Οι μισθοφόροι των Βυζαντινών προέρχονταν κυριολεκτικά από όλα σχεδόν τα έθνη του τότε γνωστού κόσμου.
Αρχικός τίτλος :Το μωσαϊκό εθνών του βυζαντινού στρατού
Ιωάννης Παγουλάτος: Νομικός, Δημοσιογράφος
Από τον 11ο αιώνα και μετά, οι ένοπλες δυνάμεις του Βυζαντίου εισήλθαν σε μια περίοδο μετάλλαξης. Οι αυτοκράτορες άρχισαν να φροντίζουν περισσότερο τα λεγόμενα «Τάγματα», δηλαδή τις επίλεκτες επαγγελματικές μονάδες, και παραμέλησαν εντελώς τους τοπικούς «Θεματικούς Στρατούς», που αποτελούνταν από τους κατοίκους της κάθε περιοχής.
►ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ :Στην Αν. Ευρώπη, το Βυζάντιο γνώρισε μεγάλη ακμή υπό τον Αυτοκράτορα Βασίλειο Α' (κυβ. 867-886) και τους διαδόχους του, Λέοντα ΣΤ' (κυβ. 886-912) και Κωνσταντίνο Ζ' (κυβ. 913-959), μέλη της Μακεδονικής Δυναστείας. Το εμπόριο αναπτύχθηκε κι οι ηγεμόνες αυτοί φρόντισαν να ασκείται ομοιόμορφη διοίκηση σε όλες τις επαρχίες. Ο βυζαντινός στρατός αναδιοργανώθηκε, κάτι που επέτρεψε στους Αυτοκράτορες Ιωάννη Α' Τσιμισκή (κυβ. 969-976) και Βασίλειο Β' (κυβ. 976-1025) να επεκτείνουν τα εδάφη του κράτους προς όλες τις κατευθύνσεις. Η αυτοκρατορική αυλή έγινε το επίκεντρο αναβίωσης των κλασσικών σπουδών, που είναι σήμερα γνωστή με τον όρο Μακεδονική Αναγέννηση. Συγγραφείς όπως ο Ιωάννης Γεωμέτρης (ακμ. αρχές 10ου αι.) συνέθεσαν νέους ύμνους, ποιήματα κι άλλα έργα. Η αποστολή ιεραποστόλων, τόσον από την Ανατολή όσο κι από τη Δύση, συμβάλλανε στον εκχριστιανισμό των Μοραβών, των Βουλγάρων, των Βοημών, των Πολωνών, των Μαγυάρων και των σλαβικής καταγωγής Ρως του Κιέβου. Αυτοί οι προσηλυτισμοί συμβάλλανε στην ίδρυση πολιτικών κρατών στα εδάφη των λαών αυτών: τη Μοραβία, τη Βουλγαρία, τη Βοημία, τη Πολωνία, την Ουγγαρία και το Κράτος των Ρως του Κιέβου. Η Βουλγαρία, που δημιουργήθηκε περίπου το 680, εκτεινόταν στην ακμή της από τη Βουδαπέστη μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα κι από τον ποταμό Δνείπερο στη σύγχρονη Ουκρανία μέχρι την Αδριατική Θάλασσα. Το 1018 οι τελευταίοι Βούλγαροι ευγενείς είχανε δηλώσει υποταγή στη Β. Αυτοκρατορία.◄
Αναπαράσταση - Βασιλεύς Αλέξιος Ε' Μουτζουφλός με την Βαράγγεια φρουρά του Από αριστερά πρός δεξιά, Αγγλος Ρώς, Βαράγγειος ακόλουθος και Δανός |
Την ίδια πρακτική ακολούθησαν και τα ελληνικά κράτη που προέκυψαν μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204, όπως η Αυτοκρατορία της Νίκαιας ή το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Οι μισθοφόροι των Βυζαντινών προέρχονταν κυριολεκτικά από όλα σχεδόν τα έθνη του τότε γνωστού κόσμου.
Ούγγροι. Στρατιώτες ουγγρικής καταγωγής πρωτοεμφανίστηκαν στην υπηρεσία των Βυζαντινών αυτοκρατόρων τον 12ο αιώνα. Το 1137 αποτέλεσαν τμήμα των δυνάμεων του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού, στην εκστρατεία του εναντίον των Σελτζούκων. Αργότερα, κατά τον 13ο αιώνα, Ούγγροι πολεμιστές συμμετείχαν στον στρατό της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, σε διάφορες επιχειρήσεις μικρής ή μεγάλης κλίμακας.
Η πιο σημαντική από αυτές ήταν αναμφισβήτητα η μάχη της Πελαγονίας, το 1259. Στην αποφασιστική εκείνη σύγκρουση, η Αυτοκρατορία της Νίκαιας συνέτριψε τους Λατίνους της Ελλάδας και τους Ηπειρώτες συμμάχους τους, θέτοντας τα θεμέλια για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Οι Ούγγροι του βυζαντινού στρατού συγκροτούσαν πάντα βοηθητικά τμήματα ιππικού.
Φράγκοι .Εδώ Λομβαρδοί υπό τον Agion επιτίθενται στους Βυζαντινούς |
Υπηρετούσαν κυρίως ως ιππότες, δηλαδή βαριά θωρακισμένοι ιππείς, και σπανιότερα ως πεζοί.
Οι τελευταίοι χρησιμοποιούσαν συνήθως βαλλίστρες ενώ από τα 1400 και μετά χειρίζονταν και φορητά πυροβόλα.
Οι πρώτοι Λατίνοι στην υπηρεσία της Κωνσταντινούπολης εμφανίστηκαν τον 11ο αιώνα και ήταν Νορμανδοί της Ιταλίας και της Σικελίας.
Αργότερα, βασικές πηγές Φράγκων μισθοφόρων για τους βυζαντινούς στρατούς, αποτέλεσαν τα σταυροφορικά κρατίδια τα οποία ιδρύθηκαν στην Παλαιστίνη και την Ελλάδα.
Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας έκανε ίσως την πιο εκτεταμένη χρήση Λατίνων στρατιωτών, που αποτελούσαν την βασική δύναμη κρούσης του στρατού της.
Στρατιώτες από την Ιταλική |
- Οι Λατίνοι μαζί με τους Τούρκους έφθασαν να αποτελούν τα πιο πολυπληθή σώματα ξένων μισθοφόρων στο Βυζάντιο, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον στους εμφυλίους πολέμους του 14ου αιώνα.
Μελέτη κεφαλής ενός Τούρκου μισθοφόρου στη βυζαντινή υπηρεσία. [Pisanello (b. 1395, Pisa, d. 1455, Roma)] Σχέδιο σε περγαμηνή Musée du Louvre, Παρίσι, n. 2325 Ημερομηνία περίπου 1436 |
Τούρκοι (Σελτζούκοι, Οθωμανοί, Ούζοι, Πατζινάκες). Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρησιμοποιούσε ανέκαθεν μεγάλους αριθμούς Τούρκων μισθοφόρων, αλλά από το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, η πρακτική αυτή κορυφώθηκε.
Το 1337, περίπου 2.000 ομοεθνείς τους συμμετείχαν στην εκστρατεία του Ανδρόνικου Γ΄ στην Αλβανία.
Οι Οθωμανοί δεν είχαν μικρότερο μερίδιο συμμετοχής στους βυζαντινούς στρατούς. Ειδικά ο Ιωάννης ΣΤ΄ φαίνεται ότι εκτιμούσε ιδιαίτερα τις υπηρεσίες τους, χρησιμοποιώντας συνολικά 16.000 από αυτούς, μεταξύ 1345 και 1348. Ήταν περιζήτητοι ως έφιπποι τοξότες κι αυτό τους έκανε αρκετά απείθαρχους στους εργοδότες τους.
Τούρκοι νομάδες πολύ πριν την άλωση στρατοπεδεύουν γύρω από την στην Κωνσταντινούπολη |
Σύντομα, ο συγκεκριμένος αυτοκράτορας θα πλήρωνε την υπερβολική εμπιστοσύνη που είχε στους μισθοφόρους του.
- Το 1354, οι Οθωμανοί στρατιώτες του, κατέλαβαν για λογαριασμό τους την περιοχή της Καλλίπολης, για να μην φύγουν ποτέ από εκεί. Παρόλα αυτά, οι Βυζαντινοί άρχοντες εξακολούθησαν να χρησιμοποιούν εκτεταμένα Τούρκους μισθοφόρους, κατά τους εμφυλίους πολέμους που ερήμωσαν την αυτοκρατορία, τον 14ο και 15ο αιώνα.
Κουμάνοι σε μια αναπαράσταση |
►ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ : Ύστερα από εκτεταμένη εισβολή των Μογγόλων, που γονατίζει τη μεγαλοπρεπή Γεωργία, τη μέχρι τούδε κυρίαρχη στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου, στην κυριαρχία των νέων εισβολέων από τη στέπα, υποκύπτει και το ελληνικό βασίλειο της Τραπεζούντας. Οι Ταταρο- Μογγόλοι συνεχίζουν την προέλασή τους βόρεια, συντρίβοντας τους Κουμάνους, προσαρτώντας και ρωσικές ηγεμονίες, όπως και τη χώρα των Καμαίων Βούλγαρων, στις όχθες του π. Καμα, ανατολικά της Ρωσίας. Οι Κουμάνοι, που δεν συμπαθούν καθόλου τους Μογγόλους, θα μεταβάλουν τότε την εθνοτική σύνθεση των Βαλκανίων, όταν ύστερα από μάταιη αντίσταση θα καταφύγουν ως πρόσφυγες σε τρεις χώρες, οι οποίες αυτήν την εποχή τυγχάνουν να είναι συμμαχικές μεταξύ τους.Είναι η Ουγγαρία των Αρπάντ, η Βουλγαρία των Ασάν, και η Ρωμανία των Δουκών-Λασκάρεων. Κουμάνοι πρόσφυγες θα καταφύγουν και σε ελεύθερες ρωσικές ηγεμονίες, όπου εκτιμώνται ως καβαλάρηδες. Πάντως, στις ανατολικές εσχατιές του πάλαι ποτέ κράτους τους, θα παραμείνουν και Κουμάνοι (Κυμπτσάκ) υποταγμένοι στους Μογγόλους, όπου αργότερα θα συμβάλλουν και στο μεγαλείο της ευρωπαϊκής Ταταρίας, με την Μπλε, τη Λευκή και την Χρυσή Ορδή...........13ος αι◄
Πατζινάκες |
Καταλανοί. Οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν καταλανικά μισθοφορικά σώματα από την δεκαετία του 1270 μέχρι και τον 15ο αιώνα. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιων στρατευμάτων ήταν η λεγόμενη «Καταλανική Εταιρεία», την οποία προσέλαβε ο Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος, το 1302, για να πολεμήσει τους Τούρκους.
Η δύναμη αυτή αποτελούνταν από 1.500 ιππείς, 1.000 πεζούς και 4.000 «Αλμογάβαρους», δηλαδή ισπανικό επίλεκτο ελαφρύ πεζικό.
Αναπαραγωγή των ρούχων ενός αλμογάβαρου στην έκθεση «Οι χρόνοι των αλμογάβαρων, το χρονικό του Ramon Muntaner» στο Εθνολογικό Μουσείο του Montseny. |
►Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την προέλευση της λέξης: από το αραβικό αλ μουγαβάρ (al-mugavar) που σημαίνει «αυτοί που προκαλούν ταραχές» ή το αλ μουκαβίρ (al-mukhavir) που σημαίνει «αυτός που φέρνει νέα». Μία τρίτη θεωρία την ετυμολογεί από τη λέξη γαμπάρ (gabar) που σημαίνει «περήφανος» ή «ακατάδεχτος» ενώ κατ' άλλους σημαίνει στα αραβικά «αυτοί που φέρουν όπλα»◄
Καταλανοί αλμογάβαροι σε παράταξη κατά την κατάληψη τής Μαγιόρκα |
Η κατάσταση γρήγορα κλιμακώθηκε και βγήκε εκτός ελέγχου. Το 1305, οι Βυζαντινοί δολοφόνησαν τον Ροζέ ντε Φλορ και οι άνδρες του άρχισαν να λεηλατούν την Θράκη και την Καλλίπολη. Έπειτα, στράφηκαν νότια, κατέκτησαν το φραγκικό Δουκάτο των Αθηνών και παρέμειναν κυρίαρχοι της πόλης μέχρι το 1387.
Αλανοί. Ιρανικό έθνος του Καυκάσου, οι Αλανοί θεωρούνταν οι καλύτεροι καβαλάρηδες της Ανατολής. Από τα τέλη του 11ου αιώνα ως τις αρχές του 14ου προμήθευαν τους Βυζαντινούς με έφιππους τοξότες. Το 1301, περίπου 7.000 Αλανοί πολεμιστές εγκαταστάθηκαν στην Θράκη, για να ενισχύσουν την άμυνα της περιοχής, παίρνοντας μισθό διπλάσιο από τους γηγενείς στρατιώτες. Πέντε χρόνια αργότερα όμως, εξολοθρεύτηκαν από τους Καταλανούς μισθοφόρους του Βυζαντινού αυτοκράτορα, που όπως αναφέρθηκε, είχαν στασιάσει εναντίον του εργοδότη τους.
Βουργουνδοί περί το έτος 1415 |
Σκανδιναβοί. Η Βαράγγειος Φρουρά αποτελούσε ένα επίλεκτο μισθοφορικό τμήμα του βυζαντινού στρατού, στο οποίο υπηρετούσαν άνδρες από διάφορα έθνη της βόρειας Ευρώπης. Ως αποστολή είχαν φύλαξη του αυτοκράτορα, στον οποίο ήταν αφοσιωμένοι μέχρι θανάτου. Μέχρι τις αρχές του 13ου αιώνα, η φρουρά των Βαράγγων αποτελούνταν κυρίως από Σκανδιναβούς.
- Για τους Βίκινγκς ήταν μεγάλη τιμή να ταξιδέψουν ως την μακρινή Κωνσταντινούπολη και να υπηρετήσουν στην προσωπική σωματοφυλακή του αυτοκράτορα, καθώς επρόκειτο για μια θητεία που εξασφάλιζε δόξα αλλά και χρήμα.
ΜΙΣΘΟΦΌΡΟΙ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΌ ΤΗΣ ΡΩΜΑΝΊΑΣ |
- Οι Σκανδιναβοί σταδιακά παραγκωνίστηκαν και η Βαράγγειος Φρουρά μετατράπηκε τελικά σε ένα καθαρά αγγλικό στρατιωτικό σώμα. Κάτι τέτοιο φανερώνουν και τα λεγόμενα του Μιχαήλ Η΄, ο οποίος, το 1272, αναφέρθηκε στους προσωπικούς του σωματοφύλακες με τον όρο «Αγγλοβαράγγοι».
Οι άνδρες αυτοί απέδειξαν την αξία τους πολλές φορές, όπως στην πρώτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, την περίοδο 1394-1402. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1404, παρατηρείται και η τελευταία αναφορά για Άγγλους μισθοφόρους στον βυζαντινό στρατό. Βασικό όπλο των πολεμιστών αυτών ήταν ο μεγάλος βαρύς πέλεκυς, όπως άλλωστε και των Σκανδιναβών προκατόχων τους.
Ρώς (Ρώσσοι) και Ρωμιοί σε πολεμική σκηνή |
Οι άνδρες αυτοί κατατάσσονταν στην Βαράγγειο Φρουρά, ως ανήκοντες σε βόρειο έθνος.
Βουλγάρικο πεζικό |
►ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ : Οι άρχοντες των Σέρβων διεκδικούν την πορφύρα και την ηγεμονία ανάμεσα στους λαούς της Ρωμανίας (1331-46), για πρώτη φορά, και με αξιοσημείωτο δυναμισμό, αν και σε πολύ κακή χρονική στιγμή. Τους Σέρβους θα τους βοηθήσουν οι άριστες σχέσεις τους με το ελληνικό έθνος, που πιστοποιούνται και από την ύπαρξη διγενών, ή τουλάχιστον δίγλωσσων, αρχόντων, όπως ο Γιοβαν Ολιβερ Γκρτσινιτς, όπως και η καθοριστική αποστασία του αυτοκρατορικού τοποτηρητή στα Βαλκάνια, του πανίσχυρου Κουμανο- Ρωμιού δεσπότη (με οικόσημο έναν γρύπα, κοινό πολιτισμικό σύμβολο, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Κεντρική Ασία) Συργιάννη Παλαιολόγου, πριν αυτός φονευτεί από τον συνάδελφό του, τον στρατηγό Σφραντζή Παλαιολόγο, εντός σερβικού στρατοπέδου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως συνέβη και με τους Κομνηνούς, έτσι και το «Παλαιολόγος» ενδύεται τώρα με εξαιρετική αίγλη, και ως εκ τούτου η χρήση του ως επώνυμο δεν σημαίνει και άμεση συγγένεια με την αυτοκρατορική δυναστεία. Στους χρόνους της παντοδυναμίας των Παλαιολόγων, εμφανίζονται πλείστοι Παλαιολόγοι, αλλοεθνείς μέσω επιγαμιών, ή απλώς κουμπάροι τους, ή ακόμα και βασσάλοι του κυβερνώντος οίκου, ή κάτι παρόμοιο. Στην κατηγορία αυτή, των άμεσα άσχετων με την δυναστεία εμπίπτουν και ο Συργιάννης Παλαιολόγος, και ο Σφραντζής Παλαιολόγος, όπως και ο οίκος Γραίτζα Παλαιολόγων, αν και όλοι βέβαια συνήθως στηρίζουν το παλαιολόγειο καθεστώς.◄
Σέρβοι. Βάσει συνθηκών που είχε επιβάλει, στις αρχές του 12ου αιώνα, η Κωνσταντινούπολη στους Σέρβους, οι τελευταίοι ήταν υποχρεωμένοι να προμηθεύουν τον αυτοκράτορα με 500 ιππείς, για διάφορες επιχειρήσεις στην Ανατολία.
Το 1150 ο αριθμός αυξήθηκε σε 500 άνδρες για τα βυζαντινά στρατεύματα της Ασίας, και 2.000 για αυτά της Ευρώπης. Το 1259, στην μάχη της Πελαγονίας, 1.000 περίπου Σέρβοι πολέμησαν για λογαριασμό της Νίκαιας, ενώ η παρουσία τους στον στρατό της Κωνσταντινούπολης κορυφώθηκε, τον 14ο αιώνα.
Αναπαράσταση πολεμιστών .Από αριστερά στα δεξιά Σέρβος ,Βούλγαρος Αλβανός |
Αναπαράσταση ,από αριστερά, Κουμάνος, Αλβανός, Ιταλιώτης μισθοφόρος |
Γεωργιανοί. Μισθοφόροι από το βασίλειο της Γεωργίας υπηρέτησαν περιστασιακά στον βυζαντινό στρατό, κυρίως τον 12ο αιώνα αλλά και στις αρχές του 13ου. Κατά την δεκαετία του 1150, αποτέλεσαν τμήμα των αυτοκρατορικών δυνάμεων, που πολεμούσαν στην Ιταλία εναντίον των Νορμανδών.
Γεωργιανοί από την Απχαζία με τον βασιλέα τους Γεώργιο Α' |
Αρμένιοι. Βοηθητικά σώματα Αρμενίων στρατιωτών πολέμησαν για λογαριασμό των Βυζαντινών, τόσο κατά τον 12ο αιώνα όσο και τον 13ο. Οι μονάδες αυτές είχαν συσταθεί στην Κιλικία και χρησιμοποιήθηκαν περιστασιακά στην βόρεια Συρία και την Μικρά Ασία.
Τον 13ο όμως αιώνα, ο εξοπλισμός τους άρχισε να διαφέρει σημαντικά, δεχόμενος έντονες δυτικές επιρροές, από τα σταυροφορικά κράτη της Μέσης Ανατολής.
►ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ - Στα τέλη του δέκατου και αρχές του ενδέκατου αιώνα, η εμπλοκή των Αρμενίων στον βυζαντινό στρατό προήλθε από τρεις διαφορετικές πηγές: «συμμαχικά» στρατεύματα από την Bagratid Armenia , στρατιώτες που προσλαμβάνονται τακτικά από τον βυζαντινό στρατό, καθώς και μετανάστες από τα αραβικά ελεγχόμενα μέρη της Αρμενίας. Η πτώση της Bagratid Αρμενίας και η επακόλουθη διασπορά Αρμενίων σε όλη την ανατολική Ανατολία γεμίζουν τις τάξεις του βυζαντινού στρατού με αρμενικές στρατιωτικές μονάδες ή tagmata Armeniôn .
Σε αυτή την περίοδο, ορισμένοι δούκες της Αντιόχειας , καθώς και εκείνοι της Χαλδίας και της Μεσοποταμίας θεωρούνταν ότι έχουν τέτοιες μονάδες υπό τη διοίκησή τους. Λόγω της παρουσίας των Αρμενίων στο βυζαντινό στρατό σε αυτές τις περιοχές, τα τρία αυτά " θέματα " ή οι συνοικίες ονομάζονταν αρμενικά θέματα . Ένας Αρμένιος στρατιώτης του βυζαντινού στρατού πολέμησε και τρομοκρατούσε τους Άραβες της Κρήτης το 960-961 όταν ο Νικηφόρος Φωκάς εισέβαλε στο νησί και το 965 έστειλε κι ένα στρατιωτικό σώμα στην Κιλικία . Κάτω από τον Ιωάννη Τσιμισκή , ένα αρμενικό σώμα συμμετείχε επίσης στις εκστρατείες εναντίον της Ρωσίας το 971 και κάτω από τον Βασίλειο Β' Βουλγαροκτόνο , το 986, υπήρξε συμμετοχή των Αρμενίων στις εκστρατείες κατά των Βουλγάρων. Αρμένιοι μισθοφόροι ήταν επίσης παρόντες στη βυζαντινή πρωτεύουσα της Κωνσταντινούπολης και υπήρχαν αρμενικές στρατιωτικές παροικίες στην Κύπρο .
Οι Azat - μια ελίτ μονάδα του μεσαιωνικού στρατού της Αρμενίας |
Ρωμέικος στρατός επιτίθεται στους Σελτζούκους |
Στα 1282, 4.000 πολεμιστές του Νογκάι Χαν, ηγεμόνα της Χρυσής Ορδής, συμμετείχαν στον στρατό του Μιχαήλ Η΄, κατά τις επιχειρήσεις του εναντίον των Λατίνων της Θεσσαλίας.
Το 1308, ο Ανδρόνικος Β΄, ανακατέλαβε από τους Οθωμανούς έναν μεγάλο αριθμό πόλεων της Βιθυνίας, χρησιμοποιώντας 30.000 Μογγόλους πολεμιστές.
Εικόνα του 14ου αιώνα από ένα χειρόγραφο της Ιστορίας των Τάταρων που απεικονίζει τους Μογγόλους τοξότες και το ιππικό των Μαμελούκων |
Πολεμιστής Ρωμανίας του 1200 - Από :Βυζαντινή εικόνα της μονής της Πάτμου με τον Άγιο Θεόδωρο Τύρου -Greece, 1200AD
ΕΚ.ΤΟΥ.ΣΥΝΕΡΓΆΤΗ
ΜΑΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot
|
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.