Παρασκευή 24 Απριλίου 2020

O Άι Γιώργης των Αθηναίων

Ο Απρίλης της Άνοιξης, Λαμπριάτης και ...Αγιωργίτης μας έφερε πάλι την γιορτή του Αγίου Γεωργίου.
Από τους δημοφιλέστερους Αγίους, ο Τροπαιοφόρος Γεώργιος, έχει δώσει το όνομά του σε πάμπολλους Έλληνες, τόσο που... κοντεύουν οι Γιώργηδες να είναι περισσότεροι και από τους Γιάννηδες!

Στη μαγική πόλη, την παλαιά Αθήνα, αποδεικνύεται ο Άι-Γιώργης λαοφιλέστατος και, η γιορτή του αποτελούσε, κυριολεκτικά, παναθηναϊκή εορτή!

Ο αθηναιογράφος Δημήτριος Καμπούρογλους μας πληροφορεί για τη σπουδαία αυτή μέρα πως τ’ Άι-Γιωργιού εφορούσαν πρώτη φορά τα καλοκαιρινά τους φορέματα, τα ολόασπρα. Για τούτο, όταν άλλη εποχή έβλεπαν κάποιον με ολόασπρα ρούχα, λέγανε: “Βοήθεια σου Άγιος Γιώργης μας γίνηκε!...”

Στην Αθήνα, ο εορτασμός του Αγίου Γεωργίου κορυφωνόταν, επί σειρά αιώνων, στην εκκλησία του Άι-Γιώργη του Ακαμάτη. Πρόκειται για τον καλλιμάρμαρο ναό του Ηφαίστου και της Εργάνης Αθηνάς, μέσα στον εμβληματικό χώρο της Αρχαίας Αγοράς. Μνημείο, σύγχρονο του Παρθενώνα, το οποίο, σήμερα, θεωρείται ο καλύτερα διατηρημένος ναός της κλασικής αρχαιότητας. Συνήθως, λανθασμένα, τον αποκαλούμε “Θησείον” ενώ ουσιαστικά υπήρξε “Ηφαιστείον”.

Ο ναός του Ηφαίστου μετατρέπεται σε εκκλησία αφιε­ρωμένη στον Άγιο Γεώργιο κατά το χειμώνα του 662-663 μ.Χ., όταν παρέμειναν στην Αθήνα τα στρατεύματα του αυτοκράτορα Κώνσταντος Β’. Στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, στον Αϊ-Γιώργη πρόσθεσαν την προσωνυμία Ακαμάτης, δηλαδή «τεμπέλης», επειδή του επέτρεπαν να λειτουργεί μόνο μία φορά τον χρόνο, στη χάρη του.
Ο Αϊ-Γιώργης ο Ακαμάτης συνδέθηκε με γιορτές και πανηγύρια που επιβίωσαν έως τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Κάθε χρόνο, κατά τη δεύτερη και την τρίτη μέρα της Ανάστασης γιορτάζονταν εδώ τα Ρουσάλια, που αργότερα οι καθαρολόγοι ονόμασαν Νέα Παναθήναια. Ήταν ένας πάνδημος πανηγυρισμός, όπου Αθηναίοι, Έλληνες, Αρβανίτες και Τούρκοι, με ζουρνάδες και τύμπανα, γιόρταζαν τη χάρη του αγίου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιγραφή του εντυπωσιακού αυτού εορτασμού στα 1819, λίγο πριν από την εξέγερση, από τον Γάλλο ζωγράφο και σχολιαστή Λουί Ντυπρέ (Luis Dupré, 1789-1837):
«Η μουσική και ο χορός δίνουν ζωή στις πολυάριθμες συντροφιές των νέων που έρχονται στα Παναθήναια τούτα με ποικίλες και λαμπρές ενδυμασίες και στολίζουν το κεφάλι τους με λουλούδια. […] Αφέθηκα να κοιτάζω γοητευμένος την κίνηση του λαού που οι χαρές του δεν θα διαρκούσαν περισσότερο από μία ημέρα, μπροστά στο μνημείο που αιώνες τώρα
ο ήλιος του χάριζε χρυσάφι και ζωντάνια.» (Σιμόπουλος, τόμ. Γ1)

Η τελευταία φορά που λειτούργησε ο Αϊ-Γιώργης ήταν στη δοξολογία της άφιξης του Όθωνα, την 1η Δεκεμβρίου 1834. Στη συνέχεια, το 1835, η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε «να αρθεί εξ αυτού η Αγία Τράπεζα και παν άλλο ευρισκόμενον ως σημείον εκκλησίας αντικείμενον».

Τότε, μπορεί να τελείωσε η λειτουργία του Άι- Γιώργη του Ακαμάτη, όμως, δεν τελείωσαν οι γιορτές και τα πανηγύρια που ήταν ριζωμένα στις παραδόσεις των Αθηναίων! Έτσι οι εορτασμοί συνεχίστηκαν στην ευρύτερη περιοχή για πολλά χρόνια ακόμα.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα, μεταγενέστερη μαρτυρία είναι αυτή του Γερμανού Καθηγητού, Ιστορικού της Τέχνης Χέρμαν Χέτνερ, που επισκέπτεται την Αθήνα, την Άνοιξη του 1852:

“Αθήνα 13 Απριλίου 1852
Είναι η τρίτη μέρα του Πάσχα και την ημέρα αυτή είναι η μεγαλύτερη ελληνική λαϊκή γιορτή. Ο ουρανός είναι ευνοϊκός, η πιό φωτεινή λιακάδα.
Απ’ όλες τις πλευρές μας είχαν μιλήσει για το κέφι και τη ζωντάνια αυτής της πανήγυρης.
Η πρώτη εντύπωση θυμίζει παραμύθι. Τόπος της γιορτής είναι η όμορφη πράσινη πλατεία δίπλα ακριβώς από τον ναό του Θησέως. Σχεδόν όλη η Αθήνα βρίσκεται εδώ και οι κάτοικοι των περιχώρων. Τουλάχιστον δέκα χιλιάδες άνθρωποι, σαν μια τρικυμισμένη θάλασσα, ανεβοκατεβαίνουν χαρούμενοι ή ξαπλωμένοι σε γραφικές συντροφιές αμφιθεατρικά ως πάνω ψηλά στο λόφο των Νυμφών. Όλοι είναι ντυμένοι γιορταστικά σε ανώτατο βαθμό. Και πως σπινθηροβολούν κι αστράφτουν και φεγγοβολούν - εκείνες οι κόκκινες σκούφιες με τις μακριές ασημένιες φούντες, τα κόκκινα γιλέκια με τα χρυσά και τ’ ασημικά που λάμπουν και οι γκέτες, εκείνες οι θαυμάσιες μεταξωτές σάρπες και οι κάτασπρες πουκαμίσες και οι φουστανέλες! Κι ανάμεσα οι λεμονιές κι οι πορτοκαλιές που ρίχνουν τη λάμψη τους μακριά και κάπου μια αναμμένη φωτιά που τινάζει πια φλόγες γύρω της οικογένειες που ψήνουν με το χουζούρι τους το αρνί, που δεν μπορεί να λείπει από κανένα λαϊκό πανηγύρι. Μια φτωχή βόρεια φαντασία, που ποτέ δεν είδε μια τέτοια νότια ζωή, δεν μπορεί ποτέ να σκεφτεί μια τέτοια γιορτή των χρωμάτων. Και δίπλα σ’ αυτή την ανακατωσούρα, υψώνεται ήρεμος και εύθυμος ο ηλιοκαμένος αρχαίος ναός. Οι δωρικές κολώνες και οι θριγκοί λάμπουν χρυσοί στη διαφανή ατμόσφαιρα, ενώ στα περιστύλια περπατούν και κάθονται οι άνθρωποι, ωσάν να ξαναξύπνησε η εποχή του αρχαίου μεγαλείου και χαρούμενη γιορτή των θεών ν’ αντηχεί γύρω από τον πολύ καιρό εγκαταλειμμένο ναό. Από μακριά υψώνονται οι κολώνες της Ακρόπολης. Είναι σαν να ονειρευόμαστε. Παρελθόν και παρόν φαίνονται να συγχωνεύονται χωρίς διαφορές.”

Αργότερα, ο ημερήσιος τύπος των χρόνων του ρομαντισμού σε κάθε εορτασμό του Αγίου Γεωργίου, αναφέρεται στην όμορφη πανηγυρική ατμόσφαιρα, στην ίδια γνώριμη περιοχή όπου οι Αθηναίοι επί σειρά αιώνων γιορτάζουν την χάρη του Τροπαιοφόρου. Αναφορές όπως:
“Τα ψιμυωθέντα κοράσια άτινα παρελαύνουν με τα κρινολίνα των”
που μοιάζουν να αιωρούνται από την εαρινή αύρα, οι καλλίκορμοι εύζωνες που επιδεικνύουν την λεβεντιά τους με τους παραδοσιακούς χορούς, μελωδίες της τοπικής παράδοσης και του συρμού, γράφονται σε όλες τις εφημερίδες της ρομαντικής εποχής...

Αυτή η πανδαισία χρωμάτων, ήχων και γεύσεων συνδεόταν, αιώνες τώρα, με την χάρη του Αγίου, ως τις αρχές του 20ου αίωνα.
“Και, έστω εις ενθύμισιν των μεταγενεστέρων...”

Ας είναι αυτά τα ολίγα, εις μνήμην του προσφιλεστάτου θείου Γεωργίου Καρτσακλείδη, που στάθηκε σαν πατέρας για μας, και του άλλου θείου Γεωργίου Ταυλαρίου!...

Χρόνια καλά και πολλά
στους Γιώργηδες και τις Γεωργίες
της ζωής μας


πηγη  
Άρτεμις Σκουμπουρδή

Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only