Μαγεία στην αρχαιότητα: γυναικεία υπόθεση

 Η ενασχόληση με τη μαγεία στην αρχαιότητα ονομαζόταν «γοητεία» και «φαρμακεία» ενώ «γόητες» και «φαρμακοί» ή «φαρμακίδες» ονομάζονταν οι μάγοι και μάγισσες.

Οι άνδρες είχαν περισσότερο το ρόλο του θεραπευτή, όπως οι: Μελάμπους, Χείρων, Ασκληπιός, Μαχάονας και Ποδαλείριος.
Βέβαια ο Διόδωρος αναφέρει ως μάγους τους Ιδαίους Δακτύλους, πρώτους κατοίκους της Κρήτης από τη Φρυγία.
Γυναίκες ως επί το πλείστο ήταν αυτές που ασχολούντο με τη μαγεία.Οι φαρμακίδες της Θεσσαλίας, λέγεται ότι είχαν τη δύναμη να κατεβάζουν τη σελήνη από τον ουρανό και να τη φυλακίζουν προς όφελος των πελατών τους κατόπιν αμοιβής.
Στα έργα των αρχαίων Ελλήνων ποιητών αναφέρονται ως κορυφαίες μάγισσες : η Κίρκη, η Μήδεια και η Καλυψώ.
Ο Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει τη Μήδεια, κόρη της Εκάτης θεάς της μαγείας που έμαθε από τη μητέρα της την τέχνη της μαγείας και τη σύνθεση των θανατηφόρων δηλητηρίων.

Στην Ιλιάδα αναφέρεται ως ειδική στα μαγιοβότανα η Αγαμήδη, κόρη ή σύζυγος του Μούλιου, που σκοτώθηκε από τον Νέστορα.

Η Ελένη στην Οδύσσεια (ραψ. 4), προσέφερε το νηπενθές ρόφημα, που χαρίζει τη λήθη, για να απαλύνει τη διάθεση των ξένων. Είχε πάρει τις γνώσεις αυτές από την Αίγυπτο.
Στην «Οδύσσεια» βλέπουμε επίσης να δρουν η Κίρκη και η Καλυψώ.
Η Κίρκη, μεταμόρφωσε τους συντρόφους του σε ζώα, ενώ η Καλυψώ, είχε την ικανότητα να εξουσιάζει τους ανέμους.

Πολλά παραδείγματαέχουμε από τις τραγωδίες:
Η Δηιάνειρα στις Τραχίνιες του Σοφοκλή (445 π.Χ.) χρησιμοποιεί ένα δηλητηριασμένο χιτώνα με αίμα και το σπέρμα του κενταύρου Νέσσου, για να εκδικηθεί τον Ηρακλή.
Η τροφός στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη ασκεί επίσης τη φαρμακεία και λέγει: είσίν δ' έπωδαί καί λόγοι θελκτήριον φανήσεταί τι τήσδε φάρμακον νόσου, όταν η Φαίδρα ψάχνει να απελευθερωθερεί από το ερωτικό της πάθος.
Στην Ανδρομάχη του Ευριπίδη, η Ερμιόνη κατηγορεί την Ανδρομάχη ότι χρησιμοποίησε εναντίον της μαγικά βότανα, για να την καταστήσει στείρα.
Η Μήδεια, όπως εμφανίζεται στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, αλλά και στον τέταρτο «Πυθιόνικο» του Πινδάρου κατέχει την τέχνη των μαγικών βοτάνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως δηλητήρια.
Την τέχνη της μαγείας έμαθε από τον πατέρα της, βασιλιά της Κολχίδας, Αιήτη κι έγινε ιέρεια. Εδώ η μαγεία είναι οικογενειακή υπόθεση.
Ο Αιήτης, μοναδικός μάγος στον κύκλο των μυθικών μαγισσών και γνωστός από το μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας, γιος του Ήλιου και της Ωκεανίδας Περσηίδας ή Πέρσης, ήταν αδελφός της Κίρκης, κατά τον Όμηρο και πατέρας της Μήδειας, της Χαλκιόπης και του ΄Αψυρτου.
Όταν ο Φρίξος κατέληξε στην Κολχίδα, αφού είχε διαφύγει με το ιπτάμενο κριάρι, το θυσίασε στο Δία και χάρισε τη χρυσή προβιά στον Αιήτη.
Ο Αιήτης τον πάντρεψε με την κόρη του Χαλκιόπη και κρέμασε το χρυσόμαλλο δέρας σε μια δρυ βάζοντας έναν ακοίμητο δράκο να το φυλάγει.
Όταν έφθασαν στην Κολχίδα οι Αργοναύτες αναζητώντας το χρυσόμαλλο δέρας, η Μήδεια που ήταν φυλακισμένη από τον πατέρα της λόγω διαφωνιών που είχαν, απέδρασε και συναντώντας τον Ιάσονα τον ερωτεύθηκε. Τον βοήθησε να κοιμίσει τον δράκο με μαγικά βότανα και να πάρει το δέρας.
Σύζυγος του Αιήτη ήταν η Εκάτη, η θεά της μαγείας και προστάτιδα των μαγισσών.

Τα συστατικά στοιχεία μιας μαγείας, είναι η πράξη (τα δρώμενα,
η τελετουργία) και η κλήση (τα λόγια, η επίκληση).

Από την πλευρά των διανοούμενων υπήρχε απέχθεια ως προς αυτές τις πρακτικές, αντίθετα όμως από την πλευρά του λαού η πίστη στη μαγεία και η εφαρμογή της αυξανόταν καθημερινά από τον 5ο π.Χ αι.

Ο Πλάτων καταδικάζει τους μάγους στην «Πολιτεία» του αναφέρει:
«Εξάλλου, αγύρτες και μάντεις πηγαίνουν στ' αρχοντικά των πλουσίων, τους πείθουν πως έχουν από τους θεούς κάποια δύναμη, που την παίρνουν με θυσίες και γητέματα να θεραπεύουν κάθε άδικη πράξη που έκαμαν αυτοί, οι πλούσιοι ή οι προγονοί τους. Και αν θέλει κανείς να τιμωρήσει κανέναν εχθρό του με μικρή δαπάνη, μπορούν να βλάψουν τον δίκαιο και τον άδικο, γιατί, καθώς λένε, κατορθώνουν να πείθουν τους θεούς να τους εξυπηρετούν».

Συμπερασματικά μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι αρχικά οι μάγισσες συνδέονταν με το θεϊκό κόσμο και η μαγεία βρίσκεται μόνο στα χέρια τους.
Η Κίρκη στον Όμηρο είναι μια θεά που εμπνέει το πάθος. Η Μήδεια μια κοσμικοποιημένη θεά. Η Καλυψώ νύμφη θεϊκής καταγωγής.
Στην πορεία των ετών, για παράδειγμα οι μάγισσες της ελληνιστικής εποχής, όπως παρατηρούμε μέσα από τον Απολλώνιο και Θεόκριτο, είναι καθημερινές νέες κοπέλες ερωτοχτυπημένες, που χρησιμοποιούν την εκλαϊκευμένη μαγεία ως μέσο έλξης του ποθητού αντικειμένου.

Ράνια Τζεν

Εικόνα: Η Κίρκη «φαρμακίς» του Τζον Γουίλιαμ Γουοτερχάουζ

Βιβλιογραφία:
Αφροδίτη Αβαγιανού, Γυναίκα-Μάγισσα: Θνητή και Αθάνατη
Αναστασία Βακαλούδη Η εξέλιξη της μαγείας στην Αρχαία Ελλάδα
Κοτταρίδου, Α. "Η Μαγεία στην Αθήνα του χρυσού αιώνα
Μαρινάτου, Ν. "Η Μαγεία, τα Φυλαχτά και η Κίρκη