Στη μινωική Κρήτη

Κοιλότητα για τα αφιερώματα των πιστών στο σπήλαιο Σκοτεινού

Η Κρήτη είναι γεμάτη σπήλαια, υπολογίζονται σε πάνω από 3.000, ωστόσο κάποια εξ αυτών θεωρούνται ιερά αφού οι πρόγονοι μας μέσα σε αυτά λάτρευαν τις θεότητες τους.

Στη μινωική Κρήτη η λατρεία αφορούσε κατά κύριο λόγο στη μητέρα φύση, τη Μεγάλη Μητέρα, θεά της γονιμότητας και της ευφορίας, με τα ιερά σπήλαια να αποτελούν τους πρωιμότερους χώρους τέλεσης της λατρείας της.

Ο ρόλος της Μεγάλης Μητέρας Θεάς ενδεχομένως να εξηγεί και την πολύ σημαντική θέση που είχε η γυναίκα στη Μινωική κοινωνία . Οι μορφές που φαίνεται να παίρνει είναι πολλές και δεν αποκλείεται να λειτούργησε αργότερα ως βάση για να λατρευτούν θεότητες όπως εκείνη της Αρτέμιδος, της Αφροδίτης, της Δήμητρας και της Αθηνάς.

Σε κάποιες παραστάσεις η Μητέρα Θεά εμφανίζεται μαζί με ένα νέο, που φέρεται άλλοτε να είναι γιος της και άλλοτε σύντροφος της. Ο συγκεκριμένος Θεός εικάζεται πως σχετίζονταν με την εναλλαγή των εποχών, το θάνατο και την αναγέννηση της φύσης. Μεταγενέστερα ο Θεός αυτός ταυτίστηκε με το Δία.

Τα σπήλαια, που αρχικά χρησίμευσαν ως καταφύγια και χώροι ταφής των νεκρών, έγιναν από τις αρχές της Μεσομινωικής (Παλαιοανακτορικής) περιόδου τόποι λατρείας, όπως μαρτυρούν και τα ευρήματα σε αρκετά εξ αυτών.

Βωμός στο Αρκαλόσπηλιο

Ειδώλια ζώων, χάλκινα και κεραμικά αντικείμενα, οστά ζώων και άλλα ευρήματα, που έχουν ανευρεθεί σε σπήλαια της Κρήτης, μαρτυρούν τη λατρευτική χρήση τους.

Ανάμεσα στα γνωστότερα λατρευτικά σπήλαια αυτό της Ειλειθύιας στην Αμνισσό, που προσέλκυε τις εγκυμονούσες, το σπήλαιο στις Καμάρες, το σπήλαιο του Ψυχρού, το Ιδαίο Άντρο, το σπήλαιο του Σκοτεινού, του Πατσού, της Τυλίσου, του Μελιδονίου, το Αρκουδόσπηλιο κ.α

Στα σπήλαια αυτά μπορεί εύκολα κανείς σήμερα να διακρίνει βωμούς, κοιλότητες και κόγχες όπου οι πιστοί εκτελούσαν τις λατρευτικές τελετές τους αφήνοντας αφιερώματα και προσφορές στις θεότητες τους.

Σε σπήλαια όπου υπάρχουν βράχοι ή σταλαγμίτες που αναπαραστούσαν τις μορφές θεοτήτων και αποτελούσαν το κέντρο της λατρείας τους, όπως για παράδειγμα στο Σκοτεινό και στο σπήλαιο της Ειλειθυίας, διακρίνουμε στη βάση αυτών των σχηματισμών και τις κοιλότητες όπου οι πιστοί έριχναν τα αναθήματα-τάματα τους

Και μπορεί αρχικά η μινωική θεότητα να ήταν μία όμως στην πορεία ήλθαν να προστεθούν στο πάνθεον των Μινωιτών και άλλες θεότητες.

Έτσι βλέπουμε το Βελχανό, γιο και σύζυγο της Μεγάλης Μητέρας, τη Δίκτυννα, τη θεά Βριτόμαρτις, ενώ μεταγενέστερα λατρεύονταν και ο Ζευς. Βέβαια δεν αποκλείεται κάποιες από τις θεότητες αυτές να αποτελούσαν απλά διαφορετικές ονομασίες της Μεγάλης Μητέρας ή παραλλαγές στα ονόματα θεοτήτων του δωδεκάθεου.

Λαθρανασκαφή στο Αρκαλόσπηλιο

Δυστυχώς λόγω του ότι τα περισσότερα λατρευτικά σπήλαια δεν διαθέτουν φύλαξη και δεν αποτελούν οργανωμένους αρχαιολογικούς χώρους οι λαθρανασκαφές δίνουν και παίρνουν.