Σάββατο 26 Ιουνίου 2021

Αγαμέμνων (βασ. περί 1220 -1208 π.Χ.)


 Ο Αγαμέμνων ήταν βασιλιάς των Μυκηνών και επικεφαλής των Ελλήνων στον Τρωικό Πόλεμο της Ιλιάδας. Περιγράφεται ως γενναίος πολεμιστής αλλά και εγωιστής, με αποτέλεσμα να θυμώσει τον Αχιλλέα παρατείνοντας έτσι τον πόλεμο και την ταλαιπωρία των ανδρών του. Παρότι δεν υπάρχουν στοιχεία βασιλέα των Μυκηνών με αυτό το όνομα, η πόλη ήταν ευημερούσα την Εποχή του Χαλκού και ίσως υπήρξε μια πραγματική, αν και πολύ μικρότερη, επίθεση στην Τροία. Αμφότερες οι υποθέσεις στηρίζονται σε αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά η περίφημη χρυσή μάσκα που βρέθηκε σε τάφο των Μυκηνών η οποία είναι γνωστή ως «Προσωπείο του Αγαμέμνονα» χρονολογείται περίπου 400 χρόνια πριν τον Αγαμέμνονα, περίοδος που δεν συμπίπτει με τον Τρωικό Πόλεμο.

Γενεαλογικό δέντρο Αγαμέμνονα

Οικογένεια

Ο Αγαμέμνων ήταν γιος του Ατρέα ή πιθανώς εγγονός, οπότε σ’ αυτήν την περίπτωση πατέρας του ήταν ο Πλεισθένης. Μητέρα του ήταν η Αερόπη από την Κρήτη, η οποία καταδεικνύει σύνδεση μεταξύ Μυκηναϊκού και Μινωικού πολιτισμού την Εποχή του Χαλκού. Ήταν παντρεμένος με την Κλυταιμνήστρα και σύμφωνα με τον Όμηρο απέκτησε τρεις κόρες και έναν γιό την Χρυσόθεμη, την Λαοδίκη, την Ιφιάνασσα και τον Ορέστη ενώ σύμφωνα με άλλη εκδοχή κόρες ήταν η Χρυσόθεμις, η Ηλέκτρα και η Ιφιγένεια. Ο Αγαμέμνων ήταν αδελφός του Μενέλαου, βασιλιά της Σπάρτης.

Σύμφωνα με τον Όμηρο, στον Αγαμέμνονα το σκήπτρο και το δικαίωμα να κυβερνά τις Μυκήνες και όλους τους Αχαιούς δόθηκε από τον ίδιο τον Δία. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, το όνομά του προέρχεται από τις λέξεις «άγαν» και «μέμνων (μετοχή του μένω)» που σημαίνει σταθερός
υπομονετικόςκαρτερικόςεπίμονος. Οι Μυκήνες ευημερούν και ο Όμηρος περιγράφει την πόλη ως «καλά θεμελιωμένη ακρόπολη», ως «ευρεία» και ως «χρυσές Μυκήνες». Αυτή η ευημερία τεκμαίρεται από την ανακάλυψη χρυσών αντικειμένων που ανασύρθηκαν από τάφους στην οχυρωμένη ακρόπολη η οποία δεσπόζει μέχρι σήμερα στον κάμπο. Περαιτέρω ανασκαφές αποκάλυψαν ότι η πόλη κάποτε κάλυπτε 30.000 τετραγωνικά μέτρα και κατοικήθηκε για πρώτη φορά στα νεολιθικά χρόνια.

Θυσία Ιφιγένειας – πίνακας του Σαρλ ντε λα Φός Charles de La Fosse, Public domain, via Wikimedia Commons

Τρωικός Πόλεμος – έναρξη

Κύρια πηγή πληροφοριών για τον Τρωικό Πόλεμο είναι ο μυθολογικός απολογισμός του Ομήρου στην Ιλιάδα, που γράφηκε τον 8ο αιώνα π.Χ., αλλά πιθανότατα βασίζεται σε παλαιότερη προφορική παράδοση. Οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τη σύγκρουση πραγματική και έλαβε χώρα τον 13ο αιώνα π.Χ. Η ιστορία αντιπροσωπεύει τον αγώνα των Ελλήνων ενάντια στις ξένες δυνάμεις και περιείχε ιστορίες για μια εποχή που οι άνθρωποι ήταν καλύτεροι, ικανότεροι και έντιμοι. Μετά τον Όμηρο, ο Τρωικός Πόλεμος αποτέλεσε βασικό θέμα της κλασικής Ελληνικής και Ρωμαϊκής λογοτεχνίας και επανεξετάζεται πολλές φορές από συγγραφείς σε έργα όπως ο Αγαμέμνων του Αισχύλου, οι Τρωάδες του Ευριπίδη και η Αινειάδα του Βιργιλίου. Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς, ειδικά ο Αισχύλος, άλλαξαν τμήματα της ιστορίας, πιθανώς για δραματικούς λόγους. Σκηνές από τη σύγκρουση αποτέλεσαν αγαπημένο θέμα σε εικαστικούς καλλιτέχνες για την επόμενη χιλιετία.

Ο πόλεμος ξεκίνησε όταν ο Πάρις, απήγαγε την Ελένη, σύζυγο του Μενέλαου, από τη Σπάρτη. Ο Πάρις την θεώρησε ως δίκαιη ανταμοιβή για την επιλογή της Αφροδίτης ως της ομορφότερης θεάς σε διαγωνισμό με την Αθηνά και την Ήρα στο γάμο του Πηλέα και της Θέτιδας. Στη συνέχεια, ο εξαγριωμένος Μενέλαος απηύθυνε έκκληση στον αδελφό του Αγαμέμνονα να συγκροτήσει συμμαχική δύναμη και να σώσει την Ελένη από την Τροία. Ο Αγαμέμνων αφού συγκέντρωσε δυνάμεις από την Αθήνα, τη Σπάρτη, τη Κόρινθο, τη Ρόδο και άλλες πόλεις, συγκρότησε έναν τεράστιο στόλο με σκοπό να πλεύσει προς την Ανατολία.

Ο απόπλους καθυστέρησε διότι ο Αγαμέμνων εξόργισε τη θεά Άρτεμη όταν σκότωσε ένα από τα ιερά της ελάφια και μετά καυχήθηκε ότι ήταν καλύτερος κυνηγός από αυτήν, η οποία ήταν διάσημη για τις κυνηγετικές της ικανότητες. Ως τιμωρία, η Άρτεμις καθήλωσε τον Ελληνικό στόλο και μόνο η θυσία της Ιφιγένειας θα ικανοποιούσε τη θεά για να δώσει ούριο άνεμο προς την Τροία. Ο Αγαμέμνων πρόσφερε την κόρη του, αλλά δείχνοντας οίκτο την τελευταία στιγμή, η θεά την αντικατέστησε με ένα ελάφι και έχρισε την Ιφιγένεια ιέρεια στο ιερό της στην Ταυρίδα. Στην εκδοχή του Αισχύλου, ο Αγαμέμνων θυσιάζει αδίστακτα την κόρη του και έτσι προκαλεί το μίσος της γυναίκας του και αργότερα τη δολοφονία του.

Ο θυμός του Αχιλλέα_πίνακας του Ζακ Λουί Νταβίντ Jacques-Louis David, Public domain, via Wikimedia Commons

Ο Αγαμέμνων εξοργίζει τον Αχιλλέα

Φτάνοντας στην Τροία οι Έλληνες, πέρασαν τα επόμενα εννέα χρόνια πολιορκώντας την καλά οχυρωμένη πόλη. Ακολούθησαν αμφίρροπες αψιμαχίες και σύμφωνα με την Ιλιάδα, ενώ πλησίαζε ο καιρός για την καθοριστική έκβαση του πολέμου, ο Αγαμέμνων εμψύχωνε τους άντρες του:

δε θε ν’ αργήσει ουδέ στιγμήν ο όλεθρος των Τρώων. Τώρα θα γευματίσετε, κατόπι αρματωθείτε· σιάσετε τες ασπίδες σας, τροχίσετε τες λόγχες· άφθονη δώσετε τροφή στα γρήγορα πουλάρια, τ’ αμάξια θεωρήσετε, με τούτο στην καρδιά σας (Ιλιάδα, Βιβλίο 2, 380-384 μετ. Πολυλά)

Ωστόσο, μετά από αρκετές αμφίρροπες συγκρούσεις το σκηνικό εξελίχθηκε σε μονομαχίες, πρώτα μεταξύ Μενέλαου και Πάρι και στη συνέχεια του Αίαντα εναντίον του αδελφού του Πάρι Έκτορα, χωρίς να υπάρξουν νεκροί. Ακολούθησαν κι άλλες αψιμαχίες στις οποίες διακρίθηκε ο Αγαμέμνων:

Και ως όταν φλόγα φθαρτική ξεσπάσ’ εις μέγα δάσος, γύρω την στρέφ’ ο άνεμος και πανταχού την φέρνει και απ’ την ορμήν της σύρριζα πέφτουν τα δένδρα κάτω, τόσες επέφταν κεφαλές εις την φυγήν των Τρώων από του Ατρείδη την ορμήν, κι ίπποι πολλοί κροτούσαν άδεια τ’ αμάξια σέρνοντας στους δρόμους του πολέμου. Και οι ποθητοί τους οδηγοί εκείτοντο στο χώμα τα όρνεα να τους χαρούν και όχ’ οι ομόκλινές των. (Ιλιάδα, Βιβλίο 11, 155-162 μετ. Πολυλά)

Η παράδοση της Βρισηίδας από τον Αχιλλέα στον Αγαμέμνονα, από τον Οίκο του Τραγικού Ποιητή στην Πομπηία, τοιχογραφία, του 1ου αιώνα μ.Χ., στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης Naples National Archaeological Museum, Public domain, via Wikimedia Commons

Παρά την μαχητικότητα ο Αγαμέμνων πληγώθηκε στο χέρι από τον Κόωνα, τον οποίο σκότωσε και κατόπιν αποσύρθηκε στο στρατόπεδό του. Το επόμενο σημαντικό γεγονός ήταν όταν οι Τρώες επιτέθηκαν στο Ελληνικό στρατόπεδο και πυρπόλησαν τα πλοία τους. Η κατάσταση δεν εξελισσόταν καθόλου καλά για τους Έλληνες και ο Αγαμέμνων ήταν υπεύθυνος σε μεγάλο βαθμό, διότι θύμωσε τον Αχιλλέα όταν εκμεταλλευόμενος τη θέση του «έκλεψε» την Βρισηίδα. Ως αποτέλεσμα, ο Αχιλλέας δυσφόρησε αρνούμενος να πολεμήσει και ο Αγαμέμνων έστειλε τον Οδυσσέα να τον μεταπείσει με την υπόσχεση ενός τεράστιου θησαυρού. Ο Αχιλλέας αρνήθηκε και μόνο όταν ο φίλος του Πάτροκλος σκοτώθηκε από τον Έκτορα ξαναφόρεσε την πανοπλία του βοηθώντας τους Έλληνες να ανακτήσουν την πρωτοβουλία σκοτώνοντας τον Έκτορα. Ο πόλεμος όμως συνεχιζόταν και τελικά το τέχνασμα του Οδυσσέα με τον Δούρειο Ίππο, επέτρεψε στους Έλληνες να εισέλθουν στην πόλη, γεγονός που προκάλεσε την πτώση της Τροίας.

Η δολοφονία του Αγαμέμνονα Baumeister, Public domain, via Wikimedia Commons

Επιστροφή και θάνατος

Όταν ο Αγαμέμνονας επέστρεψε στις Μυκήνες δοξασμένος μαζί με την κόρη του βασιλιά Πρίαμου Κασσάνδρα, δολοφονήθηκε από τη ζηλόφθονη σύζυγό του Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο ενώ συμμετείχε σε συμπόσιο. Σε μεταγενέστερες εκδοχές της ιστορίας, η Κλυταιμνήστρα σκότωσε τον άντρα της στο μπάνιο με μαχαίρι. Ωστόσο, ο Αγαμέμνων πέθανε, διότι η μοίρα του ήταν η δίκαιη τιμωρία από τους θεούς επειδή απαίτησε να μοιραστεί μαζί τους ισόποσα τα λάφυρα από την Τροία. Στις δυναστικές διαμάχες που ήταν συχνές στην Ελληνική τραγωδία ο Ορέστης, οκτώ χρόνια μετά τη δολοφονία του πατέρα του, εμπνευσμένος από τον Απόλλωνα, πήρε εκδίκηση σκοτώνοντας τη μητέρα του για το ρόλο της στη δολοφονία του Αγαμέμνονα και βασανίστηκε από τις Ερινύες, τα πνεύματα της τιμωρίας. Ο Αγαμέμνων όμως εμφανίζεται ξανά στην Οδύσσεια του Ομήρου όταν ο Οδυσσέας ταξιδεύει στον Άδη. Ο νεκρός βασιλιάς εξηγεί στον Οδυσσέα την πτώση του:

Ο Ποσειδώνας δεν κατέστρεψε τα πλοία μου με τρομακτικές θύελλες και θυελλώδεις ανέμους, ούτε έπεσα σε εχθρική φυλή στην ξηρά. Ήταν ο Αίγισθος που σχεδίασε την καταστροφή μου και μαζί με την καταραμένη γυναίκα μου με σκότωσε. Με προσκάλεσε στο παλάτι, με γιόρτασε και με σκότωσε όπως ένας άνθρωπος σφάζει ένα βόδι στη φάτνη του. Αυτό ήταν το θλιβερό τέλος μου. (Οδύσσεια, Βιβλίο 11, 406-413).

Ο Τρωικός Πόλεμος στην αρχαιότητα

Ο Τρωικός Πόλεμος της Ιλιάδας σύμφωνα με αρχαιολογικές ανασκαφές στην Τροία πιθανόν να αφορά σε μια σύγκρουση μεταξύ Μυκηναίων και Χετταίων στην Ανατολία προς το τέλος της Εποχής του Χαλκού. Τα επιβλητικά τείχη πάχους 5 μέτρων και ύψους 8 μέτρων που περιλαμβάνουν αρκετούς πύργους σίγουρα προσομοιάζουν στην Ομηρική περιγραφή της «ισχυρής Τροίας». Η πόλη εκτείνεται σε μία περιοχή 270.000 τετραγωνικών μέτρων που προστατεύεται περιμετρικά από πέτρινη τάφρο όπως περιγράφεται στην Ιλιάδα.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Τροία καταστράφηκε εν μέρει από πυρκαγιά και βρέθηκαν χάλκινες αιχμές βελών, αιχμές δοράτων και σφενδόνες ενσωματωμένες στα τείχη οχύρωσης, υποδηλώνοντας κάποιο είδος σύγκρουσης. Η χρονολόγηση αυτών των ευρημάτων (1250 π.Χ.) και η καταστροφή του τόπου συσχετίζονται με τις ημερομηνίες του Ηρόδοτου για τον Τρωικό Πόλεμο. Είναι εξαιρετικά απίθανο να συνέβη πραγματικά η 10ετής σύγκρουση που περιγράφει ο Όμηρος, αλλά ο μύθος μπορεί κάλλιστα να βασίστηκε σε μικρότερες, επαναλαμβανόμενες συγκρούσεις μεταξύ Μυκηναίων και Χετταίων καθώς μάχονταν για τον έλεγχο των προσοδοφόρων εμπορικών οδών στο Αιγαίο.

Θολωτός τάφος Ατρέα

Το προσωπείο & ο τάφος του Αγαμέμνονα

Το Προσωπείο του Αγαμέμνονα, είναι μια λαξευμένη χρυσή μάσκα από τον Ταφικό περίβολο Α‘ των Μυκηνών, που χρονολογείται περί τα μέσα του 16ου αιώνα π.Χ. Η μάσκα, μία από τις πέντε που βρέθηκαν, προηγείται του Αγαμέμνονα κατά 400 χρόνια, αλλά παρόλα αυτά παραμένει αδιάσειστο στοιχείο για τον χαρακτηρισμό του Ομήρου όσον αφορά στις Μυκήνες ως «πόλη πλούσια σε χρυσό». Η απόδοση στον Αγαμέμνονα προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Ερρίκο Σλήμαν, ο οποίος πραγματοποίησε τον 18ο αιώνα ανασκαφές στην Τροία και τις Μυκήνες. Τα προσωπεία κάλυπταν το πρόσωπο των νεκρών βασιλέων και χρησίμευαν για να προστατεύονται οι νεκροί από κακές επιρροές. Η μάσκα εκτίθεται μόνιμα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Λίγο έξω από την ακρόπολη των Μυκηνών βρίσκεται ο περίφημος θολωτός τάφος, γνωστός ως Θησαυροφυλάκιο του Ατρέα. Πρόκειται για ένα μνημειώδες κυκλικό κτίριο που φτάνει σε ύψος 13,5 μ. και διάμετρο 14,6 μ. Περιβάλλεται από μακρύ περιφραγμένο και ανοικτό διάδρομο μήκους 36 μ. και πλάτους 6 μέτρων. Ελλείψει γραπτών ή εικονογραφικών στοιχείων και χρονολογούμενο τον 14ο αιώνα π.Χ. είναι πρώιμο να συνδεθεί με τον μυθικό Αγαμέμνονα, για τον οποίον το ενδιαφέρον προέκυψε αιώνες μετά την εξαφάνιση των Μυκηναίων, ειδικά στις Μυκήνες αλλά και στη Χαιρώνεια, στις Κλαζομενές, στον Τάραντα και στη Λακωνία όπου πιθανόν να βρίσκεται ο τάφος αυτού του μυθικού βασιλιά που έζησε στην Ελλάδα την εποχή των ηρώων.


Πηγές – βιβλιογραφία

https://www.worldhistory.org/Agamemnon_(Person)/

https://en.wikipedia.org/wiki/Agamemnon

Ομήρου Ιλιάδα μετάφραση Ιάκωβου Πολυλά



Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only