Η ιστορία του χρόνου και πώς αυτός έχει μετρηθεί ανά τους αιώνες

Η ιστορία του χρόνου και πώς αυτός έχει μετρηθεί ανά τους αιώνες είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση. Εχουν γραφτεί πολλά για το πότε και πώς ο άνθρωπος εφηύρε το ρολόι...

Ηιστορία του χρόνου και πώς αυτός έχει μετρηθεί ανά τους αιώνες είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση. Εχουν γραφτεί πολλά για το πότε και πώς ο άνθρωπος εφηύρε το ρολόι, όχι στη μορφή που είναι σήμερα αλλά ως ένα μέσο μέτρησης του χρόνου.

Σε παλαιότερο άρθρο της η καθηγήτρια του ΑΠΘ, Αμ. Γεωργανοπούλου επιχειρεί να κάνει μια αναδρομή στο πότε «επινοήθηκε» η συσκευή που αποτελεί καθημερινό… αναγκαίο κακό. Οπως αναφέρει:

Οι ιστορικοί δεν γνωρίζουν ποιος ή πότε ακριβώς «επινόησε» τη συσκευή που μετρά  τον χρόνο. Πιθανόν, χιλιάδες  χρόνια  πριν κάποιος παρατήρησε πως, όταν τοποθέτησε κατακόρυφα  στο  έδαφος μία ράβδο, η σκιά της εκινείτο στο έδαφος ακολουθώντας την κίνηση του Ήλιου.

Τα θρυλικά αλφαβητάρια του 20ού αιώνα σε ένα συλλεκτικό ημερολόγιο

Οι αθάνατες εικονογραφήσεις του ζωγράφου και χαράκτη Κώστα Γραμματόπουλου, που συνόδεψαν τις μαθητικές μας ανησυχίες επί δεκαετίες.

Αυτό έγινε, υποστηρίζουν οι ιστορικοί, στην Κίνα στο 2.679 π.Χ. Οι Βαβυλώνοι – 2.000 π.Χ.- κάνουν χρήση του εξηκoνταδικού συστήματος που αποτελεί τον προπομπό του δωδεκαδικού συστήματος μετρήσεως, το οποίο χρησιμοποιούμε και σήμερα για την μέτρηση του χρόνου.

Το έτος 1530 π.Χ. εμφανίζονται στην Αίγυπτο οι πρώτες κλεψύδρες με νερό ή άμμο, χρήση των οποίων έκαναν και οι Βαβυλώνιοι προηγουμένως και βεβαίως οι Έλληνες μεταγενέστερα. Οι κλεψύδρες προφανώς δεν εξαρτώνται από την εμφάνιση του Ήλιου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο μαθητής του Θαλή  Αναξίμανδρος κατασκεύαζε το 550 π.Χ. ποικιλία ηλιακών ωρολογίων.

Ο Πλάτων (380 π.Χ.) κατασκεύασε με τη μορφή σύνθετης κλεψύδρας νερού ένα ωρολόγιο που μέσω πίεσης του αέρα προκαλεί συριγμό, σε καθορισμένη ώρα, δηλαδή ένα ξυπνητήρι. Τοποθέτησε μάλιστα αυτή τη συσκευή στον κήπο της Ακαδημίας. Παλαιότερα εχρησιμοποιούντο κεριά που έφεραν κλίμακα κατά ύψος, όχι μόνο για την μέτρηση του χρόνου αλλά και ως ξυπνητήρια. Ένα καρφί, τοποθετημένο σε κατάλληλο σημείο της κλίμακας,έπεφτε όταν το κερί έλιωνε μέχρις εκεί, τότε το καρφί έπεφτε σένα μεταλλικό δίσκο, κάνοντας κάποιο θόρυβο – ξυπνητήρι.

Το υδραυλικό ωρολόγιο του Κτησίβιου είναι ίσως το αρχαιότερο στο είδος του. Χρησιμοποιεί οδοντωτό τροχό με τον οποίο συνδέονται τύμπανα και μηχανισμοί που προκαλούν πολύπλοκες κινήσεις και τελικά δίνει ενδείξεις για τις ώρες. Πρόκειται, για ένα αυτόματο υδραυλικό ρολόι που μπορούσε να λειτουργεί αδιάκοπα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.

Το ωρολόγιο του Αρχιμήδη (287-212π.Χ.) δεν είναι τύπος κλεψύδρας αλλά μηχανισμός ωρολογίου, όπου αντί του σημερινού ελατηρίου χρησιμοποιούσε ροή ύδατος.

Η ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΙΑ ΚΟΜΜΑΤΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΜΕ ΓΡΑΦΕΣ ΠΟΥ  ΒΡΕΘΗΚΑΝ

Με υγρό

Ο Φίλων ο Βυζάντιος, μηχανικός της Αλεξάνδρειας (γύρω στο 250 π.Χ.), κατασκεύασε συσκευή ελέγχου στάθμης υγρού. Πρόκειται για κλειστό κύκλωμα ελέγχου όπου πραγματοποιείται συνεχής ανάδραση του υγρού δύο κυπέλλων, ενώ ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς, πιθανόν το έτος 100 π.Χ. περιγράφει ένα αντίστοιχο μηχανισμό ελέγχου στάθμης, μέσω μηχανικού συστήματος αντί του υδραυλικού του Φίλωνα.

Ένα από τα παγκοσμίως γνωστά ωρολόγια των ελληνορωμαϊκών χρόνων, που έχουν εντοπιστεί άθικτα, ανασύρθηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία στο Πολύχρονο Χαλκιδικής. Το εύρημα αποκτά μεγαλύτερη σημασία, καθώς τα ηλιακά ρολόγια κατασκευάζονται για συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος, δηλαδή ήταν ακριβή μόνο για τον τόπο στον οποίο κατασκευάζονταν. Το ρολόι όμως του Πολύχρονου έχει κατασκευαστεί έτσι ώστε να δείχνει τη σωστή ώρα κάθε ημέρας τόσο στην Χαλκιδική όσο και στη Ρώμη, τη Γαλλία ή την Κίνα.

Με το όνομα «Αέριδες» καθιερώθηκε να λέγεται το αρχαίο μνημείο που βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης των Αθηνών. Το ωρολόγιο αυτό, του οποίου το επίσημο όνομα είναι «Ωρολόγιο του Κυρρήστου» θεωρείται πως το ανήγειρε ο Ανδρόνικος ο Κυρρήσιος. Πρόκειται για το γνωστό οκταγωνικό κτίσμα, που στην κορυφή του έφερε ανεμοδείκτη. Κάτω από κάθε ανάγλυφη προσωποποίηση των οκτώ ανέμων, εγχάρακτες ακτίνες κατά διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν ένα ηλιακό ωρολόγιο. Για τον υπολογισμό της ώρας σε ανήλιαγες ημέρες υπήρχε μέσα στο κτίσμα εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού.

Ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγούμενων κατασκευών, όπως του Αρχιμήδη, του Κλησίβιου και του Φίλωνα. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν εφεύρει και χρησιμοποιούσαν πολλές παραλλαγές ωρολογίων. Πολλές απ’ αυτές βρίσκονται με μορφή ομοιωμάτων στο Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Για έναν πλήρη κατάλογο των αρχαίων Ελληνικών και Βυζαντινών ωρολογίων μπορεί ο αναγνώστης να προσφύγει στην ιστοσελίδα www.kotsanas.com.

Το μηχανικό ρολόι έγινε πραγματικότητα χάρις στον «Μηχανισμό διαφυγής» (escapement). Το 725 μ.Χ. κατασκευάστηκε στην Κίνα το πρώτο ρολόι με μηχανισμό διαφυγής.

Σύστημα διαφυγής σ ένα ρολόι είναι μια διάταξιη που περιλαμβάνει έναν οδοντωτό τροχό ο οποίος επιτρέπει κίνηση μόνο προς μια κατεύθυνση, κατά καθορισμένα βήματα (και όχι συνεχώς). Ο μηχανισμός διαφυγής ρυθμίζει τη μεταβίβαση ενέργειας από την κινητήριο πηγή στον απαρριθμητικό μηχανισμό (ώρες, λεπτά κ.λ.π.). Η προέλευση του πλήρους μηχανικού ρολογιού είναι άγνωστη. Πιθανολογείται ότι πρώτοι το χρησιμοποίησαν μοναχοί σε μοναστήρια. Τα πρώτα μηχανικά ωρολόγια ήταν ογκώδεις συσκευές με μηχανισμό αντιβάρων. Αυτές οι πρώιμες συσκευές δεν διέθεταν δείκτες. Ένα από τα πρώτα δημόσια ωρολόγια που σήμαινε κάθε ώρα ήταν αυτό του  στο 1335 μ.Χ. και είχε μόνο ένα δείκτη. Το αρχαιότερο από αυτά στην Αγγλία είναι του καθεδρικού Ναού του Σώλσμπερι (1386 μ.Χ.) που σημαίνει τις ώρες, ενώ αυτό που εγκαταστάθηκε στη Ρουέν της Γαλλίας το 1389 μ.Χ. σήμαινε τα τέταρτα της ώρας.

Εκκρεμές

Περί το 1582 μ.Χ. ο Γαλλιλαίος παρατήρησε την χαρακτηριστική χρονομετρική ιδιότητα του εκκρεμούς, μετρώντας τον χρόνο που έκαναν οι πολυέλαιοι του καθεδρικού ναού της Πίζας όταν ταλαντεύονταν. Ανακάλυψε ότι οι ταλαντώσεις τους ήταν ισόχρονες και σκέφθηκε ότι μπορούσαν να χρησιμεύσουν για την μέτρηση του χρόνου.

Την παρατήρηση αυτή αξιοποίησε ο Ολλανδός Κρίστιαν Χόυχενς από το 1656 και μετά. Ρολόγια με κίνηση αντιβάρων και βραχέα εκκρεμή αναρτώνταν σε τοίχους. Αργότερα εισήχθη το μακρό εκκρεμές δευτερολέπτων από τον Άγγλο Κλέμενζ. Τα πρώτα φορητά ρολόγια εμφανίστηκαν λίγο μετά το 1500, όταν χρησιμοποιήθηκε το ελατήριο. Μέχρι περίπου το 1580 οι μηχανισμοί των φορητών ωρολογίων κατασκευάζονταν πλήρως από σίδηρο αλλά αυτή την εποχή άρχισε η χρήση του ορειχάλκου. Η χρήση πολύτιμων λίθων άρχισε το 1704 με διαμάντια και ζαφείρια. Σήμερα χρησιμοποιούνται συνθετικοί λίθοι τα λεγόμενα «ρουμπίνια». Για την κατασκευή του αυτοκουρδιζόμενου ρολογιού εκδόθηκε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1780 στο Λονδίνο.

Όπως είναι γνωστό, τα ρολόγια υψηλής ακριβείας ονομάζονται χρονόμετρα. Η μέτρηση του χρόνου με μεγάλη ακρίβεια απαιτήθηκε αρχικώς για τον υπολογισμό του γεωγραφικού μήκους, πράγμα πολύ χρήσιμο για τους θαλασσοπόρους. Η ακρίβεια που απαιτείτο για το σκοπό αυτόν ήταν της τάξης των τριών δευτερολέπτων ημερησίως. Ο Άγγλος Τζών Χάρισον με το τέταρτο ρολόι που κατασκεύασε κατόρθωσε να φθάσει την ακρίβεια αυτή και να κερδίσει το έπαθλο των 20.000 στερλινών που προσφέρθηκε από την Βρετανική κυβέρνηση το έτος 1740. Ο κύριος σκοπός του ρολογιού αυτού ήταν ο υπολογισμός του γεωγραφικού μήκους. Τα μηχανικά ρολόγια αυτού του τύπου έφθασαν να έχουν ακρίβεια 0,1 του δευτερολέπτου ημερησίως.

Ο όρος χρονόμετρο αποδίδεται και σε ρολόγια χειρός, η ακρίβειά τους έχει ελεγχθεί σε διάφορες θέσεις και υπό διάφορες θερμοκρασίες. Η ακρίβεια τους ελέγχεται και πιστοποιείται από αστεροσκοπείο ή από άλλο εξουσιοδοτημένο ίδρυμα. Για τα ελβετικά και για άλλα ευρωπαϊκά χρονόμετρα αυτό το ίδρυμα είναι το COSC (controle officiel Suisse de Cromometre).

Το πρώτο ηλεκτρικό ωρολόγιο μπαταρίας εφευρέθηκε το 1840. Διέθετε κινητήριο μηχανισμό ελατηρίου και χρησιμοποιούσε ηλεκτρικές παλμωθήσεις για την οδήγηση των δεικτών. Η τελειοποίηση αυτού του ηλεκτρικού ρωλογίου επιτεύχθηκε το 1905 με κατάληξη το αυτοτελές ωρολόγιο μπαταρίας. Το συγχρονισμένο ηλεκτρικό ρολόι ανακαλύφθηκε το 1918 που κινείται (in step) συγχρονισμένο με την συχνότητα του ηλεκτρικού ρεύματος, πηγής, η οποία στην Ευρώπη είναι 50 Hertz, ενώ στις Ην. Πολιτείες είναι 60  Hertz  (κύκλοι το δευτερόλεπτο). Το ρολόι αυτό μπορεί να γίνει ένα ρολόι μεγάλης ακριβείας με την χρήση ενός διαπασών χορδίσματος μουσικών οργάνων.

Κρύσταλλοι χαλαζία

Το φαινόμενο του πιεζοηλεκτρισμού ανακαλύφθηκε από τους αδελφούς Κιουρί το 1880 (Pierre και Paul-Jacques Curie). Ο πρώτος κρύσταλλος χαλαζία εφαρμόστηκε στην ωρολογοποιία το 1929. Ο χαλαζίας και μερικοί άλλοι κρύσταλλοι μπορεί να ταλαντώνεται σε υψηλές συχνότητες, έως 100.000 κύκλοι το δευτερόλεπτο, όταν διοχετευθεί σ’ αυτόν ηλεκτρικό ρεύμα. Το ρολόι με χαλαζία έχει ακρίβεια, ένα δευτερόλεπτο κάθε δέκα χρόνια.

Τα ατομικά ρολόγια είναι συσκευές χρονομέτρησης που χρησιμοποιεί τη γνωστή ατομική συχνότητα συντονισμού ενός ατόμου της ύλης για να κρατήσουν το χρόνο. Το πρώτο πραγματικά ακριβή ατομικό ρολόι χτίστηκε το 1955 στο Εθνικό Εργαστήριο Φυσικής του Ηνωμένου Βασιλείου και βασίστηκε στο άτομο καισίου-133 το οποίο ταλαντώνεται ακριβώς 9.192.631.770 κάθε δευτερόλεπτο. Τα ατομικά ρολόγια είναι επίσης η βάση πολλών σύγχρονων εφαρμογών όπως π.χ. του GPS (Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης), μιας και κάθε δορυφόρος περιέχει ένα ατομικό ρολόι.

Το Πρωτόκολλο Δικτυακού Χρόνου (Network Time Protocol – NTP) είναι ένα πρωτόκολλο το οποίο χρησιμοποιείται για να τον συγχρονισμό της ώρας ενός υπολογιστή, εξυπηρετητή, δρομολογητή ή γενικότερα μίας δικτυακής συσκευής, με μία πηγή ώρας που λειτουργεί ως σημείο αναφοράς. Μέσω του NTP, επιτυγχάνεται συγχρονισμός ονομαστικής ακρίβειας της τάξης του χιλιοστού του δευτερολέπτου. Ένας NTP εξυπηρετητής συγχρονίζει τα ρολόγια των συσκευών που συνδέονται σε αυτόν, μέσω του πρωτοκόλλου NTP. Με τον τρόπο αυτό οι δικτυακές αυτές συσκευές έχουν κοινό χρονικό σημείο αναφοράς. Όμως σε πολλές περιπτώσεις και το ρολόι του εξυπηρετητή του ίδιου, συγχρονίζεται με άλλο ρολόι αναφοράς (κάποιου είδους ατομικού ρολογιού).

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ

Από το ΄΄ Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΩΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΩΝ", του Στράτου Θεοδοσίου - Μάνο Δανέζη των Εκδόσεων "Δίαυλος".

Στην αρχαία Ελλάδα, με το σύστημα της "πόλης κράτους" που επικρατούσε, κάθε κοινότητα είχε το δικό της ημερολόγιο. Όλα όμως τα ελληνικά ημερολόγια είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα: ήταν σεληνιακά.  Όλα επίσης χώριζαν το χρόνο σε 12 μήνες και για να κρατούνται σταθεροί κατέφευγαν στην ανάγκη να επαναλαμβάνουν ένα μήνα ή να έχουν και 13ο μήνα.  Για τη μέτρηση του χρόνου προτίμησαν το "ρολόι νερού", την περίφημη κλεψύδρα. Η κλεψύδρα αργότερα εξελίχθηκε σε πολύπλοκο όργανο μέτρησης του χρόνου, αφού εκτός από τα δοχεία, συμπεριλάμβανε τροχούς, αυλάκια και μηχανισμούς ελέγχου της ροής του νερού.

Το αθηναϊκό ημερολόγιο περιλάμβανε τους ακόλουθους μήνες (ο αριθμός μέσα στην παρένθεση δείχνει τις ημέρες που είχε ο μήνας): Εκατομβαιώνας (30), Μεταγειτνιώνας (29), Βοηδρομιώνας (30), Πυανεψιώνας (29), Μαιμακτηριώνας (29), Ποσειδεώνας Α΄ (29), Ποσειδεώνας Β΄ (30), Γαμηλιώνας (30), Ανθεστηριώνας (29), Ελαφηβολεώνας (30), Μουνυχιώνας (29), Θαργηλιώνας (30) και Σκιροφοριώνας (29). Ο Ποσειδεώνας Β΄ ήταν ο 13ος μήνας, που με την προσθήκη του διατηρούνταν οι μήνες σταθεροί σε ορισμένες εποχές. Κάθε μήνας χωριζόταν σε τρία δεκαήμερα, από τα οποία το τελευταίο μπορεί να είχε 9 μόνο ημέρες. Ο καθορισμός των ημερών γινόταν αριθμητικά. Για την πρώτη δεκάδα αριθμούσαν 1-10 "αρχομένου" του μήνα, για τη δεύτερη 1-10 "ισταμένου" του μήνα και για την τελευταία 1-10 "φθίνοντος" του μήνα. Κάθε πρώτη του μήνα ονομαζόταν νουμηνία. 

Τα ονόματα των μηνών στο μακεδονικό ημερολόγιο ήταν τα ακόλουθα: Δίος, Απελλαίος, Αυδυναίος, Περίτιος, Δίστρος, Ξανθικός, Αρτεμίσιος, Διαίσιος, Πάνεμος, Λώος, Γορπιαίος και Υπερβερεταίος. Οι Πτολεμαίοι με την κατάκτηση της Αιγύπτου και την εγκατάστασή τους σ' αυτήν, έφεραν μαζί τους και το σεληνιακό μακεδονικό ημερολόγιο. Για να μην προσκρούσουν όμως στις συνήθειες των κατακτημένων Αιγυπτίων διατήρησαν και το αιγυπτιακό ημερολόγιο.

ΤΟ ΡΩΜΑΪΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Το έτος του Ρωμύλου αποτελούνταν από 304 ημέρες, που τις χώριζαν σε 10 μήνες με πρώτο μήνα το Μάρτιο.  Ο Νουμάς αργότερα πρόσθεσε δύο μήνες ακόμα, τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο, και καθιέρωσε το σεληνιακό ημερολόγιο.  Έτσι η διάρκεια του έτους έγινε 355 ημέρες. Οι μήνες Μάρτιος, Μάιος, Κουιντίλις (Ιούλιος) και Οκτώβριος είχαν 31 ημέρες ο καθένας, οι μήνες Απρίλιος, Ιούνιος Σεξτίλις ( Αύγουστος), Σεπτέμβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος και Ιανουάριος είχαν από 29 ημέρες, ενώ ο Φεβρουάριος είχε 28 ημέρες.  

Το ρωμαϊκό ημερολόγιο δέχτηκε δύο σοβαρές μεταρρυθμίσεις, την πρώτη από τον Ιούλιο Καίσαρα, που έδωσε και το όνομά του στο μήνα Κουιντίλις, και η άλλη από τον Αύγουστο, που το όνομά του πήρε ο μήνας Σεξτίλις.  Η πρώτη μεταρρύθμιση βασίστηκε στο εξής γεγονός: Η παρεμβολή του εμβόλιμου μήνα για τη σταθερότητα των μηνών σε ορισμένες περιόδους γινόταν αρχικά κάθε δύο χρόνια. Το δικαίωμα όμως παρεμβολής είχαν οι ιεράρχες. Έτσι πολύ συχνά εγκαταλείπονταν, με αποτέλεσμα να ξεφύγουν οι μήνες από την κανονική τους θέση στο φυσικό έτος.  

ΙΟΥΛΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Όταν έγινε μέγιστος ποντίφικας ο Ιούλιος Καίσαρας (63 π. Χ. ), πρόσθεσε, εκτός από τον εμβόλιμο μήνα που αντιστοιχούσε, και άλλους δύο, έτσι ώστε το έτος απέκτησε 355 ημέρες και ονομάστηκε έτος σύγχυσης. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα να ξαναποκτήσουν οι μήνες την κανονική τους θέση.  Πρόσθεσε επίσης 10 ημέρες, έτσι ώστε το έτος απέκτησε 365 ημέρες.  Κάθε μήνας είχε "εκ περιτροπής" 30 και 31 ημέρες, εκτός από το Φεβρουάριο που είχε 28.  Με διάταγμα καθόρισε να προστίθεται κάθε 4 χρόνια η εμβόλιμη ημέρα και να λογαριάζεται ως 29η Φεβρουαρίου. Από παρανόηση της συγκλήτου, στα 4 χρόνια λογαριαζόταν και το πρώτο, με αποτέλεσμα η παρεμβολή να γίνεται κάθε 3 χρόνια.  Έτσι το έτος 8 π. Χ. έφτασε να αρχίζει τρεις ημέρες αργότερα.  

ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Στο Ιουλιανό ημερολόγιο υπήρχε βαθμιαία μετάθεση των ημερολογιακών χρονολογιών των εποχών.  Έτσι λοιπόν σε 11. 000 χρόνια ο Ιανουάριος θα έπαυε να ήταν χειμωνιάτικος μήνας. Η εαρινή ισημερία απομακρυνόταν από την 21η Μαρτίου και το 1581 η παρέκκλιση  έφτασε τις δέκα ημέρες, πλησιάζοντας τη γιορτή του Πάσχα στο καλοκαίρι. Έτσι το 1582 ο πάπας Γρηγόριος ΧΙΙΙ δημοσίευσε διάταγμα για τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου, όπως αυτό σχεδιάστηκε από επιτροπή που είχε ορίσει. Για να φέρει την εαρινή ισημερία στην παλιά της θέση στις 21 Μαρτίου θέσπισε όπως η ημέρα μετά την 3η Οκτωβρίου ονομαστεί 15η Οκτωβρίου. Επιπλέον η μέρα που παρεμβαλλόταν κάθε 4 χρόνια έπρεπε να μην παρεμβάλλεται στις εκατονταετηρίδες των οποίων οι αριθμοί δε διαιρούνταν ακριβώς με το 400.  Έτσι τα χρόνια 1700, 1800 και 1900 δεν ήταν δίσεκτα. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο σαν ένα καθαρά ηλιακό ημερολόγιο δεν προσπαθεί να συγχρονίσει την έναρξη των μηνών με τις φάσεις της σελήνης. Αυτό το ημερολόγιο επικράτησε των υπολοίπων, αλλά για θρησκευτικούς λόγους δεν έγινε αμέσως αποδεκτό απ’ όλες τις δυτικές χώρες. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο  στην Ελλάδα υιοθετήθηκε από την Πολιτεία το 1923.

Ερμούπολη Αίγυπτος

Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

  Το Αιγυπτιακό έτος αποτελείτο από 12 μήνες των 30 ημερών και από 5 συμπληρωματικές - επαγόμενες ημέρες, οι οποίες ακολουθούσαν τους 12 μήνες, ώστε το τελικό σύνολο ημερών να είναι 365 ημέρες.  

Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν αρχή του εικοσιτετραώρου την ανατολή του Ήλιου. Όπως και άλλοι αρχαίοι ανατολικοί λαοί, διαίρεσαν τη μέρα σε 12 ώρες (χαρού). Για την ακρίβεια, διαίρεσαν το χρονικό διάστημα από την ανατολή μέχρι τη δύση του Ήλιου σε 10 ώρες και κατόπιν πρόσθεσαν 2 ακόμα ώρες, που αντιστοιχούσαν μία για το πρωινό λυκαυγές και μία για το απογευματινό λυκόφως. 

Όμοια διαίρεσαν και τη διάρκεια της νύχτας σε 12 ώρες.  Αυτές οι εποχιακές ώρες, όπως τις ονόμασαν, μεταβάλλονταν σε διάρκεια κατά τις διάφορες εποχές του έτους, αφού η διάρκεια της φυσικής ημέρας αυξομειωνόταν από ηλιοστάσιο σε ηλιοστάσιο. Η ώρα δεν ήταν λοιπόν το 1/24 της όλης ημέρας. Η ημερήσια ώρα ήταν το 1/12 του χρονικού διαστήματος μεταξύ ανατολής και δύσης του Ήλιου, ενώ αντίστοιχα η νυχτερινή ώρα ήταν το 1/12 του χρόνου μεταξύ δύσης και ανατολής του Ήλιου. Λόγω της παρουσιαζόμενης διαφοράς στη χρονική διάρκεια μέρας και νύχτας μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα, η αιγυπτιακή ώρα άλλαζε συνεχώς, είχε δηλαδή μεταβλητή διάρκεια. 

Οι Αιγύπτιοι μέτραγαν το πέρασμα του χρόνου με τα ηλιακά ρολόγια και τις κλεψύδρες, που ήταν έτσι κατασκευασμένες, ώστε να δείχνουν τις ώρες ανάλογα με τις εποχές του έτους. 

Η σημασία του αρχαίου αιγυπτιακού ημερολογίου είναι πολύ σπουδαία, διότι σ' αυτό περιλαμβάνονταν, για πρώτη φορά στην ιστορία, οι βασικές αρχές που επεκράτησαν και στα νεότερα χρόνια. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ήταν οι πρώτοι που αποδέσμευσαν το ημερολόγιό τους από τον συνοδικό σεληνιακό μήνα.  Όπως είναι γνωστό από τα ευρήματα των ανασκαφών, αρχικά το αιγυπτιακό ημερολόγιο ήταν σεληνιακό.

Ο πάπυρος του Ιλλαχού αποδεικνύει τη χρήση σεληνιακού ημερολογίου με 12 μήνες διάρκειας 29 ή 30 ημερών, εφ' όσον η υπηρεσία των ιερέων στον ναό εναλλασσόταν κάθε 29 ή 30 μέρες. Εντούτοις υπάρχουν ημερολογιακοί πίνακες, που σ' αυτούς οι σεληνιακές χρονολογίες ανάγονται σε πολιτικές-ηλιακές. Παρόμοια διπλή χρονολόγηση παρατηρείται σε πολλά αιγυπτιακά κείμενα. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι συνέδεσαν επίσης τη διάρκεια του έτους τους με δύο σχεδόν συμπίπτοντα φυσικά φαινόμενα.

Τις ετήσιες πλημμύρες του Νείλου και την εμφάνιση του Σείριου λίγο πριν την ανατολή του Ήλιου. Ο Σείριος είναι το λαμπρότερο άστρο του ουρανού. Ανήκει στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός και βρίσκεται στο νότιο ημισφαίριο του ουρανού. Είναι 23 φορές λαμπρότερο από τον Ήλιο και απέχει 8,6 έτη φωτός από μας. Η σχεδόν ταυτόχρονη ανατολή του Σείριου και του Ήλιου δεν συνέπιπταν στην ίδια πάντα χρονική περίοδο και ολοένα απέκλινε από την πραγματική, λόγω του γεγονότος ότι οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν προσεγγιστικό ηλιακό έτος διάρκειας 365 ημερών και όχι 365,25 ημερών.

Η πλημμύρα του ιερού ποταμού ήταν το σημαντικότερο γεγονός στη ζωή της αρχαίας Αιγύπτου. Αυτή συνέβαινε από τον μήνα Ιούνιο ως τον Οκτώβριο. Τότε οι παρόχθιες περιοχές καλύπτονταν με κοκκινωπά νερά, που για τους αρχαίους Αιγύπτιους ήταν το αίμα του μεγάλου θεού Όσιρι, ο οποίος δολοφονήθηκε από τον αδελφό του, τον θεό Σετ. Ο πολιτισμός της Αιγύπτου μπόρεσε και αναπτύχθηκε δίπλα στον Νείλο. Ήταν και ο λόγος που ο ζωδιακός αστερισμός του Λέοντα ήταν ιερός και λατρευόταν από τους αρχαίους Αιγύπτιους, γιατί η ευεργετικές για τη γεωργία πλημμύρες του Νείλου συνέπιπταν με την είσοδο του Ήλιου στον αστερισμό αυτό.

Οι Αιγύπτιοι δεν είχαν χρονολογική αφετηρία, αλλά ανέφεραν τα γεγονότα στο έτος της βασιλείας του εκάστοτε Φαραώ. Γι' αυτό το λόγο δεν υπήρχε ακριβέστατη χρονολογία των δυναστειών. Τα χρόνια αριθμούνταν σύμφωνα με τις βασιλείες των Φαραώ, πράγμα που διατηρήθηκε μέχρι την εποχή των Πτολεμαίων, οπότε και καθιερώθηκαν οι χρονολογικές εποχές.  Ο Πτολεμαίος ο Ευεργέτης το 238 π. Χ.  προσπάθησε να καθιερώσει μία ημέρα ακόμα στη διάρκεια του χρόνου ανά τέσσερα χρόνια, χωρίς να το καταφέρει. Τη μεταρρύθμιση αυτή επέβαλε αργότερα ο Αύγουστος το 26 - 23 π. Χ. Το αιγυπτιακό ημερολόγιο υιοθετήθηκε γύρω στο 500 π. Χ.  από τους Πέρσες και επιζεί σε κάποια ελαφρά τροποποιημένη μορφή στο αρμενικό ημερολόγιο. 

 Οι Έλληνες στους Ελληνιστικούς χρόνους είχαν δώσει ονόματα πλανητικών θεοτήτων στις 7 ημέρες της εβδομάδος.Προτού την υιοθέτηση της εβδομάδας υπήρχαν άλλοι τρόποι διαίρεσης του μήνα. Η προγενέστερη χρονική διαίρεση σην αρχαία Ελλάδα ήταν εκείνη των δέκα ημερών (τρία δεκαήμερα του μήνα).

Ήταν μία περίοδος ανανέωσης, κατά την οποία οι Έλληνες συναντάν τους πολιτισμούς της Ανατολής  με τους οποίους βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση, από την οποία προκύπτει ο ελληνιστικός. Η ελληνιστική κοινή, δηλαδή τα απλοποιημένα ελληνικά κυριαρχούν σε όλη την ανατολική Mεσόγειο και αναδεικνύονται στη διεθνή γλώσσα της εποχής αυτής.

Είναι η εποχή των μεγάλων ελληνιστικών μοναρχιών και των συμπολιτειών, αλλά και της παρακμής και της πτώσης του πολιτικού συστήματος που είχε κυριαρχήσει και ακμάσει στην μητροπολιτική Ελλάδα και στις αποικίες της για περίπου 5 αιώνες, της πόλης-κράτους. Ωστόσο, εύλογα ανακύπτουν ορισμένα ερωτήματα. Όπως τι το ιδιαίτερο έχει η επταδική διαίρεση; Ή γιατί ένας συγκεκριμένος πλανήτης αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη ημέρα και πώς έγινε η αρχή της έναρξης των ημερών της εβδομάδας.Η ονομασίες των ημερών πιστεύετε ότι επηρεάστηκαν από την Αστρολογία των Ελληνιστικών χρονών και τα κείμενα του Ερμή του Τρισμέγιστου.

Κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή οι διδασκαλίες του Ερμή του Τρισμέγιστου  απέκτησαν έναν λιγότερο πρακτικό και πιο φιλοσοφικό χαρακτήρα, επικεντρωμένο στο μυστικισμό και την αλχημεία ως οδό για τη θεουργία. Έτσι προέκυψε ο Ερμητισμός, ως κίνημα των κατώτερων κοινωνικών τάξεων της κατεχόμενης Αιγύπτου, το οποίο διαδόθηκε ευρύτατα στη ρωμαϊκή Ανατολή κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες.

Έτσι, η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στον Ήλιο (Κυριακή), η δεύτερη στην Σελήνη (Δευτέρα), η τρίτη στον Άρη (Τρίτη), η τέταρτη στον Ερμή (Τετάρτη), η Πέμπτη στον Δία (Πέμπτη), η έκτη στην Αφροδίτη (Παρασκευή) και η έβδομη στον Κρόνο (Σάββατο).

Από τους Έλληνες οι ονομασίες των ημερών πέρασαν στους Ρωμαίους, χωρίς μεταβολές, αλλά μεταφρασμένες στην λατινική γλώσσα. 

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ

Δευτέρα ………………………….…ΗΜΕΡΑ ΣΕΛΗΝΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

Τρίτη ……………………………….ΗΜΕΡΑ ΑΡΕΩΣ

Τετάρτη …………………………….ΗΜΕΡΑ ΕΡΜΟΥ

Πέμπτη ………………………….….ΗΜΕΡΑ ΔΙΟΣ

Παρασκευή …………………….…..ΗΜΕΡΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

Σάββατο ……………………………ΗΜΕΡΑ ΚΡΟΝΟΥ

Κυριακή ……………………………ΗΜΕΡΑ ΗΛΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ

ΟΙ ΜΗΝΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΑΤΤΙΚΗ ΣΠΑΡΤΗ ΔΕΛΦΟΙ

Ιανουάριος .........................................ΓΑΜΗΛΙΩΝ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΔΑΔΑΦΟΡΙΟΣ

Φεβρουάριος...................................... ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ ΕΛΕΥΣΙΝΙΟΣ ΠΟΙΤΡΟΠΙΟΣ

Μάρτιος............................................. ΕΛΑΦΗΒΟΛΙΩΝ ΓΕΡΑΣΤΙΟΣ ΒΥΣΙΟΣ

Απρίλιος............................................ ΜΟΥΝΥΧΙΩΝ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΣ

Μάιος .................................................ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ ΔΕΛΧΙΝΙΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ

Ιούνιος ...............................................ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ ΦΛΙΑΣΙΟΣ ΒΟΑΘΟΟΣ

Ιούλιος............................................... ΕΚΑΤΟΜΒΑΙΩΝ ΕΚΑΤΟΜΒΕΥΣ ΙΛΑΙΟΣ

Αύγουστος .........................................ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΩΝ ΚΑΡΝΕΙΟΣ ΘΕΟΞΕΝΙΟΣ

Σεπτέμβριος .......................................ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ ΠΑΝΑΜΟΣ ΒΟΥΚΑΤΙΟΣ

Οκτώβριος .........................................ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ ΗΡΑΣΙΟΣ ΗΡΑΙΟΣ

Νοέμβριος .........................................ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝ ΑΠΕΛΛΑΙΟΣ ΑΠΕΛΛΑΙΟΣ

Δεκέμβριος ........................................ΠΟΣΕΙΔΕΩΝ ΔΙΟΣΘΥΟΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ

ΟΙ ΜΗΝΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα (12) μήνες, όπως έχουμε και εμείς σήμερα. Στην αρχαία Αθήνα κάθε μήνας είχε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) ή 29 ημέρες (κοίλος μήνας).Οι μήνες αυτοί και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς αναφέρονται παρακάτω:

ΑΤΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Εκατομβαίων .....................................(30 ημέρες) 16 Ιουλίου – 15 Αυγούστου

Μεταγειτνιών..................................... (29 ημέρες) 16 Αυγούστου – 15 Σεπτεμβρίου

Βοηοδρομιών..................................... (30 ημέρες) 16 Σεπτεμβρίου – 15 Οκτωβρίου

Πυανεψιών .........................................(29 ημέρες) 16 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου

Μαιμακτηριών ...................................(30 ημέρες) 16 Νοεμβρίου – 15 Δεκεμβρίου

Ποσειδεών ..........................................(29 ημέρες) 16 Δεκεμβρίου – 15 Ιανουαρίου

Γαμηλιών ............................................(30 ημέρες) 16 Ιανουαρίου – 15 Φεβρουαρίου

Ανθεστηριών ......................................(29 ημέρες) 16 Φεβρουαρίου – 15 Μαρτίου

Ελαφηβολιών...................................... (30 ημέρες) 16 Μαρτίου – 15 Απριλίου

Μουνιχιών ...........................................(29 ημέρες) 16 Απριλίου – 15 Μαϊου

Θαργηλιών ..........................................(30 ημέρες) 16 Μαϊου – 15 Ιουνίου

Σκιροφοριών........................................(29 ημέρες) 16 Ιουνίου – 15 Ιουλίου

Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν νουμηνία.

ΠΗΓΗ https://www.tanea.gr/2018/12/27/people/pos-metrousan-to-xrono-apo-ta-arxaia-xronia/