Τα Αριστουργήματα Των Ελλήνων ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΚΑΙ ΔΑΚΤΥΛΙΟΛΙΘΟΙ

Η τέχνη της σφραγιδογλυφίας και της λιθογλυφίας μεταφυτεύτηκε από τη μινωική Κρήτη στην ηπειρωτική Ελλάδα στην εξελιγμένη της μορφή και μ’ ένα ήδη πλούσιο θεματολόγιο.- Η Ελληνική σφραγιδογλυφία, περί την αρχαϊκή εποχή και μετά , το καμέο, το έγγλυφο καμέο ή intaglio.

Περίφημοι Έλληνες καλλιτέχνες τεχνουργοί όπως οι, Πάμφιλος , Επιμήνης, Δεξαμενός, Ερμότιμος, Απολλώνιος, Κάλλιππος, Πρώταρχος, Νείσος, Αθηναίος, Διοσκουρίδης, Ύλλος, Ηρόφιλος, δημιούργησαν εξαίσιους διακοσμημένους σφραγιδίλιθους

Σφραγιδόλιθος ονομάζεται συνήθως πολύτιμος λίθος μικρού σχήματος που φέρεται σε δακτυλίδι ή αυτόνομα ως σφραγίδα.Ο σφραγιδόλιθος φέρει κυρίως έγγλυφες, και σπάνια ανάγλυφες, παραστάσεις με σύμβολα ή γράμματα και χρησιμοποιούνταν για τη σφράγιση επιστολών ή διαταγμάτων. Τέτοιοι σφραγιδόλιθοι βρίσκονται από τη πρότερη αρχαιότητα και στην προϊστορική Ελλάδα, στη Μινωική και Μυκηναϊκή εποχή. Ένδειξη γραφής εμφανίζεται σε σφραγιδόλιθο της 6ης ή 5ης χιλιετίας π.Χ. που βρέθηκε στα Γιαννιτσά. Κατά τους κλασικούς χρόνους οι σφραγιδόλιθοι φέρονταν πλέον σε δακτυλίους (δακτυλίδια).

Μυκηναϊκός σφραγιδόλιθος από ίασπι του 1500 π.Χ. από την Πύλο. Διάμετρος 2,4 εκ.

Οι Διακοσμημένοι σφραγιδίλιθοι όπως και τα καμέο είναι λοιπόν μία ανάγλυφη παράσταση σκαλισμένη σε πέτρα. Τα καμέο συνήθως οι γλυπτογράφοι, τα χάραζαν σε πέτρες που είχαν δύο στρώσεις υλικού. Η κάθε μία στρώση είχε διαφορετικό χρώμα. Η χάραξη γινόταν συνήθως στο πιο ανοιχτόχρωμο υλικό, ώστε από κάτω το πιο σκουρόχρωμο υλικό να εμφανίζεται σαν βάθος πεδίου.
Στα καμέο, η σκαλιστή παράσταση είναι ανάγλυφη, δηλαδή υπερυψωμένη. Αν η παράσταση είναι εσώγλυφη (σκαμμένη, βαθουλωμένη) τότε το αντικείμενο λέγεται έγγλυφο καμέο ή intaglio.
Η τεχνική του intaglio είναι πολύ αρχαιότερη και ανάγεται στην 2η χιλιετία π.Χ., σε σφραγιδόλιθους ή δακτυλιόλιθους, ενώ τα καμέο άρχισαν να κατασκευάζονται κατά τους Αλεξανδρινούς όπου τότε και εκεί, στην Αλεξάνδρεια επινοήθηκαν και κατόπιν Ρωμαϊκούς χρόνους, οπότε και χαράχτηκαν αριστουργήματα σε λίθους. Μετά την Ρωμαϊκή εποχή η κατασκευή καμέο ατόνησε, για να αναγεννηθεί στην Αναγέννηση μαζί με την λιθογλυφία (γλυπτογραφία) γενικώς. Κατά τη διάρκεια αυτής της νεώτερης περιόδου πο καλλιτέχνες προτιμούσαν σαν υλικά τα όστρακα και τα κοράλλια για τη χάραξη των καμέο, και η τεχνική αυτή γνώρισε μεγάλη άνθιση στη Νάπολη της Ιταλίας.

Το περίφημο cameo “Gemma Augusta”, του Διοσκουρίδη , δηλαδή το κόσμημα του Αύγουστου. Αριστούργημα της μικρογλυπτικής, κατασκευάστηκε κατά παραγγελία του Καίσαρα Οκταβιανού Αύγουστου, από τον περίφημο λιθογλύφο της εποχής, τον Διοσκουρίδη, και εξυμνεί την δόξα του Καίσαρα. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε είναι όνυχας δύο στρώσεων, άσπρο – μαύρο. Βρίσκεται στο μουσείο της Βιέννης.

Το όνομα προέρχεται από το λατινικό cameus, που πιθανά αναφέρεται στην Ελληνική λέξη «κάματος». Ίσως όμως η λέξη να οφείλεται στο όνομα του περίφημου λιθοξόου του μεσαίωνα Ντομένικο Ντε Καμεϊ. Ωστόσο δεν γνωρίζουμε πως αποκαλούνταν από τους συγχρόνους του . Μεγάλες συλλογές από Ρωμαϊκά και Μεσαιωνικά καμέο, υπάρχουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, και στα μουσεία Βιέννης, Φλωρεντίας και Αγίας Πετρούπολης. Σήμερα η χειροποίητη χάραξη καμέο τείνει να εκλείψει, γιατί υπάρχουν μηχανήματα (που λέγονται Ultrasonjc Mill αλλά και CNC) που χαράζουν παραστάσεις σε λίθους. Φτηνές απομιμήσεις καμέο γίνονται με χυτά γυαλιά.

Εγχάρακτο κόσμημα σφραγιδόλιθος – έγγλυφο καμέο ή intaglio- με άγαλμα της Αθηνάς (το Παλλάδιο) -Ελληνικό Κλασική Περίοδος 400-350 π.Χ.

Εγχάρακτο ωοειδές πέτρινο κόσμημα . Μήκος 20 εκ. . Διατρυπημένο για χορδές από την άνω πλευρική επιφάνεια Μοτίβο προσανατολισμένο κάθετα. Ένα άγαλμα της ένοπλης Αθηνάς ( Παλλάδιο), που βλέπει εμπρός, κρατώντας ασπίδα με το δεξί χέρι, δόρυ με ανυψωμένο αριστερό χέρι, φορώντας χιτώνα και ιμάτιο και τριπλό λοφιοφόρο κράνος. Κοτσίδες μαλλιών, κάθε μία από τις οποίες είναι από μια σειρά σφαιριδίων, κρέμονται από το κράνος σε κάθε πλευρά του προσώπου. Κορδόνια με φούντα στο κάτω μέρος κρέμονται από το δόρυ και το εσωτερικό της ασπίδας. Διάταξη στην ασπίδα: τροχός. Το άγαλμα βρίσκεται σε στάση, με δεξί πόδι μπροστά από το αριστερό. Άγαλμα που βρίσκεται σε στρογγυλή βάση, με τα ελληνικά γράμματα «άλφα» και «δέλτα». Στο πεδίο δεξιά, το κρανίο ενός ταύρου βουκράνιον, (bucranium).

Στα καμέο, η σκαλιστή παράσταση είναι ανάγλυφη, δηλαδή υπερυψωμένη, εδώ έχουμε το αποτύπωμα

Καφεκόκκινος χαλκηδόνιος λίθος -Ελληνικό -ύστερη αρχαϊκή περίοδος 510-500 π.Χ. Το μοτίβο προσανατολίζεται κάθετα. Η Αθηνά που φέρει δόρυ και ασπίδα περπατώντας προς τα αριστερά σε μια γραμμή εδάφους. Φοράει ένα κράνος , χιτώνα και ιμάτιο πάνω από τα δύο χέρια. Ορατό το λοφίο της περικεφαλαίας από κάθε πλευρά του ιματίου ξεπηδούν τα φίδια της ,το κεφάλι του φιδιού που αναδύεται στο πίσω μέρος του αριστερού χεριού της Αθηνάς και αντιπροσωπεύει την αιγίδα της.

Καμέο Cameo με την θεά Αθηνά- Ελληνο-Ρωμαϊκή -Αρχή Ρεπουμπλικανικής ή Πρώιμη Περίοδος του Αυγούστου (Οκταβιανού ) ,τέλη 1ου αι. π.Χ.-

Ωοειδές γαλαζοπράσινο θραύσμα από (Cameo) Καμέο. Το άνω μισό της θεάς Αθηνάς,(Παλλάδιον) που βλέπει μπροστά με το κεφάλι στα τρία τέταρτα προς τα δεξιά, έτοιμο να χτυπήσει με ένα δόρυ και ανασηκώνει την ασπίδα που φέρει αιγίδα. Φοράει χιτώνα και ένα κορινθιακό κράνος. Μόνο το άνω μισό διατηρείται. Αποστειρωμένη κοκκιώδης και ιριδίζουσα επιφάνεια.

Καμέο Cameo με την Αφροδίτη και τον Έρωτα- Ελληνικό -Ελληνιστική Περίοδος 2ος αιώνας π.Χ. Σαρδόνυχας (Sardonyx), λευκό σε καφέ, τοποθετημένο σε Μικρασιατικό χρυσό δαχτυλίδι .Παριστά την θεά Αφροδίτη και τον Έρωτα. Γράφει στα ελληνικά: ΠΡΩΤΑΡΧΟΣ ΕΠΟΙΗ, ….’Ο Πρώταρχος το έκανε’.

Άρτεμης σφραγιδογλύφημα από Αμέθυστο – Ημερομηνία: Δεύτερο μισό του 1ου αιώνα π.Χ. Καλλιτέχνης: Από τον Έλληνα χαράκτη Απολλώνιο . Προέλευση: Νάπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (Museo archeologico nazionale di Napoli)

Θέματα των κοσμημάτων σφραγιδόλιθων

Οι περισσότεροι είναι αμυγδαλόσχημοι και φακόσχημοι, χωρίς να λείπουν και άλλα σχήματα, όπως οι πρισματικές και οι δισκοειδείς σφραγίδες, οι σκαραβαίοι ψευδοσκαραβαίοι κ.λπ. Έχουν βρεθεί σε διάφορα χρώματα, όπως πράσινο, καστανό, τεφρό, λευκό και είναι σμιλεμένοι σε στεατίτη. Ο μαλακός αυτός λίθος επέτρεπε την κατεργασία του με απλές μεταλλικές λεπίδες ή κοπίδια με μύτες διαφόρων σχημάτων αντί του τροχού και του τρυπανιού, που χρησιμοποιούσαν οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι, αλλά και όσοι σφραγιδογλύφες, στους αιώνες που ακολούθησαν, δούλευαν ημιπολύτιμους σκληρούς λίθους.Είναι πάντα διάτρητοι για να φοριούνται, περασμένοι σε χορδή, κορδόνι, στο λαιμό ή τον καρπό ή και για να δεθούν σε δαχτυλίδι. Καθώς κανένας σχεδόν νησιωτικός σφραγιδόλιθος δεν έχει βρεθεί με άλλα ευρήματα, η χρονολόγησή τους γίνεται συγκρίνοντας τον τρόπο επεξεργασίας τους, καθώς και τεχνοτροπικά στοιχεία στη σύγχρονή τους κεραμική και μικροτεχνία.
Το θεματολόγιο θυμίζει κυρίως αυτό των προϊστορικών και περιλαμβάνει παραστάσεις ζώων και τεράτων, όπως είναι τα λιοντάρια, τα άλογα (συνήθως φτερωτά), τα ελάφια, οι αίγαγροι, οι ταύροι, τα δελφίνια, πουλιά που πετούν, οι σκορπιοί, οι σφίγγες και οι χίμαιρες, σε ρυθμικές συνθέσεις.
Επίσης, δεν λείπουν τα μυθολογικά θέματα, όπως η αυτοκτονία του Αίαντα, ο Προμηθέας, ο Μινώταυρος και ο Κένταυρος, που απεικονίζονται σε στάσεις οι οποίες δείχνουν συνήθως κίνηση, καταλαμβάνουν όλη τη σφραγιστική επιφάνεια, στους δε πρωιμότερους, όπου υπάρχει κενό, χαράσσονται παραπληρωματικά κοσμήματα.

Πρόκειται για ένα αρχαίο ελληνικό βαθυτυπικό intaglio που απεικονίζει ένα εξαιρετικά φτιαγμένο γλυπτό καβούρι, χρονολογείται στον 3ο – 4ο αιώνα π.Χ. Το έμβλημα κόβεται από ένα πολύχρωμο πολύτιμο λίθο κρυστάλλου, καθιστώντας έτσι δύσκολη την αποτύπωση της αληθινής ομορφιάς και δεξιοτήτων που εμπλέκονται στο σχεδιασμό. Εδώ έχουμε μια εντύπωση για να να δοθεί μια ιδέα για την ποιότητα αυτού του πρώιμου κομμάτι της γλυπτικής τέχνης.Ο καλλιτέχνης που έφτιαξε αυτό το στολίδι, πέρασε πολύ καιρό μελετώντας τα καβούρια, για να συλλάβει ένα πλάσμα με τέτοια λεπτομέρεια. Αν κοιτάξετε προσεκτικά, έχει κόψει τα μικροσκοπικά φτερά γύρω από κάθε ένα από τα πόδια του καβουριού – κάτι που δεν εμφανίζεται στην πρώτη εντύπωση, αλλά θα μπορούσε να εκτιμηθεί από τον ιδιοκτήτη του δακτυλιδιού . Το καβούρι θα μπορούσε να είχε αστρολογική σημασία- Καρκίνος ή μια σχέση με τον Ποσειδώνα (θεός της θάλασσας) – ή μάλιστα για να δείξει ότι ο ιδιοκτήτης ήταν έμπορος καβουριών !!! Τέτοιες ακρότητες και λεπτομέρειές που απεικονίζουν τη φύση ήταν στη μόδα κατά την Ελληνιστική περίοδο, όταν η εκτίμηση της φυσικής ομορφιάς ήταν ήδη και στην ανθρώπινη μορφή

Όλες οι όψεις και το αποτύπωμα του σφραγιστικού λίθου

Μύθος και θεότητα

Οι σκηνές δράσης είναι σπάνιες ίσως στα θέματα εδώ εκτός από τις περιπτώσεις όπου η ιστορία μπορεί να λεχθεί σε δύο «λέξεις ». Υπάρχουν αρκετές μελέτες μεμονωμένων θεών, οι οποίες είτε αντιπροσωπεύουν νοητικές θεότητες με σημασία για τον φέροντα είτε μερικές φορές για αφοσίωση.

Μπλε χαλκηδόνιος λίθος Η Νίκη (Nike) στήνει Τρόπαιον. Πρωταρχική εργασία του 4ου αιώνα, π.Χ. Λονδίνο, Walters Νο. 601. 33mm. Αριθ. GGFR. 590.

Κόκκινος και άσπρος ίασπις από την Ελλάδα. Η Δανάη στέκεται δίπλα στο κρεβάτι της, κρατώντας το φόρεμά της για να πιάσει τη χρυσή βροχή που έστειλε ο Δίας για να την γονιμοποιήσει . Πρώιμη κλασική εποχή .-Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. 17mm. Αριθ. GGFR. 449.

Κορνεόλη ή Καρνεόλη – Carnelian ή Σάρδιος λίθος . Ένας νεαρός Ηρακλής, φορώντας λεοντή στο κεφάλι ,όπου το υπόλοιπο του δέρματος του λιονταριού κρέμεται από το χέρι του, κρατά ένα αρθρωτό τόξο και κλίνει ,γέρνει στο ρόπαλο του.-Ιδιωτική συλλογή. 20mm.

[Η Κορνεόλη ή Καρνεόλη πήρε το όνομά της από τη λατινική λέξη ‘’caro’’ που σημαίνει σάρκα κι αυτό λόγω τού ότι το χρώμα της ομοιάζει με το χρώμα τής σάρκας. Οι αρχαίοι έλληνες τον ονόμαζαν Σάρδιο Λίθο επειδή τον προμηθεύονταν από την πόλη Σάρδεις, τής Λυδίας στην Μικρά Ασία. Ο Θεόφραστος τον ονομάζει ‘’Σαρδλίνο’’ ενώ ο Επιφάνειος τον περιγράφει ‘’Σάρδιος ο Βαβυλώνιος, πορφυρωπός και αιματοειδής’’.]

Διάλογος Στεφάνου τοῦ Μελάνου

Ανοιχτός γαλάζιος χαλκηδόνιος λίθος .Ο Πάν που κάθεται πάνω σε βράχους όπου παίζει δίαυλο . Ένα από τα πιό πρόωρα σφραγιδολιθικά με πολύτιμους λίθους.Ιδιωτική συλλογή. 20mm. -Το όνομα, χαλκηδόνιος λίθος προέρχεται πιθανότατα από την πόλη της Χαλκηδόνας στη Μικρά Ασία . Η ελληνική λέξη khalkedon (χαλκιδών) εμφανίζεται επίσης στο Βιβλίο της Αποκάλυψης

Σφραγιστικό κόσμημα με τον Διομήδη που φέρει το Παλλάδιο – Ελληνικό – Κλασική περίοδος, αρχές 4ου αι. π.Χ.- MFA Boston

Ελληνικό σφραγιστικό κόσμημα , καφεκίτρινος χαλκηδόνιος λίθος – Κλασική περίοδος 5ος προς 4 ο αιώνα π.Χ. Από τους Christie’s

Ελληνικό σφραγιστικό κόσμημα , χαλκηδόνιος λίθος, ο Πήγασος -Κλασική περίοδος 5ος προς 4ο αιώνα π.Χ. – από το MFA Boston

Σφραγιστικό κόσμημα από χαλκηδόνιο λίθο με δύο ορτύκια – Ελληνικό, τέλη 5ου έως αρχές 4ου αι. π.Χ. | Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη

Αιματίτης λίθος Η Μούσα Τερψιχόρη θεά της μουσικής και του χορού . Ελληνικό κατά την ρωμαϊκή περίοδο, 1ος αιώνας – 2ος αιώνας. Αναγράφει περιμετρικά το όνομα της στα ελληνικά [… ΤΕΡΨΙ ΧΡΗ…] Αρχαία συλλογή Kemish, Καλιφόρνια, πριν από το 1975. Μια παρόμοια διατηρείται στο μουσείο Alfred-Danicourt στην Peronne (Somme).

[ΑΙΜΑΤΙΤΗΣ – ΧΡΩΜΑ: Μαύρο, ασημί, ασημοκόκκινο. Προέρχεται από τη λέξη «αίμα». Στο παρελθόν τον μπέρδευαν με την Αιματόπετρα και υπάρχει σύγχυση σε πολλά αρχαία κείμενα.Ο Πλίνιος αναφέρει τον Αζχαλία ένα σοφό της αυλής του Ποντίου Βασιλιά Μιθριδάτη, ο οποίος πίστευε ότι ο Αιματίτης είχε την ιδιότητα να εξασφαλίζει στον κάτοχο του την ευνοϊκή έκβαση στις νομικές του υποθέσεις και στις δοσοληψίες με τους ανωτέρους τους. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τον Αιματίτη ως τον κατεξοχήν λίθο του Άρη, και οι στρατιώτες πίστευαν πως αν τον έτριβαν πάνω στο κορμί τους θα γινόταν άτρωτοι κατά τη διάρκεια της μάχης. Πριν 2,2 δις χρόνια αναμείχθηκαν Αιματίτης και Ίασπις και έδωσαν το Μάτι Τίγρης και το Μάτι Ταύρου.]

Ο Δεξαμενός από την Χίο

Ο Δεξαμενός, δημιούργησε έργα περί το .450 – 425 π.Χ.

Κόκκινος και κίτρινος ίασπις από την Αττική. Το κεφάλι του πορτρέτου ενός άνδρα. Υπογραφή ΔΕΞΑΜΕΝΟΣ ΕΠΟΙΕ Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης, από το Καρά(;) της Αττικής. 22-20mm. Αριθ. GGFR. 466

Ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους Ἕλληνες σφραγιδογλύφους, ἀλλὰ και ένας ἀπὸ τοὺς κορυφαίους καλλιτέχνες τῆς Kλασικῆς περίοδου, εἶναι ὁ Δεξαμενός (περ. 450- 420 π.Χ.). τέσσερις ἐνυπόγραφοι λίθοι του σώζονται: δύο ἀπεικονίζουν ἐρωδιούς, ἕνας μία οἰκοδέσποινα μὲ τὴ θεραπαινίδα της καὶ ἕνας φέρει τὴ σπουδὴ μίας ἀνδρικῆς κεφαλῆς. Ἡ ὑπογραφὴ τοῦ καλλιτέχνη εμφανίζεται πότε ὡς «ΔEΞAMENOΣ EΠOIE» (=ὁ Δεξαμενὸς μὲ ἔφτιαξε), πότε περιορίζεται στο ὄνομά του, ἐνῶ μία φορὰ προσδιορίζεται καὶ ἡ ἐθνική του καταγωγή, ἀπὸ τὸ νησὶ τῆς Χίου.Υπάρχει και ένα χωρίς υπογραφή του.

Σφραγιδόλιθος από ζαφιρίνη Χαραγμένο περ. 430 π.Χ.. Μια καθιστή σε Δίφρο (Δίφρος είδος αρχαιοελληνικού σκαμνιού ) γυναίκα που παρακολουθεί τον εαυτό της στον καθρέφτη τον οποίο κρατά μια υπηρέτρια και η οποία κρατά και στέφανον ετοιμάζοντας να το δώσει στην Μίκα που όπως αναφέρει η επιγραφή είναι το όνομα της αρχόντισσας ΜΗΚΗΣ και το όνομα του χαράκτη του (Δεξαμενός). Cambridge, Μουσείο Fitzwilliam. 21mm.

Ὁ λίθος μὲ τὴ γυναικεία μορφὴ φέρει ἐπιγραφὴ μὲ τὸ ὄνομά της, Mίκα (στὴ γενική, καὶ στὴν Ἰωνικὴ διάλεκτο: MIKHΣ). Πρόκειται, ἴσως, γιὰ τὴν ἰδιοκτήτρια τοῦ λίθου. Δύο ἀπὸ τοὺς λίθους εἶναι κοκκινωποὶ ἰάσπιδες, οἱ ἄλλοι δύο γαλαζωποὶ χαλκηδόνιοι, ποικιλία ἰδιαίτερα δημοφιλὴς κατὰ τὴν Kλασικὴ περίοδο.

Ὁ τόπος εὐρέσεως τῶν δύο λίθων μὲ τοὺς ἐρωδιούς, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τάφους στὴν περιοχὴ τῆς Kριμαίας, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπιμονὴ τοῦ καλλιτέχνη νὰ δηλώσῃ τὴν καταγωγή του, ἔστω σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ σωζόμενα ἔργα του, φαίνεται νὰ ἐπιβεβαιώνουν τὴν ὑπόθεση ὅτι ὁ Δεξαμενὸς ἔζησε καὶ ἐργάστηκε μακριᾶ ἀπὸ τὴ γενέτειρά του. Ἡ τέχνη του, ὅμως, καὶ ἡ γραφή του, ἰδίως τὸ «X», μᾶς δείχνουν ὅτι μεγάλωσε καὶ ἔμαθε τὴν τέχνη του, στὴ Xίο.

Μπλε χαλκιδόνιος λίθος στο σφραγιστικό αυτό δακτυλίδι , από το Κερτς (Κριμαία). Ένας ιπτάμενος ερωδιός με την υπογραφή του Δεξαμενού -ΔΕΞΑΜΕΝΟΣ ΕΠΟΙΕ ΧΙΟΣ – Αγία Πετρούπολη. 20mm. Αριθ. GGFR. 468.

Ἡ εδραίωση κοινῆς τεχνοτροπίας καὶ θεματογραφίας κατὰ τὴν Kλασικὴ ἐποχή, καὶ ἡ ἰδιαίτερη ἐμβέλειά τους, μᾶς ἐμποδίζει νὰ διακρίνουμε ἐπί μέρους ἐργαστήρια στὴν ἑλληνική σφραγιδογλυφία τῆς περιόδου. Tὰ ἀσφαλῆ στοιχεῖα (ὅπως ἡ μοναδικὴ ὑπογραφὴ τοῦ Δεξαμενοῦ, μὲ δήλωση τῆς ἐθνικῆς καταγωγῆς του) εἶναι σπάνια. Λίγοι εἶναι καὶ οἱ λίθοι ποὺ μποροῦν, βάσει τοῦ τόπου εὔρεσῆς τους, νὰ ἀποδοθούν στὴν καλλιτεχνικὴ παραγωγὴ τῆς Ἀνατολικῆς Ἑλλάδος.

Ποικιλόχρωμος ίασπις από την ελληνική πόλη Φαναγόρια (χερσόνησος Ταμάν). Σκηνή προθέρμανσης του ερωδιού και η σύλληψη μιας ακρίδας και ενός ιχθύ με το πόδι του, για τροφή Υπογράφηκε από τον Δεξαμενό.- Αγία Πετρούπολη. 20mm. Αριθ. GGFR. 469.as

Γενικὰ τὸ ἐπίκεντρο βρίσκεται πιὰ στὴ Δύση, στὶς ἑλληνικὲς πόλεις τῆς Mεγάλης Ἑλλάδος, ὅπου τὸν τόνο δίνει ἡ ἄνθηση τῆς νομισματικῆς τέχνης. Στὴν Kάτω Ἰταλία καὶ τὴ Σικελία, Ἕλληνες χαράκτες δημιουργοῦν σημαντικὰ ἔργα τῆς ἑλληνικῆς σφραγιστικῆς τέχνης, τόσο σὲ πολύτιμους λίθους, ὅσο καὶ μετάλλινα δακτυλίδια καὶ νομίσματα.

Στὸν Δεξαμενὸ ἀποδίδεται ἡ χάραξη περισσοτέρων πολύτιμων λίθων λόγω τοῦ ὕφους καὶ τῶν λεπτομερειῶν ποὺ διαθέτει ἡ χάραξή τους. Στὴν παραπάνω εἰκόνα, βλέπουμε σκαραβαῖο ἀπὸ ὀρυκτὸ κρύσταλλο, ποὺ ἀπεικονίζει γυναίκα νὰ παίζει ἄρπα (τοξοειδὲς τρίγωνον). Εἶναι 32 χιλιοστὰ καὶ ἀποδίδεται στὸν Δεξαμενό. Βρίσκεται στὸ The Walters Art Museum τοῦ Λονδίνου.

Γυναίκες

Αν και τα ηρωικά θέματα δεν ξεχνιούνται , ο νέος ρόλος των πολύτιμων λίθων ως κοσμημάτων, χωρίς αμφιβολία συνήθως φοριούνται από τις γυναίκες, ενθαρρύνει πολλά νέα θέματα που απεικονίζουν γυμνές ή σχεδόν γυμνές γυναίκες, τους τύπους Αφροδίτης που μπορεί να κολακεύουν τον φέροντα.

Μπλε χαλκηδόνιος λίθος σφραγιστικό ανάγλυφο. Μια γυμνή γυναίκα προσπαθεί να φορέσει το φόρεμά της. Οξφόρδη, Μουσείο Ashmolean 1892.1486, από τη Spezia.(Η Λα Σπέτσια είναι πόλη της βόρειας Ιταλίας, στην περιφέρεια της Λιγουρίας) 23mm. Αριθ. GGFR. 550.