Ο μακεδονικός τάφος της Ποτίδαιας

 

Ο μικρός μακεδονικός τάφος της Ποτίδαιας βρίσκεται περίπου 4 χιλ. νότια του ομώνυμου οικισμού της Χαλκιδικής. Χρονολογείται γύρω στο 300 π.Χ. και είναι ιδιαίτερα σημαντικός για το περιεχόμενό του, καθώς μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την αρχαία ελληνική ζωγραφική.

Η πρόσοψή του, ύψους 4,25 μ. και πλάτους 3,80 μ., είναι απλή, δωρικού ρυθμού, με δύο παραστάδες στα άκρα και αέτωμα στην κορυφή. Τρεις ογκόλιθοι έφραζαν την είσοδο εξωτερικά, ενώ εσωτερικά υπήρχε δίφυλλη πώρινη πόρτα. Ο τάφος είναι μονοθάλαμος, στεγασμένος με ημικυλινδρική κάμαρα και οι εσωτερικές του διαστάσεις είναι 2,75 x 3 x 3,30 μ. Είναι κτισμένος με πωρόλιθους κατά το ισοδομικό σύστημα και όλες οι εσωτερικές του επιφάνειες, όπως και η πρόσοψη, ήταν επιχρισμένες με λευκό κονίαμα. Το δάπεδό του είναι στρωμένο με πώρινες πλάκες, ενώ στη γένεση της καμάρας υπάρχει μια έγχρωμη ζωγραφιστή ταινία, διακοσμημένη με βλαστούς, φύλλα και καρπούς αμπελιού και κισσού. Αν και ο τάφος είχε συληθεί πρόσφατα, στο εσωτερικό του βρέθηκαν ένα χάλκινο επίχρυσο στεφάνι, δύο αλάβαστρα, ένα πήλινο ειδώλιο και αγγεία. Το σημαντικότερο, όμως, εύρημα ήταν δύο ζωγραφισμένες μαρμάρινες κλίνες, που σήμερα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Ήταν τοποθετημένες σε ορθή μεταξύ τους γωνία μέσα στο μνημείο, και επάνω τους βρέθηκαν τα οστά δύο νεκρών. Στα πόδια των κρεβατιών αποδίδονται με έντονο κόκκινο χρώμα έλικες, ανθέμια και άλλα φυτικά μοτίβα, ενώ η κύρια διακόσμηση της πρόσοψής τους διατάσσεται σε τρεις παράλληλες ζώνες: στην πρώτη από πάνω ζώνη (πλάτους 14 εκ.) εικονίζονται με πολυχρωμία ημίγυμνες και μισοξαπλωμένες γυναικείες και ανδρικές μορφές στη σειρά. Η σύνθεση εννοείται μέσα σε υπαίθριο ιερό τέμενος, που δηλώνεται με βωμούς, κρήνες, ένα δενδρύλλιο και ένα άγαλμα της θεάς Άρτεμης. Όλες οι μορφές είναι διονυσιακές και διακρίνονται, εκτός από τον Βάκχο, η θεά Αφροδίτη (που μπορεί να είναι και η Αριάδνη), ένας γέρος Σιληνός, Μαινάδες και ένας φτερωτός Έρωτας. Στη μεσαία και πλατύτερη ζώνη εικονίζονται πέντε όμοια μεταξύ τους ζεύγη μυθικών γρυπών στη σειρά, που αποδίδονται στο γνωστό μοτίβο του κατασπαραγμού ελαφιών. Εντύπωση προκαλεί η διαφορετική τεχνοτροπική απόδοση αυτής της ζώνης, που επιχειρεί με τη χρήση πολλών και έντονων χρωμάτων να μιμηθεί ανάγλυφα έργα της εποχής. Στη χαμηλότερη ζώνη της τραβέρσας των κρεβατιών αποδίδονται, μόνο με περίγραμμα, αντικριστά ζεύγη ζώων (λιοντάρια, ταύροι, πάνθηρες κ.λ.π.), δίπλα σε φυτικά κοσμήματα και μεγάλους μεταλλικούς κρατήρες. Ο ζωγράφος του τάφου της Ποτίδαιας ήταν αναμφίβολα μεγάλος καλλιτέχνης, που δούλευε με την ίδια άνεση και ταχύτητα τόσο τα περιγράμματα των μορφών, όσο και τα χρώματα με τις διαβαθμίσεις τους. Πολύ σημαντικό, ακόμη, είναι ότι γνώριζε καλά την τέχνη της προοπτικής, των συνιζήσεων και των φωτοσκιάσεων.

Ο μακεδονικός τάφος της Ποτίδαιας αποκαλύφθηκε τον Ιούνιο του 1984.

The Macedonian tomb of Potidea, Chalkidiki

The small Macedonian tomb at Potidea is located about 4 km to the south of the homonym settlement in the Halkidiki peninsula. It dates approximately to 300 BC and is of particular importance because of its content, and the precious insight it gives on ancient Greek painting.

Its simple Doric facade, 4.25 m high and 3.80 m wide, has two jambs at the ends and is topped by a pediment. Three stone blocks sealed the entrance from the outside, while inside there was a double-leaf poros stone door. The single-chambered barrel-vaulted tomb (internal dimensions: 2.75 x 3 x 3.30m) is built with poros stone blocks according to the isodomic masonry and all its external surfaces, including the facade, were plastered. It is paved with poros slabs. The vault-springing is lined by a painted course decorated with colored sprouts, leaves, grapes and fruits of ivy. Despite the recent pillage of the tomb, on the interior were found a bronze gilded wreath, two alabasters, a clay figurine and vases. Yet the most significant findings were two painted marble beds, now exhibited in the Archaeological Museum of Thessaloniki. They were arranged to form a right angle inside the monument; the bones of two defunct were lying on them. The legs of the beds are decorated with spirals, palmettes and other vegetal motifs of a vivid red color, while the main frontal decoration is arranged in three parallel zones: the multicolor upper zone (14 cm wide) depicts half-naked and half-reclining women and men in line. The synthesis is suggestive of an open temenos (place of adoration), by the means of altars, springs, a sapling and a statue of the goddess Artemis. Among these totally Dionysian figures are the god Bacchus, the goddess Aphrodite (or perhaps Ariadne), an elder Silinos, Maenads and a winged Eros. The middle zone is brighter and depicts five similar couples of mythical griffons in line tearing up deers, a well-known motif. The difference in the technique used for this zone is impressive: there is an effort to imitate relief works of the time based on a multitude of striking colors. The lower zone of the bed beam depicts simply the outlines of couples of animals facing each other (lions, bulls, panthers, etc.), next to vegetal ornaments and large metallic craters. The painter of the Potidean tomb was undoubtedly a great artist, who could work with the same ease and speed on both the outlines of figures and the range of colors. It is noteworthy that he mastered well the technique of perspective, the syniziseis (form minimization in perspective) and the chiaroscuro.

The Macedonian tomb of Potidea was uncovered in June 1984.

Πηγή: ΥΠΠΟ, culture.gov.gr

Source: Ministry of Culture, culture.gov.gr