Σάββατο 21 Αυγούστου 2021

Τα Τρία πηγάδια, που αναφέρει ο Σολωμός, στη “Γυναίκα της Ζάκυθος”, τα έχεις εντοπίσει

 

Αυτές τις μέρες θυμήθηκα τον Καθηγητή μου, τον αείμνηστο φιλόλογο και σολωμιστή Σπύρο Καββαδία, που μού έλεγε, όταν με συναντούσε: «Εσύ, που περπατάς και ψάχνεις, τα Τρία πηγάδια, που αναφέρει ο Σολωμός, στη “Γυναίκα της Ζάκυθος”, τα έχεις εντοπίσει»; Κι εγώ τού απαντούσα: «Για πηγάδια θα ψάχνουμε τώρα»;
Και όμως, ήρθε η ώρα, που άρχισα να ψάχνω τα πηγάδια, ξεκινώντας από -πού αλλού;- τον ίδιο τον Ποιητή μας και από το 1ο Κεφάλαιο της Γυναίκας της Ζάκυθος, με τον τίτλο: Ο Ι(Ε)ΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΠΙΚΡΑΙΝΕΤΑΙ


1. Εγώ Διονύσιος Ιερομόναχος, εγκάτοικος στο ξωκλήσι του Αγίου Λύπιου, για να περιγράψω ό,τι στοχάζουμαι, λέγω2. Ότι εγύριζα από το μοναστήρι του Α(γίου) Διονυσίου, όπου είχα πάει για να μιλήσω με ένα καλόγερο, για κάτι υπόθεσες ψυχικές3. Και ήτανε καλοκαίρι, και ήταν η ώρα, οπού θολώνουνε τα νερά, και είχα φθάσει στα Τρία πηγάδια, και ήταν εκεί τριγύρον η γη όλο νερά, γιατί πάνε οι γυναίκες και συχνοβγάνουνε.4. Εσταμάτησα σε ένα από τα Τρία πηγάδια, και, απιθώνοντας τα χέρια μου στο φιλιατρό του πηγαδιού, έσκυψα να ιδώ, αν ήτουν πολύ νερό.5. και το είδα ως τη μέση γιομάτο και είπα Δόξα σοι ο Θεός![………………………………………]

Πριν αρχίσω να ψάχνω στους Κήπους, όπου θεώρησα από την ανάγνωση του σολωμικού έργου ότι πρέπει να υπήρχαν τα Τρία πηγάδια, άρχισα να ψάχνω για γραπτές μαρτυρίες. Βρήκα μόνο στο: Ντίνος ΚονόμοςΕκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967, σ. 104, το τοπωνύμιο Τρία πηγάδια σε γραπτή παράδοση πρώτη φορά. Αντιγράφω ως έχει το κείμενο:
Άγιος Νικόλαος των Μακελλαραίων στα τρία πηγάδια.
– Εκκλησία στους Κήπους, όπου συνεδρίαζε επί Βενετοκρατίας η συντεχνία των κρεοπωλών. Το 1843 ήταν εφημέριος ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος και ιστοριοδίφης Νικόλαος Κατραμής.- Ναός όν ο Μιχελής Βρυώνης δίδει τη 30 Οκτ 1631 τοις Σταματίω Σολωμώ και Νικολώ Μπάλδω προς ανακαίνισιν να τον κάνουν αδελφάτον. (Σ/γρ. Ν. Σκουλογένης, σ. 326).
Υπάρχει κάποιος Σολωμός εδώ, άρα υπάρχει και λόγος για περίπατο σε αυτά τα μέρη!!!

Με την πρώτη ευκαιρία που μού δόθηκε, επισκέφτηκα τον Άγιο Νικόλαο των Μακελαραίων στα Τρία πηγάδια στους Κήπους. Ψάχνοντας για πηγάδια, στον χώρο της εκκλησίας -η οποία μετασεισμικά έχει ξαναχτιστεί, αλλά διατηρείται ακόμη η βάση του καμπαναριού της- βρήκα μόνο τρεις πηγάδες, σε απόσταση μεταξύ τους. Όσους γείτονες και αν ρώτησα, όλοι πηγάδες μού έδειχναν. Πηγάδες (ή «κάργια», στην ντοπιολαλιά) υπάρχουν πολλές στους Κήπους ακόμη και σήμερα.

Απευθύνθηκα στον κ. Παναγιώτη Έγκαρχο, κάτοικο της περιοχής, ο οποίος δεν θυμόταν να υπήρχαν τρία πηγάδια, μού υπέδειξε όμως ένα πηγάδι με φιλιατρό στην ιδιοκτησία Ρουμαντζά. Βρήκα τον ιδιοκτήτη του πηγαδιού κ. Πέτρο Ρουμαντζά του Νικολάου, ο οποίος μού είπε ότι η μητέρα του Αλεξάνδρα, το γένος Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη, θυμόταν τα τρία πηγάδια δεξιά και αριστερά από μικρή γέφυρα, στην συμβολή των δρόμων Αγίου Αθανασίου και του δρόμου προς Άγιο Νικόλαο, τα οποία όμως χώθηκαν κατά την κατασκευή των όμορων σπιτιών και του δρόμου. Το φιλιατρό, που είναι στο πηγάδι τους, σε απόσταση πενήντα (50) μέτρων από την υποδειχθείσα θέση των Τριών πηγαδιών, η μητέρα του και οι γείτονες το θυμούνται να υπήρχε πριν από το 1900 και μάλιστα μού είπαν ότι είχε καλό νερό και ότι από εκεί έρχονταν και έπαιρναν νερό οι Καλόγεροι του Μοναστηριού του Αγίου Διονυσίου.

Το φιλιατρό είναι μια μονοκόμματη κυλινδρική πέτρα με μια τρύπα στο κέντρο, που γύρω γύρω έχει τα σημάδια από το σκοινί, που ανεβοκατέβαινε με τον σίγλο (:κουβά). Κοντά του υπάρχουν και άλλες λαξευμένες πέτρες, με άλλη χρήση, όπως η ποτίστρα για το άλογο και οι δύο πέτρινες γούρνες για το πλύσιμο και το ξέπλυμα των ρούχων.

Ο Αυστριακός Αρχιδούκας Ludwig Salvator, στο μνημειώδες περιηγητικό βιβλίο του Zante (1900-1902), αναφέρει τον τύπο αυτών των φιλιατρών (σ. 436). Συνέχισα να ψάχνω και για άλλα φιλιατρά στη περιοχή, οπότε βρήκα ότι το φιλιατρό στο πηγάδι του Αγίου Γεράσιμου είναι του ίδιου τύπου με εκείνα στον Άγιο Λύπιο και στο Βαλομάντρι.

Η θέση των τριών πηγαδιών αποτυπώθηκε στον δημοσιευόμενο χάρτη, για να μη χαθεί μαζί με τις αναμνήσεις των δύο τελευταίων γηραιότερων κατοίκων της περιοχής της Κας Αλεξάνδρας Ρουματζά και της Κας Κεβής Έγκαρχου και εγώ αρέσκομαι να πιστεύω ότι το φιλιατρό του πηγαδιού του Κόκιαρη ανήκε σε ένα από τα τρία πηγάδια και πάνω σε αυτό ακούμπησε πριν από 190 περίπου χρόνια ο Ιερομόναχος Διονύσιος…

Επίσης ήθελα να αναφέρω ότι μέσα στην ιδιοκτησία του Ναού του Αγίου Νικολάου των Μακελαραίων υπάρχουν τρεις πηγάδες, οι οποίες φαίνονται στην αεροφωτογραφία που δημοσιεύουμε εδώ και που αποτελούν γραφικά τις κορυφές ισοσκελούς τριγώνου. Κάποιοι ευλόγως θα αναρωτιούνται, γιατί να μην είναι αυτά τα τρία πηγάδια. Με την ταπεινή μου γνώμη υποστηρίζω ότι, άλλο τα πηγάδια και άλλο οι πηγάδες. Οι πηγάδες δεν είχαν φιλιατρό όπως τα πηγάδια αλλά, ή ένα χαμηλό τοιχάκι ή φυτά που δημιουργούσαν φράχτη. Επιπλέον, για να δεις εάν έχουν νερό, δεν χρειάζεται να ακουμπήσεις επάνω στο τοιχάκι και να σκύψεις, διότι, λόγω της μεγάλης επιφανείας τους, το νερό φαίνεται από μακριά, όπως διαπιστώνει ο καθένας και από τις φωτογραφίες που έχω τραβήξει από απόσταση δύο-τριών μέτρων και φαίνεται το νερό.
Καθ’ όλο το διάστημα, κατά το οποίο έκανα αυτή την έρευνα, αναζητούσα συνεχώς σχετικές πληροφορίες. Ο φιλόλογος και λογοτέχνης Διονύσης Σέρρας μού ανέφερε ότι ο αείμνηστος Σπύρος Καββαδίας, στο 10ο Συμπόσιο Ποίησης της Πάτρας, το 1992, με την ανακοίνωση του «Τοπογραφία σε έργα του Σολωμού», αναφέρει ότι τα Τρία πηγάδια είναι στον Άι-Λύπιο και μάλιστα «Το ένα σώζεται χωρίς φιλιατρό στους πρόποδες του Λόφου, τα άλλα δύο μακριά, πλησιέστερα στο λόφο, απέχουν περίπου 70 μέτρα από το υπάρχον». Τα ίδια υποστηρίζει και στην ανακοίνωση του «Το πηγάδι στο Σολωμό και στο Σεφέρη», που δημοσιεύθηκε στο υπ’ αρ. 174 / 22-4-78 φύλλο της τοπικής εφημερίδας Ελεύθερη Φωνή. Αναρωτιέμαι βέβαια τώρα, γιατί, εφόσον τοποθετούσε τα πηγάδια στον Άι-Λύπιο, συνέχιζε να με ρωτάει, εάν έχω εντοπίσει τα τρία πηγάδια; Το ένα πηγάδι στους πρόποδες του λόφου υπάρχει με το φιλιατρό του, χωμένο όμως, τα άλλα δύο ξεροπήγαδα που αναφέρει δεν τα εντόπισα και ούτε πήρα κάποια σχετική πληροφορία από τους περίοικους.

Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω: * Τους κ.κ. Παναγιώτη Έγκαρχο, Κεβή Έγκαρχου, Νανά Τσουράκη, Πέτρο Ρουματζά, Δανάη Τσιριγώτη και Αντώνη Ανδρεώλα για τις πολύτιμες πληροφορίες τους * Τη φίλη μου Αρχιτέκτονα Μηχανικό Άννα Ζαγκόση για την αποτύπωση και σχεδίαση του φιλιατρού του πηγαδιού του Κόκιαρη * Τον Σπύρο Καρρέρ για τη συνδρομή του στην επεξεργασία του χάρτη της ΓΥΣ 1965-1967 * Tον φίλο Φιλόλογο Γιώργο Φιορεντίνο για την επιμέλεια του κειμένου, τον Φιλόλογο Διονύση Σέρρα για τις πολύτιμες πληροφορίες του και τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια, που προθυμοποιήθηκε να βιντεοσκοπήσει την κ. Κεβή Έγκαρχου, αλλά και για την 1η φωτό της παρούσας δημοσίευσης.


Ακρωτήρι, Μάρτιος-Απρίλιος 2011

iskiosiskiou.com





Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only