Τρίτη 15 Ιουνίου 2021

Ο Άγιος Ελευθέριος πλάι στη Μητρόπολη

 




Μητρόπολη και Άγιος Ελευθέριος 1880

Παλιά, όταν έβλεπαν κάποιον ψηλό μαζί με κάποιον κοντό… ή για να το πω πολιτικώς ορθά: Παλιά, όταν έβλεπαν ένα κάθετα προικισμένο άτομο μαζί με κάποιο άνισα προικισμένο σε κάθετο άξονα άτομο, έλεγαν «Είναι σαν τη Μητρόπολη με τον Άγιο Ελευθέριο». Αυτή η φωτογραφία του 1880 δείχνει πολύ καθαρά την αντίθεση ανάμεσα στους δύο ναούς.

Ο Άγιος Ελευθέριος χτίστηκε τον 12ο αιώνα και είναι κατασκευασμένος εξ ολοκλήρου από τα μάρμαρα διάφορων μνημείων. Οικοδομήθηκε στο σημείο όπου βρισκόταν ο αρχαίος ναός της Ειλείθυιας, της θεάς που βοηθούσε τις γυναίκες στη δύσκολη ώρα του τοκετού.

Γοργοεπήκοος _Eugène Peytier 1828-1836
Ο Άγιος Ελευθέριος-Παναγία η Γοργοεπήκοος μεταξύ 1828 και 1836, σε πίνακα του Eugène Peytier. Διακρίνεται το καμπαναριό που κατεδαφίστηκε το 1836.

Στην τοιχοδομία του δεν έχει χρησιμοποιηθεί πουθενά συνδετικό κονίαμα και πλίνθοι υπάρχουν μόνον στον τρούλο. Μέχρι το ύψος των παραθύρων οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από μαρμάρινες πλάκες. Από τα παράθυρα και πάνω χρησιμοποιήθηκαν 90 αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά, παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μαρμάρινα ανάγλυφα, πράγμα που καθιστά τον ναό μια επιτομή της αθηναϊκής τέχνης από την αρχαϊκή εποχή μέχρι την εποχή που οικοδομήθηκε.
Η κατασκευή του οφείλεται στον Μιχαήλ Χωνιάτη, μητροπολίτη Αθηνών και άγιο, που είχε κλασική παιδεία και αγαπούσε το αρχαίο παρελθόν της Αθήνας.S

Γοργοεπήκοος είσοδος & πίσω τμήμα
Αρχικά ο ναός αφιερώθηκε στην Παναγία την Γοργοεπήκοο. Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους αφιερώθηκε στον άγιο Ελευθέριο, για να θυμίζει την απελευθέρωση από τους Τούρκους, συσχετίζοντας συγχρόνως την Ειλείθυια ή Ελευθώ με τον άγιο Ελευθέριο, που είχε και αυτός την ιδιότητα να ελευθερώνει τις επιτόκους. Οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν και τα δύο ονόματα, όπως γίνεται ακόμα και σήμερα.

Άγιος Ελευθέριος 1860
Ο Άγιος Ελευθέριος το 1860. Ο φωτογράφος έχει αφαιρέσει τον περιβάλλοντα χώρο.

Για ένα μικρό διάστημα ονομάστηκε Άγιος Σώζων, γιατί το βράδυ της 6ης Σεπτεμβρίου 1861, την ώρα του πανηγυρικού εσπερινού του αγίου Σώζωντος, απέτυχε η δολοφονική απόπειρα κατά του Όθωνα. Μετά την έξωση του Όθωνα το 1862 και την απαλλαγή από τους Βαυαρούς ξαναπήρε το όνομα Άγιος Ελευθέριος.

Γοργοεπήκοος 1862.jpg

Ας σημειώσουμε ότι επί βαυαροκρατίας, λόγω έλλειψης δημόσιων κτιρίων, όταν αρκετές εκκλησίες που βρίσκονταν σε καλή κατάσταση χρησιμοποιήθηκαν για κρατικές ανάγκες, ο ναός μεταβλήθηκε σε αποθήκη αρχαιοτήτων (1834-1839) και κατόπιν μέχρι το 1862 έγινε Δημόσια Βιβλιοθήκη.

Γοργοεπήκοος χαρακτικό Emile Therond

Παλιότερα ο ναός αναφερόταν εσφαλμένα ως παλιός μητροπολιτικός ναός της Αθήνας, όπως στο παραπάνω χαρακτικό. Ο Άγιος Ελευθέριος δεν υπήρξε ποτέ μητροπολιτικός ναός. Ήταν όμως εντευκτήριος οίκος των μητροπολιτών της Αθήνας. Η Μητρόπολη των Αθηνών βρισκόταν στον Άρειο Πάγο. Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1651 μεταφέρθηκε δίπλα στον Άγιο Ελευθέριο (τότε Παναγία Γοργοεπήκοος) όπου ανοικοδομήθηκε ο νέος μητροπολιτικός ναός. Η σημερινή Μητρόπολη της Αθήνας θεμελιώθηκε το 1842 και παραδόθηκε είκοσι χρόνια αργότερα.

Όπως συμβαίνει σε όλα τα μέρη που υπάρχουν παλιές εκκλησίες, οι σύγχρονοι άνθρωποι πατάνε πάνω σε τάφους. Γύρω από το εκκλησάκι είχαν ταφεί λειτουργοί του ναού και επιφανείς ενορίτες, όπως μέλη της οικογένειας Μπενιζέλων-Παλαιολόγων. Οι τελευταίες ταφόπλακες απομακρύνθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα.
Από την οικογένεια των Μπενιζέλων καταγόταν η αγία Φιλοθέη. Το κοσμικό όνομά της ήταν Παρακευούλα Μπενιζέλου. Το αρχοντικό της οικογένειας είναι το παλιότερο σπίτι της Αθήνας και βρίσκεται στην οδό Αδριανού.

Σώθηκε από την εγκατάλειψη και την ερείπωση δεκαετιών, αναστηλώθηκε και σήμερα είναι επισκέψιμο. Το σκήνωμα της αγίας φυλάσσεται σε λειψανοθήκη στη Μητρόπολη.

Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 15 Δεκεμβρίου, των αγίων Ελευθερίου και Ανθίας. Παλιότερα γιόρταζε στις 15 Αυγούστου, στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Η μνήμη της Φιλοθέης της Αθηναίας γιορτάζεται στις 19 Φεβρουαρίου και στις 12 Οκτωβρίου, που τιμάται η Σύναξις των εν Αθήναις Αγίων.
Η μνήμη του Μιχαήλ Χωνιάτη γιορτάζεται στις 4 Ιουλίου.
Ο μητροπολιτικός ναός είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 25 Μαρτίου.

Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only