ΑΝΩΝΥΜΟΥ: «Ο ΡΩΣΑΓΓΛΟΓΑΛΛΟΣ

περιόδου Νεοελληνικού Διαφωτισμού/1770-1821. - απόσπασμα

Ρώσσος, Άγγλος και Γάλλος, κάμνοντες την περιήγησιν της Ελλάδος και βλέποντες την αθλίαν της κατάστασιν, ηρώτησαν κατ' αρχάς ένα Γραικόν φιλέλληνα, δια να μάθουν την αιτίαν, μετ' αυτόν ένα μητροπολίτην, είτα ένα βλάχμπεην, έπειτα ένα πραγματευτήν και ένα προεστώτα. Και τελευταίον εσυναπάντησαν και την ιδίαν Ελλάδα.

ΟΛΟΙ
[...]
Δεν είσθ' εσείς απόγονοι εκείνων των Ελλήνων
των ελευθέρων, των σοφών και των φιλοπατρίδων
Και πώς εκείνοι απέθνησκον δια την ελευθερίαν,
και τώρα εσείς υπόκεισθε εις τέτοιαν τυραννίαν;
Και ποίον γένος ως εσείς εστάθη φωτισμένον
εις την σοφίαν, δύναμιν, κ' εις όλα ξακουσμένον;
Πώς νυν εκαταστήσατε την λάμπουσαν Ελλάδα!
[...]
Ιδού το θείον ιερατείον·
αυτό γαρ έχει νυν το πρωτείον.
Ρωτήσατέ το,
ακούσατέ το,
κ' ευθύς θα δήτε το γαμπινέτο[ο χώρος του γραφείου].
Εγώ να μείνω
πάσχω π' εκείνο
έως θανάτου, το ιερατείον,
και από άλλους,
μικρούς, μεγάλους,
και της Ελλάδος σφοδρούς αντιπάλους.
[...]
Ιδού ας ερωτήσωμεν τούτον τον πολυγένην ·
μητροπολίτης φαίνεται, κάμνει τον Δημοσθένην.
Σ' αυτόν θέλει γνωρίσωμεν τον ζήλον της Γραικίας,
αν είναι φιλελεύθερος ή φίλος τυραννίας.
Χαίρε, πανιερώτατε και γένος της Γραικίας,
πώς υποφέρεις τον ζυγόν της Τούρκων τυραννίας;
Γιατί εκαταντήσατε την φωτεινήν Ελλάδα
αθλίαν, κακορρίζικην και ως σβηστήν λαμπάδα;

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ:
Να έχετε, τέκνα την ευχήν μου,
κι ακούσατε την απόκρισίν μου:
Εγώ τον ζυγόν δεν τον γνωρίζω,
ούτε ξεύρω να τον νοματίζω.
Τρώγω πίνω, ψάλλω με ευθυμίαν,
δεν δοκιμάζω την τυραννίαν.
Τότε υποφέρω αδημονίαν,
όταν με βλάπτουν στην επαρχίαν.
Αυτή του Τούρκου η τυραννία
σε μένα είναι ζωή μακαρία.
Το ράσον τούτο αφού εφόρεσα,
ζυγόν κανένα εγώ δεν εγνώρισα.
Δύο ποθώ, ναι, μα τες εικόνες,
άσπρα πολλά και καλές κοκόνες.
Περί δε της Ελλάδος, που λέτε,
ολίγον με μέλει, αν τυραννιέται.
Αν βαστάζη χωρίς να στενάζη,
όλες τις αμαρτίες εβγάζει.
Ημείς πάντα τους ξομολογούμεν,
εις τα ψυχικά τους νουθετούμεν,
πίστιν να έχουν στον βασιλέα
και σέβας εις τον αρχιερέα,
στον Τούρκον τ' άσπρα να μη λυπούνται,
τι την ψυχήν των τότ' ωφελούνται·
και αρχιερέων παρρησίες,
και παπάδων πολλές λειτουργίες,
Ο πνευματικός τους διορίζει
πως πρέπει καθείς να δευτερίζη.
Αυτοί άρχισαν να παρακούσι,
κι όλοι λευθερίαν φρονούσι.
Δια τούτο κ' ημείς συμφωνούμεν,
ομού με Τούρκους και τους βαρούμεν,
επειδή όλοι μας το θεωρούμεν
ως θέλει λείψει ό,τι βαστούμεν.
Χριστός, μας λέγουν, θέλει ελευθερίην
ημείς δ' έχομεν το δεσμείν και λύειν.
Με θλίβει η μικρή επαρχία,
ελπίζω δ' άλλην, πλέον πλουσία·
έχω πασάδες και τους ελτζήδες,
και είναι σίγουρες αι ελπίδες.
Και οι κοκόνες είναι μέγα θαύμα,
ευκολύνουν γαρ το κάθε πράγμα.
Φθάνει γουν η τόση απολογία,
ιδού γυνή φέρει παρρησία.

ΑΝΑΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ:
Ω δυστυχία των Γραικών, γένος πεπλανημένον,
πόσα κακά υποφέρετε εκ των ιερωμένων!
Ιδού ένας που έρχεται, και τις τόνε γνωρίζει;
Φορεί σαμουροκάλπακον και αγάλια βηματίζει.
Πρίγκιψ Βλαχίας φαίνεται, βέβαια και δε σφάλλω·
με δόξαν φέρεται πολλήν και τύφον τε μεγάλον
Νέος αυθέντης έγινε και πάγει στην Βλαχίαν,
για να γυμνώση τον λαόν χωρίς φιλανθρωπίαν.
[...]
Σε χαιρετούμε, Ηγεμών, με το προσήκον σέβας,
Ελλάδος γόνε άριστε, κοινώς δε και της Εύας.
Σοι συγχαιρόμεθα πολλά την νέαν αυθεντίαν
μακρόβιον κ' ελεύθερον εις όλην την Γραικίαν,
ήτις στενάζει, κόπτεται, έχασε την πνοήν της,
και τα πολλά τα βάσανα έπαυσαν την ζωήν της.
Τας χείρας της εξάπλωσεν σε σας τους απογόνους,
ως δυναμένους, βέβαια, να σβήσητε τους πόνους.
Ποτέ δεν το ελπίζαμε πως θέλ' αμεληθήτε,
άλλα με τόλμην τους εχθρούς θέλει εκδικηθήτε.

ΠΡΙΓΚΙΨ:
Αντιχαίρετε, ω ξένοι,
η ευχή κάτω ας μένη.
Τούτα που εσείς μου λέτε,
φλόγα στην καρδιά μου φέρτε.
Της Ελλάδος λευθερία
εις εμέ είναι πτωχεία.
Τότε η παρούσα δόξα
σβύει, φέρει τόσα τόξα.
Σκλάβος είμαι δοξασμένος,
απ' τους Τούρκους αγαπημένος·
πρέπει εγώ εξ εναντίας,
ως πιστός πάσης Τουρκίας,
την Ελλάδα ν' αφανίζω
και τους Τούρκους να δωρίζω.
Τότε ημπορώ να ζήσω,
όταν τους Γραικούς εκδύσω.
Φίλοι, η ελευθερία
ειν' κοινή συγκοινωνία.
Μα η δόξα η εδική μου
τέρπει μόνον την ψυχήν μου.
Έχω όλους υπό χείρα,
με τρομάζει κάθε χήρα.
Μ' αν ο Τούρκος μάς δικάζει,
και ως αρνιά όλους μας σφάζει,
φθάνει όσον εντρυφούμε,
πάλιν 'μείς τον αγαπούμε.
Βρήκαμε το ιατρικόν μας,
να 'βγωμ' απ' τον θάνατόν μας·
όταν τους Γραικούς γυμνούμεν
και τα άσπρα τους μαδούμεν,
εις την Πόρταν τα δωρούμεν,
κι ούτω την ζωήν λυτρούμεν.
Ποτίζομεν και την αυλήν,
γλυτώνομε και την ζωήν.
Οι προπάτορές μας πρώτα
δεν ελάβαν τέτοια φώτα ·
ζούσαν πλιο ταπεινωμένοι
κ' εις το γένος πλιο δοσμένοι.
Εις ετούτο το βραβείον
να μας ζη το ιερατείον,
που μας άνοιξε τα μάτια,
κ' έχομε χρυσά μακάτια.
Φίλοι, συγχωρήσατέ μοι,
θε να πάγω στο χαρέμι·
είδα, μπήκ' ένας Δεσπότης,
που 'ν' της Δόμνας χρυσοδότης·
φέρει, βέβαια, σολδία,
για να λάβη επαρχία.
Υγιαίνετε ομάδι,
φίλοι μου Ρωσσαγγλογάλλοι.

ΑΝΑΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ:
Τέλος ημείς δεν βρίσκομεν κανένα φιλοπάτριν
καθένα τον ακούομεν πρόθυμον τουρκολάτρην·
λοιπόν ματαίως τρέφομεν δια τους Γραικούς ελπίδα,
πως θέλ' αποτινάξουσι Τούρκου την τυραννίδα.
Ας πλησιάσωμεν κοντά, ν' ακούσωμεν τι λέγει
εκείνος ο υπέροφρυς, όπου κινεί το χέρι.
Φαίνεται όλος σοβαρός, και όλος εις φροντίδες·
αυτούς οι Τούρκοι συνηθούν να λεν κοτζαμπασήδες.
Γεια σου, χαρά σου, προεστέ, γιατί είσαι συγχισμένος;
Και τις σε κακοποίησε και στέκεις λυπημένος;

ΚΟΤΖΑΜΠΑΣΗΣ
Αχ το γένος μου πολλά με κατατρέχει,
μοι λέγει τάχα πως τ' άρπαξα τα έχει·
εγώ εστάθην τρεις χρόνους στην αξίαν,
κι ως ήθελα εβάσταξα την επαρχίαν∙
έδειχνα εις όλους πως είμαι ευεργέτης,
ουδείς δ' ετόλμα να φανή ως προπέτης.
Εάν πολλ' άσπρα τους άρπαξα βιαίως,
πάλιν στους Τούρκους τα 'δωσα δια χρέος.
Τους πτωχούς σκληρά τους τυραννούσα,
όμως τους Τούρκους πολλά τους αγαπούσα.
Και όστις Γραικός Τούρκον εκαταλάλει,
τον επρόδιδα, να βάλουν γνώσ' οι άλλοι.
Τόσον εστάθην πιστός εις το δοβλέτι,
ως ουδείς άλλος τιμών τον Μωχαμέτη.
Καλά εζούσα, κι όλους τους εκδικούσα,
αλλ' ένας άλλος, όπου εγώ μισούσα,
με μέσ' αγάδων μ' επήρε την αξίαν·
αυτού νυν πάσχω να σβύσω την οικίαν.
Έχω κ' εγώ πολλά μέσα αγάδες,
να αφανίσω και όλους τους ραγιάδες.
Θέλω τους κάμει τις είμαι να γνωρίσουν,
μικροί, μεγάλοι, για να με προσκυνήσουν·
κοινώς γαρ άλλοι λέγουν για να με ψήσουν,
κι άλλοι φωνάζουν κάλλιο να με φουρκίσουν.
Αυτό, φίλοι, το παράπονον έχω,
και εις τους Τούρκους δια τούτο προστρέχω.

Η ΕΛΛΑΣ
Γένη σκληρά και ύπουλα, φυλαί γεμάται δόλον,
μη λέτε πρόφασες ψευδείς, με φέρετε γαρ πόνον.
Αρχιερείς και μπέηδες και προεστούς τυράννους,
λέτε πως τους ευρήκατε όλους Μωαμετάνους·
τούτο ποσώς δεν έπρεπε για να σας ενόχληση·
και πότ' αυτοί ηγάπησαν την ανθρωπίνην φύσι;

(τω Ρώσσω)
Εάν καλούς γνωρίζετε αυτούς τους καλογήρους,
και από τους άρχοντας πολλούς, ωσάν αυτούς ομοίους,
ποτέ δεν τους εστέλνετε να ζουν στο μοναστήρι,
και άρχοντας τους δολερούς ομοίως στο Σιμπίρι.

(τω Γάλλω)
Μα κ' εσύ, Γάλλε, θαυμάζεις;
Φαίνεταί μοι πώς με παίζεις.
Αν εσείς αυτών την δόξα
δεν γκρεμίζατε με τόξα,
κι αν δεν στούνταν γιουλοτίνα,
σεις εχάνεσθε απ' την πείνα.

(τω Άγγλω)
Εάν εσείς τον Πάπαν γνωρίζετε καλόν,
γιατί τον κάθε χρόνον τον καίετε πλαστόν;
Λοιπόν μην απορείτε πως είναι οπαδοί,
καθένας το γνωρίζει, και μέσα τον πονεί.

(εις τους τρεις)
Τας πληγάς και τραύματά μου,
που μου δίδουν τα παιδιά μου,
ίσως έχουν και αιτία
ότι γίνονται με βίαν.
Πώς δε να αλησμονήσω
και παντού να μη κηρύσσω
ότι εισθ' εσείς αιτία
οπού φέρω 'γώ μυρία;
Βλέπετε τούτας τας πληγάς, που έχω στο κεφάλι,
και άλλας πάνω στην καρδιά, μία κοντά στην άλλη;
Όλας 'πό σας τας έλαβα χωρίς φιλανθρωπίαν.
Σ' εμέ την ευεργέτιν σας δείξατ' αχαριστίαν.
Τρεις μάχες Ρώσσος κήρυξεν ενάντιον Τουρκίας,
τα τέκνα μου εσύναξεν από πολλάς οικίας,
εγγράφως τα υπέσχετο για να τα λευθερώση,
μα ο σκοπός του απέβλεπε σκληρά να τα σκλαβώση.
Δεν έφθασε που 'σφάγησαν τόσ' Έλληνες μαζί του,
αλλ' έσβησε κι άλλους πολλούς ησύχως το σπαθί του.

Άρχισε και η Γαλλία
να κηρύττη ελευθερία·
έφθασε στα σύνορά μου,
κ' ηύξησε τα βάσανά μου.
Ύβριζε την τυραννία,
μα διψούσε για σολδία.

Η Ρωσσία κ' η Αγγλία,
βλέποντάς τους στην Τουρκία,
έτρεξαν να τους εξώσουν,
για να μη με λευθερώσουν.
Τρέχει η μία πληρωμένη
και η άλλη κομπασμένη
τους Αγαρηνούς να σώσουν
και εμέ να θανατώσουν.

Δεν είσθ' εσείς που λάβετε τόσα μεγάλα φώτα
από τας βίβλους των σοφών, που 'ταν παιδιά μου πρώτα;
Και αν εσείς δεν είχετε κείνων τας ερμηνείας,
ακόμη ήθελ' ευρίσκεστε δούλοι της αμαθείας.
Και πάλιν αν με βγάζετε από την τυραννίαν,
ευθύς αι Μούσαι άσουσι νέαν φιλοσοφίαν∙
και τότ' εσείς μανθάνετε πολλά, που δεν νοείτε,
από τα τέκνα μου αυτά, που τώρα τυραννείτε.

Μα πού φιλανθρωπία;
λείπει από σας φιλία.
Τρέφεται η κακία.
Άρχ' η μισανθρωπία
Λόγω φωνείτε
πως με πονείτε,
έργω δε τον χαμόν μου ποθείτε.
Ω της κακίας
κι αχαριστίας
και της υμών άκρας απονίας!
ΑΝΩΝΥΜΟΥ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ) «Ο ΡΩΣΑΓΓΛΟΓΑΛΛΟΣ», Εισαγωγή- Επιμέλεια Κ.Θ.ΔΗΜΑΡΑΣ, Εκδόσεις Πορεία 1999
.
[«Ο "Ρωσσοαγγλογάλλος", μαζί με τον "Ανώνυμο" του 1789, την "Ελληνική Νομαρχία" (1806) και το φυλλάδιο "Κρίτωνος Στοχασμοί" (1819), έργα, όλα, ανώνυμα, ανήκει στην ομάδα των κειμένων που εκφράζουν τις πλέον ριζοσπαστικές τάσεις του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ας έχει, όμως, υπόψη του ότι, για τον συγγραφέα του κειμένου, οι ζητήσεις μου δεν εστάθηκαν πολλές και, πάντως, δεν απέδωσαν. Άλλωστε, όπως σημειώνεται περαιτέρω, για όλα αυτά τα μικρά κείμενα ανωνύμων, τα οποία συχνά έχουν πρωτεύουσα σημασία στην ιστορικοφιλολογική έρευνα, το πιο σημαντικό δεν είναι οι ταυτίσεις των συγγραφέων τους, αλλά η ορθή τοποθέτησή τους στην διακόσμηση του χωροχρόνου.
Έτσι, υπό τους -δυσμενείς- όρους αυτούς, το στιχούργημα έγινε κοινός τόπος για τους ιστοριογράφους των μετεπαναστατικών χρόνων.»
Κ.Θ.ΔΗΜΑΡΑΣ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ]
.
[ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ/1770-1821: Θα οδηγήσει στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Βασικά στηρίγματα αυτού του ρεύματος ήταν αφενός η οικονομική ανάπτυξη που εμφάνισαν κάποιες περιοχές και αφετέρου η ανακάλυψη της τυπογραφίας και η διάδοση του γραπτού λόγου. Η σημασία του νεοελληνικού διαφωτισμού υπήρξε ο βασικότερος παράγοντας στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης των νεοελλήνων.
Κύριοι φορείς του είναι οι Έλληνες που ζουν στην δύση. Παρακολουθούν από κοντά όλες τις αλλαγές που γίνονται στην σκέψη, παρακολουθούν τις ανακαλύψεις πάνω στις νέες τεχνικές, ανακαλύπτουν τις ιδεολογικές αρχές πάνω στις οποίες πραγματοποιείται η γαλλική επανάσταση. Αυτό το κοινωνικό και πολιτικό γεγονός δανείζει τις αρχές στον νεοελληνικό διαφωτισμό.]

phgh 

Dionisis Vitsos