Ι. Καποδίστριας: Πατάτα, Παιδεία, Ελευθερία.
Γράφει η Κορίνα Κομπολίτη
Στις 26 Ιανουαρίου του 1828 αναλαμβάνει επίσημα τα καθήκοντα του
ως κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ο ουρανόσταλτος
Ιωάννης Καποδίστριας. Η κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την εποχή
στον ελληνικό χώρο θα μπορούσε να σκιαγραφηθεί με τα πιο μελανά
χρώματα. Πείνα, ηθική εξαθλίωση, και κοινωνικός μαρασμός. Ο
χαρισματικός ηγέτης στέριωσε αμέσως την ελπίδα του λαού. Ο ίδιος ο
Καποδίστριας περιγράφει σε επιστολή του ως εξής την τραγική
κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα: «οι πατεράδες μού ζητούσαν να
αναστήσω τα νεκρά παιδιά τους, οι μανάδες μού έδειχναν εις το βυζί τα
παιδιά τους και μου έλεγαν ότι δεν τους απέμεινε τίποτα άλλο πάρα
εκείνα κι εγώ». Πρώτο του μέλημα μόλις ανέλαβε την διακυβέρνηση
ήταν να βγάλει την Ελλάδα από αυτή την βαρυχειμωνιά και να
καλλιεργήσει τον χώρο που θα φύτρωναν οι νέοι βολβοί.
«Το φίλημα». Νικηφόρος Λύτρας. Έργο του πριν από το 1878.
Ο αρμόδιος για τα οικονομικά Π. Λιδωρίκης τού ανακοινώνει πως όχι
μόνο χρήματα δεν υπήρχαν στο ταμείο αλλά και ότι δεν μπορούσαν να
κάνουν απογραφή γιατί δεν υπήρχε καν ταμείο. Ο Καποδίστριας
κατάλαβε τότε ότι έπρεπε όχι μόνο να οργανώσει την Ελλάδα αλλά
πρωτίστως να την Αναστήσει.
Ιδρύει αμέσως στην Αίγινα Ορφανοτροφείο για την προστασία των
Ελληνόπουλων. Μάζεψε τα ορφανά του πολέμου που ήταν πληρώματα
στα πλοία και στις 9 Μαρτίου 1829 έφτασαν στην Αίγινα τα πρώτα 66
παιδιά τα όποια είχαν πουληθεί στο σκλαβοπάζαρο από τον Ιμπραήμ
και τα είχαν στείλει στην Αλεξάνδρεια. Οι Γάλλοι ως δείγμα καλής
θέλησης τα είχαν εξαγοράσει και είχαν προχωρήσει σε συνεννόηση με
την Κυβέρνηση στην προσωρινή εγκατάσταση τους στη Φανερωμένη, το
μετόχι της Χρυσολεόντισσας. Την επόμενη μέρα ήρθαν 160 ψυχογιοί
από τον Πόρο. Σιγά σιγά μαζεύτηκαν 500 παιδιά. Πολλά από αυτά είχαν
υποστεί πολλές κακουχίες, δεν άντεξαν και πέθαναν μέσα στον χρόνο
από τις κακουχίες που είχαν υποστεί. Γενικός έφορος του ιδρύματος στην
αρχή διορίστηκε ο αδερφός του Ιωάννη Καποδίστρια, Βιάρος
Καποδίστριας και δεύτερος ο Κερκυραίος λόγιος Λ. Μουστοξύδης. Ο
Καποδίστριας έδωσε στην κυβέρνησή του καίρια πόστα σε συγγενείς του
και Κερκυραίους που γνώριζε καλά γιατί μέσα στο γενικότερο χάος που
είχαν δημιουργήσει οι φατρίες δεν μπορούσε να εμπιστευθεί αγνώστους.
Δημιουργείται μέσα στο ορφανοτροφείο σχολείο και χειροτεχνείο για να
μπορούν τα παιδιά να μάθουν τέχνες και όταν βγουν έξω να μπορούν να
βιοποριστούν. Λειτούργησε στον ίδιο χώρο βιβλιοθήκη που φιλοξενούσε
1018 τόμους βιβλίων και αρχαιολογικό μουσείο με εκθέματα που
διέσωσε από τα χέρια Ελλήνων οι οποίοι τα καπηλεύονταν και τα
πουλούσαν σε ξένους άρπαγες έναντι πινακίου φακής.
Σιγά-σιγά έγινε επιτακτική η ανάγκη να δημιουργηθούν δομές
εκπαίδευσης μέσω πιστοποιημένων διδασκάλων στην πρωτεύουσα του
νεοσύστατου κράτους. Η βαθιά φιλία που συνέδεε τον Ιωάννη
Καποδίστρια με τον Ελβετό τραπεζίτη Ιωάννη- Γαβριήλ Εϋνάρδο και τη
σύζυγό του (από την εποχή που ο κυβερνήτης διέμενε στη Γενεύη)
ώθησε τον φιλέλληνα τραπεζίτη στην προσφορά δωρεάς για την
κατασκευή ενός διδασκαλείου. Ο Εϋνάρδος ήταν κομμάτι της ελληνικής
ιστορίας από το 1814 και το συνέδριο της Βιέννης με την υποστήριξη
που εξέφρασε στο πρόσωπό του Ιωάννη Καποδίστρια. Το νεοκλασικό
κτίριο έγινε σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Σ. Κλεάνθη και Ε. Shaubert.
Τιμής ένεκεν ονομάστηκε Εϋνάρδειο διδασκαλείο.
Προτομή του Ι. Γ. Εϋνάρδου καλλιτεχνημένη από τον γλύπτη Ι. Κόσσο
στα 1860. Εθνικός κήπος.
Τον κατηγόρησαν για φωτοσβέστη. Ποιον; Εκείνον που η καρδιά του
φλέγονταν για την παιδεία. Τότε οι Έλληνες είχαν ανάγκη από τα
απολύτως απαραίτητα για να επιβιώσουν και τη βασική παιδεία. Η
έλλειψη δασκάλων τον οδήγησε να προάγει την αλληλοδιδακτική
μέθοδο. (Αλληλοδιδακτική: ο καλύτερος μαθητής, ο πρωτόσχολος,
δίδασκε τους ασθενέστερους).
Κατά την διάρκεια μιας απροειδοποίητης επίσκεψης του στο σχολείο του
Καποδιστριακού ορφανοτροφείου μπαίνει μέσα, γίνεται δεκτός με
σεβασμό από τους μαθητές και ρωτάει τον βαυαροτραφή καθηγητή
Ιωάννη Βενθύλο τι δίδασκε στα παιδιά. «Πλάτωνα» ήταν η απάντηση
του καθηγητή.
«Με Πλάτωνα δεν πάει μπροστά η Ελλάδα» είπε τότε κουνώντας το
κεφάλι ο κυβερνήτης.
Ο Καποδίστριας γνώριζε καλά ότι έπρεπε να μορφώσει τον λαό. Ηταν
λάτρης άλλωστε και ο ίδιος του κλασικισμού και γνώριζε τη σημασία της
φιλοσοφίας για την εξέλιξη του ανθρώπινου πνεύματος. Όμως έπρεπε να
μπουν οι υποτυπώδεις βάσεις για να μπορέσει σταδιακά ο Έλληνας να
φωτιστεί. Μόλις έβγαινε από το σκοτάδι αιώνων σκλαβιάς και είχε νωπές
στον συλλογικό του νου τις εφιαλτικές στιγμές που είχε βιώσει για 400
χρόνια.
Στα νηπιακά της χρόνια η Ελλάδα χρειαζόταν τροφή και στήριξη για να
βρει τον βηματισμό της.
Ο Καποδίστριας είχε ως κύριο μέλημα να ζει ο λαός με αξιοπρέπεια. Να
μην άγεται από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης γιατί και το πιο
φιλόδοξο σχέδιο είναι καταδικασμένο σε αποτυχία όταν τα κατώτερα
ένστικτα παίρνουν τα ηνία. Ο Διονύσιος Σολωμός στο κορυφαίο ποιητικό
του σύνθεμα και ένα από τα σημαντικότερα έργα της νεότερης ελληνικής
ποίησης μας μεταφέρει την εικόνα. «Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η
μάνα το ζηλεύει».
Ο Καποδίστριας θέλοντας να βελτιώσει την γεωργία και έχοντας
γνωρίσει και δοκιμάσει στη διάρκεια των ταξιδιών του στην Ευρώπη την
πατάτα έκρινε ότι το γεώμηλο θα ήταν μια βασική τροφή για τον
χειμαζόμενο λαό των μετεπαναστατικών χρόνων. Η πατάτα ήταν ήδη
γνωστή στον ελληνικό χώρο αλλά η συστηματική καλλιέργειά της είχε
αποτύχει. Το 1817 είχε εκδοθεί φυλλάδιο στην Κέρκυρα από τον Σ.
Παραμυθιώτη, «Καλλιέργεια των γεωμήλων». Στο φυλλάδιο «ΘΕΟΣ
ΚΑΙ ΘΕΜΙΣ» του νομικού Κ.Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ (Αθήνα
1912) αναφέρεται: Ότε απεκαταστάθη η τάξις, και ο επαναστάτης Έλλην,
αποκαμών των πολέμων, των στερήσεων και κακουχιών επεδόθη εις την
εργασίαν του, το έργον της ελευθερίας περαιώσας, ο μέγας του πατήρ και
Κυβερνήτης, θέλων να βελτιώση την γεωργίαν, απεφάσισεν, ότε ακόμη
είχεν εν Αιγίνη την πρωτεύουσαν, να διδάξη προς τον γεωργικόν κόσμον
την καλλιέργειαν γεωμήλων. Έδωκεν όθεν εντολήν όπως αποστείλωσιν
αυτώ εξ Ιταλίας αρκετάς χιλιάδας οκάδας γεωμήλων άτινα ειρήσθω, ήσαν
τότε πάντη άγνωστα ημίν, και το τίμημα κατέβαλεν εκ του ιδιαιτέρου του
ταμείου.
Οι εναντία φρονούντες κατά του Καποδίστρια, ήρξαντο διαδίδοντες ότι ο
Καποδίστριας είναι ου μόνον Λουθηρανιστής (ή κοινώς ελέγετο
Αλούτερος), αλλά και διά της αντιθρησκευτικής και ασεβούς πράξεώς του,
τού να διδάξη την καλλιέργειαν της πατάτας, θα κάμη όλους τους
Ορθοδόξους Χριστιανούς «Αλούτερους».
Οι πατάτες κατά τους εχθρούς του Καποδίστρια, ήσαν απηγορευμένος
καρπός, ου και μόνον απλή γεύσις ήθελεν οδηγήσει το χριστεπώνυμον
πλήρωμα εις τα απύθμενα σκότη της κολάσεως, ένθα ο κλαυθμός και ο
βρυγμός των οδόντων.
Οι αρτιγέννητοι Έλληνες, πληροφορηθέντες τα γεγονότα και ιδία οι
Αιγινήται, οίτιντες είδον τους σάκκους των γωμήλων χύδην ν’
αποταμιεύωνται προχείρως εις την προκυμαίαν της Αιγίνης, χάρις εις τα
ραδιουργίας των εχθρών και το αμόρφωτον αυτών(**), εν συλλαλητηρίω
επιβλητικώ εζήτουν την αποπομπήν του εξ Αιγίνης, ως προδότου των
πατροπαραδότων της θρησκείας, βροτοφωνούντες: «Κάτω ο προδότης!
Κάτω ο Αλούτερος, ο οποίος με τις πατάτες του θα μας καταστρέψη το
θρήσκευμα! Κάτω ο άθεος!»
Ο Καποδίστριας ακούσας των φωνών του κορυβαντιώντος πλήθους,
έσπευσε προς τον εξώστην, ενώ το πλήθος, μαινόμενον ως αι προ της
καταιγίδος ασυνήθεις βρονταί, εφώναζε «Κάτω ο Αλούτερος με τις πατάτες
του!»
Ο Κυβερνήτης απαθής θεατής των γενομένων, εδήλωσε προς το πλήθος,
ότι οι πατάτες είναι δια λογαριασμόν του και ουχί δι αυτούς και ας μη
ματαιοπονούν. Ταυτοχρόνως δε, κατά το φαινόμενον μόνον έδωκεν
εντόνους και αυστηράς διαταγάς εις τους διορισθέντας φύλακας των
γεωμήλων όπως συλλάβωσι και οδηγήσωσιν εις τας φυλακάς οιονδήποτε
όστις ήθελε φωραθή κλέπτης των γεωμήλων του Κυβερνήτου. Ιδιαιτέρως
όμως είπεν εις αυτούς να κάμουν πως δεν βλέπουν τους περιέργους
παρατηρητάς των γεωμήλων και να αφήσουν αυτούς να κλέπτουν.
Μετ’ ολίγας ημέρας η προκυμαία εκενώθη! Τα γεώμηλα τα έφαγαν όλα οι
Αιγηνίται, και συν τη εστιάσει εκείνων επείσθησαν ότι δεν έγιναν
Αλούτεροι!
Ο ίδιος κόσμος, όστις ήτο και κατά την κατά του Κυβερνήτου στάσιν, ο
ίδιος εκείνος ήρχισε να κρούη τους κώδωνας των Εκκλησιών και εκάλει
τους λοιπούς εις γενικήν συνάθροισιν, να διαδηλώσουν την ευγνωμοσύνη
των προς τον Κυβερνήτην. Η κοσμοπλήμμυρα εκκινεί υπό τας
ζητωκραυγάς και τα θούρια και ούτω έξωθι του ανακτόρου του
Κυβερνήτου φθάνει: «Θέλουμε, πατέρα μας, πατάτες! Σώσε μας, πατέρα,
και ας όψονται όσοι μας έβαλαν στα λόγια!»
Προ τοιούτων παρακλήσεων δι ουρανομήκων κραυγών, ο Κυβερνήτης,
εξελθών ένδακρυς, υπεσχέθη εις το πλήθος νέαν προμήθειαν γεωμήλων δια
του ιδιαιτέρου του ταμείου! Συνεχώρησε τους πταίσαντας, διέλαμψεν η
αλήθεια, και η καλλιέργεια των γεωμήλων ήρχισεν έκτοτε εν Ελλάδι.
Γνωρίζοντας καλά ο Καποδίστριας την ψυχολογία του Έλληνα και
μιμούμενος τον Φρειδερίκο τον Μέγα της Πρωσίας και τον Παρμαντιέ
της Γαλλίας, κατέφυγε στο παραπάνω τέχνασμα.
Η «Ελληνική Πολιτεία» του Καποδίστρια έκοψε ελληνικό νόμισμα,
ίδρυσε σχολεία και ορφανοτροφεία και γενικά προσπάθησε να βοηθήσει
στην ανάπτυξη της οικονομίας και της παιδείας. Ο Ι. Καποδίστριας με τις
κοσμογονικές μεταρρυθμίσεις του έδειξε τον δρόμο και τον τρόπο να
ανακτήσουν οι Έλληνες τη δυναμική τους για να μπορέσουν να είναι
πραγματικά ελεύθεροι αλλά κυρίως να μην ζουν κάτω από την δαμόκλειο
σπάθη του φόβου. Η Ελευθερία όμως είναι λέξη ιερή. Είναι μια λέξη
συνυφασμένη με μάχες και αγώνες από καταβολής του κόσμου τούτου
και εκφράστηκε απαράμιλλα σε μια από τις γνωστότερες φράσεις της
ελληνικής συγγραφικής πραγματείας του Νίκου Καζαντζάκη. «Δεν
ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λεύτερος». Ο Καποδίστριας
δεν ήλπιζε, έπραττε, δεν φοβόνταν τον δοξασμένο θάνατο. Ηταν
λεύτερος. Και ήθελε και λεύτερους Έλληνες.
Ο Γκαίτε μετά τη δολοφονία του Ι. Καποδίστρια δήλωσε για τον ακέραιο
του χαρακτήρα του: « Ο Καποδίστριας πίστευε ότι θα μπορούσε να κάνει
όλους τους ανθρώπους τόσο τίμιους όσο τίμιος ήταν και ο ίδιος. Στην
προσπάθεια του αυτή θα δοκίμαζε τις μεγαλύτερες απογοητεύσεις και θα
συναντούσε τις πιο βαθιές αντιδράσεις.»
Με τη δολοφονία του Ι. Καποδίστρια κόπηκε βίαια η διαδικασία
ανάκαμψης και εκσυγχρονισμού του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.