«Αναστήλωση, συντήρηση και ανάδειξη του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού και της Στοάς Ευμένους Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως» -
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Το έργο στερέωσης και αποκατάστασης του μνημείου εντάχθηκε τον Σεπτέμβριο του 2011 στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Αττική" του ΕΣΠΑ 2007-2013 με ημερομηνία ολοκλήρωσης την 30/11/2015.
Ο τοίχος από λατυποκροκαλοπαγείς λίθους δεν παρουσιάζει σημαντικές παραμορφώσεις, καθιζήσεις ή μετακινήσεις. Ωστόσο, η μακρόχρονη έκθεση των λίθων στις εξωτερικές συνθήκες έχει προκαλέσει την διάβρωσή τους, την αποσάθρωση και την απώλεια της μάζας τους, με συνέπεια την ελλιπή έδραση και την μείωση των μηχανικών αντοχών τους. Πιο συγκεκριμένα, ανώτερα τμήματα του τοίχου έχουν καταπέσει και ορισμένα ιστάμενα, που βρίσκονται σε οριακή κατάσταση ισορροπίας, χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης.
Σε ό,τι αφορά στα δομικά στοιχεία της τοξοστοιχίας, παρατηρείται απομείωση της μάζας τους, επιφανειακές ρηγματώσεις, μεγαλύτερα ρήγματα και θραύσεις, ιδιαίτερα στο εσωράχιο των θολιτών. Έντονη, επίσης, είναι η παρουσία βλάστησης και φερτών υλικών, ενώ εμφανίζεται, κατά τόπους, μαύρη κρούστα.
Τα κυριότερα προβλήματα διατήρησης των μαρμάρινων μελών της επένδυσης του σύνθετου αναλημματικού τοίχου της στοάς μπορούν να συνοψιστούν σε: οριστική απώλεια τμημάτων υλικού, επιφανειακές ρηγματώσεις και μεγαλύτερα ρήγματα, αποφλοιώσεις, απολεπίσεις, αποσάθρωση και ετοιμορροπίες, παρουσία μαύρης κρούστας και ζαχαροποίηση/ περικρυσταλλική αποσάθρωση.
Τα διαβρωμένα μεταλλικά στοιχεία συνδέσεως έχουν προκαλέσει διαρρήξεις του υλικού. Αναγκαία κρίνεται η επέμβαση στερέωσης δύο περιοχών του βόρειου τοίχου του μνημείου που βρίσκονται σε οριακή κατάσταση ισορροπίας. Στη βορειοανατολική γωνία του μνημείου η παραμόρφωση του βόρειου σκέλους επέβαλε την αποκατάστασή του με την ευθυγράμμιση των υποκειμένων εδαφών.
Τέλος, για την απόδοση τμήματος του μνημείου στο κοινό έχει προβλεφθεί διαμόρφωση διαδρομής από την ανατολική πλευρά του.
Στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ πραγματοποιούνται οι εργασίες:
1. Στερέωση και αποκατάσταση περιοχών των δέκα σωζόμενων μεσαίων τόξων - πεσσών του αναλημματικού τοίχου της Στοάς (Τ23-Τ32), καθώς και τμημάτων του αντιστοίχου προς Β εφαπτόμενου τοίχου από κροπαλοπαγείς λίθους. Συνοπτικά περιλαμβάνονται: α. συντήρηση με καθαρισμούς, συγκολλήσεις, εφαρμογή ενεμάτων και σφραγίσεις των αρχαίων θολιτών και λιθοπλίνθων των πεσσών που χρήζουν άμεσης επέμβασης, β. συμπλήρωση των θολιτών των τόξων και των λιθοπλίνθων των πεσσών με νέο πειραϊκό ακτίτη λίθο, όπου απαιτείται για στατικούς λόγους, γ. αποκατάσταση ιστορικών λιθοδεμάτων, δ. συμπλήρωση των φθαρμένων η ελλειπόντων λιθοπλίνθων, τμημάτων του αναλήμματος από κροκαλοπαγείς λίθους με χυτό υλικό, και δ. σωστικές επεμβάσεις συντήρησης με καθαρισμούς, συγκολλήσεις και εφαρμογή ενεμάτων στους μαρμάρινους ορθοστάτες, τις βάσεις και τις στέψεις τους.
2. Αποκατάσταση της ΒΑ γωνίας της Στοάς. Έχουν μερικώς αναταχθεί τα κατά χώραν σωζόμενα αρχαία μέλη, μετά την άρση των παραμορφώσεων και εντάχθηκαν τα συμπληρωμένα αρχαία και ορισμένα εξ’ ολοκλήρου νέα μέλη.
3. Στερέωση και μερική αποκατάσταση τμημάτων της επένδυσης του βόρειου αναλημματικού τοίχου της Στοάς μπροστά από τον πεσσό Π(18-19) και το τόξο Τ21 (συντήρηση-συμπληρώσεις των αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών, ένταξη νέων).
4. Διαμόρφωση χώρου προσέγγισης των επισκεπτών.
Οι εργασίες συνοδεύονται από την προβλεπόμενη τεκμηρίωση και εκτελούνται δι΄αυτεπιστασίας από το ΥΠΠΑΙΘ / Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών από εξειδικευμένο επιστημονικό και εργατοτεχνικό προσωπικό. Για τις ανάγκες του έργου το προσωπικό αυτό ενισχύθηκε με νέες προσλήψεις με τις απαιτούμενες ειδικότητες. Την επιστημονική ευθύνη του έργου έχει η Επιτροπή Μνημείων Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως και το Τμήμα Συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών.
Αναστήλωση, Συντήρηση και Ανάδειξη του Ασκληπιείου Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως
Το Ασκληπιείο μετά την μερική αποκατάσταση της Δωρικής Στοάς (2007 |
Ο ναός του Ασκληπιού πριν τις εργασίες αποκατάστασης |
1. Η αποκατάσταση της στρώσης του δεύτερου αναβαθμού της κρηπίδας, με την συμπλήρωση και αποκατάσταση του στυλοβάτη της προστάσεως, την μερική ανασύσταση του τοιχοβάτη του σηκού, και την ένταξη στο μνημείο της διαμορφωμένης από νέο μάρμαρο βάσης της ΝΑ παραστάδας, των επίσης νέων βάσεων των 4 κιόνων της πρόσοψης και του συμπληρωμένου με νέο μάρμαρο κατωφλίου της θύρας.
2. Μερική αποκατάσταση της στρώσης των ορθοστατών των τοίχων, με την τοποθέτηση των σωζώμενων αρχαίων ορθοστατών, αποκατεστημένων δομικά και συμπληρωμένων με νέο λευκό μάρμαρο, όπου χρειάζεται, καθώς και ορισμένων νέων αρχιτεκτονικών μελών διαμορφωμένων εξολοκλήρου από νέο μάρμαρο.
3. Μερική αποκατάσταση της στρώσης των καταλυπτήρων των ορθοστατών, με την τοποθέτηση των υπαρχόντων αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών και προσθήκη μελών από νέο μάρμαρο όπου θα ενσωματωθούν αρχαία θραύσματα.
4. Αποκατάσταση του δαπέδου του ναού με την εξυγίανση του εσωτερικού και τη διάστρωση του με αδρανή ή κονίαμα.
5. Διαμόρφωση εξέδρας θέασης επισκεπτών στα νοτιοδυτικά του ναού.
Το αναστηλωμένο τμήμα της Δωρικής Στοάς |
Ο ναός του Ασκληπιού μετά την αποκατάσταση του α΄ αναβαθμού της κρηπίδας |
Αρχικώς ολοκληρώθηκε η πλήρης αποκατάσταση του στυλοβάτη, στον οποίον εδράζονταν οι τέσσερις κίονες της πρόσοψης κατά την τελευταία οικοδομική φάση του μνημείου. Για τον σκοπό αυτόν κατασκευάστηκαν και συγκολλήθηκαν συμπληρώματα από νέο μάρμαρο στα τέσσερα αποτετμημένα αρχαία μέλη που είχαν αποδοθεί στο τμήμα αυτό του δεύτερου αναβαθμού, εκτός των υπολοίπων ακεραίων, ώστε να συμπληρωθεί πλήρως η στρώση και να συνδεθεί με την υποκείμενη του πρώτου αναβαθμού της κρηπίδας.
Ο ναός του Ασκληπιού κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης (2009) |
Οι εργασίες συνεχίστηκαν με τη διαμόρφωση εξολοκλήρου από νέο μάρμαρο πέντε αρχιτεκτονικών μελών του τοιχοβάτη, που μαζί με έξι αρχαία, δύο εκ των οποίων συμπληρωμένα με νέο μάρμαρο, θα ένταχθούν στην υπό ανασύσταση στρώση. Επίσης, συμπληρώθηκε με νέο μάρμαρο το κατώφλι της θύρας του ναού, ενώ αναμένεται και η διαμόρφωση από νέο μάρμαρο της βάσης της νοτιοανατολικής παραστάδας, όπως και των τεσσάρων βάσεων των κιόνων της πρόσοψης, στη μία εκ των οποίων θα ενταχθούν αρχαία θραύσματα.
Ο ναός του Ασκληπιού κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης (2014) |
Ο ναός του Ασκληπιού κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης (2011) |
Ο ναός του Ασκληπιού μετά την αποκατάσταση του στυλοβάτη της προστάσεως (2013) |
Αναπαράσταση της κάτοψης του ιερού του Ασκληπιού κατά την αρχαιότητα (Ι. Τραυλός) |
Αναπαράσταση της κάτοψης του ναού του Ασκληπιού κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. και τον 3ο αιώνα μ.Χ. (Ρ. Χριστοδουλοπούλου) |
Αξονομετρική απόδοση της αναστηλωτικής πρότασης του ναού του Ασκληπιού (Ρ. Χριστοδουλοπούλου) |
Φωτορεαλιστική απόδοση της πρότασης αναστήλωσης του ναού του Ασκληπιού |
Αναστήλωση, συντήρηση και ανάδειξη του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού
Ηρώδειο δυτικός μετωπικός τοίχος πριν την έναρξη εργασιών |
Ανατολική πάροδος Ηρωδείου ,πριν την συμπλήρωση τριών ανωτέρων σειρών εδωλίων |
Ανατολική πάροδος Ηρωδείου συμπλήρωση τριών ανωτέρων σειρών εδωλίων |
Ηρώδειο ανατολικός μετωπικός τοίχος πριν την έναρξη εργασιών |
Σημαντικός παράγοντας φθοράς είναι και η ποιότητα του υλικού κατασκευής των λιθοπλίνθων (πειραϊκός ακτίτης) που εκ φύσεως παρουσιάζει ανομοιογένεια, κενά και ασυνέχειες στο εσωτερικό του. Σε μεγάλη έκταση του μνημείου εντοπίζονται παλαιότερες επεμβάσεις συντήρησης και συμπληρώματα με φυσικό λίθο. Οι σφραγίσεις έχουν γίνει από τσιμεντοκονίαμα, που στις περισσότερες περιπτώσεις παρουσιάζει αστοχία, δημιουργώντας τοπικά στατικά προβλήματα.
Στο παρελθόν είχε ξεκινήσει η ολοκλήρωση της αποκατάστασης του μνημείου με την αναστήλωση των κεκλιμένων θολωτών παρόδων μαζί με τα υπερκείμενα εδώλια. Με την τοποθέτηση και των υπολειπόμενων τριών ανώτερων σειρών εδωλίων στην ανατολική πάροδο ολοκληρώνεται η αποκατάσταση της συνέχειας του μνημείου και αποδίδονται προς χρήση 18 νέες θέσεις θεατών. Στον Ανατολικό και Δυτικό τοίχο χρήζουν συντήρησης και στερέωσης, τόσο οι επιφάνειες των λιθόπλινθων όσο και οι αστοχίες των παλαιότερων επεμβάσεων. Τα σωζόμενα αρχαία μαρμάρινα εδώλια στο κοίλο χρήζουν επεμβάσεων, παρόλο που είχαν συντηρηθεί τη δεκαετία του 1960, καθώς το μνημείο χρησιμοποιείται εκτεταμένα κατά την διάρκεια του Φεστιβάλ Αθηνών.
Κοίλο Ηρωδείου από ΒΔ εργασίες συντήρησης αρχαίων εδωλίων |
1. Επάνω από την ανατολική πάροδο τοποθετήθηκαν, με την βοήθεια τηλεσκοπικού γερανού, έξι νέα εδώλια συνολικού μήκους 9,60 μ., αφού διαμορφώθηκαν διά χειρός τα κυμάτια και η λάξευση του μετώπου τους. Μετά την τελική προσαρμογή των εδωλίων διαμορφώθηκε και λαξεύτηκε δια χειρός η οριζόντια επιφάνειά τους, ενώ παράλληλα συμπληρώθηκε με νέο πεντελικό μάρμαρο ο διάδρομος πάνω από την έκτη και τελευταία σειρά νέων εδωλίων και τοποθετήθηκε το ανοξείδωτο κιγκλίδωμα.
Τα νέα εδώλια μετά την ολοκλήρωση της αποκατάστασης στη δυτική πάροδο |
3. Ανάλογες εργασίες πραγματοποιούνται και στα αρχαία εδώλια του κοίλου που χρήζουν επέμβασης με καθαρισμούς, εφαρμογή ενεμάτων, συγκολλήσεις, απομάκρυνση παλαιότερων επεμβάσεων που έχουν αστοχήσει και σφραγίσεις.
Κοίλο Ηρωδείου από ΒΑ εργασίες συντήρησης αρχαίων εδωλίων |
Α
Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών
Επιστημονικοί Υπεύθυνοι:
Ε. Καρακικέ, Πολιτικός Μηχανικός /
Ε. Παπαευθυμίου, Αρχαιολόγος /
Β.Ε.Ε. Κυριάκη, Αρχιτέκτων Μηχανικός /
Μ. Παύλου, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων
Βιβλιογραφία:
J.Travlos, λ. “Stoa of Eumenes”, στο Pictorial Dictionary of Ancient Athens, London, London, 1971, σ. 523-526
Β. Χανδακάς, Το έργο της Επιτροπής Στερέωσης, Αναστήλωσης και Ανάδειξης του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού και της Στοάς του Ευμένους της Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως Αθηνών, στο: Β. Λαμπρινουδάκης (επιμ.), Το έργο των Επιστημονικών Επιτροπών Αναστήλωσης, Συντήρησης και Ανάδε, Αθήνα, 2006, 83-97
Θ.Γ.Παπαθανασόπουλος, Μνημεία της νότιας πλευράς της Ακρόπολης : το Ιερό και το Θέατρο του Διονύσου : τα χορηγικά μνημεία - η στοά του Ευμένη - το Ωδείο του Περικλή - το Ασκληπιείο - το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού , Αθήνα : Καρδαμίτσας, Αθήνα, 1993
Μ.Κορρές, Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις, Εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα, Ιανουάριος, Αθήνα, 2014
Β
Επιστημονικοί Υπεύθυνοι:
Ροζαλία Χριστοδουλοπούλου, Αρχιτέκτων / Βάντα Παπαευθυμίου, Αρχαιολόγος / Κλήμης Ασλανίδης, Αρχιτέκτων
Βιβλιογραφία:
W. Papaefthymiou, R. Christodoulopoulou, Der Tempel des Asklepios und der Hygieia im Asklepieion von Athen – Neue Forschungen, Marburger Winkelmann-Programm, 2014, 35-48
Ρ.Χριστοδουλοπούλου, «Μελέτη αναστήλωσης Ναού Ασκληπιού στο Ασκληπιείο Νότιας κλιτύος Ακροπόλεως. Αναστήλωση κρηπιδώματος και βάσεως τοίχων», Δεκέμβριος, 2003
, Επιτροπή Θεάτρου & Ιερού του Διονύσου-Ασκληπιείου Νότιας κλιτύος Ακροπόλεως, Εργασίες Αποκατάστασης 2002-2005, Μάρτιος, 2006, σ. 29-32
Ι. Τravlos, Bildlexikon zur Topographie des Antiken Athen, Tübingen , 1971, 127-137
Γ
Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών
Επιστημονικοί Υπεύθυνοι:
Ε. Καρακικέ, Πολιτικός Μηχανικός /
Ε. Παπαευθυμίου, Αρχαιολόγος /
Β.Ε.Ε. Κυριάκη, Αρχιτέκτων Μηχανικός /
Μ.Παύλου, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων
Βιβλιογραφία:
J.Travlos, λ. “Odeion of Herodes Atticus”, στο Pictorial Dictionary of Ancient Athens, London, London, 1971, σ. 378-386
Β. Χανδακάς, Το έργο της Επιτροπής Στερέωσης, Αναστήλωσης και Ανάδειξης του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού και της Στοάς του Ευμένους της Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως Αθηνών, στο: Β. Λαμπρινουδάκης (επιμ.), Το έργο των Επιστημονικών Επιτροπών Αναστήλωσης, Συντήρησης και Ανάδε, Αθήνα, 2006, 83-97
Θ.Γ.Παπαθανασόπουλος, Μνημεία της νότιας πλευράς της Ακρόπολης : το Ιερό και το Θέατρο του Διονύσου : τα χορηγικά μνημεία - η στοά του Ευμένη - το Ωδείο του Περικλή - το Ασκληπιείο - το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού , Αθήνα : Καρδαμίτσας, Αθήνα, 1993
Μ.Κορρές, Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις, Εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα, Ιανουάριος, Αθήνα, 2014
Φ.Μαλλούχου-Tufano, Το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού: η επανάχρηση και η αναμαρμάρωσή του (1948-1967), Ανθέμιον, ενημερωτικό δελτίο της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως, Τεύχος 23, Ειδικό αφιέρωμα στον Ηρώδη τον Αττικό και την εποχή του, Δεκέμβριος, 2012
Περί του βασιλέως Ευμένους Β΄ των Ατταλιδών
Πιθανολογούμενο πορτραίτο του Ευμένη Β΄ Βασιλιά της Περγάμου- Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης |
Η Πέργαμος
Η Πέργαμος ήταν μια δοξασμένη και πλούσια πόλη της επαρχίας Τευθρανίας της Μυσίας, στη Μικρά Ασία, και πρωτεύουσα του ομώνυμου Βασιλείου. Βρισκόταν χτισμένη πάνω σε ένα μικρό λόφο 300 μ. υψόμετρο, (από τον οποίο πήρε το όνομά της, που σημαίνει φρούριο ή ακρόπολη), μέσα σε μια εύφορη κοιλάδα που εκτεινόταν προς Δ. μέχρι τις ακτές του κόλπου Ελαίας και του Αδραμμυτίου, έναντι της Λέσβου. Η πόλη βρισκόταν ανάμεσα των δύο παραποτάμων του Κάικου, του Σελινούντα και του Κητείου που χάριζαν στη πόλη πλούσια κοιλάδα.
Η ιστορία της πόλης αρχίζει στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ και μέχρι την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας εξελίχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Μυσίας.
Η ιστορία της πόλης αρχίζει στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ και μέχρι την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας εξελίχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Μυσίας.
Στα 293 π.Χ. ο βασιλιάς Λυσίμαχος ασφάλισε στο οχυρό
του λόφου τους θησαυρούς του και ανάθεσε στο στρατηγό του Φιλέταιρο να τους φυλάει. Ο Φιλέταιρος, μετά το θάνατο του Λυσίμαχου και με τα 9.000 τάλαντα των θησαυρών, ένα ποσό τεράστιο για την εποχή του, ίδρυσε το μικρό κρατίδιο της Περγάμου, που το κράτησε μέχρι το θάνατό του. Ο Άτταλος Α΄, ο απόγονός του, χρησιμοποίησε το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού για να εξωραΐσει την Πέργαμο κι ο Ευμένης Β΄, ο διάδοχός του, έχτισε ένα πλήθος ναών και δημόσιων κτηρίων και ανάμεσά τους το βωμό της Περγάμου.
του λόφου τους θησαυρούς του και ανάθεσε στο στρατηγό του Φιλέταιρο να τους φυλάει. Ο Φιλέταιρος, μετά το θάνατο του Λυσίμαχου και με τα 9.000 τάλαντα των θησαυρών, ένα ποσό τεράστιο για την εποχή του, ίδρυσε το μικρό κρατίδιο της Περγάμου, που το κράτησε μέχρι το θάνατό του. Ο Άτταλος Α΄, ο απόγονός του, χρησιμοποίησε το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού για να εξωραΐσει την Πέργαμο κι ο Ευμένης Β΄, ο διάδοχός του, έχτισε ένα πλήθος ναών και δημόσιων κτηρίων και ανάμεσά τους το βωμό της Περγάμου.
Η Πέργαμος καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό, πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας. Η βιβλιοθήκη της ήταν από τις μεγαλύτερες του κόσμου, αλλά ο Αντώνιος χάρισε τα βιβλία της στη βασίλισσα της Αιγύπτου, την Κλεοπάτρα. Στην Πέργαμο άκμασε και ο διάσημος γιατρός της αρχαιότητας Γαληνός. Μετά την επανάσταση των Περγαμηνών κατά των Ρωμαίων και την επανάσταση του Μακρίνου, δολοφόνου του Καρακάλλα ,η Πέργαμος απογυμνώθηκε από τα αξιολογότερα μνημεία τέχνης, τα οποία μεταφέρθηκαν στη Ρώμη. Κατόπιν έγινε βυζαντινή επαρχία και στα 1401 καταστράφηκε εντελώς από τον Ταμερλάνο και έμεινε για έναν αιώνα έρημη και ακατοίκητη, μέχρι που στα 1450 ξαναχτίστηκε η μικρή πόλη στους πρόποδες του λόφου.
Περί του Ευμένους Β΄ των Ατταλιδών
Ο Ευμένης Β΄ ο Σωτήρ πού βασίλεψε από το 197 π.Χ. έως τον θάνατο του το 158 π.Χ. ήταν ηγεμόνας του ελληνικού βασιλείου της Περγάμου στη Μικρά Ασία, μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών. Ήταν γιος του Αττάλου Α΄ του Σωτήρος και της Απολλωνίδος. Νυμφεύτηκε τη Στρατονίκη, κόρη του Αριαράθη Δ΄, βασιλιά της Καππαδοκίας και της Αντιοχίδος. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ασκώντας έντονα φιλορωμαϊκή πολιτική κατάφερε να εξελιχθεί σε ελάχιστο χρόνο από βασιλιάς ενός σχετικά ασήμαντου βασιλείου σε ηγεμόνα μιας ισχυρότατης μοναρχίας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, ο Ευμένης ήταν άνδρας με ασθενή κράση, αλλά με μεγάλη ενεργητικότητα και δύναμη μυαλού, όπως αποδεικνύεται από τη θητεία του στο θρόνο της Περγάμου. Είναι, επίσης, γνωστός για το σημαντικό πολιτιστικό του έργο, με επιφανέστερα επιτεύγματά του την ανάδειξη της Περγάμου σε περίλαμπρη πόλη και την επέκταση της Βιβλιοθήκης της Περγάμου, μιας από τις μεγάλες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου, δεύτερη σε σπουδαιότητα μετά από την αντίστοιχη της Αλεξάνδρειας.
Ο Ευμένης Β΄ ανήλθε στο θρόνο μετά το θάνατο του πατέρα του, Αττάλου Α΄, το φθινόπωρο του 197 π.Χ.. Από τον προκάτοχό του κληρονόμησε τα φιλικά αισθήματά του προς το ρωμαϊκό κράτος, το οποίο εκείνη τη χρονιά είχε ενδυναμωθεί σημαντικά μετά το νικηφόρο αποτέλεσμα στη Μάχη στις Κυνός Κεφαλές, γεγονός που έδωσε τέλος στο Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο. Η συνθήκη ειρήνης που υπεγράφη την επόμενη χρονιά (196 π.Χ.) περιελάμβανε έναν όρο που προστάτευσε τον Ευμένη από τυχόν επεμβάσεις των Αντιγονιδών στη Μικρά Ασία. Εξετάστηκε μάλιστα στη Σύγκλητο το ενδεχόμενο να του αποδοθούν οι πόλεις Ορεύς και Ερέτρια, αν και τελικά επετράπη σε αυτές να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους. Την επόμενη χρονιά, ο Ευμένης προσέφερε πλοία στην εκστρατεία του Ρωμαίου στρατηγού Τίτου Κόϊντου Φλαμινίνου ενάντια στον τύραννο της Σπάρτης, Νάβι.
Το ελληνικό θέατρο της Περγάμου |
Σημαντικό κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής του Ευμένη αποτέλεσαν οι διπλωματικές αποστολές στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, με στόχο την προάσπιση των συμφερόντων της Περγάμου έναντι της επεκτατικής πολιτικής του άλλου Έλληνα ηγεμόνα των Σελευκιδών, του Αντίοχου Γ΄ του Μεγάλου. Η κινητικότητα του αυτή θορύβησε τον Αντίοχο, ο οποίος στα πλαίσια των προετοιμασιών του για την έναρξη πολέμου με τη Ρώμη πρότεινε στον Ευμένη το χέρι μιας από τις θυγατέρες του. Το σημείο αυτό υπήρξε κομβικό για την ιστορία της πόλεως της Περγάμου . Τα αδέρφια του βασιλέως, που αποτέλεσαν τους πιστότερους συμμάχους και συμβούλους του, τον παρότρυναν να δεχτεί την πρόταση. Εντούτοις ο Ευμένης έκρινε πως τυχόν νίκη του Αντίοχου, απλά θα τον καθιστούσε δορυφόρο της πολιτικής του πανίσχυρου γείτονά του. Αντίθετα μια ρωμαϊκή νίκη είχε να του προσφέρει περισσότερα πλεονεκτήματα, όπως για παράδειγμα εδάφη και ισχυρή προστασία. Έτσι αρνήθηκε τη σύναψη επιγαμίας με τους Σελευκίδες, αντίθετα με την απόφαση των βασιλέων της Αιγύπτου και της Καππαδοκίας. Για τον ίδιο λόγο άσκησε προσωπικά επιρροή προκειμένου να πείσει τους Ρωμαίους να επέμβουν στρατιωτικά εναντίον του Αντίοχου.
Σύγκρουση Ρώμης και Αντίοχου Γ΄
Την πληροφορία πως ο στρατός των Σελευκιδών προχώρησε σε εχθρικές κινήσεις περνώντας τον Ελλήσποντο, μετέφερε στη Ρώμη ο Άτταλος, αδερφός του βασιλιά Ευμένη, ο οποίος έκτοτε, διέπρεψε σε πολλές περιπτώσεις ως διπλωμάτης, κερδίζοντας την εκτίμηση των Ρωμαίων Συγκλητικών. Ευχαριστίες και δώρα αποδόθηκαν στα δύο αδέρφια ως ανταμοιβή των υπηρεσιών τους.
Ασπίδα των Σελευκιδών- ΣΕ ΑΝΑΠΑΡΆΣΤΑΣΗ |
Στις εχθροπραξίες που ακολούθησαν ο Ευμένης συμμετείχε ενεργά, για παράδειγμα σε μια σειρά από αψιμαχίες στην Εύβοια, στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκίδας και της Τανάγρας. Όσο βρισκόταν, όμως, στην Αίγινα, πληροφορήθηκε ότι ο Αντίοχος συγκέντρωνε στρατεύματα στην Έφεσο κι έτσι μπήκε στο δίλημμα για το αν έπρεπε να επιστρέψει στην πατρίδα του που θεωρητικά κινδύνευε.
Ωστόσο παρέμεινε σε θέση μάχης λαμβάνοντας μέρος σε μία επιτυχημένη ναυμαχία ενάντια στο Ρόδιο ναύαρχο Πολυξενίδα, στα ανοιχτά μιας πόλης της Κιλικίας με το όνομα Κώρυκος (191 π.Χ.). Μετά από αυτό του επετράπη από τους Ρωμαίους να επιστρέψει στην πατρίδα του. Ακολούθησαν αρκετές περιπτώσεις όπου συμμετείχε ο ίδιος με το στόλο του στην προέλαση του ρωμαϊκού ναυτικού, ενώ καθοριστική υπήρξε η συμβολή του στο πέρασμα των ρωμαϊκών στρατευμάτων στην Ασία μέσω του Ελλησπόντου.
Τέλος, έλαβε ενεργά μέρος στην καθοριστική Μάχη της Μαγνησίας (190 π.Χ.), όπου ο Αντίοχος ηττήθηκε οριστικά, εγκαταλείποντας τις βλέψεις του για προσάρτηση εδαφών στον κυρίως (σημερινό ) ελληνικό χώρο.
Τέλος, έλαβε ενεργά μέρος στην καθοριστική Μάχη της Μαγνησίας (190 π.Χ.), όπου ο Αντίοχος ηττήθηκε οριστικά, εγκαταλείποντας τις βλέψεις του για προσάρτηση εδαφών στον κυρίως (σημερινό ) ελληνικό χώρο.
Το 188 π.Χ. υπογράφτηκε η Συνθήκη της Απάμειας ανάμεσα στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τον Αντίοχο Γ΄. Ο Ευμένης μετέβη στη Ρώμη τον προηγούμενο χρόνο προκειμένου να προωθήσει τα αιτήματά του για την ανταμοιβή των υπηρεσιών του. Εκεί έγινε δεκτός με ιδιαίτερη θέρμη. Στο λόγο που εκφώνησε ενώπιον των Ρωμαίων πατρικίων εξέφρασε την πρόθεσή του να παραμείνει πιστός σύμμαχος της Ρώμης, όπως υπήρξε στο παρελθόν και ο πατέρας του, τονίζοντας παράλληλα τις στρατιωτικές υπηρεσίες που παρείχε κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών. Παράλληλα παρακάλεσε τη Σύγκλητο να μην ενδώσει στα αιτήματα των Ροδίων, οι οποίοι πρέσβευαν την ανεξαρτησία των μικρασιατικών ελληνικών πόλεων.
Εύρημα 1890 -Μετάλλιον της Περγάμου με αναφορά [ΛΥΚΟΝΙΑΝ ] |
Το σύνολο της Λυκαονίας, οι δύο Φρυγίες, η Μυσία, τα βασιλικά δάση, η Λυδία, η Ιωνία, η Μαγνησία στο Σίπυλο, η περιοχή της Καρίας με το όνομα Υδρέλα, μαζί με όλα τα οχυρά και τα χωριά μέχρι τον ποταμό Μαίανδρο που δεν ήταν ανεξάρτητα πριν από τον πόλεμο, η Τελμισσός και η πεδιάδα της (εκτός από ένα τμήμα) όλα δόθηκαν στον Ευμένη.
Γάμος
Κατά τη διάρκεια της διαμάχης των Ρωμαίων με τους Σελευκίδες, ο βασιλιάς της Καππαδοκίας, Αριαράθης Δ΄, συντάχθηκε με τον Αντίοχο, ως εκ τούτου, μετά την ήττα του τελευταίου, ανήσυχος για το τι επρόκειτο να του συμβεί, έστειλε περισσότερες από μία πρεσβείες στους Ρωμαίους ζητώντας να μάθει τον τρόπο με τον οποίο μπορούσε να εκφράσει τη μεταμέλειά του και να εξασφαλίσει το βασίλειό του.
Η Συνθήκη της Απάμειας σηματοδότησε τη μεταστροφή της Καππαδοκικής εξωτερικής πολιτικής. Εκτός από την οικονομική αφαίμαξη, η συντριβή των Σελευκιδών και η αποδυνάμωση του κράτους τους στέρησε από την Καππαδοκία μια ισχυρή προστάτιδα δύναμη που παραδοσιακά τη στήριζε και εξασφάλιζε την εδαφική της ακεραιότητα.
Ως αποτέλεσμα ο Αριαράθης θεώρησε συμφέρον να στραφεί στην Πέργαμο, η οποία αποτέλεσε το μεγάλο νικητή στο διπλωματικό τραπέζι της Απάμειας. Η συμμαχία επικυρώθηκε με γάμο ανάμεσα στην κόρη του Αριαράθη Δ΄, τη Στρατονίκη, με το βασιλιά της Περγάμου, Ευμένη Β΄. Το ζευγάρι απέκτησε τουλάχιστον έναν γιο, τον Άτταλο Γ΄ το Φιλομήτορα.
Ως αποτέλεσμα ο Αριαράθης θεώρησε συμφέρον να στραφεί στην Πέργαμο, η οποία αποτέλεσε το μεγάλο νικητή στο διπλωματικό τραπέζι της Απάμειας. Η συμμαχία επικυρώθηκε με γάμο ανάμεσα στην κόρη του Αριαράθη Δ΄, τη Στρατονίκη, με το βασιλιά της Περγάμου, Ευμένη Β΄. Το ζευγάρι απέκτησε τουλάχιστον έναν γιο, τον Άτταλο Γ΄ το Φιλομήτορα.
Πόλεμος εναντίον της Βιθυνίας
Ενοχλημένος από τους όρους της Συνθήκης της Απάμειας, ο βασιλιάς Προυσίας Α' της Βιθυνίας εξέφρασε την αντίθεσή του. Παρείχε δε καταφύγιο το 186 π.Χ. στο σύμμαχο του Αντιόχου και εχθρό των Ρωμαίων, Καρχηδόνιο στρατηγό, Αννίβα. Στο μεταξύ ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στον Προυσία και τον Ευμένη Β΄. Την αρχή φέρεται να έκανε ο Προυσίας, παραβιάζοντας τη μεταξύ τους συνθήκη. Ο Αννίβας, ο οποίος ήθελε να ενδυναμώσει το βασιλιά ώστε αργότερα να χρησιμοποιήσει το στρατό του κατά των Ρωμαίων, προσφέρθηκε να τον βοηθήσει να κερδίσει πρώτα τους γείτονες βασιλείς.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Προυσίας υπέστη επανειλημμένες ήττες στη στεριά και γι’ αυτό επέλεξε να μεταφερθεί ο πόλεμος στη θάλασσα. Σε μια κρίσιμη καμπή ήταν ο Αννίβας εκείνος που με ένα έξυπνο σχέδιο του έδωσε τη νίκη. Αρχικά έστειλε αγγελιοφόρο στον Ευμένη με ένα κενό γράμμα, προκειμένου να εντοπίσει σε ποιο πλοίο είχε επιβιβαστεί. Κατόπιν, διέταξε να πετάξουν στα εχθρικά πλοία κεραμικά αγγεία γεμάτα με κάθε λογής ερπετά. Αν και η ιδέα φάνηκε αρχικά στους άνδρες του γελοία, ωστόσο αποδείχτηκε πολύ αποτελεσματική όταν τα φίδια άρχισαν να κυκλοφορούν στη γέφυρα των πλοίων του εχθρού.
Έλληνες πολεμιστές από τα ανάγλυφα της Περγάμου -Μουσείο Περγάμου Βερολίνο
|
Το 185 π.Χ., με τον πόλεμο να μαίνεται ακόμη, ο Ευμένης έστειλε πρέσβεις στην πόλη της Ρώμης μεταφέροντας την είδηση ότι ο Φίλιππος Ε΄, βασιλιάς της Μακεδονίας από τη Δυναστεία των Αντιγονιδών, πραγματοποιούσε επιθέσεις σε θρακικές πόλεις. Τόσο ο Φίλιππος, όσο και ο Ευμένης έστειλαν πρέσβεις και πάλι το 183 π.Χ.. Την ίδια περίοδο η Ρόδος υπέβαλε τα παράπονά της για την εχθρότητα που επέδειξε ο Ευμένης απέναντι στη Σινώπη, μια ελληνική πόλη στον Πόντο.
Οι Ρωμαίοι άκουσαν προσεκτικά όλες τις πρεσβείες και υποσχέθηκαν να στείλουν λεγάτους να εκτιμήσουν την κατάσταση. Οι απεσταλμένοι της Συγκλήτου διευθέτησαν τελικά τις διαφορές Ευμένη και Προυσία (ευνοώντας τον πρώτο που ήταν παλαιός τους σύμμαχος) και παράλληλα βρήκαν την ευκαιρία να απαιτήσουν την παράδοση του Αννίβα. Λίγο αργότερα ο μεγάλος αυτός στρατηγός πήρε την απόφαση να αυτοκτονήσει ώστε να μην συλληφθεί.
Διπλωματικές σχέσεις με την Αχαϊκή Συμπολιτεία
Όσο ακόμη ο Φιλοποίμην ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας εστάλη στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο μια αντιπροσωπεία της. Με την ευκαιρία αυτή ο Ευμένης τους προσέφερε χρήματα σε ένδειξη φιλίας και υποστήριξης. Τότε έλαβε το λόγο ο Αππολωνίδας από τη Σικυώνα, ο οποίος υποστήριξε πως το δώρο δεν καθόλου ανάξιο, ωστόσο οι σκοποί πίσω από αυτό ήταν το λιγότερο ανήθικοι και παράνομοι, καθώς στην ουσία επρόκειτο για χρηματισμό που σύντομα θα κατέληγε σε ένα φαύλο κύκλο ανταλλαγής υπηρεσιών.
Πόλεμος εναντίον του Πόντου
Νόμισμα του βασιλιά της Περγάμου, Ευμένη Β'. Πρόκειται για το μοναδικό βασιλιά των Ατταλιδών που δεν απεικόνισε στα νομίσματά του το Φιλέταιρο, ιδρυτή της Δυναστείας. |
Ο βασιλιάς του Πόντου, Φαρνάκης Α΄ (α' μισό 2ου αιώνα π.Χ.) άσκησε έντονη επεκτατική πολιτική επιθυμώντας να επεκτείνει το κράτος του σε βάρος της Περγάμου, της Βιθυνίας και της Καππαδοκίας, γειτονικών βασιλείων που βρίσκονταν υπό την «εποπτεία» της Ρώμης. Όπως ήταν λογικό, αυτό δυσαρέστησε έντονα τους βασιλείς των κρατών αυτών που ήρθαν σε πόλεμο μαζί του (183 – 179 π.Χ.). Πρωταρχικός εχθρός του στάθηκε ο Ευμένης Β΄ τόσο σε στρατιωτικό όσο και διπλωματικό επίπεδο. Από την πλευρά του, ο νέος βασιλιάς της Συρίας, Σέλευκος Δ΄ ο Φιλοπάτωρ, κράτησε ουδέτερη στάση στο ζήτημα εφόσον τον περιόριζε η Συνθήκη της Απάμειας.
Αναζητώντας την υποστήριξη της Ρώμης στη νέα αυτή διαμάχη, ο Ευμένης Β΄ έστειλε στην Ιταλία τους αδελφούς του, με επικεφαλής τον Άτταλο για να εκθέσουν την κατάσταση και να ζητήσουν τη διαμεσολάβηση των Ρωμαίων. Έγιναν δεκτοί το 181 π.Χ. με μεγάλη ευγένεια και τιμές, ενώ έλαβαν υπόσχεση ότι σύντομα θα κατέφθαναν στην Ασία απεσταλμένοι να εξετάσουν το ζήτημα.
Ο Φαρνάκης αψηφώντας τους Ρωμαίους, οι οποίοι επρόκειτο να εξετάσουν το ζήτημα, έστειλε το στρατηγό του, Λεώκριτο, να λεηλατήσει τη μικρασιατική Γαλατία με 10.000 άνδρες. Την επόμενη άνοιξη ηγήθηκε ο ίδιος ενός στρατού που εισέβαλε στην Καππαδοκία, την επικράτεια των Αριαραθιδών.
Ο Ευμένης Β΄ και ο αδερφός του, Άτταλος, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από τη Ρώμη, έσπευσαν με στρατό στη Γαλατία, μόνο για να ανακαλύψουν πως ο Λεώκριτος είχε πλέον αποχωρήσει. Στον Παρνασσό ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον πεθερό του Ευμένη, Αριαράθη Δ΄ της Καππαδοκίας. Είχαν πλέον φτάσει στον Μόκισσο, όταν έλαβαν νέα πως οι Ρωμαίοι είχαν καταφθάσει ώστε να αξιολογήσουν την κατάσταση.
Οι Ρωμαίοι δέχτηκαν το αίτημα των βασιλέων να μεσολαβήσουν ώστε να διεξαχθούν δίκαιες διαπραγματεύσεις, συνιστώντας ωστόσο στον Ευμένη και τον Αριαράθη να αποσύρουν τα στρατεύματά τους ώστε να μην γίνει η συνάντηση υπό την απειλή όπλων.
Οι Ρωμαίοι δέχτηκαν το αίτημα των βασιλέων να μεσολαβήσουν ώστε να διεξαχθούν δίκαιες διαπραγματεύσεις, συνιστώντας ωστόσο στον Ευμένη και τον Αριαράθη να αποσύρουν τα στρατεύματά τους ώστε να μην γίνει η συνάντηση υπό την απειλή όπλων.
Αρχικά ο Φαρνάκης αρνήθηκε να διαπραγματευτεί, κάτι που δημιούργησε στους Ρωμαίους την εντύπωση πως δεν είχε να παρουσιάσει ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της θέσης του. Τελικά δέχτηκε να συναντηθεί με τον Ευμένη στην Πέργαμο. Παρόλο που τόσο η μία όσο και η άλλη πλευρά παρουσιάστηκε διατεθειμένη να σταματήσει τον πόλεμο, δεν κατάφεραν τελικά να συμφωνήσουν σε τίποτα προβάλλοντας συνεχώς νέες απαιτήσεις. Οι Ρωμαίοι αντιλήφθηκαν πως οι διαπραγματεύσεις οδηγούνταν σε ναυάγιο και αποχώρησαν. Ομοίως και οι απεσταλμένοι του Φαρνάκη, κι έτσι ο πόλεμος μονιμοποιήθηκε.
Ο πόλεμος κράτησε 4 χρόνια, μέχρι το 179 π.Χ., όταν ο Φαρνάκης συνειδητοποίησε πως δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει πια τις συνδυασμένες δυνάμεις των αντιπάλων του. Ξεκίνησε νέος κύκλος διαπραγματεύσεων μέχρι να καταλήξουν σε αμοιβαία συμφωνία. Οι όροι της συνθηκολόγησης υπήρξαν δυσμενείς για το Φαρνάκη, ο οποίος αναγκάστηκε να επιστρέψει τα περισσότερα από τα εδάφη που είχε κατακτήσει, με εξαίρεση την πόλη της Σινώπης και τις αποικίες της. Συγκεκριμένα κλήθηκε να αποσυρθεί από την Παφλαγονία και την πόλη Τιείον, επιτρέποντας στους κατοίκους που είχαν εκπατριστεί να επιστρέψουν. Επιπλέον να επιστρέψει τις πόλεις που πήρε από τον Αριαράθη στην κατάσταση που τις βρήκε, απελευθερώνοντας παράλληλα τους ομήρους και παραδίδοντας τους λιποτάκτες. Τέλος κλήθηκε να καταβάλει υψηλή πολεμική αποζημίωση.
Έναρξη του Τρίτου Μακεδονικού Πολέμου
Το 179 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας και ηττημένος του Δευτέρου Μακεδονικού Πολέμου, Φίλιππος Ε΄, απεβίωσε. Στο θρόνο τον διαδέχτηκε ο γιος του Περσέας, ο οποίος διακατεχόταν από τα ίδια αντιρωμαϊκά συναισθήματα όπως και ο πατέρας του. Οι Σελευκίδες συνήψαν συμμαχία με τον καινούριο βασιλιά, σφραγίζοντας τη συμφωνία τους με γάμο ανάμεσα στον Περσέα και την πριγκίπισσα Λαοδίκη.
Ο Ευμένης επενέβη στα εσωτερικά της Συρίας όταν, σύμφωνα με ένα διάταγμα που εξέδωσαν οι Αθηναίοι, βοήθησε να ανέλθει στο θρόνο της Αντιόχειας ο Αντίοχος Δ΄ ο Επιφανής. Εντούτοις δεν έδειξε την ίδια συμπάθεια προς τον Περσέα, με τον πατέρα του οποίου είχαν συχνά τριβές για εδαφικά ζητήματα στο χώρο της Θράκης. Πράγματι ο Ευμένης πραγματοποίησε επίσκεψη στη Ρώμη όπου και διατύπωσε κατηγορίες εναντίον του Περσέως. Συγκεκριμένα ο τελευταίος θεωρούταν ύποπτος για τη δολοφονία του αδερφού του, Δημητρίου, πιθανού διαδόχου του θρόνου, και προστάτη των ρωμαϊκών συμφερόντων.
Ο Ευμένης ανακοίνωσε τις πληροφορίες του για την υπόθεση, τονίζοντας παράλληλα πως ο νέος βασιλιάς είχε κληρονομήσει την επιθυμία του Φιλίππου για κατακτήσεις. Ο λόγος του υπήρξε τόσο πειστικός που τα επιχειρήματα των πρέσβεων του Περσέως που κατέφθασαν λίγες ημέρες μετά έπεσαν στο κενό. Ήδη από την ημέρα της ομιλίας του Περγαμηνού βασιλιά είχε μυστικά αποφασιστεί η διεξαγωγή πολέμου, παρόλο που δεν ανακοινώθηκε επισήμως. Την επιθυμία των Ρωμαίων να δείξουν εύνοια προς τον Ευμένη ενδυνάμωσε το γεγονός πως διάφορες ελληνικές πόλεις, όπως για παράδειγμα η Ρόδος, έδειξαν εχθρική στάση απέναντί του. Η τελευταία μάλιστα αρνήθηκε να υποδεχτεί πρεσβεία δική του κατά τη διάρκεια σημαντικών εορταστικών εκδηλώσεων.
Ο Ευμένης ανακοίνωσε τις πληροφορίες του για την υπόθεση, τονίζοντας παράλληλα πως ο νέος βασιλιάς είχε κληρονομήσει την επιθυμία του Φιλίππου για κατακτήσεις. Ο λόγος του υπήρξε τόσο πειστικός που τα επιχειρήματα των πρέσβεων του Περσέως που κατέφθασαν λίγες ημέρες μετά έπεσαν στο κενό. Ήδη από την ημέρα της ομιλίας του Περγαμηνού βασιλιά είχε μυστικά αποφασιστεί η διεξαγωγή πολέμου, παρόλο που δεν ανακοινώθηκε επισήμως. Την επιθυμία των Ρωμαίων να δείξουν εύνοια προς τον Ευμένη ενδυνάμωσε το γεγονός πως διάφορες ελληνικές πόλεις, όπως για παράδειγμα η Ρόδος, έδειξαν εχθρική στάση απέναντί του. Η τελευταία μάλιστα αρνήθηκε να υποδεχτεί πρεσβεία δική του κατά τη διάρκεια σημαντικών εορταστικών εκδηλώσεων.
Κατά την επιστροφή του Ευμένη προς την πατρίδα έγινε γνωστό ότι θα περνούσε από τους Δελφούς για να προσφέρει λατρευτικές τιμές στο θεό Απόλλωνα.
Εκεί έπεσε θύμα ενέδρας όπου και τραυματίστηκε σοβαρά. Σύμφωνα με τον Λίβιο, κατά τη διάρκεια της επίθεσης εγκαταλείφθηκε από την ακολουθία του, με εξαίρεση έναν άνδρα με το όνομα Παντολέων. Η βιασύνη των δολοφόνων – που κατά πάσα πιθανότητα υπηρετούσαν τα συμφέροντα της Μακεδονίας – να διαφύγουν του έσωσε τη ζωή. Επειδή όμως η κατάσταση της υγείας του βασιλιά, ο οποίος ανάρρωσε με δυσκολία στην Αίγινα, ήταν άγνωστη, διαδόθηκε ότι είχε πεθάνει. Η είδηση έφτασε μέχρι τη Ρώμη. Στην Πέργαμο, ο αδερφός του Άτταλος, πήρε γυναίκα του τη βασίλισσα Στρατονίκη και ανέλαβε ουσιαστικά τη βασιλική εξουσία.
Ανάγλυφες μορφές Ελλήνων ιππέων από μαρμάρινο σκεύος -Εύρημα Περγάμου Αναφορά σε εκδ. του 1890 |
Εντούτοις μετά την επιστροφή του Ευμένη παρέδωσε αναίμακτα το θρόνο και με τη σειρά του ο Ευμένης δεν θέλησε να τιμωρήσει ούτε τον αδερφό του, ούτε τη Στρατονίκη. Επέπληξε όμως τον Άτταλο γιατί βιάστηκε να τον αντικαταστήσει στον θρόνο της Περγάμου και στο κρεβάτι της βασίλισσας. Ακολούθως ξεκίνησε προετοιμασίες για πόλεμο, καθώς οι Ρωμαίοι, που είχαν βεβαιωθεί από τους κατασκόπους τους για διάφορες κινήσεις του Περσέα εναντίον τους, έλαβαν την απόφαση να επέμβουν στρατιωτικά στην Ιλλυρία. Ζήτησαν μάλιστα από τους Μακεδόνες πολίτες να εγκαταλείψουν το συντομότερο την ιταλική χερσόνησο. ο Περσέας δικαίως επιτέθηκε στην Ιλλυρία αλλά οι Ρωμαίοι αυτή την ευκαιρία την χρησιμοποίησαν ως αφορμή.
Με το ρωμαϊκό στρατόπεδο συντάχθηκε και ο πεθερός του Ευμένη, Αριαράθης Δ' της Καππαδοκίας. Ο Προυσίας Β' της Βιθυνίας με τη σειρά του, όντας γαμπρός του Περσέα, τήρησε ουδέτερη στάση. Οι δε Πτολεμαίοι και Σελευκίδες ήταν απασχολημένοι σε πόλεμο μεταξύ τους για το αιώνιο ζήτημα της Κοίλης Συρίας. Μόνος σύμμαχος του Περσέως στάθηκε ο Κότυς Β', βασιλιάς των Οδρυσών της Θράκης.
Οδρύσαι πολεμιστές Οι Οδρύσαι (αρχ. ελ. Ὀδρύσαι) ήταν αρχαίος θρακικός λαός ο οποίος κατοικούσε στην περιοχή κατά μήκος του ποταμού Έβρου, από τη Ροδόπη και τον Στρυμόνα μέχρι τον Αρτσικό ποταμό στη σημερινή Ανατολική Θράκη και έως τη σημερινή Βάρνα της Βουλγαρίας. Θεωρούνταν από τα ισχυρότερα θρακικά έθνη, ήταν άριστοι ιππείς και πήραν το όνομα τους από τον μυθικό βασιλέα Όδρυσο .
Οι Οδρύσαι (Οδρύσες) διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις με όλες τις ελληνικές πόλεις. Το κέντρο των Οδρυσών ήταν η πεδιάδα του Έβρου και σταδιακά κατέκτησαν τα υπόλοιπα θρακικά βασίλεια φτάνοντας στην ακμή τους με τον βασιλιά Τήρη που ήταν και ο ιδρυτής του βασιλείου των Οδρυσών. Η ακμή συνέπεσε με την περίοδο ανάμεσα στους Περσικούς πολέμους και του πελοποννησιακού πολέμου. Ο γιος του Τήρη Σιτάλκης υπέταξε τα υπόλοιπα θρακικά βασίλεια διατηρώντας σε αυτά τους βασιλείς κάνοντας τους υποτελείς του , ήταν ο πρώτος που αποκαλέστηκε βασιλιάς των Θρακών.
|
Γενικότερα οι αρχαίοι ιστορικοί αναγνωρίζουν τρεις αφορμές για τον Τρίτο Μακεδονικό Πόλεμο: την άνοδο στο θρόνο του Περσέως που έτρεφε, σε αντίθεση με το Δημήτριο, αντιρωμαϊκά αισθήματα, την επίσκεψη του Ευμένη στη Ρώμη – κάποιοι Ρωμαίοι τον κατηγόρησαν τελικά πως παρέσυρε το κράτος τους σε πόλεμο για προσωπικά συμφέροντα – καθώς και την επίθεση που δέχτηκε ο Περγαμηνός στους Δελφούς.
Απώλεια της ρωμαϊκής εμπιστοσύνης
Όσο ακόμη μαινόταν ο πόλεμος ανάμεσα στον βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα και στη Ρώμη, ο πρώτος ξεκίνησε διαπραγματεύσεις τόσο με τον Ευμένη, όσο και με τους Σελευκίδες. Βασικό του επιχείρημα ήταν πως αφενός ο μεταξύ τους ανταγωνισμός ήταν κάτι φυσικό εφόσον επρόκειτο για γείτονες, αφετέρου η Ρώμη εκμεταλλευόταν τον ανταγωνισμό αυτό για να ελέγχει την κατάσταση στην Ανατολή κατά βούληση. Εάν η Μακεδονία έπεφτε, σύντομα θα ακολουθούσαν τα ασιατικά κράτη. Κατ’ επέκταση τους παρότρυνε να πάψουν τις μεταξύ τους εχθροπραξίες, ενώ παράλληλα να ζητήσουν από τη Ρώμη να συνάψει ειρήνη με τη Μακεδονία.
Η επικοινωνία Περσέα και Ευμένη διεξήχθη με μυστικότητα. Στην πραγματικότητα έλαβαν χώρα πολλές μυστικές διαβουλεύσεις, οι λεπτομέρειες των οποίων δεν έμειναν κρυφές. Λογικά ο Ευμένης δεν επιθυμούσε να δει τον Περσέα να αναδεικνύεται νικητής στον πόλεμό του με τη Ρώμη. Ωστόσο βλέποντας τον πόλεμο να κρατά σε μάκρος, διέγνωσε την πρόθεση των δύο στρατοπέδων να έρθουν σε κάποιο είδος συμφωνίας για ειρήνη. Με αυτό το γνώμονα άρχισε διαπραγματεύσεις με τον Περσέα, αθετώντας κατά κάποιο τρόπο την υπόσχεση να μην αποστείλει βοήθεια στους Ρωμαίους, κρατώντας ουδετερότητα. Εντούτοις, οι δύο βασιλείς, προσπαθώντας ο ένας να ξεγελάσει τον άλλο, δεν κατάφεραν να έρθουν σε συμφωνία και απλώς δυσφήμισαν τον εαυτό τους.
Οι Ρωμαίοι, όχι αβάσιμα, άρχισαν να υποψιάζονται τον Ευμένη για προδοσία και άρχισαν να ανταλλάσσονται μεταξύ τους βαριές κατηγορίες προς το πρόσωπό του. Η δυσαρέσκειά τους αυτή εκφράστηκε με το να του απαγορεύσουν να εισέλθει στην πόλη της Ρώμης το 167 π.Χ., ενώ τον διέταξαν να αποχωρήσει το συντομότερο από την ιταλική χερσόνησο μέσα στο καταχείμωνο. Αντιθέτως, εξακολουθούσαν να δείχνουν μεγάλη εύνοια στον αδερφό του Ευμένη, τον Άτταλο, στον οποίο και επέτρεπαν να απευθύνεται στη Σύγκλητο όποτε το επιθυμούσε
.
.
Εὐμένης, βασιλεὺς Μακεδόνων: ὃς τῇ μὲν σωματικῇ δυνάμει παραλελυμένος ἦν, τῇ δὲ τῆς ψυχῆς λαμπρότητι προσαντεῖχεν, ἀνὴρ ἐν μὲν τοῖς πλείστοις οὐδενὸς δεύτερος τῶν καθ' αὑτὸν βασιλέων γενόμενος, περὶ δὲ τὰ σπουδαιότατα καὶ κάλλιστα μείζων καὶ λαμπρότερος. ὅς γε πρῶτον μὲν παραλαβὼν παρὰ τοῦ πατρὸς τὴν βασιλείαν συνεσταλμένην τελέως εἰς ὀλίγα καὶ λιτὰ πολισμάτια ταῖς μεγίσταις τῶν καθ' αὑτὸν δυναστειῶν ἐφάμιλλον ἐποίησε τὴν ἰδίαν ἀρχήν, οὐ τύχῃ τὸ πλεῖον συνεργῷ χρώμενος, οὐδ' ἐκ περιπετείας, ἀλλὰ διὰ τῆς ἀγχινοίας καὶ φιλοπονίας, ἔτι δὲ πράξεως τῆς αὑτοῦ. δεύτερον φιλοδοξότατος ἐγενήθη καὶ πλείστας μὲν τῶν καθ' αὑτὸν βασιλέων πόλεις Ἑλληνίδας εὐηργέτησε, πλείστους δὲ κατ' ἰδίαν ἀνθρώπους ἐσωματοποίησεν. τρίτον ἀδελφοὺς ἔχων τρεῖς, καὶ κατὰ τὴν ἡλικίαν καὶ πρᾶξιν πάντας τούτους συνέσχε πειθαρχοῦντας αὑτῷ καὶ δορυφοροῦντας καὶ σῴζοντας τὸ τῆς βασιλείας ἀξίωμα. τοῦτο δὲ σπανίως εὕροι τις ἂν γεγονός.
Λήμμα για τον Ευμένη στη Σούδα, λεξικό του 10ου αιώνα.
Μετά την οριστική ήττα της Μακεδονίας, το μέλλον προδιαγραφόταν ήρεμο για τον Ευμένη. Ωστόσο γαλατικά φύλα της Μικράς Ασίας βρήκαν την ευκαιρία να παρενοχλήσουν αναπάντεχα το Περγαμηνό βασίλειο. Με την αφορμή αυτή ο Άτταλος ταξίδεψε ξανά στη Ρώμη ως απεσταλμένος του Ευμένη, τόσο γα να εκθέσει την κατάσταση, όσο και για αναθερμάνει τις σχέσεις της Συγκλήτου με την Πέργαμο.
Έγινε δεκτός με αφύσικα πολλές τιμές και παρόλο που είχε πράγματι συνάψει καλές φιλίες κατά τη διάρκεια των προηγούμενων πολέμων και διπλωματικών αποστολών, ακόμη κι ο ίδιος άρχισε να υποψιάζεται πως κάτι ύποπτο συνέβαινε.
Πράγματι του αποκαλύφθηκε πως οι Ρωμαίοι πλέον δεν έτρεφαν καμία εκτίμηση προς το πρόσωπο του αδερφού του, ο οποίος έφερε το στίγμα του προδότη. Αντίθετα φίλοι και γνωστοί τον προέτρεψαν να μην εμφανιστεί ενώπιον της Συγκλήτου υπηρετώντας τα συμφέροντα του Ευμένη, αλλά να μιλήσει μοναχά για προσωπικό του όφελος. Ο Άτταλος άρχισε να βρίσκει τις προσφορές αυτές αρκετά δελεαστικές.
Έγινε δεκτός με αφύσικα πολλές τιμές και παρόλο που είχε πράγματι συνάψει καλές φιλίες κατά τη διάρκεια των προηγούμενων πολέμων και διπλωματικών αποστολών, ακόμη κι ο ίδιος άρχισε να υποψιάζεται πως κάτι ύποπτο συνέβαινε.
Πράγματι του αποκαλύφθηκε πως οι Ρωμαίοι πλέον δεν έτρεφαν καμία εκτίμηση προς το πρόσωπο του αδερφού του, ο οποίος έφερε το στίγμα του προδότη. Αντίθετα φίλοι και γνωστοί τον προέτρεψαν να μην εμφανιστεί ενώπιον της Συγκλήτου υπηρετώντας τα συμφέροντα του Ευμένη, αλλά να μιλήσει μοναχά για προσωπικό του όφελος. Ο Άτταλος άρχισε να βρίσκει τις προσφορές αυτές αρκετά δελεαστικές.
Εντούτοις, ο Ευμένης είχε αντιληφθεί πού οδηγούσε η κατάσταση και απέστειλε στη Ρώμη έναν άντρα στον οποίο έτρεφε μεγάλη εμπιστοσύνη, τον ιατρό του Στράτο. Ο τελευταίος συνομίλησε με τον Άτταλο και με τη δύναμη της λογικής τον έπεισε να εγκαταλείψει τις επικίνδυνες φιλοδοξίες του. Από τη μία οι δύο άνδρες ουσιαστικά συμβασίλευαν και κατείχαν ίσες εξουσίες. Από την άλλη ο Ευμένης είχε επιβαρυμένη υγεία και σύντομα θα επιλεγόταν διάδοχός του: καθώς ο Ευμένης ακόμη δεν είχε ακόμη αναγνωρίσει το διάδοχό του ως πραγματικό του παιδί, επικρατέστερη επιλογή ήταν ο ίδιος ο Άτταλος. Τέλος, η γαλατική απειλή κινδύνευε να αφήσει τα αδέρφια χωρίς βασίλειο, οπότε ήταν μάταιο να εμπλακούν σε εμφύλιο τη δεδομένη στιγμή.
Τελικά, κατά την ομιλία του στη Σύγκλητο, προς έκπληξη όλων, ο Άτταλος δεν έκανε καμία νύξη στο ζήτημα. Η Πέργαμος απαλλάχτηκε με τη συνδρομή μισθοφορικών στρατευμάτων από τη γαλατική απειλή το 166 π.Χ.
Λίγα χρόνια μετά, το 164 π.Χ., στην πόλη της Ρώμης παρουσιάστηκαν πρέσβεις του βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Β΄ του Κυνηγού, της Ρόδου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Η Σύγκλητος παρείχε ακρόαση σε όλους. Οι απεσταλμένοι της Βιθυνίας παραπονέθηκαν για το βασιλιά της Περγάμου Ευμένη Β΄, αφενός επειδή είχε καταλάβει ορισμένα από τα εδάφη τους, αφετέρου επειδή, αντί να συμμορφωθεί με τις προσταγές της Ρώμης, εξακολουθούσε να προσπαθεί να αποκτήσει δύναμη μπλέκοντας στις υποθέσεις των Γαλατών της Μικράς Ασίας.
Τελικά, κατά την ομιλία του στη Σύγκλητο, προς έκπληξη όλων, ο Άτταλος δεν έκανε καμία νύξη στο ζήτημα. Η Πέργαμος απαλλάχτηκε με τη συνδρομή μισθοφορικών στρατευμάτων από τη γαλατική απειλή το 166 π.Χ.
Λίγα χρόνια μετά, το 164 π.Χ., στην πόλη της Ρώμης παρουσιάστηκαν πρέσβεις του βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Β΄ του Κυνηγού, της Ρόδου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Η Σύγκλητος παρείχε ακρόαση σε όλους. Οι απεσταλμένοι της Βιθυνίας παραπονέθηκαν για το βασιλιά της Περγάμου Ευμένη Β΄, αφενός επειδή είχε καταλάβει ορισμένα από τα εδάφη τους, αφετέρου επειδή, αντί να συμμορφωθεί με τις προσταγές της Ρώμης, εξακολουθούσε να προσπαθεί να αποκτήσει δύναμη μπλέκοντας στις υποθέσεις των Γαλατών της Μικράς Ασίας.
Σχέδιο ευρήματος του 1890 στήν Πέργαμο με αναφορά ΠΡΟΥΣΙΕΩΝ |
Γενικά η αποστολή αυτή κρίθηκε ικανοποιητική και οι απεσταλμένοι έλαβαν τιμές προτού επιστρέψουν στην Ασία. Ωστόσο η Ρώμη έστειλε απεσταλμένους στην Ελλάδα να επιβλέπουν την κατάσταση από κοντά. Το ίδιο σενάριο έλαβε χώρα και πάλι το 159 π.Χ. όταν ο Προυσίας και οι Γαλάτες και πάλι κατηγόρησαν τον Ευμένη στους Ρωμαίους. Για άλλη μια φορά, ο Άτταλος μετέβη στη Ρώμη, για να υπερασπιστεί τον αδερφό του.
Ο Ευμένης Β΄ απεβίωσε από φυσικά αίτια το 158 π.Χ. Στο θρόνο ανήλθε ο αδερφός του Άτταλος Β΄, ο οποίος νυμφεύθηκε εκ νέου τη βασίλισσα Στρατονίκη. Γιος του Ευμένη και της Στρατονίκης υπήρξε ο Άτταλος Γ΄ ο Φιλομήτωρ, ο οποίος διαδέχτηκε το θείο του μετά το θάνατό του το 138 π.Χ. Καθώς ο τελευταίος άσκησε φιλειρηνική και φιλορωμαϊκή πολιτική ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη βασιλεία του. Το αξιοσημείωτο είναι πως μετά το θάνατό του εμφανίστηκε στο προσκήνιο μια διαθήκη βάσει της οποίας κληροδοτούσε το Περγαμηνό βασίλειο στη Ρώμη.
Αυτό ξεκίνησε μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων που οδήγησαν στην ενσωμάτωση των εδαφών της Μικράς Ασίας στη ρωμαϊκή επικράτεια. Το 133 π.Χ. ήρθε στο προσκήνιο ένας νέος διεκδικητής του θρόνου, ο Αριστόνικος, ο οποίος και επωφελήθηκε του κενού εξουσίας. Υποστηρίζοντας πως υπήρξε νόθος γιος του Ευμένη Β΄, υποκίνησε εξέγερση και βασίλεψε για σύντομο διάστημα υπό το όνομα Ευμένης. Ο κοινωνικός χαρακτήρας της εξέγερσης αυτής αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης και ζωηρών συζητήσεων μεταξύ των ιστορικών, οι οποίοι τείνουν να διαφωνούν κατά πόσο το κίνημά του αποτέλεσε εθνικό πόλεμο ή κοινωνική εξέγερση.
Αυτό ξεκίνησε μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων που οδήγησαν στην ενσωμάτωση των εδαφών της Μικράς Ασίας στη ρωμαϊκή επικράτεια. Το 133 π.Χ. ήρθε στο προσκήνιο ένας νέος διεκδικητής του θρόνου, ο Αριστόνικος, ο οποίος και επωφελήθηκε του κενού εξουσίας. Υποστηρίζοντας πως υπήρξε νόθος γιος του Ευμένη Β΄, υποκίνησε εξέγερση και βασίλεψε για σύντομο διάστημα υπό το όνομα Ευμένης. Ο κοινωνικός χαρακτήρας της εξέγερσης αυτής αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης και ζωηρών συζητήσεων μεταξύ των ιστορικών, οι οποίοι τείνουν να διαφωνούν κατά πόσο το κίνημά του αποτέλεσε εθνικό πόλεμο ή κοινωνική εξέγερση.
Η δυτική πλευρά του ελληνικού έργου του Βωμού της Περγάμου ανακατασκευασμένη στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο. |
Η αναπαράσταση του Βωμού στην ελληνική Πέργαμο . |
Ανάμεσα στα έτη 188 και 181 π.Χ. ο Ευμένης εισήγαγε μια νέα νομισματική πολιτική στο μεγαλύτερο τμήμα της επικράτειάς του. Το νέο νόμισμα που έκοψε κυκλοφόρησε ωστόσο εντός του βασιλείου του και οι Ατταλίδες δεν επεδίωξαν να επιβάλλουν τη χρήση του εκτός συνόρων.
Στα χρόνια που ακολούθησαν τη Συνθήκη της Απάμειας (188 π.Χ.), ο Ευμένης υλοποίησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανοικοδόμησης, το οποίο και μετέτρεψε την πόλη της Περγάμου σε ένα από τα κοσμήματα του ελληνιστικού κόσμου.
Επέκτεινε το ιερό της Νικηφόρου Αθηνάς και όρισε την επανέναρξη των εορτασμών των Νικηφορίων, μιας εκδήλωσης που απέκτησε Πανελλήνιο χαρακτήρα. Επέκτεινε επίσης την περίφημη Βιβλιοθήκη της Περγάμου, την οποία είχε ιδρύσει ο πατέρας του και που υπολειπόταν σε λάμψη μόνο από εκείνη της Αλεξάνδρειας.
Η έναρξη της κατασκευής του περίφημου «Βωμού της Περγάμου» πρέπει να ξεκίνησε προς τα τέλη της δεκαετίας του 180 π.Χ. Μια εντυπωσιακή σειρά από ανάγλυφα αναπαριστούσε δραματικά τη Γιγαντομαχία, ενώ μια μικρότερη τα πεπραγμένα του μυθικού προπάτορα των Ατταλιδών, του ήρωα Τήλεφου.
Το πρόπυλο του ναού της Αθηνάς Νικηφόρου σε ελληνική κατασκευή του 136 π.Χ.
Μεταφερθέν αυτούσιο στο Μουσείο Περγάμου Βερολίνο |
Ο ναός της Νικηφόρου Αθηνάς στην ελληνική Πέργαμο |
Ελληνική εορτή στον Βωμό της Περγάμου - σχετική αναπαράσταση |
Τα ανατολικά τόξα του αναλημματικού τοίχου της Στοάς του Ευμένους |
Επιπροσθέτως, περίπου το 160 π.Χ. ο Ευμένης χρηματοδότησε την ανέγερση της «Στοάς του Ευμένους» στη Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης των Αθηνών στον χώρο μεταξύ του Θεάτρου του Διονύσου και του Ωδείου του Ηρώδου του Αττικού. Επρόκειτο για ένα επιβλητικό διώροφο κτίριο, μήκους 164,48 μ. και πλάτους 17,65 μ., που πρόσφερε προστασία από τη βροχή στους θεατές του Θεάτρου του Διονύσου, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούσε και ως χώρος συναντήσεων και συζητήσεων.. Η στοά ήταν σε χρήση μέχρι τα μέσα του 3ου αιώνα μ. Χ., οπότε δομικά υλικά της χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του υστερορωμαϊκού τείχους.
Το Ασκληπιείο στην Κω |
Το περίφημο Ασκληπιείο της Κω - 4ος αιώνας π.Χ. - Αναπαράσταση |
Τέλος, υπό την προστασία του βασιλιά Ευμένη Β΄ τέθηκε το Ασκληπιείο στην Κω και τότε ήταν που απέκτησε τη σημερινή του μνημειακή όψη. Κατασκευάσθηκε μία μεγαλύτερη, επιβλητική κεντρική κλίμακα, που οδηγούσε στο ανώτερο άνδηρο, στο κέντρο του οποίου οικοδομήθηκε μεγάλος δωρικός ναός αφιερωμένος στον Ασκληπιό, αντίγραφο του αντίστοιχου ναού της Επιδαύρου.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, ο Ευμένης υπήρξε καλύτερος και ευστροφότερος Έλληνας βασιλιάς σε σύγκριση με όλους τους συγχρόνους του. Αυτό καταδεικνύεται από το ίδιο το γεγονός ότι κληρονόμησε ένα βασίλειο που το αποτελούσαν λίγες ασήμαντες πόλεις και εκείνος, βασιζόμενος όχι στην τύχη αλλά στην εξυπνάδα και την ενεργητικότητά του, το μετέτρεψε σε ισχυρό ανταγωνιστή των μεγαλύτερων δυνάμεων της εποχής του. Σημαντική του επιτυχία υπήρξε επίσης το γεγονός ότι ενώ διέθετε τρεις αδερφούς περίπου στην ίδια ηλικία με εκείνον, με ισχυρό χαρακτήρα σαν το δικό του, κατάφερε ωστόσο να τους κρατήσει στο πλευρό του υπάκουους και φύλακες των συμφερόντων του, κάτι που ελάχιστοι βασιλείς στην ιστορία έχουν να επιδείξουν.
Η αναπαράσταση της Περγάμου στην Μικρά Ασία |
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
Γέννηση του Ευμένη Β΄, γιου του Αττάλου Α΄ και της Απολλωνίδας.
219 π.Χ. Ο Άτταλος Α' συμμαχεί με την Αιτωλική Συμπολιτεία.
218 π.Χ. Ξεκινά ο Δεύτερος Καρχηδονιακός Πόλεμος που φέρνει αντιμέτωπες τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και την Καρχηδόνα. Ο πόλεμος αυτός χαρακτηρίζεται από την εκστρατεία του Αννίβα στην ιταλική χερσόννησο μετά από ένα εντυπωσιακά απρόσμενο πέρασμα του στρατού του δια μέσου των Άλπεων.
216 π.Χ. Συνάπτεται ανακωχή ανάμεσα στον Άτταλο Α΄ και τον ηγεμόνα των Σελευκιδών, Αντίοχο Γ΄ το Μέγα.
215 π.Χ. Ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος Ε΄, συνάπτει συμμαχία με τον Αννίβα εναντίον της Ρώμης.
Ξεσπά ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος ανάμεσα στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τη Μακεδονία. Η Πέργαμος, υπό τον Άτταλο Α΄, αποτελεί σύμμαχο των Ρωμαίων, κάτι που κληροδοτήθηκε και στους μετέπειτα βασιλείς της.
205 π.Χ. Υπογραφή της Συνθήκης της Φοινίκης που δίνει τέλος στον αμφίρροπο Πρώτο Μακεδονικό Πόλεμο.
Ξεσπά ο Πρώτος Κρητικός Πόλεμος για να καθοριστεί η κυρίαρχη δύναμη στο Αιγαίο. Η Πέργαμος συντάσσεται με τους Ρόδιους ενάντια στον Φίλιππο Ε΄.
201 π.Χ. Τερματίζεται ο Δεύτερος Καρχηδονιακός Πόλεμος. Η καθοριστική νίκη των Ρωμαίων τους παρέχει την απόλυτη κυριαρχία στη δυτική Μεσόγειο.
200 π.Χ. Οι επεκτατικές διαθέσεις του Βασιλείου της Μακεδονίας προκαλούν την επέμβαση της Ρώμης. Ο Πρώτος Κρητικός Πόλεμος δίνει τη θέση του στο Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο.
197 π.Χ. Ο Τίτος Κουίντος Φλαμινίνος, Ύπατος της Ρώμης, συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο στη Βοιωτία, όπου ο Άτταλος Α΄ παθαίνει εγκεφαλικό. Φεύγει από τη ζωή το φθινόπωρο. Τον διαδέχεται ο γιος του, Ευμένης Β΄.
Διεξάγεται η Μάχη στις Κυνός Κεφαλές ανάμεσα στο Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας και τους Ρωμαίους. Η νίκη των δεύτερων είναι καθοριστική, δίνοντας τέλος στο Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο. Το γεγονός σφραγίζεται με τη Συνθήκη της Τεμπέας.
195 π.Χ. Ο Ευμένης Β΄ παρέχει πλοία στο ρωμαϊκό στρατό κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Φλαμινίνου ενάντια στον τύραννο της Σπάρτης, Νάβι.
193 π.Χ. Ο ηγεμόνας των Σελευκιδών, Αντίοχος Γ' ο Μέγας, συνάπτει συμμαχίες με τους γείτονες βασιλείς εναντίον των Ρωμαίων. Οι συμμαχίες σφραγίζονται με επιγαμίες ανάμεσα στους βασιλικούς οίκους. Εντούτοις ο Ευμένης αρνείται να παντρευτεί μια από τις κόρες του Αντίοχου, επιλέγοντας να ασκήσει φιλορωμαϊκή πολιτική, όπως ο πατέρας του.
192 π.Χ. Έναρξη πολέμου ανάμεσα στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τον Αντίοχο Γ΄ το Μέγα. Ο Ευμένης Β΄ συμμετέχει ενεργά στο πλευρό των Ρωμαίων, ενημερώνοντας τη Σύγκλητο πως ο Αντίοχος πέρασε τον Ελλήσποντο. Επιπλέον συμμετέχει προσωπικά με τα αδέρφια του σε όλες τις μάχες που διεξάγονται.
191 π.Χ. Ο Ευμένης λαμβάνει μέρος σε μία επιτυχημένη ναυμαχία ενάντια στο Ρόδιο ναύαρχο Πολυξενίδα, στα ανοιχτά μιας πόλης της Κιλικίας με το όνομα Κώρυκος.
190 π.Χ. Ο Σέλευκος Δ' Φιλοπάτωρ, γιος και μελλοντικός διάδοχος του Αντίοχου Γ΄, πολιορκεί την Πέργαμο εκμεταλλευόμενος την απουσία του Ευμένη. Την πόλη υπερασπίζεται με επιτυχία ο αδερφός του βασιλιά, Άτταλος.
Λαμβάνει χώρα η καθοριστική Μάχη της Μαγνησίας. Ο Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας ηττάται κατά κράτος και αναγκάζεται να συνθηκολογήσει.
189 π.Χ. Ο Ευμένης πραγματοποιεί ταξίδι στη Ρώμη, όπου και γίνεται δεκτός με θέρμη. Ταυτόχρονα, ο ρωμαϊκός στρατός διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις στη Γαλατία. Τους συνοδεύει ο Άτταλος.
188 π.Χ. Υπογράφεται η Συνθήκη της Απάμειας, χάρη στην οποία η Πέργαμος ισχυροποιείται και επεκτείνεται εδαφικά.
Η Καππαδοκία παύει να είναι φιλικά προσκείμενη στους Σελευκίδες και αποβλέπει στη συμμαχία της Ρώμης δια μέσου της Περγάμου. Ο βασιλιάς της Αριαράθης Δ΄ προσφέρει το χέρι της κόρης του, Στρατονίκης, στον Ευμένη Β΄.
187 π.Χ. Ο Αντίοχος Γ' πεθαίνει κληροδοτώντας το θρόνο του στο γιο του, Σέλευκο Δ΄ το Φιλοπάτορα.
186 π.Χ. Διεξάγεται πόλεμος ανάμεσα στον Ευμένη και το βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Α΄. Στην αυλή του τελευταίου είχε καταφύγει ο Καρχηδόνιος στρατηγός Αννίβας ο οποίος συμμετέχει ενεργά.
185 π.Χ. Πρέσβεις της Περγάμου καταγγέλλουν στους Ρωμαίους την επεκτατική πολιτική του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Ε΄.
183 π.Χ. Φίλιππος και Ευμένης στέλνουν διπλωματικές αποστολές στη Ρώμη. Την ίδια χρονιά η Ρόδος υποβάλλει τα παράπονά της για την εχθρότητα που επέδειξε ο Ευμένης απέναντι στη Σινώπη.
Οι Ρωμαίοι επεμβαίνουν και τερματίζουν τον πόλεμο υπέρ του συμμάχου τους βασιλιά της Περγάμου.
Η Πέργαμος συμμαχεί με τις πόλεις της Κρήτης.
182 π.Χ. Ο Ευμένης εμπλέκεται σε νέο πόλεμο, αυτή τη φορά με το βασιλιά του Πόντου, Φαρνάκη Α΄. Στο πλευρό του τάσσεται και ο πεθερός του, Αριαράθης Δ' της Καππαδοκίας, ενώ ο Σέλευκος Δ' παραμένει ουδέτερος.
181 π.Χ. Τα αδέρφια του Ευμένη πραγματοποιούν ταξίδι στη Ρώμη προκειμένου να ζητήσουν στήριξη στη διαμάχη του βασιλιά με τον Πόντο.
179 π.Χ. Λήξη του πολέμου.
Θάνατος του βασιλιά Φιλίππου Ε΄. Τον διαδέχεται ο γιος του και τελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας, Περσέας.
178 π.Χ. Οι Σελευκίδες συμμαχούν με τον Περσέα. Η συμφωνία σφραγίζεται με γάμο ανάμεσα στο βασιλιά της Μακεδονίας και τη Λαοδίκη, κόρη του Σέλευκου Δ΄ του Φιλοπάτωρος.
175 π.Χ. Ο Σέλευκος Δ΄ δολοφονείται. Ο Ευμένης Β΄ βοηθά τον Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή να ανέλθει στο θρόνο, θανατώνοντας το σφετεριστή Ηλιόδωρο.
172 π.Χ. Ο Ευμένης Β΄ επισκέπτεται την Ρώμη, όπου γίνεται δεκτός με τιμές. Εκεί ενημερώνει τη Σύγκλητο σχετικά με την εχθρική στάση του Περσέα, πείθοντάς τη να εμπλακεί σε πόλεμο.
Κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Ευμένη στους Δελφούς, δέχεται δολοφονική επίθεση. Όταν διαδίδεται εσφαλμένα πως απεβίωσε, ο Άτταλος ανεβαίνει προσωρινά στο θρόνο λαμβάνοντας ως σύζυγο τη βασίλισσα Στρατονίκη. Κατά την επιστροφή, ωστόσο, του αδερφού του παραδίδει αναίμακτα το θρόνο.
171 π.Χ. Ξεσπά ο Τρίτος Μακεδονικός Πόλεμος ανάμεσα στους Ρωμαίους και στον Περσέα.
168 π.Χ. Με τη Μάχη της Πύδνας, λαμβάνει τέλος ο Τρίτος Μακεδονικός Πόλεμος.
167 π.Χ. Μετά την οριστική ήττα του Περσέα από τους Ρωμαίους, γαλατικά φύλα επωφελούνται και παρενοχλούν την Πέργαμο. Ο Άτταλος αποστέλλεται και πάλι στη Ρώμη για να συγχαρεί τους Ρωμαίους για τη νίκη τους επί της Μακεδονίας, αλλά και για να εκθέσει την κατάσταση.
Οι Ρωμαίοι φίλοι του Αττάλου τον προτρέπουν να ανατρέψει τον αδερφό του. Παρόλο που η προοπτική αυτή τον δελεάζει αρχικά, τελικά ο ίδιος κρίνει λογικότερο το να αρνηθεί.
Στην Ιουδαία ξεσπά η Εξέγερση των Μακαβαίων ενάντια στον ηγεμόνα των Σελευκιδών, Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή.
166 π.Χ. Οι Γαλάτες υποχρεώνονται σε ήττα από την Πέργαμο.
164 π.Χ. Πρεσβείες της Βιθυνίας, της Ρόδου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας υποβάλλουν στη Ρώμη τα παραπονά τους για τον Ευμένη.
163 π.Χ. Ο Άτταλος υπερασπίζεται ενωπίων της Συγκλήτου τον αδερφό του, Ευμένη. Οι Ρωμαίοι αποφασίζουν να παρακολουθούν από κοντά την κατάσταση.
159 π.Χ. Επαναλαμβάνεται το ίδιο σενάριο.
158 π.Χ. Ο Ευμένης Β' φεύγει από τη ζωή. Τον διαδέχεται ο αδερφός του, Άτταλος Β΄.
ΤΕΛΟΣ
ΠΗΓΕΣ- ΑΝΑΦΟΡΕΣ
• Αππιανός, «Μακεδονικά», Αγγλικά
• Αππιανός, «Συριακά», Αγγλικά
• Διόδωρος Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», Αγγλικά
• Ιουστίνος, «Επιτομή των ιστοριών του Πομπήιου Τρόγου», Λατινικά, Αγγλικά, Γαλλικά
• Ιωάννης Ζωναράς, «Επιτομή Ισοτριών»
• Κορνήλιος Νέπως, «De viris illustribus: Περί επιφανών στρατηγών», Αγγλικά
• Πλούταρχος, «Ηθικά: Περί αδελφικής αγάπης», Αγγλικά
• Πολύβιος, «Ιστορίαι», Αγγλικά
• Φροντίνος, «Στρατηγήματα», Λατινικά και Αγγλικά
• Τίτος Λίβιος, «Περιοχαί», Αγγλικά
• Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», Αγγλικά
• Αππιανός, «Μακεδονικά», Αγγλικά
• Αππιανός, «Συριακά», Αγγλικά
• Διόδωρος Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», Αγγλικά
• Ιουστίνος, «Επιτομή των ιστοριών του Πομπήιου Τρόγου», Λατινικά, Αγγλικά, Γαλλικά
• Ιωάννης Ζωναράς, «Επιτομή Ισοτριών»
• Κορνήλιος Νέπως, «De viris illustribus: Περί επιφανών στρατηγών», Αγγλικά
• Πλούταρχος, «Ηθικά: Περί αδελφικής αγάπης», Αγγλικά
• Πολύβιος, «Ιστορίαι», Αγγλικά
• Φροντίνος, «Στρατηγήματα», Λατινικά και Αγγλικά
• Τίτος Λίβιος, «Περιοχαί», Αγγλικά
• Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», Αγγλικά
Allen R.E. (1983). «The Attalid Kingdom: A Constitutional History». Oxford University Press, USA.
Austin M.M. (2006). «The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest: A Selection of Ancient Sources in Translation». Cambridge University Press.
Hansen, Esther V. (1971). «The Attalids of Pergamon». Ithaca, New York: Cornell University Press; London: Cornell University Press Ltd.
William Smith (1870). ««Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology: Eumenes II»».
Jona Lendering (2006). ««Eumenes II Soter»». Articles on Ancient History. Livius.org.
Kosmetatou, Elizabeth (2003) "The Attalids of Pergamon," in Andrew Erskine, ed., A Companion to the Hellenistic World. Oxford: Blackwell: pp. 159–174.
Γιαννικαπάνη, Έφη. ««Στοά Ευμένους»». Οδυσσεύς. Υπουργείο Πολιστισμού και Τουρισμού
ΚΥΝΟΣ ΚΕΦΑΛΕΣ 197 π.Χ. - ΠΥΔΝΑ 168 π.Χ. - ΟΙ ΜΑΧΕΣ
ΟΙ ΑΝΤΙΓΟΝΙΔΕΣ ΒΑΣΙΛΕΙΣ -ΦΙΛΙΠΠΟΣ Ε΄ ΚΑΙ ΠΕΡΣΕΑΣ
Στον κύριο ελληνικό γεωγραφικό κορμό στα τέλη του 3ου π.Χ. αιώνα το κυρίαρχο κράτος ήταν η Μακεδονία. Η Μακεδονία είχε έρθει αντιμέτωπη με τους Ρωμαίους κατά τον Α΄ Μακεδονικό πόλεμο. Μια δύναμη της εποχής ήταν και η Αιτωλική Συμπολιτεία η οποία ήταν εχθρός της Μακεδονίας και το 211 π.Χ. έκλεισε συμμαχία με τη Ρώμη στην οποία περιήλθαν και οι σύμμαχοί της. Έτσι οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν με τους Μακεδόνες του Φίλιππου Ε' να πετυχαίνουν νίκες σε βάρος των Αιτωλών. Τελικά το 206 π.Χ. οι Αιτωλοί και οι σύμμαχοί τους συνθηκολόγησαν τερματίζοντας τον Α΄ Μακεδονικό πόλεμο. Οι Ρωμαίοι όμως άρχισαν να επεμβαίνουν στα ελληνικά πράγματα και μετά τη νίκη τους στη Ζάμα επί των Καρχηδονίων (202 π.Χ.), έστρεψαν το ενδιαφέρον τους για επέκταση αποκλειστικά στον Ελληνικό κυρίως γεωγραφικό κορμό , αφού είχαν κατακτήσει όλη τη Δυτική Μεσόγειο. Έτσι το 200 π.Χ. άρχισε ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος με τους Ρωμαίους να έχουν την υποστήριξη των συμμάχων τους.
Πρόλογος
Είναι σε όλους γνωστή η ιστορία της Μακεδονίας στα χρόνια του Φιλίππου του Β' και του γιου του, του Αλέξανδρου του Γ', του ξακουστού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στους πολλούς άγνωστη ωστόσο εί- ναι η ιστορία της χώρας από την οποία ξεκίνησε η κατάκτηση της Ασίας τους δύο αιώνες που ακολούθησαν το θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη, το 323 π.Χ.
Μέχρι τη στιγμή που η ειρήνη επικράτησε στη Μακεδονία, η εξουσία άλλαξε δεκάδες φορές χέρια και το βασιλικό διάδημα κεφάλι. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ., βασιλείς ορίστηκαν ο γιος του, ο Αλέξανδρος ο Δ', που γεννήθηκε μετά το θάνατό του, και ο επιληπτικός ετεροθαλής αδελφός του, ο Φίλιππος Αρριδαίος. Τη στρατηγία της Ευρώπης και τον ουσιαστικό έλεγχο της Μακεδονίας ανέλαβε ο
στρατηγός Αντίπατρος, που διεξήγαγε τους πολέμους με τους εξεγερθέντες Νότιους Έλληνες. Όταν το 319 π.Χ. ο Αντίπατρος απεβίωσε, στρατηγός της Ευρώπης και επίτροπος των συμβασιλέων ανέλαβε ο περιορισμένων δυνατοτήτων Πολυπέρχων, ο οποίος ανακάλεσε στη Μακεδονία και την Ολυμπιάδα, τη μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Εκείνη δολοφόνησε τον Φίλιππο Αρριδαίο, έπειτα όμως πολιορκήθηκε στην Πύδνα, συνελήφθη και θανατώθηκε από τον Κάσσανδρο, το γιο του Αντιπάτρου και σύζυγο της Θεσσαλονίκης, της κόρης του Φιλίππου του Β'. Ο Κάσσανδρος εποφθαλμιούσε τον έλεγχο της Μακεδονίας και κατόρθωσε να πάρει τη χώρα υπό τον έλεγχό του οριστικά το 316 π.Χ. Εξόντωσε το δεκατριάχρονο γιο του Αλεξάνδρου το 310 π.Χ. και ανακηρύχθηκε βασιλιάς της Μακεδονίας το 305 π.Χ.
Ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος και ο γιος του, ο Δημήτριος Πολιορκητής, ήταν οι μόνοι που επεδίωκαν την ενότητα της αχανούς αυτοκρατορίας και έδιναν σκληρές μάχες με τους άλλους στρατηγούς για τον έλεγχο της· ηττήθηκαν όμως το 301 π.Χ. στην Ιψό. Ο Δημήτριος διέφυγε τότε τη σύλληψη, ενώ ο ογδοντάχρονος πατέρας του σκοτώθηκε. Θα χρειαζόταν να περάσουν άλλα 20 χρόνια, ώσπου το 281 π.Χ. στο Κουροπέδιο, μετά την ήττα του Λυσίμαχου, του βασιλιά της Θράκης, διαμορφώθηκαν οι οριστικές ισορροπίες με τα βασίλεια της Μακεδονίας, της Αιγύπτου και της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών.
Στην ίδια τη Μακεδονία, ο Κάσσανδρος πέθανε από φυσικό θάνατο -πράγμα σπάνιο για την εποχή!- το 297 π.Χ. και τον διαδέχτηκαν οι γιοι του. Το 294 π.Χ. ο Πολιορκητής δολοφόνησε το γιο του Κασσάνδρου και πήρε την εξουσία στη Μακεδονία, εκδιώχθηκε όμως το 288 π.Χ. Την εξουσία στη Μακεδονία είχαν στα ταραχώδη χρόνια που ακολούθησαν ο Πύρρος, ο ίδιος ο Σέλευκος, ο Πτολεμαίος Κεραυνός (γιος του Πτολεμαίου του Α', που αποκλείστηκε από τη διαδοχή στην Αίγυπτο), καθώς και κάποιες ασήμαντες προσωπικότητες. Το 279 π.Χ. οι Γαλάτες που εισέβαλαν στη Βαλκανική συν έτριψαν το στρατό του Κεραυνού και σκότωσαν τον ίδιο.
Τους Γαλάτες νίκησε το 277 π.Χ. στη Λυσιμάχεια ο Αντίγονος Γονατάς, γιος του Πολιορκητή και εγγονός του Μονόφθαλμου, έτσι τελικά κατέλαβε το θρόνο της Μακεδονίας το 276 π.Χ. και εδραιώθηκε οριστικά σ' αυτόν το 272 π.Χ.
Ο Αντίγονος Γονατάς, ο "βασιλιάς-φιλόσοφος", δημιούργησε τη δυναστεία των Αντιγονιδών που έφερε επιτέλους την ειρήνη στην ταραγμένη Μακεδονία. Πέθανε το 239 π.Χ. και στην εξουσία τον διαδέχτηκε ο γιος του, ο Δημήτριος ο Β'. Εκείνος πέθανε σχετικά νέος, το 229 π.Χ., και την επιτροπεία του ανήλικου γιου του, του Φιλίππου, ανέλαβε ο εξάδελφος του, ο Αντίγονος ο Δώσων, ο οποίος το 222/1 π.Χ. άφησε την εξουσία στον Φίλιππο.
Ο Φίλιππος ο Ε' βασίλεψε για πάνω από 40 χρόνια στη Μακεδονία. Στη διάρκεια της αρχής του διεξήχθησαν οι δυο πρώτοι Μακεδονικοί πόλεμοι εναντίον των Ρωμαίων. Ο Β' Μακεδονικός Πόλεμος έληξε το 197 π.Χ. με τη συντριπτική ήττα των Μακεδόνων στη θέση Κυνός Κεφαλές της Θεσσαλίας. Ο ύπατος Τίτος Κοΐντιος Φλαμινίνος ωστόσο δεν κατέλυσε τότε το θεσμό της βασιλείας, κηρύσσοντας απλώς την ελευθερία των Ελλήνων από την τυραννία του Μακεδόνα στο συνέδριο της Κορίνθου το 196 π.Χ.
Ο Φίλιππος ο Ε' έμεινε στην εξουσία ως το θάνατό του, το 179 π.Χ. Τον διαδέχτηκε ο πρωτότοκος γιος του Περσέας που συνέχισε το έργο του. Η Ρώμη όμως κήρυξε εκ νέου τον πόλεμο το 171 π.Χ.
Φίλιππος Ε΄,
Αργυρό τετράδραχμο, 221-211 π.Χ.
Κεφαλή Φιλίππου Ε΄ με βασιλικό διάδημα στραμμένος προς τα δεξιά.
Αργυρό τετράδραχμο, 221-211 π.Χ.
Κεφαλή Φιλίππου Ε΄ με βασιλικό διάδημα στραμμένος προς τα δεξιά.
Η κατάσταση
Την εποχή λοιπόν όπου στο δυτικό τμήμα της Μεσογείου διεξαγόταν ο Β' Καρχηδονικός Πόλεμος (218-201 π.Χ.), στο ανατολικό η κυρίως ελληνικές περιοχές ζούσαν τη φθορά του Συμμαχικού Πολέμου (220-217 π.Χ.) ανάμεσα στην Αχαϊκή και στην Αιτωλική Συμπολιτεία και αντιμετώπιζε τις επεκτατικές βλέψεις του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε'. Οι ελληνικές πόλεις-κράτη βρίσκονταν σε παρακμή. Οι Αθηναίοι είχαν εξελιχθεί σε κόλακες των ισχυρών, οι Αιτωλοί σε ληστές και τους Σπαρτιάτες κυβερνούσαν ηγέτες ο ένας χειρότερος από τον άλλον. Ο μόνος που θα μπορούσε να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της Ελλάδας ήταν ο Φίλιππος Ε΄, ο οποίος ωστόσο δεν υπολόγισε σωστά τη ρωμαϊκή απειλή και αντί να συνάψει χρήσιμες συμμαχίες είδε τους Ρωμαίους ανταγωνιστικά: πρώτα εκστράτευσε εναντίον τους στην Ιλλυρία (Α' Μακεδονικός Πόλεμος, 214 π.Χ.), μετά συμμάχησε με τον Αννίβα, έστω κι αν τελικά δεν προσέφερε την παραμικρή βοήθεια στον Καρχηδόνιο στρατηλάτη στον αγώνα του εναντίον των Ρωμαίων. Παράλληλα ο Φίλιππος προσπάθησε να επεκτείνει τις κτήσεις του επιτιθέμενος στην Αίγυπτο, στην Πέργαμο, στη Ρόδο και σε διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας. Όσο για την Αθήνα, αυτή την καταλεηλάτησε. Με την επιθετικότητά του ο Φίλιππος δημιούργησε πολλούς εχθρούς οι οποίοι, στην επιθυμία τους να τον εξοντώσουν, έδωσαν την αφορμή στη Ρώμη να επιτεθεί όχι μόνο εναντίον της Μακεδονίας αλλά και εναντίον του κεντρικού γεωγραφικού κορμού της Ελλάδας.
Η Ρωμαϊκή προστασία
Οι Ρωμαίοι μετά την ολοκληρωτική συντριβή της Καρχηδόνας γέμισαν αυτοπεποίθηση. Η Σύγκλητος, η οποία διαχειριζόταν τις υποθέσεις του κράτους με τις ξένες χώρες, επιθυμούσε να διευρύνει τα όρια της Ρώμης έστω κι αν κανείς ακόμη δεν οραματιζόταν τη δημιουργία μιας αυτοκρατορίας σαν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκείνο που σίγουρα επιζητούσε η Ρώμη σε αυτή τη φάση ήταν να επεκτείνει την επιρροή της στην Ανατολή. Με αυτόν τον σκοπό έκανε σύμμαχό της την Αίγυπτο, το ασθενέστερο από τα τρία βασίλεια των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ούτως ώστε να μην την αφήσει βορά των άλλων δύο ισχυρών, δηλαδή της Συρίας με τους Σελευκίδες και της Μακεδονίας.
Ο πιο επικίνδυνος ανταγωνιστής της Ρώμης ήταν σίγουρα η Μακεδονία επειδή ήταν στρατιωτικά ισχυρή και βρισκόταν σχετικά κοντά. Επομένως, όταν της δόθηκε η ευκαιρία να επιτεθεί στη Μακεδονία, η Ρώμη δεν την άφησε να πάει χαμένη. Στα τέλη του 201 π.Χ. η Αθήνα, η Ρόδος και η Πέργαμος έστειλαν αντιπροσωπεία στη ρωμαϊκή Σύγκλητο να παραπονεθούν για την επιθετικότητα των Μακεδόνων και να ζητήσουν προστασία. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι με το διάβημά τους οι ελληνικές αυτές πόλεις καλούσαν τη Ρώμη να επέμβει στα εσωτερικά του κυρίως ελληνικού χώρου. Έτσι το 200 π.Χ. η Ρώμη, χωρίς να έχει ξεχάσει και τη συμμαχία του Φιλίππου με τον Αννίβα, της κήρυξε τον πόλεμο (Β' Μακεδονικός Πόλεμος).
Έτος 197 π.Χ. ΓΕΓΟΝΟΤΑ
· Ο Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος, Ύπατος της Ρώμης, συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο στη Βοιωτία, όπου ο Άτταλος Α΄ της Περγάμου παθαίνει εγκεφαλικό. Φεύγει από τη ζωή το φθινόπωρο. Τον διαδέχεται ο γιος του, Ευμένης Β΄.
· Ολοκληρωτική ήττα του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Ε΄ από τους Ρωμαίους στην περιοχή Κυνός Κεφαλές. Νικητής στρατηγός ο Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος.
· Ανάμεσα στους όρους της ειρήνης είναι και η αποστολή του γιου του Φιλίππου, Δημητρίου, στη Ρώμη με την ιδιότητα του ομήρου.
· Ο Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας επεκτείνει την κυριαρχία του στη Μικρά Ασία.
· Ο Πτολεμαίος Ε΄ Επιφανής ενθρονίζεται επισήμως ως βασιλιάς της Αιγύπτου σε ηλικία δώδεκα ετών.
· Ξεκινά στην Αίγυπτο πολιορκία της Λυκόπολης όπου ήταν κλεισμένοι επαναστάτες. Λίγο μετά ο Πτολεμαίος Ε΄ καταπνίγει την επανάσταση στο Δέλτα του Νείλου.
Η μάχη στις Κυνός Κεφαλές
Οι συγκρούσεις ανάμεσα στους Μακεδόνες και στους Ρωμαίους με τους συμμάχους τους κράτησαν σχεδόν τέσσερα χρόνια χωρίς ο Φίλιππος Ε΄ των Αντιγονίδων να καμφθεί τελειωτικά. Η μάχη που σήμανε και το τέλος του Β´ Μακεδονικού Πολέμου δόθηκε το 197 π.Χ. στις Κυνός Κεφαλές της Θεσσαλίας, κοντά στα Φάρσαλα, όπου οι λεγεωνάριοι του ύπατου Τίτου Κόιντου Φλαμινίνου κατατρόπωσαν την επί 200 χρόνια αήττητη μακεδονική φάλαγγα. Στην τοποθεσία δέσποζαν δύο απόκρημνοι βράχοι που το σχήμα τους θύμιζε κεφάλι σκύλου (κυνός), εξ ου και η ονομασία της. Ο Φίλιππος Ε΄ δεν είχε συμμάχους παρά μόνο τους πιστούς Ακαρνάνες. Ο βασιλιάς της Συρίας των Σελευκιδών Αντίοχος Γ', ο οποίος είχε υποσχεθεί βοήθεια, τελικά δεν την έστειλε διότι στο μεταξύ οι Ρωμαίοι τον είχαν πάρει και αυτόν με το μέρος τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι προτού οι Ρωμαίοι νικήσουν στρατιωτικά τον Φίλιππο Ε ΄τον είχαν νικήσει διπλωματικά: Ο Φλαμινίνος εκτός από άριστος στρατηγός ήταν και εξαίρετος πολιτικός. Είχε τη φήμη του φιλέλληνα και καθώς μιλούσε πολύ καλά ελληνικά και γνώριζε τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων κατόρθωσε να απογυμνώσει τον Φίλιππο από όλους τους έλληνες συμμάχους του με το δέλεαρ της ανεξαρτησίας τους από τους Μακεδόνες. Έτσι οι ελληνικές πόλεις έπεσαν στην παγίδα των Ρωμαίων: η κάθε πόλη μόνη της, χωρίς την προστασία της δυνατής ακόμη Μακεδονίας, γινόταν ευκολότερη λεία των Ρωμαίων.
Το τείχος ραγίζει
Έτσι ένα πρωί του Ιουνίου του 197 π.Χ. οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν στις Κυνός Κεφαλές. Ο Φίλιππος Ε΄ διέταξε την εμπροσθοφυλακή του να καταλάβει τις κορυφές των δύο λόφων. Την ίδια διαταγή είχαν και οι ανιχνευτές του στρατού του Φλαμινίνου. Αλλά καθώς η ομίχλη ήταν πυκνή οι δύο αντίπαλες ομάδες συγκρούστηκαν χωρίς να το καταλάβουν. Στη φάση αυτή νικητές ήταν οι Μακεδόνες. Καθώς όμως η μέρα προχωρούσε και η ομίχλη αραίωνε, ο Φλαμινίνος έστειλε εναντίον των Μακεδόνων 500 ιππείς και 2.000 πεζούς Αιτωλούς με αρχηγούς τον Αρχέδαμο και τον Ευπόλεμο. Τότε ο Φίλιππος Ε΄ αναγκάστηκε και αυτός να ρίξει και άλλους στρατιώτες στη μάχη και προς στιγμήν φάνηκε ότι οι Μακεδόνες πάλι νικούσαν αλλά τούτη τη φορά επρόκειτο για στρατηγικό τέχνασμα των Ρωμαίων.
Η μάχη των Κυνός Κεφαλών. Με κόκκινο χρώμα σημειώνεται ο ρωμαϊκός στρατός και με μπλε ο μακεδονικός.
|
Ρωμαίος λεγεωνάριος επιτίθεται με τρύπημα στον Μακεδόνα αντίπαλο του αφού του έχει βαρύνει την ασπίδα με τα ριχτάρια του |
Οι Ρωμαίοι υποχώρησαν, αλλά το νεοφερμένο άκρο της φάλαγγας δεν είχε σχηματίσει παράταξη. Εκμεταλλευόμενος αυτό, ο Φλαμινίνος έστειλε τους ελέφαντές του και νίκησε το αριστερό άκρο. Η υποχώρηση έκανε το δεξί άκρο που νικούσε να μείνει ακάλυπτο. Έτσι ένα τμήμα Ρωμαίων επιτέθηκε από τα νώτα στους Μακεδόνες. Οι τελευταίοι κυκλώθηκαν και συνετρίβησαν.
Ο Φλαμινίνος είχε δώσει διαταγή στους άνδρες του να υποχωρήσουν ούτως ώστε να παρασύρουν τη δυσκίνητη φάλαγγα των Μακεδόνων εκεί όπου το έδαφος ήταν ανώμαλο, οπότε δεν θα μπορούσε να παραμείνει το τείχος των φαλαγγιτών και των πελταστών αρραγές. Από το αριστερό πλευρό των Μακεδόνων οι Ρωμαίοι βρήκαν δίοδο και πέρασαν στο πίσω μέρος με αποτέλεσμα να τους περικυκλώσουν. Ο στρατός των 25.000 ανδρών του Φιλίππου κόπηκε στα δύο. Ταυτόχρονα ο Φλαμινίνος έριξε στη μάχη και ελέφαντες. Οι στρατιώτες του Φιλίππου τρόμαξαν και πανικόβλητοι σήκωσαν τις σάρισες (δόρατα) ψηλά δείχνοντας έτσι ότι παραδίνονται. Οι Ρωμαίοι όμως είτε δεν γνώριζαν είτε αγνόησαν το σήμα και αποδεκάτισαν τους Μακεδόνες.
Η ήττα του Φιλίππου στις Κυνός Κεφαλές ήταν βαριά. Έχασε 8.000 άνδρες, ενώ ο Φλαμινίνος μόνο 700. Οι Ρωμαίοι επίσης αιχμαλώτισαν 5.000 Μακεδόνες. Οι όροι της ειρήνης που υποχρεώθηκε να δεχθεί ο Φίλιππος Ε΄ ήταν πολύ βαρείς: να αποχωρήσει από όλες τις κτήσεις του στη Μικρά Ασία, στη Θράκη και στη Νότια Ελλάδα, να μη συνάπτει συμμαχίες ούτε να κηρύττει πολέμους χωρίς τη συγκατάθεση της Ρώμης, να καταβάλει αποζημίωση στους νικητές 1.000 τάλαντα και να παραδώσει όλους τους αιχμαλώτους και τους αυτόμολους καθώς και όλον του στον στόλο εκτός από έξι πλοία. Επίσης ο Φίλιππος αναγκάστηκε να παραδώσει ως όμηρο στους Ρωμαίους τον νεότερο από τους δύο γιους του, τον Δημήτριο.
Ο Περσεύς διαδέχεται τον Φίλιππο
Αν όμως ο Φίλιππος μισούσε τους Ρωμαίους, οι Ρωμαίοι δεν έτρεφαν ούτε αυτοί τα καλύτερα αισθήματα για τον μακεδόνα βασιλιά ούτε για τον διάδοχό του, τον Περσέα. Σύμφωνα μάλιστα με τη διαβρωτική εξωτερική πολιτική της η Ρώμη προετοίμαζε για διάδοχο της Μακεδονίας τον Δημήτριο, ο οποίος είχε εξελιχθεί σε πιστό φίλο της. Τα σχέδια αυτά της Ρώμης τα έμαθε ο Περσεύς και εξάπτοντας ακόμη περισσότερο το μίσος του πατέρα του εναντίον των Ρωμαίων τον έπεισε ότι ο Δημήτριος ήταν επικίνδυνος. Τότε ο Φίλιππος έβαλε να δηλητηριάσουν τον δεύτερο γιο του. Έτσι ο δρόμος του Περσέως για την ανάρρηση στον θρόνο της Μακεδονίας ήταν πλέον χωρίς εμπόδιο.
Ο Φίλιππος Ε΄ πέθανε το 179 π.Χ.
Ο Περσεύς μαζί με τον θρόνο κληρονόμησε και το μίσος του πατέρα του για τους Ρωμαίους. Μόλις λοιπόν πήρε την εξουσία στα χέρια του άρχισε να προετοιμάζεται για πόλεμο εναντίον της Ρώμης. Ήταν ωστόσο αρκετά πονηρός. Ώσπου να προετοιμαστεί για τον πόλεμο, όχι μόνο δεν έδειξε την έχθρα του προς τη Ρώμη, αλλά πέτυχε και την αναγνώρισή του ως νόμιμου διαδόχου του θρόνου της Μακεδονίας.
Έξι χρόνια κράτησαν οι προετοιμασίες του Περσέα εναντίον των Ρωμαίων όχι μόνο σε στρατιωτικό, μα κυρίως σε διπλωματικό επίπεδο. Προσπάθησε δηλαδή να ξαναπάρει υπό την επιρροή του όλους εκείνους που είχε δυσαρεστήσει ο πατέρας του καθώς και όσους ήταν τώρα δυσαρεστημένοι με την πολιτική της Ρώμης στην Ελλάδα. Ωστόσο οι φήμες για τις ενέργειες του βασιλιά της Μακεδονίας έφθαναν κατά καιρούς στη Ρώμη και όταν ο βασιλιάς της Περγάμου Ευμένης Β' έκανε την εμφάνισή του μπροστά στους Ρωμαίους συγκλητικούς και κατηγόρησε ευθέως τον Περσέα, η Ρώμη πήρε την απόφαση να εκστρατεύσει εναντίον της Μακεδονίας.
Ο Γ' Μακεδονικός Πόλεμος
Το φθινόπωρο του 172 π.Χ. ρωμαϊκά στρατεύματα πέρασαν από την Ιταλία στον κυρίως ελληνικό γεωγραφικό κορμό . Ο Περσεύς αντί να εκστρατεύσει αμέσως εναντίον τους συνέχιζε τις διαπραγματεύσεις για σύναψη μιας συνθήκης που του είχαν προτείνει οι Ρωμαίοι ρίχνοντάς του στάχτη στα μάτια. Στο μεταξύ οι ρωμαϊκές λεγεώνες προχωρούσαν ανενόχλητες προς την ενδοχώρα. Αλλά και όταν επιτέλους ο Περσεύς κατάλαβε τη σοβαρότητα της κατάστασης, αντί να βαδίσει εναντίον των ρωμαϊκών στρατευμάτων που αποβιβάζονταν στην Ιλλυρία και προχωρούσαν μέσα από τα δύσβατα στενά της ορεινής Ηπείρου, προτίμησε να στρατοπεδεύσει στο Κίτιον, κοντά στην Πέλλα.
Έτσι τα ρωμαϊκά στρατεύματα με αρχηγό τον ύπατο Πόπλιο Λικίνιο Κράσσο πέρασαν ανενόχλητα μέσα από την Ήπειρο και έφθασαν στη Θεσσαλία ως τη Λάρισα, όπου ενώθηκαν με τον στρατό που έστειλε για βοήθεια ο Ευμένης της Περγάμου. Η πρώτη σύγκρουση Ρωμαίων και Μακεδόνων έγινε στο Συκούριο και μολονότι ο ρωμαϊκός στρατός ήταν αριθμητικά σχεδόν ίσος με τον στρατό του Περσέως, οι στρατηγικές ικανότητες του Κράσσου φαίνεται ότι ήταν ανύπαρκτες και οι Ρωμαίοι ηττήθηκαν και μεγάλα τμήματα του στρατού τους διασκορπίστηκαν στους πέντε ανέμους.
ΕΝΘΕΤΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-Ο Ευμένης Β΄ ο Σωτήρ (βασ. 197 π.Χ. - 158 π.Χ.) ήταν ηγεμόνας του Ελληνικού «ελληνιστικής περιόδου» βασιλείου της Περγάμου στη Μικρά Ασία, μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών. Ήταν γιος του Αττάλου Α΄ του Σωτήρος και της Απολλωνίδος. Νυμφεύτηκε τη Στρατονίκη, κόρη του Αριαράθη Δ΄, βασιλιά της Καππαδοκίας και της Αντιοχίδος.
Νόμισμα του βασιλιά της Περγάμου, Ευμένη Β'. Πρόκειται για το μοναδικό βασιλιά των Ατταλιδών που δεν απεικόνισε στα νομίσματά του το Φιλέταιρο, ιδρυτή της Δυναστείας
|
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ασκώντας έντονα φιλορωμαϊκή πολιτική κατάφερε να εξελιχθεί σε ελάχιστο χρόνο από βασιλιάς ενός σχετικά ασήμαντου βασιλείου σε ηγεμόνα μιας ισχυρότατης μοναρχίας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, ο Ευμένης ήταν άνδρας με ασθενή κράση, αλλά με μεγάλη ενεργητικότητα και δύναμη μυαλού, όπως αποδεικνύεται από τη θητεία του στο θρόνο της Περγάμου. Είναι, επίσης, γνωστός για το σημαντικό πολιτιστικό του έργο, με επιφανέστερα επιτεύγματά του την ανάδειξη της Περγάμου σε περίλαμπρη πόλη και την επέκταση της Βιβλιοθήκης της Περγάμου, μιας από τις μεγάλες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου, δεύτερη σε σπουδαιότητα μετά από την αντίστοιχη της Αλεξάνδρειας.
ΠΕΡΣΕΑΣ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ΑΝΤΙΓΟΝΙΔΑΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ
Νόμισμα με τη μορφή του Περσέα με βασιλικό διάδημα -Βρετανικό Μουσείο
|
Η μοίρα έλαχε στον Περσέα, τον γιο του Φιλίππου Ε΄, να είναι ο τελευταίος βασιλιάς της αρχαίας Μακεδονίας, σφραγίζοντας μια εποχή που τοποθετήθηκε ευλαβικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Ίσως να μην είχε την ευφυΐα και την πολιτική οξυδέρκεια του Φιλίππου Β΄, μπορεί να του έλειπε η στρατηγική δεινότητα του Αλεξάνδρου, ακόμη και η διπλωματική ικανότητα του πατέρα του, ωστόσο κανείς δεν θα μπορούσε να του προσάψει έλλειψη αποφασιστικότητας και γενναιότητας, ώστε να προκαλεί, ακόμα και σήμερα, συγκίνηση η απέλπιδα προσπάθεια που κατέβαλε για να αναχαιτίσει το ρωμαϊκό θηρίο!
Να ξεκαθαρίσουμε πως οι βασικότερες πηγές για την βασιλεία του προέρχονται από τους Ρωμαίους Τίτο Λίβιο, Ιουστίνο, Αππιανό και τον φιλορωμαίο Μεγαλοπολίτη Πολύβιο. Όπως καταλαβαίνετε, το πρόσωπο του Περσέα σπιλώνεται από υπερβολικά άδικες κατηγορίες και ειρωνείες. Ειδικά ο Πολύβιος, ο οποίος μας άφησε και εκείνο το περίφημο προοίμιο στην ιστορία του σχετικά με το χρέος του ιστορικού απέναντι στην αλήθεια, αποδεικνύεται κακόβουλος, κακεντρεχής και με έντονα παθογενείς εξάρσεις. Ως εκ τούτου, καθίστανται αμφίβολης αξιοπιστίας οι αναφορές του. Δυστυχώς, είναι η κυριότερη πηγή και αναγκαστικά απαραίτητη. Σε αντίθεση, ο Πλούταρχος, που άντλησε πληροφορίες και από το χαμένο (τυχαία;) έργο του ιστορικού Ποσειδώνιου, φαίνεται πιο αντικειμενικός.
Ο Περσέας ήρθε στο κόσμο περίπου το 210 π.Χ. και οι λασπολογίες του Λιβίου και του Πολυβίου ξεκινάνε από την γέννησή του, που τον παρουσιάζουν νόθο γιο του Φιλίππου Ε΄ από μια παλλακίδα, μισητό από τον πατέρα του ,που αρπάζει τον θρόνο δολοφονώντας τον ετεροθαλή και νόμιμο διάδοχο αδελφό του Δημήτριο! Τα στοιχεία διαψεύδουν τους υμνητές ιστορικούς της Ρώμης. Η μητέρα του Πολυκράτεια ήταν μια από τις νόμιμες συζύγους του Φιλίππου Ε΄ με καταγωγή από το πελοποννησιακό Άργος. Επιπλέον, ο Περσέας είχε καθοριστεί διάδοχος λαμβάνοντας ανώτατες θέσεις, όπως αρχηγός σε εκστρατείες. Αν ήταν μισητός από τον πατέρα του, τότε πώς οριζόταν αρχηγός του στρατού; Μάλιστα, ο Φίλιππος Ε΄ ονόμασε μια καινούργια πόλη που έχτισε Περσηίδα! Έτσι καταρρίπτονται οι ανυπόστατες κατηγορίες των Λιβίου και Πολυβίου.
Πάντως, λόγω της τεταμένης έντασης με την Ρώμη και με την ανάμνηση της βαριάς ήττας στις Κυνός Κεφαλές το 197π.Χ. είχε δημιουργηθεί μια μικρή αντίπαλη παράταξη στην μακεδονική αυλή. Έτσι, ένας ανιψιός του Φιλίππου Ε΄, ο Αντίγονος, έθεσε τον εαυτό του υποψήφιο βασιλιά, κατά την διάρκεια της ασθένειας του Φιλίππου Ε΄. Μόλις πέθανε ο Φίλιππος Ε΄, ο γιατρός του κράτησε μυστικό τον θάνατό του και έστειλε μήνυμα στον Περσέα να επιστρέψει τάχιστα από την εκστρατεία στην Θράκη εναντίον των Δαρδάνων. Αυτός επέστρεψε γρήγορα στην Πέλλα και διέταξε την εκτέλεση του Αντιγόνου με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, κάτι που επικυρώθηκε από το Μακεδονικό Κοινό, δηλαδή τη συνέλευση του στρατού που τον εξέλεξε βασιλιά. Είναι γνωστό, βεβαίως, πόσο πιστό ήταν το Μακεδονικό Κοινό στην νόμιμη κληρονομική βασιλεία και αποδεικνύεται η νομιμότητα της εκλογής του Περσέα.
Τετράδραχμο με την κεφαλή του Περσέως στη μία όψη και αετό στην άλλη, 171-168 π.Χ.
|
Οι πρώτες του ενέργειες ως βασιλιάς φανερώνουν ταχύτητα, σύνεση και πολιτική μεστότητα. Ανανέωσε την εύθραυστη συνθήκη φιλίας με τη Ρώμη και παντρεύτηκε την Λαοδίκη, κόρη του Σελεύκου Δ΄, αποκτώντας έναν ισχυρό σύμμαχο, αν και δεν ωφελήθηκε τελικά από αυτό. Καλλιέργησε καλές σχέσεις με όλα σχεδόν τα ελληνικά κράτη και ελευθέρωσε τους φυλακισμένους για προσβολές του στέμματος. Επιπρόσθετα, κάλεσε πίσω όλους τους εξόριστους, εγγυώμενος την ασφάλειά τους και την επιστροφή της περιουσίας τους. Τα περισσότερα κράτη βορείως της Αττικής μεταστράφηκαν εκδηλώνοντας συμπάθεια προς τη Μακεδονία, αλλάζοντας το κλίμα της εποχής του Φιλίππου Ε΄.
Η φήμη του απλώθηκε και στη Μικρά Ασία κερδίζοντας την εύνοια των εκεί ελληνικών κρατών. Μόνο η Αχαϊκή Συμπολιτεία και η Αθήνα αντιστέκονταν σε αυτή την διπλωματική επίθεση φιλίας του Περσέα. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να ανυψώσει την μακεδονική επιρροή στον ελληνικό κόσμο, αλλά αυτό προξένησε την έχθρα της Ρώμης. Οι Ρωμαίοι ασφαλώς δεν είχαν να διατυπώσουν κάποια κατηγορία εναντίον του και παρακολουθούσαν στενά την δραστηριότητά του Περσέα, ο οποίος μάζευε τα κομμάτια για την εκ νέου ισχυροποίηση της Μακεδονίας.
Η προπαγάνδα που έστησαν οι Ρωμαίοι για να ξεκινήσουν νέο πόλεμο δεν είχε όρια! Επικαλέστηκαν απίστευτες προφάσεις για την υποτιθέμενη ύποπτη και μεμπτή συμπεριφορά του Περσέα. Το κατηγορητήριο της Συγκλήτου ήταν ενδεικτικό των προθέσεων των Ρωμαίων. Αρχικά τον κατηγόρησαν πως είχε σκοπό, με τη βοήθεια των Γαλατών, να σκλαβώσει τους υπόλοιπους Έλληνες και έπειτα να επιτεθεί στην Ιταλία. Επίσης, κατηγορήθηκε ότι δήθεν προσπάθησε να δηλητηριάσει συγκλητικούς! Επιπλέον, σχεδίαζε να επιτεθεί στην Αιτωλία, συμμάχου των Ρωμαίων. Και το πιο εξωφρενικό, πως έστησε ενέδρα στους Δελφούς για να δολοφονήσει τον φιλορωμαίο Ευμένη Β της Περγάμου!
Τα σχέδια των Ρωμαίων ήταν ξεκάθαρα: η Σύγκλητος είχε αποφασίσει να αναγκάσει τον Περσέα να κάνει τέτοιες παραχωρήσεις σα να ήταν υποτελής της Ρώμης και αν αρνιόταν να τον καταστρέψει με πόλεμο! Προσπάθησε να γεμίσει με φόβο τους Ρωμαίους πολίτες για να ψηφίσουν υπέρ του πολέμου. Γρήγορα έστησε ένα δίκτυο από συμμαχίες και οι απεσταλμένοι της ξεχύθηκαν σ’ όλο τον μεσογειακό χώρο, αμαυρώνοντας το όνομα του Περσέα. Οι Ρωμαίοι δεν δέχτηκαν καμιά πρεσβεία του Περσέα, που θα είχε τη δυνατότητα να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
Ο πόλεμος είχε προαποφασιστεί. Ο Περσέας επιζητούσε την ειρήνη, αλλά μια ειρήνη τιμητική και με ισχυρή Μακεδονία. Είχε σεβαστεί όλες τις υποχρεώσεις του και τους όρους της συνθήκης με τη Ρώμη. Επιπλέον, είχε αποκαταστήσει το γόητρο της χώρας του στον ελληνικό χώρο και είχε κερδίσει συμπάθειες, εκτοπίζοντας την θέση της Ρώμης ως ελευθερώτριας και κατά συνέπεια εξουσιάστριας των Ελλήνων.
Τον Δεκέμβριο του 172π.Χ. η Ρώμη κήρυξε, ανεπίσημα, τον πόλεμο στην Μακεδονία. Ένας διπλωματικός οργασμός έλαβε χώρα σε όλη την Μεσόγειο. Οι Ρωμαίοι ξεκίνησαν να στέλνουν προφυλακές, αρχικά στην Ιλλυρία και έπειτα μέσα στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Ένας απεσταλμένος της Ρώμης, ο Μάρκιος Φίλιππος, βρέθηκε στην Λάρισα και ο Περσέας, μόλις το πληροφορήθηκε, ζήτησε συνάντηση μαζί του. Ο πατέρας του Μάρκιου υπήρξε φιλοξενούμενος κάποτε του πατέρα του Περσέα και υπήρχε οικειότητα μεταξύ τους.
Κατά την συνάντηση, ο Μάρκιος πρότεινε φιλικά, όπως πίστευε ο Περσέας, να στείλει απεσταλμένους στη Ρώμη για έναν διακανονισμό με θεμιτούς όρους. Ο Περσέας συμφώνησε, αλλά οι πρέσβεις θα έκαναν ένα μήνα, μέσα στο χειμώνα, για να φτάσουν. Ο Περσέας είχε εξαπατηθεί! Η Σύγκλητος ήταν αποφασισμένη για πόλεμο και προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο για να μαζέψει μεγαλύτερες δυνάμεις.
Τον Μάρτιο του 171π.Χ. οι απεσταλμένοι του Περσέα απευθύνθηκαν σε ώτα μη ακουόντων! Η Σύγκλητος διέταξε όλους τους Μακεδόνες που βρίσκονταν στην Ιταλία να την εγκαταλείψουν μέσα σε τριάντα μέρες. Στο μεταξύ, ο κύριος όγκος του ρωμαϊκού στρατού πέρασε στην Ιλλυρία. Τα ρωμαϊκά πιόνια ήταν όλα στη θέση τους για το άνοιγμα της σκακιέρας! Τα ελληνικά κράτη, που στην πλειοψηφία τους συμπαθούσαν τον Περσέα, αλλά φοβούνταν την Ρώμη, προσπάθησαν να ουδετεροποιηθούν.
Ο Περσέας τότε βεβαιώθηκε πως είχε εξαπατηθεί και η Ρώμη κέρδιζε στο διπλωματικό παιχνίδι. Το δίκαιο ήταν με το μέρος του: οι Ρωμαίοι είχαν καταπατήσει την ειρήνη! Στο συμβούλιο στα ανάκτορα στην Πέλλα, οι εταίροι θεώρησαν πως οι παραχωρήσεις ήταν ανώφελες και ότι σκοπός της Ρώμης ήταν να εκτοπίσει την Μακεδονία. Στο όνομα της τιμής και της δικαιοσύνης, ο Περσέας αποφάσισε τον πόλεμο. Στην ομιλία του υπογράμμισε τις αδικίες της Ρώμης, την διπροσωπία του Μάρκιου Φιλίππου και την προδοτική κίνηση των ρωμαϊκών στρατευμάτων κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Όταν είπε πως η επιλογή ήταν ανάμεσα στην ελευθερία ή στην σκλαβιά, ο στρατός κραύγασε ζητώντας δράση. Ο κύβος είχε ριφθεί!
Ο ρωμαϊκός στρατός αποτελούνταν από 2.000 ιππείς και 35.000 πεζούς συν τις επικουρίες του Ευμένη που του παρέσχε 1.000 ιππείς και 6.000 πεζούς. Η ρωμαϊκή γραμμή ανεφοδιασμού ξεκινούσε ανατολικά από την Χαλκίδα και την Βοιωτία και δυτικά από την Αμβρακία και κατέληγε στους Γόμφους της Θεσσαλίας.
Ο Περσέας που δεν πρόλαβε να προωθηθεί έξω από τη μακεδονική επικράτεια, επειδή έχασε χρόνο περιμένοντας τα αποτελέσματα της πρεσβείας, είχε και αυτός αρκετές δυνάμεις που στο σύνολό τους έφταναν τις 43.000. Πιο αναλυτικά, από τα στοιχεία που έχουμε 21.000 Μακεδόνες αποτελούσαν την περίφημη μακεδονική φάλαγγα μαζί με 5.000 περίπου επιφανείς πεζούς.
Οι ιππείς του άγγιζαν τις 3.000. Επιπλέον, πήρε από τους συμμάχους του 1.000 ιππείς Οδρύσες Θράκες και άλλους 13.000 πεζούς που κατανέμονται ως εξής: 7.000 Οδρύσες Θράκες, 3.000 Κρήτες, 2.000 Γαλάτες, 500 Αιτωλούς και Βοιωτούς και άλλους 500 από διάφορα ελληνικά κράτη.
Ο σαραντάχρονος, περίπου, Περσέας είχε τη διοίκηση. Οι απώλειες από την πανωλεθρία στις Κυνός Κεφαλές, είκοσι έξι έτη πριν, είχαν αναπληρωθεί από μια νέα γενιά στρατιωτών που είχε αποκτήσει εμπειρία από τους πολέμους στη Θράκη. Διέθετε πολλά αποθέματα σε τρόφιμα και οπλικά συστήματα και στόχος του ήταν μια μάχη εκ παρατάξεως, όπου η φάλαγγα θα είχε το πλεονέκτημα. Γι’ αυτό φρόντισε να αποκλείσει τα στενά περάσματα που οδηγούσαν από την Θεσσαλία στην Μακεδονία, τα Τέμπη και την Βολουστάνα (από τα σημερινά Σέρβια Κοζάνης προς Σαραντάπορο).
Σε μια πρώτη μικρή μάχη κοντά στον Παγασητικό Κόλπο, οι Μακεδόνες διέλυσαν το ρωμαϊκό στράτευμα που βρισκόταν εκεί, προξενώντας απώλειες περίπου 2.500 στρατιωτών. Ο Περσέας αμέσως ζήτησε και πάλι ειρήνη, προθυμοποιήθηκε να αποζημιώσει τους Ρωμαίους και να επιστρέψουν στο παλαιό status quo. Οι Ρωμαίοι αν και “λαβωμένοι” απέρριψαν τις προτάσεις. Στο μεταξύ όλο και περισσότεροι Έλληνες έδειχναν συμπάθεια προς τον Περσέα, διότι οι Ρωμαίοι ευνοούσαν συνεχώς τους ολιγαρχικούς και κατέσφαζαν τους διαφωνούντες.
Τους επόμενους μήνες, μονάδες του μακεδονικού στρατού έκαναν επίδειξη ισχύος καταλαμβάνοντας πόλεις και ρωμαϊκά οχυρά στην Ιλλυρία, κάτι που φόβισε τους Ρωμαίους, επειδή φοβήθηκαν πως θα κόβονταν η γραμμή ανεφοδιασμού τους. Κάπου εδώ, το καλοκαίρι του 169π.Χ. σύμφωνα με τον Πολύβιο και τον Λίβιο συμβαίνει κάτι το μεταφυσικό! Ο Περσέας από ικανός ηγέτης μεταβάλλεται απλώς σε έναν ηλίθιο, μια αλλαγή προσωπικότητας σε βαθμό παθολογικό! Εξυμνούνται όλοι οι Ρωμαίοι διοικητές, ενώ ο Περσέας είναι ένας ανόητος που αντιστέκεται και δεν έχει καταλάβει πως ο θρίαμβος της Ρώμης είναι προκαθορισμένος από το πεπρωμένο!
Οι Ρωμαίοι συνέχιζαν να στέλνουν ενισχύσεις και ο Περσέας σφράγισε και το πέρασμα της Πέτρας, που οδηγούσε από τον Κάτω Όλυμπο στην Πιερία και έκανε βάση του το Δίον. Ο Μάρκιος Φίλιππος προσπάθησε να διαβεί τα στενά της Πέτρας αλλά μέτρησε πολλές απώλειες και αποσύρθηκε. Όλο το έτος του 169π.Χ. ανήκε στον Περσέα. Είχε νικήσει σε όλες τις αψιμαχίες και είχε προκαλέσει μεγάλες απώλειες στους αντιπάλους του. Κατάφερε και έδιωξε από τις ακτές της Μακεδονίας τα ρωμαϊκά πλοία και το ηθικό του στρατού του ήταν πολύ υψηλό. Ο Ιλλυριός Γένθιος συμμάχησε μαζί του και έγινε πρόταση και στην αμφιταλαντευόμενη και ισχυρή Ρόδο να συμμαχήσει και αυτή. Αντιθέτως, ο Αντίοχος και ο Ευμένης απέρριψαν τις προτάσεις του. Πρόσδεσε όμως στο άρμα του την Ηπειρωτική Συμπολιτεία, κάτι που θα πλήρωναν αργότερα οι Ηπειρώτες, όταν 70.000 από αυτούς θα σφάζονταν από τους Ρωμαίους!
Το 168 π.Χ αναλαμβάνει νέος ύπατος της Ρώμης ο σπουδαίος Αιμίλιος Παύλος και καταφέρνει να εξοικονομήσει από την Σύγκλητο νέες στρατιωτικές δυνάμεις. Με τις δυνάμεις αυτές υποτάσσει τον Γένθιο και αποκτούν και πάλι τον έλεγχο της Ιλλυρίας. Οι Ρωμαίοι σταδιακά συγκεντρώνονται στην Θεσσαλία με 4.000 ιππείς και 40.000 πεζούς. Ο Αιμίλιος Παύλος επιβάλλει πειθαρχία και ανυψώνει το ηθικό του στρατού, το οποίο είχε κλυδωνιστεί από τις μέχρι τότε ήττες του.
Ο Περσέας εξακολουθούσε να έχει τους 43.000 στρατιώτες και άλλους 10.000 σε επιλεγμένα σημεία της Μακεδονίας για τον έλεγχο των ακτών της. Εκπαίδευε συνεχώς και με αμείωτους ρυθμούς τους άνδρες του, μέχρι και τα άλογα, για να αντιμετωπίσει τους ελέφαντες των Ρωμαίων. Έτσι έφτιαξε ομοιώματα ελεφάντων, μια που ο ίδιος δεν διέθετε. Κάτω από τον επιβλητικό όγκο του Ολύμπου, η ανθρωπότητα θα ζούσε μια από τις πιο καθοριστικές μάχες της ιστορίας της!
Ο Περσέας είχε οχυρώσει όλη τη νότια Πιερία και είχε πολύ κοντά τις γραμμές του ανεφοδιασμού του. Φοβούμενος όμως μήπως δεχτεί επίθεση από πίσω λόγω αποβίβασης του εχθρικού στόλου, μετέφερε το στρατόπεδό του 24χλμ πιο πίσω, μπροστά από την Πύδνα (2χλμ νότια του Μακρυγιάλου). Ήταν και αυτή μια σοφή επιλογή για τον (ηλίθιο, σύμφωνα με το Πολύβιο) Περσέα, αφού η περιοχή είχε αρκετούς χείμαρρους που παρείχαν νερό και η πόλη ισχυρά τείχη.
Στις 16 Ιουνίου του 168 π.Χ. ο Αιμίλιος Παύλος ενώνεται με τις δυνάμεις του άλλου διοικητή Σκιπίωνα Νασίκα στα δυτικά της σημερινής Κατερίνης και βαδίζουν πάνω από τους λόφους και όχι από την πεδιάδα, ώσπου βρέθηκαν απρόσμενα μπροστά στην Πύδνα και τον παραταγμένο μακεδονικό στρατό. Ο Αιμίλιος Παύλος γρήγορα διόρθωσε το σφάλμα του και με ελιγμούς αποτράβηξε το στράτευμά του. Οι Μακεδόνες δεν πρόλαβαν να καλύψουν το ένα χιλιόμετρο που τους χώριζε από τους Ρωμαίους λόγω του βαρύ οπλισμού τους και της παράταξής τους, αφού ανέμεναν σε στάση άμυνας και όχι επίθεσης. Ο Αιμίλιος Παύλος έστησε βιαστικά το στρατόπεδο στην πλαγιά ενός λόφου, όπου η φάλαγγα των Μακεδόνων έχανε το πλεονέκτημα, και επιπλέον είχε θέα στην πεδιάδα αλλά δεν είχε ανεφοδιασμό. Ο Περσέας, ευφυώς, τοποθέτησε το στράτευμα ανάμεσα στην ακτή και στον λόφο για να κόψει τον ανεφοδιασμό. Στις 21 Ιουνίου έγινε έκλειψη Σελήνης και θεωρήθηκε θεϊκό σημάδι, πως δηλαδή θα γίνει και έκλειψη ενός βασιλιά! Ο Αιμίλιος Παύλος γνώριζε βέβαια από πριν αυτό το φυσικό φαινόμενο, αλλά δεν μίλησε αφού είδε να αναπτερώνεται το ηθικό του στρατού του.
Η ΦΑΛΑΓΓΑ ΣΕ ΑΝΩΜΑΛΟ ΕΔΑΦΟΣ- ΤΟ ΙΔΙΟ ΛΑΘΟΣ 20 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ
Τελικώς, στις 22 Ιουνίου, το απόγευμα, μια αψιμαχία οδήγησε στη μεγάλη μάχη. Η γραμμή των Μακεδόνων είχε πλάτος 3,5χλμ, με την φάλαγγα να καταλαμβάνει το 1,5χλμ και να έχει βάθος 16 άνδρες. Ο Περσέας τέθηκε επικεφαλής της δεξιάς πτέρυγας του ιππικού. Οι Μακεδόνες αναπτύχθηκαν γρηγορότερα, με την τρομερή φάλαγγα να επιτίθεται στην κακοσυνταγμένη ρωμαϊκή γραμμή. Η θέα της φάλαγγας, με τις σάρισες όρθιες καθώς προχωρούσε γέμισε με τρόμο τον Αιμίλιο Παύλο, που σύμφωνα με τον Λίβιο, θα τον θυμόταν για χρόνια! Μόλις έπεσαν οι σάρισες και ωθήθηκαν μπροστά, οι πρώτες σειρές των Ρωμαίων κατακρεουργήθηκαν, αλλά έτσι όπως υποχωρούσαν οι λεγεωνάριοι και έφτασαν στην πλαγιά, η φάλαγγα άρχισε να χάνει τον σχηματισμό της.
Ο οξύνους Αιμίλιος Παύλος το διαπίστωσε έγκαιρα και έδωσε διαταγή να δημιουργηθούν σπείρες(100 περίπου άνδρες) και να επιτίθενται στα κενά της φάλαγγας. Στη μάχη σώμα με σώμα ευνοούνταν το κοντό εγχειρίδιο των λεγεωνάριων, αφού η φάλαγγα ήταν τρομερή μόνο σε επίπεδο έδαφος και σε πυκνό σχηματισμό. Οι φαλαγγίτες δεν μπορούσαν να ελιχθούν με την εξάμετρη και βαριά σάρισα. Εκείνη τη στιγμή η σάρισα ήταν, απλώς, βάρος και άχρηστη για τέτοιου είδους μάχη.
Ο Αιμίλιος Παύλος τότε εξαπέλυσε και τους ελέφαντες πάνω στο ιππικό των Μακεδόνων που είχε έρθει να βοηθήσει την φάλαγγα. Η εκπαίδευση των αλόγων για την αντιμετώπιση των ελεφάντων αποδείχτηκε άχρηστη, αφού πανικοβλήθηκαν από την θέα και την μυρωδιά των τεράστιων ζώων και σκόρπισαν τον πανικό. Στο μεταξύ, η φάλαγγα σφαζόταν ανελέητα από όλες τις μεριές, ενώ όσοι πήγαιναν προς την ακτή τσαλαπατιούνταν από τους ελέφαντες.
Με την πτώση της νύχτας, οι Μακεδόνες είχαν 25.000 νεκρούς! Τις επόμενες μέρες 5.000 περιπλανώμενοι Μακεδόνες συνελήφθησαν και 6.000 αιχμαλωτίστηκαν στην Πύδνα. Ο Μακεδονικός στρατός έπαψε να υπάρχει!
(Αφορά βέβαια τον σημερινό ελληνικό χώρο γιατί Μακεδονικός και γενικά Ελληνικός στρατός υπήρχε για αρκετούς αιώνες μετά στα υπόλοιπα μακεδονικά βασίλεια των διαδόχων ανά τον γνωστό τότε κόσμο )
Αν στις 16 Ιουνίου, όταν οι Ρωμαίοι βρέθηκαν κατά λάθος μπροστά στον μακεδονικό στρατό, ο Περσέας επιτίθετω πιο γρήγορα θα είχε τσακίσει τους ασύνταχτους Ρωμαίους. Τη μέρα της μάχης ο Περσέας πάντως ήταν πιο γρήγορος στις κινήσεις του, αλλά τον Αιμίλιο Παύλο τον έσωσε το ανώμαλο έδαφος και η έγκαιρη παρατήρησή του της διάσπασης της φάλαγγας.
Οι πιο πολλές ιστορικές πηγές δεν αναγνωρίζουν την προσπάθεια του Περσέα και εξυμνούν τον Αιμίλιο Παύλο. Ο Περσέας οχυρώθηκε θαυμάσια, αλλά δεν είχε την τύχη του αντιπάλου του. Το λάθος του ήταν ο κακός υπολογισμός και ίσως η διστακτικότητά του. Μόνον ο Πλούταρχος υπεράσπισε τον Περσέα στις αναφορές των φιλορωμαίων για δειλία. Ο Περσέας και ο λαός του πολέμησαν για την ελευθερία, έφτασαν κοντά στη νίκη αλλά η απαρχαιωμένη φάλαγγα δεν προσαρμόστηκε στην τακτική των λεγεώνων.
Ο Αιμίλιος Παύλος ζήτησε την άνευ όρων παράδοση και όλη την περιουσία της Μακεδονίας. Ο Περσέας αρνήθηκε και ζήτησε ειρήνη. Οι Ρωμαίοι απέρριψαν φυσικά την πρόταση και λεηλάτησαν όλη την Πιερία, κατέσφαξαν όλους τους αιχμαλώτους και όποιον άλλον βρήκαν. Το 167 π.Χ. τα λάφυρα, αγάλματα, ζωγραφιές, χρυσός, ασήμι, ορείχαλκος, ελεφαντόδοντο άφησαν όλους άφωνους στον θρίαμβο που έγινε στη Ρώμη.
Στην ιταλική όπου ανακαλύφθηκε ο φερόμενος ως ο τάφος του Μακεδόνα βασιλέα Περσέα
|
Η Μακεδονία διασπάστηκε σε τέσσερις επαρχίες, με ξεχωριστές διοικήσεις, για να μην έχει τη δυνατότητα να σηκώσει ξανά κεφάλι. Η κτηνωδία της Συγκλήτου και η αρπακτικότητα των ρωμαϊκών στρατευμάτων φανέρωσαν τους σκοπούς τους: να συντρίψουν οποιαδήποτε δύναμη, να τιμωρήσουν τις εξεγέρσεις, ακόμα και την ουδετερότητα και να ασκούν παντού τον πλήρη έλεγχο.
Ο Περσέας, φυγάς πλέον, προσπαθώντας να κατευθυνθεί προς την Σαμοθράκη, κατέφυγε στην Αμφίπολη, όπου και παραδόθηκε. Ο Αιμίλιος Παύλος του συμπεριφέρθηκε ως βασιλιά και έπειτα ως προνομιούχο αιχμάλωτο. Ο Περσέας κόσμησε τον θρίαμβο του Ρωμαίου υπάτου στην Ρώμη, αλυσοδεμένος και πέθανε αιχμάλωτος λίγο αργότερα.
Ανάγλυφο που απεικονίζει τον Περσέα σε επιτύμβια στήλη -Μουσείο του Λούβρου.
|
Οι αναφορές του Πολυβίου για τον Περσέα ήταν διαποτισμένες με κακία και μεροληψία. Πέρα από τις κατηγορίες για μωρία και άγνοια, τον χαρακτήρισε αναξιοπρεπή και άνθρωπο με δαιμονισμένη σκέψη σταλμένη από τον ουρανό! Άρα, παρανοϊκό και επιπόλαιο όπως έγραψε. Και πάνω από όλα ηλίθιο, διότι αντιστάθηκε στη Ρώμη που ήταν στο πεπρωμένο της να κατακτήσει τον κόσμο! Δεν δεχόμαστε τίποτα από αυτά, διότι οι πράξεις του Περσέα έδειξαν τα αντίθετα. Κατανοούμε, βεβαίως, την παθογένεια του Πολυβίου, αφού την ιστορία του την έγραψε στη Ρώμη και για το ρωμαϊκό κοινό. Δυστυχώς πολλές φορές την ιστορία την γράφουν οι νικητές. Ωστόσο, πάντα υπάρχουν ρωγμές απ’ όπου μπορεί η πραγματικότητα να ξεπηδήσει και να την αντικρίσουμε αξιολογώντας την πάνω σε πιο αντικειμενικές βάσεις.
Έτσι τελείωσε η θαυμαστή ιστορία της Μακεδονίας παρασύροντας μαζί της και τον υπόλοιπο Ελληνικό Δυτικό κόσμο.
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΤΑ
167 π.Χ. Μετά την οριστική ήττα του Περσέα από τους Ρωμαίους, γαλατικά φύλα επωφελούνται και παρενοχλούν την Πέργαμο.
Ο Άτταλος αποστέλλεται και πάλι στη Ρώμη για να συγχαρεί τους Ρωμαίους για τη νίκη τους επί της Μακεδονίας, αλλά και για να εκθέσει την κατάσταση.
Οι Ρωμαίοι φίλοι του Αττάλου τον προτρέπουν να ανατρέψει τον αδερφό του. Παρόλο που η προοπτική αυτή τον δελεάζει αρχικά, τελικά ο ίδιος κρίνει λογικότερο το να αρνηθεί.
Στην Ιουδαία ξεσπά η Εξέγερση των Μακαβαίων ενάντια στον ηγεμόνα των Σελευκιδών, Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή.
166 π.Χ. Οι Γαλάτες υποχρεώνονται σε ήττα από την Πέργαμο.
164 π.Χ. Πρεσβείες της Βιθυνίας, της Ρόδου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας υποβάλλουν στη Ρώμη τα παραπονά τους για τον Ευμένη.
163 π.Χ. Ο Άτταλος υπερασπίζεται ενώπιων της Συγκλήτου τον αδερφό του, Ευμένη. Οι Ρωμαίοι αποφασίζουν να παρακολουθούν από κοντά την κατάσταση.
159 π.Χ. Επαναλαμβάνεται το ίδιο σενάριο.
158 π.Χ. Ο Ευμένης Β' φεύγει από τη ζωή. Τον διαδέχεται ο αδερφός του, Άτταλος Β΄.
ΠΗΓΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ
Αππιανός, «Μακεδονικά», Αγγλικά
Αππιανός, «Συριακά», Αγγλικά
Διόδωρος Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», Αγγλικά
Ιουστίνος, «Επιτομή των ιστοριών του Πομπήιου Τρόγου», Λατινικά, Αγγλικά, Γαλλικά
Ιωάννης Ζωναράς, «Επιτομή Ισοτριών»
Κορνήλιος Νέπως, «De viris illustribus: Περί επιφανών στρατηγών», Αγγλικά
Πλούταρχος, «Ηθικά: Περί αδελφικής αγάπης», Αγγλικά
Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι (Αιμίλιος Παύλος – Τιμολέων)
Αππιανός, Μακεδονική και Ιλλυρική
Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη
Πολύβιος, «Ιστορίαι», Αγγλικά
Φροντίνος, «Στρατηγήματα», Λατινικά και Αγγλικά
Τίτος Λίβιος, «Περιοχαί», Αγγλικά
Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», Αγγλικά
Γιώργος Μπουλαλάκης -αρχαιολόγος : Πρόλογος από το βιβλίο «Φίλιππος, ο τελευταίος των Μακεδόνων»
Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης - ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΣ ΤΙΤΛΟΣ Περσέας: ο τελευταίος Μακεδών -eranistis.net Ερανιστής
Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης - ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΣ ΤΙΤΛΟΣ Περσέας: ο τελευταίος Μακεδών -eranistis.net Ερανιστής
Allen R.E. (1983). «The Attalid Kingdom: A Constitutional History». Oxford University Press, USA.
Austin M.M. (2006). «The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest: A Selection of Ancient Sources in Translation». Cambridge University Press.
Hansen, Esther V. (1971). «The Attalids of Pergamon». Ithaca, New York: Cornell University Press; London: Cornell University Press Ltd.
Kosmetatou, Elizabeth (2003) «The Attalids of Pergamon», Andrew Erskine, ed., «A Companion to the Hellenistic World». Oxford: Blackwell: σελ. 159–174.
Οι Μεγαλύτερες Μάχες του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου, εκδόσεις Τάλως, Χάρης Θεοδωράτος, σελ. 258 - 264
N.G.L. Hammond – F.W. Walbank, Ιστορία της Μακεδονίας
ΕΚ.ΤΟΥ.ΣΥΝΕΡΓΆΤΗ
ΜΑΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.