Καστρίτσα Ακρόπολη Ήπειρος

1

Κύρια είσοδος και λογχόσχημος πύργος

Η κύρια είσοδος των επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται στην περιοχή ανάμεσα στους δύο πύργους. Ο μνημειώδης λογχόσχημος πύργος αποκαλύφθηκε κατά τις πρόσφατες εργασίες ανάδειξης, μετά την απομάκρυνση εκτεταμένου λιθοσωρού. Διατηρείται σε ύψος 8 μ., έχει συνολικό μήκος 24 μ. και μέγιστο πάχος, στη βάση του τριγώνου, 9 μ. Στον μοναδικό αυτό πύργο, διακρίνονται τέσσερις κατασκευαστικές φάσεις, που μαρτυρούν ισάριθμες παρεμβάσεις στο οικοδομικό πρόγραμμα της οχύρωσης. Πρόκειται για έναν αρχικά ορθογώνιο, τετράπλευρο πύργο, ο οποίος στη συνέχεια ενισχύθηκε με την προσθήκη τριγωνικής απόληξης. Με τον τρόπο αυτό επιμηκύνεται η γραμμή άμυνας της πύλης Ι κατά 16 μ. Στην τοιχοποιία της προσθήκης διακρίνεται μεγαλύτερη επιμέλεια στη λάξευση της όψης. Μακροσκοπική εξέταση του συνόλου της οχύρωσης εντόπισε και σε άλλα σημεία την επιμελημένη όψη της πολυγωνικής τοιχοποιίας, γεγονός που προσανατολίζει σε μια ευρύτερη επισκευή ή σε έναν συνολικό επαναπροσδιορισμό του σχεδίου της οχύρωσης. Ο εμφανής οριζόντιος αρμός, σε ύψος 2,70 μ. από τη θεμελίωση του τείχους, μαρτυρεί μια τρίτη επισκευή καθ’ ύψος, στην οποία διατηρείται η πολυγωνική μορφή της όψης. Κατά τη Βυζαντινή, πιθανώς, περίοδο, ο πύργος μειώνεται σε πλάτος. Για την επισκευή αυτή χρησιμοποιούνται μικρότεροι λίθοι και κονίαμα.

Η ακριβής χρονολόγηση των οικοδομικών φάσεων του πύργου δεν είναι δυνατή, καθώς το τείχος εδράζεται απευθείας στον φυσικό βράχο (απουσιάζει δηλαδή η τάφρος θεμελίωσης), και οι αποθέσεις εκατέρωθεν του τείχους εντοπίστηκαν, ως επί το πλείστον, διαταραγμένες. Η λιγοστή κεραμική που συλλέχθηκε από δοκιμαστική τομή στο στρώμα καταστροφής στη βάση του πύργου, ανάγεται στα τέλη του 3ου με τις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. Παρ’ όλα αυτά, από το στρώμα καταστροφής συγκεντρώθηκε ένας μεγάλος αριθμός από σιδερένια βέλη και λίθινες σφαίρες καταπέλτη, καθώς και σιδερένιες αιχμές δοράτων. Πρόκειται για ευρήματα τα οποία αποτελούν τις απτές μαρτυρίες μιας δραματικής πολεμικής σύγκρουσης γύρω από τα τείχη της ακρόπολης. Με βάση τα δεδομένα που αναφέρθηκαν πιο πάνω, οι συγκρούσεις αυτές πιθανότατα συνδέονται με την πολιορκία και την καταστροφή της οχυρωμένης πόλης το 168/167 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Μετά την κατάληψη της πόλης, το τείχος επισκευάζεται καθ’ ύψος και η πόλη γνωρίζει νέα περίοδο ακμής, η οποία αποτυπώνεται και στην οχύρωσή της.

2

Παρατηρητήριο

Το μικρό παρατηρητήριο που τοποθετήθηκε κοντά στην είσοδο του χώρου επιτρέπει στον επισκέπτη να παρακολουθήσει την πορεία του νοτιοδυτικού σκέλους της οχύρωσης αλλά και να θαυμάσει τη θέα. Η ενημερωτική πινακίδα που έχει αναρτηθεί παρέχει πληροφορίες για την αρχαία οχύρωση.

3

Κεντρικός χώρος πληροφόρησης

Ακολουθώντας τη διαμορφωμένη διαδρομή, ο επισκέπτης φτάνει στον κεντρικό χώρο ενημέρωσης–στάσης, όπου υπάρχουν ενημερωτικές πινακίδες σχετικά με την ιστορία της ακρόπολης, τη λίμνη Παμβώτιδα και τη χλωρίδα του λόφου.

4

Κτιριακό συγκρότημα Κ

Απέναντι από το χώρο ενημέρωσης, στα βόρεια της πύλης Ι και σε επαφή με το τείχος, διατηρείται, σε επίπεδο θεμελίωσης, το κτιριακό συγκρότημα Κ. Κατά την έρευνα ήρθε στο φως εξάπλευρη πήλινη σφραγίδα (με παραστάσεις βατράχου, ανθεμίου, κανθάρου και τρινακρίας), η ύπαρξη της οποίας πιστοποιεί τη δραστηριοποίηση τεχνιτών στην περιοχή.

5

Ιερός Ναός Αγ. Αθανασίου

Σε απόσταση περίπου 100 μ. βόρεια της πύλης Ι, βρίσκεται μικρός χριστιανικός ναός αφιερωμένος στον Άγ. Αθανάσιο, ο οποίος εδράζεται πάνω στο αρχαίο τείχος. Ο ναός είχε κατασκευαστεί κατά την Οθωμανική περίοδο, αλλά κατεδαφίστηκε κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, στο πλαίσιο της οργάνωσης της τουρκικής γραμμής άμυνας της πόλης των Ιωαννίνων. Μετά την απελευθέρωση, στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και με πρωτοβουλία των κατοίκων του οικισμού της Καστρίτσας, ο ναός ανακατασκευάστηκε στην ίδια θέση. Το 2015, ο ναός ανακαινίστηκε από την Περιφέρεια Ηπείρου.

6

Καθιστικό

Ακολουθώντας τη διαδρομή που φέρει σήμανση «Προς κτιριακό συγκρότημα Γ–ΣΤ–Ζ–Η–Θ», ο επισκέπτης φτάνει σε ένα πλάτωμα με καθίσματα, το οποίο προσφέρει πανοραμική θέα του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων. Η σχετική ενημερωτική πινακίδα επισημαίνει τις αρχαιολογικές θέσεις που διακρίνονται από το σημείο. Μέχρις εδώ, η διαδρομή είναι προσβάσιμη σε άτομα με κινητικές δυσκολίες.

7

Κτιριακό συγκρότημα Γ–ΣΤ–Ζ–Η–Θ

Ακολουθώντας την κατηφορική διαδρομή, ο επισκέπτης φτάνει στο κτιριακό συγκρότημα Γ–ΣΤ–Ζ–Η–Θ, το οποίο αναπτύσσεται στη βόρεια πλευρά κεντρικής οδού που κατευθυνόταν από την πύλη II του τείχους προς το βορειότερο τμήμα της ακρόπολης. Τα κτίρια Γ, ΣΤ, Η και Ζ έχουν παρόμοιες διαστάσεις και εσωτερική διαρρύθμιση, ενώ το μεμονωμένο κτίριο Θ είχε πιθανότατα βοηθητική χρήση. Οι εξωτερικοί τοίχοι του κτιρίου Γ είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακοί καθώς σώζονται ως το ύψος των 2 μ. Από τα ευρήματα που συλλέχθηκαν μαθαίνουμε τις ασχολίες των κατοίκων τους — τα πολυάριθμα πήλινα υφαντικά βάρη αποδεικνύουν την ύπαρξη αργαλειών, ενώ η εξάπλευρη πήλινη σφραγίδα από το κτίριο Ζ υποδηλώνει την παρουσία τεχνιτών. Επίσης, τα πήλινα ειδώλια που βρέθηκαν στο κτίριο Γ είναι ενδεικτικά της άσκησης οικιακής λατρείας.

8

Κτιριακό συγκρότημα Ε

Ακολουθώντας την κατηφορική διαδρομή, ο επισκέπτης συναντά, στη δυτική πλευρά του λόφου, το κτιριακό συγκρότημα Ε, περίπου τετράγωνης κάτοψης και συνολικού εμβαδού 1.024 τ.μ. Στα νότια ορίζεται από φαρδύ δρόμο πλάτους 4,75 μ., ο οποίος το διαχωρίζει από άλλο, ανάλογων διαστάσεων, κτίριο που δεν έχει ακόμα ερευνηθεί. Αντίστοιχοι δρόμοι έχουν εντοπιστεί στη βόρεια και την ανατολική πλευρά του. Η είσοδος με επιμελώς δουλεμένο κατώφλι και πρόθυρο ανοίγει στην κεντρική, νότια, οδό. Διέθετε και δεύτερο όροφο κατά μήκος της ανατολικής πλευράς και έφερε πήλινο αρχιτεκτονικό διάκοσμο. Οι εσωτερικοί χώροι αναπτύσσονται σε δύο ανισόπεδες πτέρυγες εκατέρωθεν ενός κεντρικού διαδρόμου διαστάσεων 32×3,5 μ.

Μέχρι στιγμής η ανασκαφή έχει περιοριστεί στο νοτιοανατολικό τμήμα του κτιρίου, αποκαλύπτοντας σειρά δωματίων με επιμελημένα δάπεδα. Ψηφιδωτά δάπεδα με γεωμετρικά σχέδια καλύπτουν τα δάπεδα των χώρων VI και II, ενώ το δάπεδο και οι τοίχοι του γωνιακού χώρου Ι καλύπτονται επιμελώς από υδατοστεγές υδραυλικό κονίαμα. Στο φροντισμένο αυτό δάπεδο διαμορφώνεται μια κοιλότητα συγκέντρωσης υδάτων και μια εσοχή πιθανότατα για την τοποθέτηση λουτήρα. Υδατοστεγές κονίαμα έφεραν επίσης τα δάπεδα των χώρων III και IV αλλά, λόγω μεταγενέστερων επεμβάσεων, η αρχική χρήση τους παραμένει ασαφής.

Τη νοτιοδυτική περιοχή του συγκροτήματος καταλαμβάνει τετράγωνη δεξαμενή χωρητικότητας 85 κυβ.μ. και διαστάσεων 3,8×3,7×6 μ. Έχει δύο εσωτερικές αντηρίδες, τέσσερις κόγχες ύψους 2 μ. και είναι επιχρισμένη με υδατοστεγές κονίαμα. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η δεξαμενή στεγανοποιήθηκε περαιτέρω με εσωτερικό μανδύα και ισχυρό επίχρισμα, και απέκτησε καμαροειδή κάλυψη. Η ευνοημένη χωροθέτηση του κτιριακού συγκροτήματος, που οριοθετείται από φαρδείς δρόμους, το μεγάλο μέγεθός του, η εντυπωσιακή δεξαμενή, η ύπαρξη λουτρών, η πολυτέλεια του αρχιτεκτονικού διακόσμου και των κινητών ευρημάτων, το χαρακτηρίζουν ως ένα από τα σημαντικότερα κτίρια της πόλης.

9

Υποδομές Βαλκανικών Πολέμων

Στα νότια του κτιριακού συγκροτήματος Ε και ακολουθώντας τη διαμορφωμένη διαδρομή, ο επισκέπτης φτάνει σε δύο επιμήκη, λιθόκτιστα κτίρια τα οποία σχετίζονται με τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Ο λόφος της Καστρίτσας είχε συμπεριληφθεί στο τουρκικό αμυντικό πρόγραμμα το οποίο είχε ως στόχο την προστασία της πόλης των Ιωαννίνων από τον επιτιθέμενο ελληνικό στρατό. Η τουρκική αμυντική γραμμή οργανώθηκε γύρω στα 1909–1912 από γερμανική στρατιωτική αποστολή με επικεφαλής τον στρατηγό Colmar von der Goltz. Η οχύρωση στην Καστρίτσα περιλάμβανε πυροβολεία, χαρακώματα ή τοιχίσκους από πέτρες για το πεζικό, ενώ στο ψηλότερο σημείο του λόφου ήταν εγκατεστημένος ένας προβολέας Sauter–Harlé των 0,90 μ.

Είχαν κατασκευαστεί επίσης αποθήκες πυρομαχικών, στέρνες, κτίρια επιμελητείας και στρατωνισμού των ανδρών. Τα τσιμεντένια δάπεδα των κτιρίων αυτών συγκαταλέγονται στις παλαιότερες χρήσεις του σκυροδέματος στην Ελλάδα.

Η γενική επίθεση που διέταξε ο ελληνικός στρατός οδήγησε στην απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων στις 21 Φεβρουαρίου 1913.

ΠΗΓΗ  10

Ιερά Μονή Αγ. Ιωάννη Προδρόμου

Η επίσκεψη στον οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο έχει ολοκληρωθεί. Ωστόσο, από την περιοχή αυτή είναι προσβάσιμη και η Ιερά Μονή Αγ. Ιωάννη Προδρόμου, η οποία βρίσκεται εντός των τειχών και συγκεκριμένα στα δυτικά του κτιριακού συγκροτήματος Ε. Η Μονή κτίστηκε μέσα στην αρχαία οχύρωση τον 11ο–12ο αιώνα. Σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι. Τον 18ο αιώνα καταπατήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Τούρκους. Χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο το 1854 από τους Τούρκους και το 1913 από τους Έλληνες, ενώ το 1916 λειτούργησε ως ορφανοτροφείο. Αποτελείται από το καθολικό, το διώροφο κτίριο των κελιών και ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στους νεομάρτυρες Άγ. Γεώργιο και Αγ. Φιλοθέη. Το όλο συγκρότημα περιβάλλεται από λιθόκτιστο περίβολο με είσοδο στη νότια πλευρά.

Οι οικοδομικές φάσεις του νότιου πύργου

Τεφροδόχος αμφορέας από πηλό, 300–275 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.

Πτηνόμορφο περίαπτο από χαλκό, 7ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων

Παρασκευή Γιούνη, Υπατία Φάκλαρη, Χάρις Καππά (Αρχαιολόγοι)

Αεροφωτογραφία του νότιου τομέα της ακρόπολης Καστρίτσας.

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot