθηκε πλήθος σκευών, 150 περίπου αγγεία διαφόρων σχημάτων ενώ το κεντρικό δωμάτιο ήταν γεμάτο από τα μεγαλύτερα σκεύη του ναού, αγγεία και πιθάρια ενώ στο ανατολικό δωμάτιο, όπου γίνονταν οι αναίμακτες τελετουργίες, υπάρχει πλήθος
αντικειμένων καθώς και ένας κτιστός βαθμιδωτός βωμός πάνω στον οποίο ήταν τοποθετημένα όλα τα λατρευτικά σκεύη.

Κάτοψη του ιερού . (από Π.Κρουκλίδης)

 Οι αιματηρές θυσίες γίνονταν στο δυτικό δωμάτιο του ναού, το οποίο ήταν και φτωχότερο σε ευρήματα. Η σημαντικότερη όμως ανακάλυψη που προκύπτει από την ανασκαφή του ναού, είναι η ύπαρξη τεσσάρων ανθρωπίνων σκελετών. Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες οι τρεις από αυτούς ( μία εκ των οποίων γυναίκα) σκοτώθηκαν από την πτώση λίθων και ξύλων της στέγης και από ταυτόχρονη πυρκαγιά. Ο τέταρτος όμως νεκρός παρουσιάζει σημαντικές διαφορές καθώς δεν βρέθηκε στο έδαφος αλλά πάνω σε τραπεζοειδή κατασκευή και σε ειδική στάση ενώ πάνω στο σώμα του βρέθηκε ένα μοναδικό χάλκινο όπλο σαν μαχαίρι.
Τομή αναπαράστασης του ιερού στα Ανεμοσπήλια (από Π.Κρουκλίδης)
Σύμφωνα με την γνώμη ανθρωπολόγων και ιατροδικαστών, ο άνδρας αυτός ενδέχεται να υπήρξε θύμα ανθρωποθυσίας. Ασφαλώς η ανθρωποθυσία των Αρχανών είναι μια σπάνια τελετουργία, που έγινε υπό ακραίες συνθήκες, γι’ αυτό ακριβώς το λόγο και δεν ανατρέπει την γνωστή εικόνα της ηρεμίας και της τάξης στη μινωική Κρήτη. Ο ναός της Ανεμόσπηλιας βρίσκεται στο βόρειο άκρο του όρους Γιούχτας , με θέα αρόσιμη γη και το σύγχρονο Ηράκλειο, με ανεμπόδιστη θέα τόσο προς τα ανατολικά και τα δυτικά.



 Ο χώρος ανασκάφηκε από τους Γ. και Ε. Σακελλαράκη, και λόγω του μικρού μεγέθους της, κατέληξε να είναι μια από τις πιο σημαντικές ανασκαφές που έλαβαν χώρα στην Κρήτη. Ο ναός είναι ασυνήθιστος για μια μινωική τοποθεσία στο ότι, είναι πιο συμμετρικός και λιγότερο λαβυρινθώδης από τα περισσότερα μινωικά ερείπια. Ο απλός σχεδιασμός του αποτελείται από τρεις ορθογώνιες αίθουσες σε σειρά, και ένα διάδρομο ή προθάλαμο διατρέχει όλο το μήκος από τα τρία δωμάτια στα βόρεια του κτιρίου. Δεν υπάρχει άλλο παράδειγμα ενός τέτοιου κτιρίου από τη Μινωική-Μυκηναϊκή περίοδο.

Γραφική αναπαράσταση (κατά SHAW και ΣΑΚΕΛΛΑΡΑΚΗ)



Ο ναός καταστράφηκε στις αρχές του 17ου αιώνα π.Χ., δείγματα της ΜΜ ΙΙ και MM κεραμικής ΙΙΙ Α βρέθηκαν στο ναό. Είναι  σχεδόν βέβαιο ότι καταστράφηκε από σεισμό, μετά τον οποίο οι φανοί που υπήρχαν  στο εσωτερικό του ιερού έγιναν αιτία να καεί ό, τι ήταν εύφλεκτο.

Περαιτέρω στοιχεία για έναν σεισμό που έγινε  προέρχονται από το σκελετό ενός άνδρα που βρέθηκε στον προθάλαμο. Κρατούσε ένα βάζο, που πιθανώς περιέχει  αίμα , κάτι που έμοιαζε με εκείνη την τοιχογραφία  που μπορεί  να δει κανείς στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας, στην οποία το αίμα ενός ταύρου στάζει εν θυσία.


Η θέση του σώματος υποδηλώνει ότι το άτομο που έτρεχε να βγει από το κτίριο όταν αυτό κατέρρευσε και το σκότωσε -αυτόν ή αυτήν.
 Ο προθάλαμος ήταν ο τόπος όπου η προετοιμασία τις τελετουργικής πράξης που  θα πραγματοποιείτο. Ανάμεσα στα ευρήματα που ήταν εδώ βρέθηκαν ,αγγεία, πιθάρια, γουδί και γουδοχέρι και τρίποδες κατσαρόλες. στα πιθάρια που υπήρχαν θα αποθηκεύονταν διάφορα τρόφιμα αλλά και υφάσματα.
Η κεντρική αίθουσα ήταν γεμάτη από μεγάλα σκεύη, σχεδόν όλο το πάτωμα ήταν καλυμμένο με αγγεία. Κατά μήκος του νότιου τοίχου υπήρχε ένας πάγκος που μπορεί να έχει  χρησιμοποιηθεί τόσο για συνεδρίαση αλλά  και για τη διάθεσή λατρευτικών αντικείμενων.


Το πιο ενδιαφέρον εύρημα εδώ ήταν ένα ζευγάρι από υψηλότερα-σε φυσικό μέγεθος πήλινα πόδια και τέφρα από ένα καμένο ξύλινο αντικείμενο. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι υπήρξε αρχικά ένα μεγάλο άγαλμα εδώ. Το σώμα θα ήταν φτιαγμένα από ξύλο και σχισμένο σε δύο μπαστούνια στο πάνω μέρος των ποδιών που καλύπτονταν με πηλό. Το σώμα του αγάλματος πρέπει  ήταν ντυμένοι με κάποιο υλικό και τα πόδια δεν θα ήταν ορατά. Είναι πιθανό ότι το άγαλμα αρχικά ευρισκόμενο σκοπίμως στον πάγκο ακριβώς  δίπλα σε συστάδα των γυμνών βράχων που υπήρχε και ενωνόταν με το  κτήριο, δήλωνε ότι αυτά αποτελούν «ιερή γη».


Η ανατολική αίθουσα ήταν όταν κάποια αναίμακτη τελετή ελάμβανε χώρα. Κατά μήκος του νότιου τοίχου υπήρχε ένας βωμός. Τα ευρήματα εδώ ήταν μικρότερα σε μέγεθος σε σχέση με την κεντρική αίθουσα και περιλάμβανε δύο μικρά κουτιά χάλκινα ,παρόμοια στο σχεδιασμό με άλλα που βρέθηκαν στις Μυκήνες και στην Μυκηναϊκή βασιλική ταφή στο θολωτό τάφο Α στο νεκροταφείο Φουρνί κοντά στις Αρχάνες.

Μεγάλα κύπελλα υπερείχαν στον βωμό και είναι γνωστό ότι αυτά θα είχαν χρησιμοποιηθεί για την προσφορά των αγροτικών προϊόντων -, καλλιέργειες φρούτων, λαχανικών, κρασιού και λαδιού. Το δυτικό δωμάτιο είναι, από πολλές απόψεις, το  πιο ενδιαφέρων. Πρώτα απ 'όλα, σε αντίθεση με τις άλλες δύο αίθουσες, η είσοδος δεν είναι στο κέντρο του τοίχου, αλλά προς τα ανατολικά γι' αυτό είναι έξω από την ευθυγράμμιση με την είσοδο στον προθάλαμο.
Έχει υποστηριχθεί ότι ο νεαρός άνδρας είχε θυσιαστεί και το αίμα ήταν αποστραγγισμένο από το σώμα του.Σχέδιο - Παν. Κρουκλίδης Αρχιτέκτων, γραφίστας και εικονογράφος στο Mandarino Blu καθ. στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας-Εικονογράφος και γραφίστας στο Ingeos S.r.l



Αυτό το δωμάτιο είχε χρησιμοποιηθεί για τις θυσίες αίματος. Μοναδική στην Κρήτη, τρεις σκελετοί βρέθηκαν σε ένα δωμάτιο. Δύο από αυτούς τους ανθρώπους, έναν άνδρα και μια γυναίκας, δείχνει ότι  σκοτώθηκαν από τον σεισμό και την πυρκαγιά που προέκυψε.
 Ένας άλλος αρσενικός σκελετός βρέθηκε επίσης στο δωμάτιο. Αυτό το σώμα βρέθηκε ξαπλωμένο στο βωμό. Ένα μαχαίρι στηρίζεται πάνω στο σκελετό. Τα πόδια ήταν δεμένα και έχει υποστηριχθεί ότι ο νεαρός άνδρας είχε θυσιαστεί και το αίμα ήταν αποστραγγισμένο από το σώμα του.
Αν ναι, θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν το αίμα του αυτό που υπήρχε στο δοχείο που  βρέθηκε  στο προθάλαμο δίπλα με τον άλλο σκελετό.
 Είναι πολύ πιθανό ότι τα  κανονικά θύματα της θυσίας θα ήταν ταύροι, αλλά στο πρόσωπο της σεισμικής δραστηριότητας, η οποία απείλησε το σύνολο της κοινότητας, μπορεί να έχει θεωρηθεί αναγκαίο να γίνει μια ανθρώπινη θυσία.
Η λεπτομερής περιγραφή των ανασκαφών  και οι ανακαλύψεις στην Ανεμόσπηλια μπορούν να βρεθούν στο βιβλίο για τις Αρχάνες από τους  Γ. και E. Σακελλαράκη, που δημοσιεύθηκε από την Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1991.(δείτε παρακάτω αναφορές του Γ. Σακελλαράκη για το θέμα.)  Ο χώρος είναι περιφραγμένος μέσα και γενικά δεν είναι προσιτός  για το κοινό.





ΤΟ ΙΕΡΟ ΚΟΡΥΦΗΣ ΣΤΟΝ ΓΙΟΥΧΤΑ
Απόδοση- Παν. Κρουκλίδης

 Το αρχικά υπαίθριο άδυτο στον Γιούχτα (Ψηλή Κορυφή) φαίνεται το αρχαιότερο μεταξύ των μέγιστων αδύτων, με ευρήματα  από την πρόωρη Μινωική περίοδο . Σε αυτές τις πρώτες εποχές  πιθανό αντιπροσώπευσε μια λατρευτική αναφορά για τις αγροτικές και  ποιμενικές κοινότητες της περιοχής .

Κάτοψη-Απόδοση- Παν. Κρουκλίδης

Αλλά ενδιαφερόμαστε εδώ ειδικά για τη φάση της Πρωτοανακτορικής  , όταν παρεμβάλλεται στο σύνθετο θρησκευτικό κόσμο της κοινωνίας της Μινωικής περιόδου στην Κρήτη που συνδέεται με τα παλάτια, σε αυτήν την περίπτωση με το παλάτι της Κνωσού  .
Αμεσότερα συνδέθηκε με το κοντινότερο κέντρο στις Αρχάνες και, για μια συνοπτική περίοδο, με το προηγουμένως αναφερθέν άδυτο στα Ανεμοσπήλια.
Απόδοση- Παν. Κρουκλίδης

Δύο είναι οι περίοδοι των ανασκαφών αυτού του ευρέος και ποικιλόμορφου  Αδύτου: η αρχική ανακάλυψη από τον Evans το 1909 και οι νέες ανασκαφές από το 1974 από την Αλεξάνδρα Καρέτσου, με την υποστήριξη της Αρχαιολογίας της Πόλεως των  Αθηνών, η οποία, με τη μάζα των νέων στοιχείων, τροποποίησε προηγούμενες απόψεις του Evans περί του  Αδύτου.
Οι ανασκαφές έσκαψαν το επίπεδο σε στρώμα βράχου έχουν δείξει ότι το άδυτο της Πρωτοανακτορικής l περιόδου κάλυψε ήδη μια περιοχή τουλάχιστον περίπου. 200 x 100 μ. Πολύ ενδιαφέροντα είναι τα συγκριτικά σχέδια των δύο ανασκαφών που διαμορφώνονται σε μια νέα επεξηγηματικότερη εικόνα ,που προσαρμόζονται από την Καρέτσου -(KARETSOU 1985).
Η λάρνακα περιλαμβάνει έναν ιερό περίβολο το Τέμενος  και μια περιοχή σε τρία επίπεδα με τα δωμάτια των οποίων αριθμός και το μέγεθος ποικίλλει αναλόγως της χρήσης  εγκαίρως - χρησιμοποιημένος και για τη πρακτική της ιεροτελεστίας  και για την κατοικία ιερέων.

Προτεινόμενο εδώ ένα αναθεωρημένο σκίτσο της περιοχής ,υπογραμμίζοντας εντούτοις πόσες δομές - που περιλαμβάνουν επίσης εκείνες που ανήκουν στην Νεοανακτορική περίοδο - έχουν αλλάξει την πτυχή τους εγκαίρως και πώς οι διαφορετικές ερμηνείες έχουν δοθεί για ολόκληρο το συγκρότημα. Αρχικά το θυσιαστήριο ήταν αποτελούμενο από τρία/τέσσερα δωμάτια, κατά τη διάρκεια της μέσης φάσης Mινωική ΙΙΙ Α,Β  το άδυτο επεκτάθηκε σε πέντε/έξι δωμάτια, τα οποία ήταν  κατασκευασμένα με μεγάλους εντυπωσιακούς λίθους. Το σκίτσο που περιγράφεται μαζί με το διαμορφούμενο γραφικό σχέδιο στον υπολογιστή είναι βασισμένος σε αυτό το τελευταίο σχέδιο.
Απόδοση- Παν. Κρουκλίδης

Εν πάση περιπτώσει, τα δωμάτια που διαμορφώνουν το συγκρότημα στο ανατολικό πεζούλι ΙΙ, από τον  Νότο στο Βορρά, δεν ήταν κεντρικά στη λατρεία που λειτουργούσε  συνήθως στη λάρνακα. Ο πυρήνας του υπαίθριου αδύτου παραμένει πάντα σε αυτό το ανώτερο μέρος, η σύσταση από δύο διαδρόμους και  τα πεζούλια, ήταν ενεργά από την πρώτη φάση της ζωής αυτής της ιερής περιοχής μέχρι την τελευταία μινωική περίοδο.
Απόδοση- Παν. Κρουκλίδης


Εδώ η πλειοψηφία των αντικειμένων ανακτήθηκαν, και ιδιαίτερα γύρω από το «βωμό τέφρας», μια δομή, που στηρίχτηκε ,βασίστηκε η κατασκευή της στην άκρη σε μια από διάφορες σχισμές που υπάρχουν στην κορυφή του βουνού Το σημαντικότερο χάσμα στο στρώμα βράχου έχει ένα βάθος πάνω από δέκα μέτρα. Οι διπλός-πέλεκυς εκ  χαλκού και άλλα ειδώλια που βρέθηκαν  δείχνουν ότι εκεί μέσα είχαν προσδώσει  τον ιερό χαρακτήρα αυτής της ρωγμής το οποίο έχει υποτεθεί ότι  να είναι η είσοδος στον Κάτω κοσμο (KARETSOU 1981:153).

Παρουσιάζουμε για πρώτη φορά μια σφραγίδα που βρέθηκε  σε αυτό το μέγιστο άδυτο, το οποίο η Αλεξάνδρα Καρέτσου  και ένας από τους συντάκτες δημοσιεύουν τελικά (KARETSOU, JASINK 2013) είναι μια ιερογλυφική σφραγίδα με μερικά σύμβολα που ερμηνεύουμε ως σημάδια χειρογράφων, των οποίων θέση στο μουσείο Ηρακλείου είναι προς το παρόν αδύνατη να βρεθεί, και είναι ορατή μόνο στις φωτογραφίες και τα σχέδια του εκσκαφέα, της  Αλεξάνδρας Καρέτσου .
.
Παν. Κρουκλίδης Αρχιτέκτων, γραφίστας και εικονογράφος στο Mandarino Blu καθ. στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας-Εικονογράφος και γραφίστας στο Ingeos S.r.

Αλεξάνδρα Καρέτσου ( Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Κρητολογικών Σπουδών 2004)





Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only