Αεροφωτογραφία του νεκροταφείου στον Πετρά, το οποίο ανήκε αποκλειστικά σε ελίτ οικογένειες του ανακτορικού οικισμού.
Όλοι συμφωνούν ότι η συστηματική ανασκαφή του ασύλητου μινωικού νεκροταφείου του ανακτορικού οικισμού του Πετρά Σητείας (2800 – 1750 π.Χ.) είναι εξαιρετικά σημαντική. Πρόκειται για το μεγαλύτερο για την εποχή του στο νησί νεκροταφείο, όπως τονίζει η ανασκαφέας δρ Μεταξία Τσιποπούλου, το οποίο ανήκε αποκλειστικά σε ελίτ οικογένειες του ανακτορικού οικισμού και περιλαμβάνει πολλά ταφικά κτίρια. Τάφους – οικίες έως και 150 τ.μ. που έκρυβαν χρυσά και λίθινα αντικείμενα, ασήμι, ελεφαντόδοτο, σφραγιδόλιθους, ημιπολύτιμους λίθους, κ.ά.
Οπως λέει στην «Κ» η διευθύντρια της ανασκαφής και επίτιμη διευθύντρια του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αποτελεί τμήμα του μνημειακού συνόλου του Πετρά, το οποίο ανασκάπτει από το 1985 και περιλαμβάνει μινωικό ανάκτορο, τρεις οικισμούς και δύο νεκροταφεία. Η συγκεκριμένη ανασκαφή που βρίσκεται στον δεύτερο λόφο του Πετρά, ξεκίνησε το 2004 μαζί με διεπιστημονική ομάδα, επιχορηγείται από το εξωτερικό και έκανε έως τώρα πολλές δημοσιεύσεις και μονογραφίες. Ομως, έχει πολλά προβλήματα όλα αυτά τα χρόνια και η κ. Τσιποπούλου δυσκολεύεται να ολοκληρώσει το πενταετές πρόγραμμα 2017-2021.
Το κυριότερο είναι ότι σε αυτά τα 16 χρόνια δεν εξασφαλίστηκε μία μόνιμη, νόμιμη πρόσβαση για να προσεγγίζει η ανασκαφική ομάδα το απρόσιτο και δύσβατο σημείο της έρευνας. Η μόνη πρόσβαση στον χώρο της ανασκαφής είναι ένας δρόμος εντός της παρακείμενης ιδιοκτησίας του κ. Ιωσήφ Πλακιωτάκη. Η ανασκαφέας ισχυρίζεται ότι είναι αγροτικός και ότι από παλιά έστελνε στην αρμόδια εφορεία έγγραφα ότι πρέπει να απαλλοτριωθεί η έκταση. Η αντίθετη πλευρά υποστηρίζει ότι ο δρόμος είναι ιδιωτικός, κάτι που φαίνεται να συμμερίζονται οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ.
«Μέχρι το 2011 που έφυγα από την Υπηρεσία δεν είχε κινηθεί η διαδικασία απαλλοτρίωσης, παρά το 2012, αλλά κανείς δεν με κάλεσε να με ενημερώσει. Δεν έγινε μέριμνα για μία πρόσβαση στον χώρο». Στο μεταξύ, το ζήτημα έγινε εντονότερο όταν ξεκίνησε το νέο πενταετές πρόγραμμα. Φέτος, αναγκάστηκε, όπως λέει, να προσφύγει στην Επιτροπή Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία με απόφασή της (166/2020 της 12ης Αυγούστου), της ενέκρινε την πραγματοποίηση εργασιών σωστικής φύσεως στα πλέον επίφοβα σημεία της ανασκαφής του νεκροταφείου στον Πετρά, καθώς και στερεωτικών εργασιών, με ορισμένες απαραίτητες απομακρύνσεις μπάζων, διάρκειας έξι εβδομάδων για το τρέχον έτος.
Σύμφωνα με την κ. Τσιποπούλου, το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν έχει αρμοδιότητα να εξασφαλίσει την πρόσβαση προς το μνημείο, «αλλά αναγνώρισε ότι το θέμα αυτό αποτελεί αρμοδιότητα των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού». Σημειώνει ακόμη ότι «την Παρασκευή 28/8, η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ αφενός εξέδωσε την άδεια της ανασκαφής, σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ, και παράλληλα έστειλε δύο επιστολές προς την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου με την εντολή να τις διαβιβάσει αφενός προς τον κ. Πλακιωτάκη και αφετέρου προς τους αδελφούς Γ. και Α. Ζερβάκη, ιδιοκτήτες δεύτερης όμορης προς τον ανασκαπτόμενο χώρο ιδιοκτησίας (…)».
Η ανασκαφέας υποστηρίζει ότι «το μνημείο κινδυνεύει αν δεν ολοκληρωθούν οι ανασκαφικές εργασίες (οστά 4.000-5.000 ετών και εξαιρετικά πολύτιμα κτερίσματα), καθώς και οι στερεώσεις της ευπαθούς αρχιτεκτονικής». Πρότεινε στο ΥΠΠΟΑ «να προωθηθεί το θέμα της στέρησης χρήσεως του δρόμου που οδηγεί αποκλειστικά στον ανασκαπτόμενο χώρο».
Η «Κ» επικοινώνησε με την προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κ. Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, η οποία δήλωσε: «Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έκανε τα πάντα για την προστασία και διεκπεραίωση της ανασκαφής στον Πετρά Σητείας. Υπάρχει η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη διεξαγωγή της ανασκαφής, την οποία ειδοποιήθηκαν να εφαρμόσουν μετά από επιστολή μου, οι ιδιοκτήτες των όμορων ιδιοκτησιών».
Γιώτα Συκκά -www.kathimerini.gr/
Όλοι συμφωνούν ότι η συστηματική ανασκαφή του ασύλητου μινωικού νεκροταφείου του ανακτορικού οικισμού του Πετρά Σητείας (2800 – 1750 π.Χ.) είναι εξαιρετικά σημαντική. Πρόκειται για το μεγαλύτερο για την εποχή του στο νησί νεκροταφείο, όπως τονίζει η ανασκαφέας δρ Μεταξία Τσιποπούλου, το οποίο ανήκε αποκλειστικά σε ελίτ οικογένειες του ανακτορικού οικισμού και περιλαμβάνει πολλά ταφικά κτίρια. Τάφους – οικίες έως και 150 τ.μ. που έκρυβαν χρυσά και λίθινα αντικείμενα, ασήμι, ελεφαντόδοτο, σφραγιδόλιθους, ημιπολύτιμους λίθους, κ.ά.
Οπως λέει στην «Κ» η διευθύντρια της ανασκαφής και επίτιμη διευθύντρια του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αποτελεί τμήμα του μνημειακού συνόλου του Πετρά, το οποίο ανασκάπτει από το 1985 και περιλαμβάνει μινωικό ανάκτορο, τρεις οικισμούς και δύο νεκροταφεία. Η συγκεκριμένη ανασκαφή που βρίσκεται στον δεύτερο λόφο του Πετρά, ξεκίνησε το 2004 μαζί με διεπιστημονική ομάδα, επιχορηγείται από το εξωτερικό και έκανε έως τώρα πολλές δημοσιεύσεις και μονογραφίες. Ομως, έχει πολλά προβλήματα όλα αυτά τα χρόνια και η κ. Τσιποπούλου δυσκολεύεται να ολοκληρώσει το πενταετές πρόγραμμα 2017-2021.
Το κυριότερο είναι ότι σε αυτά τα 16 χρόνια δεν εξασφαλίστηκε μία μόνιμη, νόμιμη πρόσβαση για να προσεγγίζει η ανασκαφική ομάδα το απρόσιτο και δύσβατο σημείο της έρευνας. Η μόνη πρόσβαση στον χώρο της ανασκαφής είναι ένας δρόμος εντός της παρακείμενης ιδιοκτησίας του κ. Ιωσήφ Πλακιωτάκη. Η ανασκαφέας ισχυρίζεται ότι είναι αγροτικός και ότι από παλιά έστελνε στην αρμόδια εφορεία έγγραφα ότι πρέπει να απαλλοτριωθεί η έκταση. Η αντίθετη πλευρά υποστηρίζει ότι ο δρόμος είναι ιδιωτικός, κάτι που φαίνεται να συμμερίζονται οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ.
«Μέχρι το 2011 που έφυγα από την Υπηρεσία δεν είχε κινηθεί η διαδικασία απαλλοτρίωσης, παρά το 2012, αλλά κανείς δεν με κάλεσε να με ενημερώσει. Δεν έγινε μέριμνα για μία πρόσβαση στον χώρο». Στο μεταξύ, το ζήτημα έγινε εντονότερο όταν ξεκίνησε το νέο πενταετές πρόγραμμα. Φέτος, αναγκάστηκε, όπως λέει, να προσφύγει στην Επιτροπή Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία με απόφασή της (166/2020 της 12ης Αυγούστου), της ενέκρινε την πραγματοποίηση εργασιών σωστικής φύσεως στα πλέον επίφοβα σημεία της ανασκαφής του νεκροταφείου στον Πετρά, καθώς και στερεωτικών εργασιών, με ορισμένες απαραίτητες απομακρύνσεις μπάζων, διάρκειας έξι εβδομάδων για το τρέχον έτος.
Σύμφωνα με την κ. Τσιποπούλου, το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν έχει αρμοδιότητα να εξασφαλίσει την πρόσβαση προς το μνημείο, «αλλά αναγνώρισε ότι το θέμα αυτό αποτελεί αρμοδιότητα των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού». Σημειώνει ακόμη ότι «την Παρασκευή 28/8, η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ αφενός εξέδωσε την άδεια της ανασκαφής, σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ, και παράλληλα έστειλε δύο επιστολές προς την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου με την εντολή να τις διαβιβάσει αφενός προς τον κ. Πλακιωτάκη και αφετέρου προς τους αδελφούς Γ. και Α. Ζερβάκη, ιδιοκτήτες δεύτερης όμορης προς τον ανασκαπτόμενο χώρο ιδιοκτησίας (…)».
Η ανασκαφέας υποστηρίζει ότι «το μνημείο κινδυνεύει αν δεν ολοκληρωθούν οι ανασκαφικές εργασίες (οστά 4.000-5.000 ετών και εξαιρετικά πολύτιμα κτερίσματα), καθώς και οι στερεώσεις της ευπαθούς αρχιτεκτονικής». Πρότεινε στο ΥΠΠΟΑ «να προωθηθεί το θέμα της στέρησης χρήσεως του δρόμου που οδηγεί αποκλειστικά στον ανασκαπτόμενο χώρο».
Η «Κ» επικοινώνησε με την προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κ. Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, η οποία δήλωσε: «Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έκανε τα πάντα για την προστασία και διεκπεραίωση της ανασκαφής στον Πετρά Σητείας. Υπάρχει η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη διεξαγωγή της ανασκαφής, την οποία ειδοποιήθηκαν να εφαρμόσουν μετά από επιστολή μου, οι ιδιοκτήτες των όμορων ιδιοκτησιών».
Γιώτα Συκκά -www.kathimerini.gr/
Χωράει στη χούφτα του χεριού σου. Είναι «τόσο δα το μινωικό αγόρι. Γυμνούλι, όμορφο, με λεπτοκαμωμένο δυνατό σώμα.
Και είναι μόλις χθεσινό, 4.000 χρόνων (και κάτι)». Υστερα από λίγες μέρες που γράφονταν αυτές οι γραμμές στο Διαδίκτυο τα πήλινα μινωικά αγόρια είχαν γίνει έντεκα. «Αν ήταν δώδεκα, ίσως να λέγαμε πως αντιστοιχούν στους αρχαίους μήνες».
Μεγάλοι τάφοι
Η Μεταξία Τσιποπούλου ακουγόταν πανευτυχής για τη φετινή σοδειά της στη μινωική Σητεία, όπου σκάβει με μια πολυεθνική επιστημονική ομάδα στο Προανακτορικό και Παλαιοανακτορικό Νεκροταφείο του Πετρά.
Τα έντεκα πήλινα ειδώλια, με όλες τις ανατομικές λεπτομέρειες των αγοριών τονισμένες, τα χέρια σταυρωτά στο στήθος, μάτια βαθουλωτά, μύτη σαν ράμφος πουλιού, ήταν έκπληξη για την ανασκαφέα καθώς βρέθηκαν στους «μάρτυρες», δηλαδή στο διάδρομο των τετράγωνων ανασκαφικών σκαμμάτων που χρησιμοποιούν για τα καρότσια της ανασκαφής.
Το ενδιαφέρον σε αυτή την έρευνα είναι ότι αποκαλύπτονται «τάφοι-οικίες έκτασης 70, 80, 90 τ.μ. με δωμάτια εσωτερικά, που σημαίνει ότι πρόκειται για ταφές της ελίτ εκείνης της εποχής. Οι μεγάλοι αυτοί τάφοι ανήκουν σε επιφανείς οικογένειες, σε γένη», όπως μας εξήγησε η ανασκαφέας, και είναι πλούσια κτερισμένοι με χρυσά κοσμήματα, είδη καλλωπισμού, ενώ έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός και από σφραγιδόλιθους.
Στα τελευταία εννέα χρόνια (από το 2004) που σκάβουν στο νεκροταφείο έχουν φέρει στο φως συνολικά 14 ταφικά κτήρια. Το νεκροταφείο εκτείνεται σε 10 στρέμματα και από αυτά έχουν ανασκαφεί τα 3,5.
Ο κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται ένα χιλιόμετρο έξω από τη Σητεία και το νεκροταφείο απλώνεται ψηλά στη βόρεια πλαγιά του λόφου Κεφάλα (υψόμετρο 54-60 μ.), σε θέση με ανεμπόδιστη ορατότητα προς όλες της κατευθύνσεις και έλεγχο του κόλπου της Σητείας και του κάμπου στα δυτικά. Ολοι οι τάφοι είναι του τέλους της Προανακτορικής περιόδου (Μεσομινωική ΙΒ/αρχή της ΙΙΑ) και το ενδιαφέρον είναι ότι προϋπήρχαν αυτών άλλοι τάφοι, λείψανα των οποίων σώζονται σε βαθύτερα στρώματα και ανάγονται στην Πρωτομινωική ΙΙ. Εκτός των τάφων έχουν ανασκαφεί δύο εκτεταμένες αναθηματικές αποθέσεις, η χρήση των οποίων συνεχίσθηκε μέχρι το τέλος της Παλαιοανακτορικής περιόδου, δηλώνοντας ότι το νεκροταφείο του Πετρά ήταν καλά οργανωμένο και αποτελούσε κέντρο συνοχής της κοινότητας, ακόμα και μετά την ίδρυση του ανακτόρου.
Εχουν βρεθεί εξαιρετικής ιστορικής και καλλιτεχνικής σημασίας σφραγιδόλιθοι, μερικοί με ιερογλυφικές επιγραφές, κάποιες από ίασπη και κορναλίνη, πολύ ενδιαφέρουσα κεραμική, λίθινα αγγεία, κοσμήματα από διάφορα υλικά και πολύτιμα μέταλλα, καθώς και χάλκινα και λίθινα εργαλεία.
Εντυπωσιάζουν τα ευρήματα μεταξύ των τάφων, όπου φαίνεται πως γίνονται διάφορες τελετουργίες. Εκεί έχουν βρεθεί οστά ζώων και μεγάλος αριθμός πινακίων (πιάτων), καθώς οι τελετές αυτές είχαν σχέση με κατανάλωση φαγητού και ποτού. Εκτός των ταφικών κτηρίων, βρέθηκαν και τρία κομμάτια μαρμάρινων εισηγμένων κυκλαδικών ειδωλίων. «Πρόκειται για τα πρώτα κυκλαδικά ειδώλια από ανασκαφικό περιβάλλον στην Ανατολική Κρήτη, και έχουν ιδιαίτερη σημασία καθώς δηλώνουν ότι οι σχέσεις της περιοχής του κόλπου της Σητείας με τις Κυκλάδες συνεχίσθηκαν και μετά το τέλος της χρήσης του γειτονικού νεκροταφείου της Αγίας Φωτιάς», σύμφωνα με την κ. Τσιποπούλου, που χρονολογεί την τελευταία χρήση του χώρου στην Υστερομινωική ΙΙΙΓ. «Σε αυτή την περίοδο ανήκουν και εκτεταμένα αρχιτεκτονικά λείψανα γειτονικού οικισμού».
30 χρόνια
Η έρευνα στη μινωική Σητεία, στην πόλη, το ανάκτορο και τα νεκροταφεία του Πετρά, και στο Βυζαντινό Νεκροταφείο, συπληρώνει φέτος 30 χρόνια. «Ο Πετράς είχε αξιοσημείωτη συνέχεια κατοίκησης 2.500 χρόνων, από το 3300 ώς το 100 π.Χ., και επίσης είναι μία από τις ελάχιστες θέσεις στην Κρήτη όπου έχουμε την ευκαιρία να ερευνήσουμε όχι μόνο τις θέσεις κατοίκησης και το ανάκτορο, αλλά και τα νεκροταφεία. Ηδη από το 2006 ο χώρος έχει διαμορφωθεί σε αρχαιολογικό πάρκο με τη συνεργασία του Δήμου Σητείας και είναι επισκέψιμος», λέει η κ. Τσιποπούλου.
Πόσο ειρηνικοί ήταν οι Μινωίτες; Γιατί δεν άφησαν εικονογραφία πολέμου, μαχών και τειχών παρά τις επαφές τους με άλλους, σύγχρονούς τους, ανατολικούς λαούς, οι οποίοι συνήθιζαν τέτοιες αναπαραστάσεις; Μήπως οι κάτοικοι της μινωικής Κρήτης ήταν «παιδιά των λουλουδιών» που ζούσαν ανάμεσα σε κρίνα και περνούσαν το χρόνο τους με ταυρομαχίες και γιορτές σε λιβάδια και ελαιώνες;
«Δυστυχώς δεν μπορεί να είναι αλήθεια. Είχαν αναπτυχθεί στην Κρήτη κρατικές οντότητες, εξάλλου σε κάποια φάση η Κνωσός φαίνεται πως κυριάρχησε σε όλο το νησί. Κράτη δεν ιδρύονται χωρίς βία, δεν εδραιώνονται χωρίς αγώνες και ταραχές, είτε εσωτερικές, εντός της κοινότητας, είτε εξωτερικές με τους γείτονες», απάντησε η αρχαιολόγος Δρ. Μεταξία Τσιποπούλου μέσω της ομιλίας της με τίτλο «Πόλεμος στο προϊστορικό Αιγαίο: ενδείξεις βίας και πολεμικής ετοιμότητας στη μινωική Κρήτη», που πραγματοποίησε πρόσφατα στο Μουσείο Ηρακλειδών, εγκαινιάζοντας τον θεματικό κύκλο των αρχαιολογικών διαλέξεων με τίτλο «Πόλεμος στην αρχαιότητα». Η κ. Τσιποπούλου είναι επίτιμη διευθύντρια του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ειδική για την Εποχή του Χαλκού και την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου του Αιγαίου και ειδικότερα της Κρήτης, όπου έχει πραγματοποιήσει πολλές σημαντικές ανασκαφές. Τα τελευταία 15 χρόνια διευθύνει τις αρχαιολογικές έρευνες στο νεκροταφείο της πρώιμης και μέσης μινωικής περιόδου (συνεχής χρήση από το 2800 έως το 1700 π.Χ.) του Πετρά στη Σητεία.
Πώς μπορεί, λοιπόν, να ερμηνευτεί η απουσία της πολεμικής θεματολογίας στην τέχνη των Μινωιτών. Με δυο τρόπους, εξήγησε η ομιλήτρια. «Πρώτον ότι στα περισσότερα από 2.000 χρόνια που διήρκεσε ο Μινωικός πολιτισμός δεν έγιναν πόλεμοι ή άλλες συγκρούσεις ή, δεύτερον, ότι οι Μινωίτες θεώρησαν, για κάποιους λόγους, ότι δεν έπρεπε να απεικονίσουν μάχες και πολεμικές συρράξεις… Προφανώς ο κοινός νους ευνοεί την άποψη ότι οι Μινωίτες επέλεξαν να μην εικονίσουν τον πόλεμο», επεσήμανε.
Ο λόγος που έγινε κάτι τέτοιο, δύσκολα μπορεί να εξηγηθεί. Όπως και γιατί στον μινωικό πολιτισμό δεν υπάρχει καμία παράσταση ή αναφορά σε άρχοντα. «Από το Μινωικό πολιτισμό δεν έχουμε καμία παράσταση άρχοντα, ούτε και μας έχει σωθεί όνομα άλλο εκτός του Μίνωα, και ίσως του Ραδάμανθυ, για τον οποίο δεν έχουμε και πολλές πληροφορίες. Ο ομηρικός Ιδομενέας εξάλλου ήταν ένας Μυκηναίος βασιλιάς της Κρήτης», σημείωσε η κ. Τσιποπούλου, έχοντας ήδη τονίσει το μυστήριο του μινωικού πολιτισμού, που πυκνώνει συνεχώς, παρά τα νέα ευρήματα και τις καινούργιες ερμηνείες. Και μια ενδιαφέρουσα πληροφορία από την ίδια: «Για όποιον απορεί για τον πασίγνωστο Πρίγκιπα με τα κρίνα από την Κνωσό, φοβάμαι ότι θα σας απογοητεύσω, διότι η τοιχογραφία αυτή, φαίνεται ότι έχει συγκροτηθεί από δύο ή τρεις διαφορετικές παραστάσεις, και το σώμα ανήκει σε πυγμάχο, ενώ το κεφάλι σε σφίγγα, σύμφωνα με μια μελέτη των θραυσμάτων που δημοσίευσε ο Wolf Dietrich Niemeyer».
Φωτογραφία με το εντυπωσιακό, «κυκλώπειας κατασκευής», Παλαιοανακτορικό τείχος του Πετρά Σητείας από το αρχείο της ανασκαφής Πετρά). Σώζεται σε ύψος αρκετά μεγαλύτερο των 2 μ.
Ωστόσο, τείχη υπήρχαν στη μινωική Κρήτη, όπως αυτά που αποκαλύφθηκαν κατά τις συστηματικές ανασκαφές τις οποίες διενήργησε η κ. Τσιποπούλου τη δεκαετία του 1980 στον Κόλπο της Σητείας, συγκεκριμένα στην Αγία Φωτιά και, κυρίως, στον Πετρά, όπου έχουν αποκαλυφθεί ένα μινωικό ανάκτορο, τμήμα ενός αστικού οικισμού, καθώς κι ένα ασύλητο ελίτ νεκροταφείο, με διάρκεια χρήσης περίπου 1.000 χρόνια. Στην Αγία Φωτιά, το τείχος που περιβάλλει το μοναδικό (μέχρι σήμερα) ορθογώνιο κτίριο χρονολογείται –μαζί με το κτήριο– περίπου στο 2100-2000 π.Χ. «Υπήρχε άραγε κίνδυνος από τη θάλασσα; Ή μήπως αυτοί που το έκτισαν ήθελαν να προστατεύσουν τον χώρο τους και τις δραστηριότητές τους από τους γείτονες;», είναι μερικά από τα ερωτήματα που γεννώνται, σύμφωνα με την επίτιμη διευθύντρια του ΥΠΠΟΑ.
Αλλά και παραδίπλα, στον Πετρά, τη μινωική Σητεία, τι ρόλο μπορεί να έπαιζαν ακόμα δυο τείχη, σχεδόν κυκλώπειας κατασκευής και με ορθογώνιους πύργους, το δεύτερο από τα οποία περιβάλλει το πλάτωμα του ανακτόρου στην κορυφή του λόφου; Σύμφωνα με την ανασκαφέα του, τα δυο αυτά τείχη αποτελούν τμήμα εκτεταμένων έργων διαμόρφωσης του ευρύτερου χώρου, που σχετίζονται με την ίδρυση του ανακτόρου. Τι πιστεύει λοιπόν; «Ότι της ίδρυσης των Παλαιών μινωικών ανακτόρων, γύρω στο 1900 π.Χ., προηγήθηκαν κοινωνικές αναταραχές, των οποίων την έκταση δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, μέχρι την τελική επικράτηση μιας εκ των ελίτ κάθε τόπου ή, το πιθανότερο, τον συμβιβασμό μεταξύ μερικών εξεχόντων γενών, τα οποία ανέλαβαν στη συνέχεια να διοικήσουν τα ανάκτορα. Τα τείχη κτίσθηκαν αμέσως μετά από αυτήν την επικράτηση, επομένως αποτελούσαν μάλλον μια δήλωση ισχύος και προπαγάνδας της νέας εξουσίας, απέναντι σε όποιον σκεφτόταν να την επιβουλευθεί, ντόπιο ή ερχόμενο από τη θάλασσα». Συνεπώς, τα τείχη «δεν σχετίζονταν με οποιουδήποτε είδους πολεμικές συρράξεις, αλλά κτίσθηκαν αμέσως μετά από τις όποιες αναταραχές, ακριβώς για να αποφευχθούν αντίστοιχες στο μέλλον, εναντίον της νέας ηγεσίας», εξήγησε η ομιλήτρια, συμπληρώνοντας ότι στην ίδια περίοδο χρονολογούνται και τα τείχη σε άλλες δύο σημαντικές ανακτορικές θέσεις της ανατολικής Κρήτης, τα Μάλια και τη Ζάκρο.
Και από όπλα; Στην Πρωτομινωική εποχή (3000-2100 π.Χ. περίπου), τα περισσότερα είναι εγχειρίδια, μικρά ξίφη δηλαδή, ασημένια ή χάλκινα, τα οποία, σύμφωνα με μελετητές, είτε αποτελούσαν μέσα επίδειξης (τα ασημένια) είτε μαχαίρια (τα χάλκινα) για διάφορες καθημερινές χρήσεις, ενώ σπανιότερα θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί ως όπλα για μονομαχίες εκ του πλησίον. «Στην ίδια χονδρικά εποχή, καθώς και λίγο αργότερα, συναντούμε και ανδρικά ειδώλια που φέρουν αντίστοιχα εγχειρίδια στη ζώνη τους, όπως το πολύ γνωστό από το ιερό κορυφής του Πετσοφά, κοντά στο Παλαίκαστρο, ανατολικά του Πετρά. Ανάλογα όπλα θα μπορούσαν βέβαια να σκοτώσουν, αν χρειαζόταν, αλλά μάλλον αυτοί που τα έφεραν επεδίωκαν να εντυπωσιάσουν, επιδεικνύοντας την υψηλή κοινωνική τους θέση, που τους επέτρεπε να έχουν πρόσβαση σε ακριβές εισηγμένες πρώτες ύλες, όπως ο χαλκός και το ελεφαντόδοντο», υπογράμμισε.
Μετά την καταστροφή των ανακτόρων της Κρήτης γύρω στο 1900 π. Χ. –μάλλον από σεισμό– ανεγείρονται νέα ανάκτορα, όπου κυριαρχεί η Κνωσός. Την ίδια περίοδο αρχίζει και η επεκτατική πολιτική στον Αιγαίο. Πόσο ειρηνική ήταν; «Οι μινωικές εγκαταστάσεις στη Θήρα, τη Μήλο, την Ρόδο, την Κέα, τη Σάμο, αλλά και τη Μίλητο και την Ιασό της Μικράς Ασίας, πιθανότατα είναι αποικίες που ιδρύθηκαν για εμπορικούς σκοπούς.
Είναι βέβαιο ότι αρκετοί Μινωίτες κατοίκησαν εκεί, δεν πρόκειται για απλά εμπορεία, μετέφεραν τον πολιτισμό τους, τις σφραγίδες τους, σε μερικές περιπτώσεις και πινακίδες Γραμμικής Α γραφής, τα αγγεία τους, τη μαγειρική και την υφαντική τους κλπ. Αυτή η κατάσταση της Μινωικής –για την ακρίβεια Κνωσιακής– επικράτησης στο Αιγαίο ονομάσθηκε ‘μινωική ειρήνη’ κατ’ αντιστοιχία με την πολύ νεότερή της ‘ρωμαϊκή ειρήνη’ που επικράτησε σε όλη τη Μεσόγειο, μετά τις ρωμαϊκές κατακτήσεις όλων των ελληνιστικών βασιλείων και όχι μόνον. Υπήρχε άραγε μινωικός στρατός στα νησιά για να προστατεύσει την κυριαρχία ή πρόκειται μόνον για ειρηνική, εμπορική αρχικά και πολιτιστική εξάπλωση; Προηγήθηκε μήπως κάποιος πόλεμος της ‘μινωικής ειρήνης; Δεν γνωρίζουμε. Πολύ ενδιαφέρουσες γι’ αυτήν τη Νεοανακτορική περίοδο, πέρα από το γεγονός της Μινωικής εξάπλωσης στο Αιγαίο, είναι άλλες δύο αλλαγές, η μια στα όπλα και η δεύτερη στις απεικονίσεις», ανέφερε η κ. Τσιποπούλου.
Είναι βέβαιο ότι αρκετοί Μινωίτες κατοίκησαν εκεί, δεν πρόκειται για απλά εμπορεία, μετέφεραν τον πολιτισμό τους, τις σφραγίδες τους, σε μερικές περιπτώσεις και πινακίδες Γραμμικής Α γραφής, τα αγγεία τους, τη μαγειρική και την υφαντική τους κλπ. Αυτή η κατάσταση της Μινωικής –για την ακρίβεια Κνωσιακής– επικράτησης στο Αιγαίο ονομάσθηκε ‘μινωική ειρήνη’ κατ’ αντιστοιχία με την πολύ νεότερή της ‘ρωμαϊκή ειρήνη’ που επικράτησε σε όλη τη Μεσόγειο, μετά τις ρωμαϊκές κατακτήσεις όλων των ελληνιστικών βασιλείων και όχι μόνον. Υπήρχε άραγε μινωικός στρατός στα νησιά για να προστατεύσει την κυριαρχία ή πρόκειται μόνον για ειρηνική, εμπορική αρχικά και πολιτιστική εξάπλωση; Προηγήθηκε μήπως κάποιος πόλεμος της ‘μινωικής ειρήνης; Δεν γνωρίζουμε. Πολύ ενδιαφέρουσες γι’ αυτήν τη Νεοανακτορική περίοδο, πέρα από το γεγονός της Μινωικής εξάπλωσης στο Αιγαίο, είναι άλλες δύο αλλαγές, η μια στα όπλα και η δεύτερη στις απεικονίσεις», ανέφερε η κ. Τσιποπούλου.
Και εξηγεί ότι την εποχή αυτή αρχίζουν να εμφανίζονται στην Κρήτη μεγάλα σπαθιά, οπωσδήποτε πιο λειτουργικά από τα προηγούμενα εγχειρίδια. Επίσης, για πρώτη φορά έχουμε παραστάσεις μονομαχιών σε σφραγιδόλιθους. Τι σημαίνουν τα τελευταία παραδείγματα; «Πιθανότατα συνδέονται με τη λεγόμενη Μινωική θαλασσοκρατορία, αλλά οπωσδήποτε δείχνουν την άνοδο νέων ελίτ εντός της μινωικής κοινωνίας, την εποχή των Νέων Ανακτόρων, οι οποίες αισθάνονται την ανάγκη να διακριθούν ως πολεμιστές. Είχαν προφανώς το χρόνο να εξασκηθούν και στα όπλα για να προωθήσουν την ιδεολογία τους και σε συμβολικό επίπεδο», ανέφερε η κ. Τσιποπούλου, συμπληρώνοντας πόσο περίεργο είναι οι παραστάσεις αυτές μονομαχιών να περιορίζονται στη μικρογλυπτική, ενώ θα ήταν πολύ καλύτερα εναρμονισμένες σε τοιχογραφίες, όπως συνέβη αργότερα στην Μυκηναϊκή Ελλάδα. «Όπως είπαμε όμως, δεν έχουμε στις μινωικές τοιχογραφίες καμία σκηνή βίας ή πολέμου».
Μετά το 1450 η Κρήτη ήταν υπό Μυκηναϊκή κυριαρχία και πολλές αλλαγές συνέβησαν στην κοινωνία και τη διοίκηση. Νέες ελίτ αναπτύχθηκαν. Οι Μυκηναίοι ήταν πολεμιστές και πολλοί από αυτούς είχαν ταφεί με τα μακριά σπαθιά τους, αλλά και τα «οδοντόφρακτα κράνη» τους από χαυλιόδοτες κάπρου. Μετά την πτώση των Μυκηναϊκών ανακτόρων της κυρίως Ελλάδας, νέα κύματα Μυκηναίων έφθασαν στην Κρήτη και ενσωματώθηκαν με τον ντόπιο πληθυσμό. Μαζί με αυτούς και ομάδες πολεμιστών, οι οποίες τον 12ο αιώνα έχουν ταφεί σε μικρούς θολωτούς τάφους, συνοδευόμενες από ισχυρά επιθετικά και αμυντικά όπλα.
Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.