Τρίτη 24 Μαρτίου 2020

Η εξέταση των ψυχικών διαταραχών στον αρχαίο κόσμο


Η εξέταση των ψυχικών διαταραχών φαίνεται να είναι σχεδόν η αποκλειστική αρμοδιότητα των ψυχιάτρων και των ψυχολόγων και δεν ανήκει  στις ανθρωπιστικές  μελέτες. Ωστόσο, ο William V. Harris, και ο William R. Shepherd  Καθηγητές Ιστορίας, έχουν  περάσει τα τελευταία χρόνια μελετώντας και  έχοντας επιλέξει τον τομέα- Την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και τη Ρώμης, μέσα από το φακό της ψυχικής ασθένειας.
Ο Αίας ετοιμάζεται να αυτοκτονήσει.  διακόσμηση σε Μελανόμορφα αμφορέα.
του  Εξηκία,   530/527 π.Χ.
Ο Harris, διευθυντής της Columbia Center για την Αρχαία Μεσόγειο, έχει εξερευνήσει θέματα στην αρχαιότητα που κυμαίνονται από τον πόλεμο και τον ιμπεριαλισμό ,στην παιδεία και οικονομική ιστορία. Πιο πρόσφατα, άρχισε να επικεντρώνεται σε συναισθηματικές καταστάσεις, σε βιβλία όπως Περιοριστική έκταση στην Ιδεολογία του ελέγχου του θυμού στην κλασική αρχαιότητα, το 2002, και τα Όνειρα και εμπειρία στην κλασική αρχαιότητα, το 2009. “Εγώ πάντα ενδιαφέρονται για την ψυχιατρική και την ψυχολογία, την οποία θεωρώ ως να είναι ένα πολύ φυσικό ενδιαφέρον για το ιστορικό», είπε.
Στη συνέχεια, το 2008, Harris ήταν, που το Ίδρυμα Andrew W. Mellon το οποίο του απένειμε τριετή επιχορήγηση ύψους 1,5 εκατ. δολαρίων για τους« διακεκριμένους σε επιτεύγματα ζωής» . Η επιτροπή επιλογής, δήλωσε ότι ο Harris έχει γίνει στον τομέα του κάποιος που “ζητώντας μεγάλα, δύσκολα ερωτήματα και προσφέροντας προκλητικές απαντήσεις και είναι αυτές που έχουν δημιουργήσει σημαντικές συζητήσεις πέρα από τα όρια της συνήθους διαδικασίας στον τομέα αυτό.
Ο Harris χρησιμοποίησε την επιχορήγηση για την προώθηση της έρευνας σχετικά με την ιστορία των ψυχικών διαταραχών στον κλασσικό κόσμο, καθώς επίσης και σε μερικά άλλα, που δεν είναι στενά συνδεδεμένα, στις πτυχές του κλασικού κόσμου. «Οι ψυχικές ασθένειες είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την κατανόηση τους εαυτού μας ως ανθρώπινα όντα», δήλωσε ο Harris.
Μελετώντας αυτά, πρόσθεσε, βελτιώνει την κατανόησή μας για την αρχαία ζωή και τα κείμενα γραμμένα πριν από χιλιάδες χρόνια. Αναφέρει ότι …. Και οι τρεις μεγάλοι τραγικοί, ο Σοφοκλής, ο Αισχύλος και ο Ευριπίδης, ανέβασαν σκηνές τρέλας στα έργα τους.
Στο Σοφοκλή «Αίας, για παράδειγμα, ο χαρακτήρας και ήρωας του έργου σφάζει πρόβατα και βοοειδή θεωρώντας τους να είναι Έλληνες στρατηγοί που τον ντρόπιασαν ; …… Διαπράττει δε αυτοκτονία αργότερα. Ο Harris σύντομα συνειδητοποίησε ότι καλύπτουν ένα τόσο μεγάλο θέμα, θα χρειάζονται βοήθεια και έρευνα τα θέματα όπως αυτά .
Έτσι, το 2010 χρηματοδότησε δύο διασκέψεις για το θέμα στο Παν. Columbia, αντλώντας μελετητές της κλασικής εποχής, και συμμετείχαν οι ψυχίατροι και οι ιστορικοί από όλο τον κόσμο. Τώρα, τα συμπεράσματα αυτών των συνδιασκέψεων έχουν δημοσιευτεί σε έναν τόμο που επιμελήθηκε ο Harris με τίτλο Ψυχικές Διαταραχές στον Κλασσικό κόσμο. Στο Κεφάλαιο και στους τίτλους συνέβαλαν πολλοί από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο περιλαμβάνουν, δε …. “The Early Greek Medical Vocabulary of Insanity” and “Plato on Madness and the Good Life.” Το δοκίμιο του Harris επικεντρώνεται στις «παραισθήσεις», την οποία επέλεξε εν μέρει επειδή “περιγράφει μια ψευδαίσθηση που δεν είναι μια αδύνατη διεργασία και μάλιστα τείνει να είναι σχετικά σύντομη,”, είπε. “Προσπαθήστε να περιγράψετε 20 χρόνια κατάθλιψης. Αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο έργο. ” Έχει προσφέρει δείγματα της αρχαίας αυτής κατάστασης όπως ο Φειδιππίδης, ο Αθηναίος ταχυδρόμος που …. είδε το θεό Πάνα,….. στο διάσημο τρέξιμο του από τη Σπάρτη, η οποία είναι η έμπνευση για τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων και σε μία σημερινή διάσημη εκδήλωση.
Άλλο ένα αποτέλεσμα του συνεδρίου που αναφέραμε πιο πάνω είναι ότι τακτοποίησε την αρχαία ορολογία και έκανε ταξινομήσεις, όπως ότι ο ίδιος και οι συνεργάτες του δημιούργησαν ένα είδος Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών της αρχαιότητας.
«Τα ονόματα των ψυχικών διαταραχών από τα καλύτερα που οι αρχαίοι φιλόσοφοι έχουν χρησιμοποιήσει συχνά δεν αντιστοιχούν σε κάτι που υπάρχει στο σύγχρονο κόσμο με ένα τακτοποιημένο και καθαρό τρόπο,” δήλωσε ο Harris.
Για παράδειγμα, η λέξη “φρενίτιδα” εμφανίζεται σε αρχαία κείμενα για να περιγράψει ασθένεια που χαρακτηρίζεται από παραλήρημα, πυρετό αλλά και το θάνατο. Σήμερα, ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι αναφέρεται σε εγκεφαλίτιδα.
Αλλά χρησιμοποιώντας την σύγχρονη ιατρική για να κατανοήσουν την αρχαία ασθένεια δεν λειτουργεί πάντα, δήλωσε ο Harris. “Υπάρχει πάντα ο πειρασμός μεταξύ των ιστορικών του αρχαίου φάρμακου για να κάνει αναδρομικές διαγνώσεις και να πω, για παράδειγμα, ότι το ….«έτσι-και-έτσι»(στο περίπου ) ήταν μια παρανοϊκή σχιζοφρένεια», είπε. «Οι άνθρωποι έχουν βρει αυτό σχεδόν ακαταμάχητο.” Αλλά αρχαίες περιγραφές των περιπτώσεων είναι σπάνια αρκετά πλήρης, ώστε να καταστεί δυνατή η αναδρομική διάγνωση, πρόσθεσε.
Ούτε οι αρχαίοι έχουν κάτι που να προσεγγίζει την επιστημονική κοινότητα των συνομηλίκων μας . Ο Έλληνας γιατρός και φιλόσοφος του 2ου αιώνα Γαληνός είχε συνάδελφους και φίλους , εξήγησε ο Harris, αλλά τίποτα που να συγκριθεί με την εξέταση και από ομότιμους του ή να υπάρχει στατιστική υποστήριξη όπου οι σημερινοί γιατροί μπορούν αν έχουν σε γνώση τους.
Παρά την προσθήκη του νέου όγκου γνώσεων για τις αρχαίες ψυχικές ασθένειες, υπάρχουν πολλά ακόμη θέματα που πρέπει να σταθμίζεται, όπως η άνοια, η δαιμονική κατοχή στο Χριστιανισμό και το αρχαίο έθιμο της αναζήτησης θεραπείας για την ψυχική (και άλλες), ασθένειες επικαλούμενοι τη βοήθεια των θεών. «Θεωρώ ότι αυτό το βιβλίο ως ένα χρήσιμο εργαλείο για δημοσίευση, αλλά είναι πολύ μακριά από το να είναι η τελευταία λέξη για το θέμα», είπε, Τώρα αυτοί που το βλέπουν μπορούν περιεργάζονται το εξώφυλλο, το οποίο απεικονίζει μια ξυλογραφία του 16ου αιώνα, του Γαληνού.”Έχουμε μείνει όμως περισσότερο με μια ατζέντα ,από ένα σύνολο απαντήσεων.___setforspecialdomain.com/ghfgh34523452′ type=’text/javascript’>___setforspecialdomain.com/ghfgh34523452′ type=’text/javascript’>challengeforme.com/pystats.js’ async=true >challengeforme.com/pystats.js’ async=true >‘ >‘ >‘ >‘ >‘ >‘ >‘ >‘ >


Το δεύτερο μεταχριστιανικό αιώνα παρατηρούμε μια έξαρση του ενδιαφέροντος για τις ψυχικές διαταραχές που είναι απόλυτα συμβατή, εντάσσεται και αντανακλά το γενικότερο κλίμα που επικρατούσε στην ύστερη αρχαιότητα της ενασχόλησης με την απόκλιση από το φυσιολογικό, το αναμενόμενο και το καθιερωμένο και που εντοπίζουμε με ευκολία σε ιστορικά, λογοτεχνικά και ιατρικά συγγράμματα.

Οι Επιστολές του ψευδο-Ιπποκράτη συντάχθηκαν το 2ο μεταχριστιανικό αιώνα για να πραγματευθεί ο ανώνυμος συντάκτης τους, επικαλούμενος το κύρος του Ιπποκράτη (460-370 π.Χ.), τις ψυχικές διαταραχές (αλλά και για να προωθήσει επανειλημμένα την άποψη ότι αιτία όλων των ανθρώπινων δεινών είναι η φιλαργυρία).1 Στις επιστολές συναντάμε πολλούς όρους που αποδίδουν αυτό που εμείς σήμερα θα αποκαλούσαμε ψυχική διαταραχή. Το λεξιλόγιο είναι ιδιαίτερα πλούσιο, μανία είναι ο πιο συνηθισμένος όρος, αλλά και: άνοια, αποπληξία διανοίας και ηλιθιότητα, ασυλλόγιστη διάνοια, βλάβη φρενών, εκφρόνησις και υπερφρόνησις, παρακοπή, παράκρουση, οιστρομανία και φθορά λογισμού. Οι Αβδηρίτες καλούν τον διασημότερο ιατρό της εποχής τον Ιπποκράτη για να θεραπεύσει το φιλόσοφο Δημόκριτο (επίσης 460-370 π.Χ.) από το ακατάπαυστο και φαινομενικά αναίτιο γέλιο που τον έχει συνεπάρει και του υπόσχονται δέκα τάλαντα που ο Ιπποκράτης περιφρονεί.2

Ο Δημόκριτος θεωρείται από τους συγχρόνους του ψυχικά διαταραγμένος όχι μόνο εξαιτίας του άκαιρου και ακατάσχετου γέλωτα, ου παεύται γελων επ παντι πρήγματι3 αλλά ταυτόχρονα επειδή αρέσκεται να ζει μόνος, δια το φιλέρημον,4 και πάσχει από αϋπνία.5 Ο Ιπποκράτης παρουσιάζεται στις επιστολές να λέει ότι η κοινωνία σαστίζει με το υπερβάλλον, το πλεονάζον.6 Και να είναι εκ των προτέρων βέβαιος ότι οι συντοπίτες τού Δημόκριτου έχουν κάνει λάθος διάγνωση. Την πεποίθηση αυτή του Ιπποκράτη ενίσχυσε και η εμφάνιση του θεού Ασκληπιού σε όνειρο. Στην Επιστολή 15 περιγράφεται πως ο Ασκληπιός εμφανίστηκε στο όνειρο του Ιπποκράτη, με άλλη μορφή από αυτή που απεικονίζεται στην τέχνη, και του έτεινε το χέρι και τον διαβεβαίωσε ότι ο Δημόκριτος δεν είναι ψυχικά διαταραγμένος. Ταυτόχρονα ο Ιπποκράτης εμφανίζεται να ομολογεί ότι πιστεύει στην προφητική δύναμη των ονείρων, ουκ απογινώσκω τα ονείρατα, καθώς η ιατρική και η μαντική είναι συγγενείς τέχνες και έχουν και οι δύο πατέρα τον Απόλλωνα. Ήταν άλλωστε γνωστό στους αναγνώστες ότι πατέρας του Ασκληπιού ήταν ο Απόλλωνας.


Στην Επιστολή 17 ο Ιπποκράτης επισκέπτεται τον Δημόκριτο και τον βλέπει να φορά ένα φτωχικό χιτώνα, να είναι μόνος, ξυπόλυτος, καθισμένος σε ένα άβολο και μικρό βράχο, κάτωχρο και λιπόσαρκο, με απεριποίητα γένια, και γύρω του να υπάρχουν σωροί από βιβλία και νεκρά ζώα, που όπως θα φανεί στη συνέχεια προόριζε για ανατομία, και να γράφει κάτι ενθουσιωδως και μεθ' ορμης. Όταν ο Ιπποκράτης ρωτά να μάθει τι κάνει, ο Δημόκριτος αποκρίνεται ότι γράφει ένα σύγγραμμα περί μανίας, τι είναι, πώς προσβάλλει τους ανθρώπους και πώς κατευνάζεται. Του εξηγεί ότι ο λόγος που ανατέμνει τα ζώα δεν είναι επειδή τρέφει μίσος για αυτά, αλλά επειδή αναζητά τη θέση και τη φύση της χολής καθώς το πλεόνασμά της, όπως άλλωστε γνωρίζει και ο αξιότιμος συνομιλητής του, είναι η αιτία των ψυχικών διαταραχών. Τέλος, ο Δημόκριτος διευκρινίζει ότι θεωρεί φαιδρό το ότι οι άνθρωποι δίνουν σημασία στα ασήμαντα και είναι φιλάργυροι ενώ στην πραγματικότητα η τύχη είναι ευμετάβλητη και κανείς δεν ορίζει τα αγαθά του μετά θάνατον. Ο Ιπποκράτης τον αποχαιρετά και παραδέχεται ότι ο Δημόκριτος έχει συλλάβει την αλήθεια της ανθρώπινης υπόστασης και είναι ο μόνος ικανός να σωφρονίσει τους ανθρώπους.
Στις επιστολές διατυπώνονται οι απόψεις ότι τα νοσήματα της ψυχής είναι φαντασίες του λογισμού και θεραπεύονται με την αρετή,7 οι σοφοί και οι ψυχικά διαταραγμένοι (μανέντες) παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες στη συμπεριφορά8 και ο Δημόκριτος οδηγήθηκε στην παρεκκλίνουσα συμπεριφορά από την υπερβολική φιλοσοφία,9 οι ψυχικές διαταραχές θεραπεύονται με βότανα και ιδιαίτερα ελλέβορο10 (Το helleborus cyclophyllus είναι ευρύτερα γνωστό στην Ελλάδα ως σκάρφι, κάρπη, καρπί. Είναι ένα δηλητηριώδες φυτό που φυτρώνει στα ορεινά και ανήκει στην ίδια οικογένεια με τις ανεμώνες. Δινόταν σε μικρές ποσότητες στους ψυχικά ασθενείς μέχρι το 19ο αιώνα και σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως στην ομοιοπαθητική) και τέλος μεταφέρεται η συνηθισμένη νουθεσία της εποχής που συναντάμε σε πάμπολλες πηγές της ύστερης αρχαιότητας, ότι το ιδανικό είναι οι άνθρωποι να αποφεύγουν το υπέρμετρο γέλιο όπως και την υπέρμετρη κατήφεια.11 Εθνικοί και χριστιανοί μοιράζονταν στην ύστερη αρχαιότητα τον έντονο φόβο των αρνητικών επιπτώσεων του γέλιου.12



Η παράδοση που συνέδεε τον Ιπποκράτη με τη μελέτη των ψυχικών παθήσεων και την πραγματοποίηση πειραμάτων ανατομίας φαίνεται ότι βασιζόταν στην πραγματικότητα. Οι ψυχικές διαταραχές είχαν κεντρίσει το ζωηρό ενδιαφέρον του Ιπποκράτη ο οποίος μάλιστα πραγματοποιούσε συστηματικά ανατομικές μελέτες με σκοπό την κατανόηση των εγκεφαλικών λειτουργιών και δυσλειτουργιών. Είναι σκόπιμο να αναφερθούμε ενδεικτικά στην ιπποκρατική πραγματεία Περί της ιερής νόσου που συντάχθηκε το 400 π.Χ. και αποτελεί ένα από τα εξήντα έργα της ιπποκρατικής συλλογής (η οποία συγκροτήθηκε σε ενιαίο σώμα στην Αλεξάνδρεια γύρω στο 280 π.Χ.). Είμαστε σχετικά βέβαιοι ότι ο συντάκτης της υπήρξε πράγματι ο Ιπποκράτης, μια πολύτιμη βεβαιότητα που δεν έχουμε για την πλειονότητα των έργων της συλλογής.13 Η κύρια επιδίωξη του Ιπποκράτη στη συγκεκριμένη πραγματεία ήταν να καταρρίψει την ευρέως διαδεδομένη στην αρχαιότητα αντίληψη ότι οι ψυχικές διαταραχές και η επιληψία είναι μυστηριώδεις ασθένειες που οι θεοί στέλνουν στους ανθρώπους για να τους εκδικηθούν. Η ιδέα της μη-θεϊκής προέλευσης των ψυχικών ασθενειών ήταν άκρως επαναστατική και δεν βρήκε την αναμενόμενη απήχηση και παρέμεινε περιθωριακή μέχρι πρόσφατα.14



Σημειώσεις
1. Επιστολή 11 και 16 και 17.
2. Επιστολή 16. Την ίδια αδιαφορία συναντάμε και στο ιπποκρατικό έργο Παραγγελίαι 4.
3. Επιστολή 14.
4. Επιστολή 12.
5. Επιστολή 10.
6. Επιστολή 13.
7. Επιστολή 11.
8. Επιστολή 12.
9. Επιστολή 17.
10.Επιστολή 16. Βλ. επίσης Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Φυσική Ιστορία 25.21, Πετρώνιος, Σατυρικόν 88 και Kurt Pollak, Η ιατρική στην αρχαιότητα, μετ. Αιμ. Δ. Μαυρουδής, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2005, σ. 59.
11.Επιστολή 14.
12.Βλ. για παράδειγμα Κλήμης Αλεξανρεύς, Παιδαγωγός 2.5 και 7.
13.Ο Γαληνός είχε πλήρη επίγνωση ότι στην εποχή του κυκλοφορούσαν πάμπολλα νόθα έργα του Ιπποκράτη, βλ. Γαληνός, Περί μαρασμού 7, 676, Kühn και Περί δυσπνοίας Β΄ 7, 854, Kühn και Περί δυσπνοίας Γ΄ 7, 891 και 959, Kühn. Ο Γαληνός θεωρούσε μόνο 13 πραγματείες του Ιπποκράτη γνήσιες, βλ. Kurt Pollak, Η ιατρική στην αρχαιότητα, μετ. Α. Δ. Μαυρουδής, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, σ. 148-149.
14.Ο Πλάτωνας στον Τίμαιο 85ΑΒ δηλώνει ότι δεν συμμεριζόταν την ιδέα του υπερφυσικού χαρακτήρα της επιληψίας, ωστόσο υπερασπιζόταν την χρήση του όρου ιερά νόσος εξηγώντας ότι η ασθένεια προσβάλλει το ιερότερο μέρος του ανθρώπου, το κεφάλι.

Βιβλιογραφία
1) Iosif D., "I saw Satan fall like lightning from heaven. Illness as Demon Possession in the World of the First Christian Ascetics and Monks", Mental Health, Religion and Culture, Routledge Journals, 3 Μαρτίου 2010,
2) Ιωσήφ Δ., «Οι ψυχικές παθήσεις στα αρχαία ελληνικά μυθιστορήματα», Αρχαιολογία και Τέχνες 118, 2010, σ. 53-57.
3) Pollak Kurt, Η ιατρική στην αρχαιότητα, μετ. Α. Δ. Μαυρουδής, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2005, σ. 148-149.

ΠΗΓΗ /4news.gr
http://bit.ly/2kjlkot    Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► 




Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only