Πως ήταν τα «πρωτοανακτορικά» κτίσματα στην Ελλάδα

Πως ήταν τα «πρωτοανακτορικά» κτίσματα στην Ελλάδα μια χιλιετία πριν την Μυκηναϊκή περίοδο; Συνδέεται η καταστροφή τους με τις θεωρίες περί «έλευσης των πρώτων Ελλήνων»;

Από τα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. εμφανίζεται στον ελλαδικό χώρο για πρώτη φορά αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε μνημειώδη, επιβλητική αρχιτεκτονική με κυριότερο εκπρόσωπό της έναν τύπο μεγάλου ορθογώνιου διώροφου κτίσματος, το λεγόμενο «Κτήριο με διαδρόμους». Ο συγκεκριμένος τύπος είναι τόσο χαρακτηριστικός για την εποχή του όσο τα μυκηναϊκά και μινωικά ανάκτορα αντιστοίχως για τη δική τους. Η χρονική συγκέντρωση των κτισμάτων αυτών οδήγησε την αμερικανίδα αρχαιολόγο Martha Heath Wiencke στη διατύπωση του χαρακτηρισμού «Περίοδος των Κτηρίων με Διαδρόμους».

Η καταστροφή της Οικίας των Κεράμων στη Λέρνα και η συνακόλουθη ανέγερση ενός τύμβου επάνω από τα συντρίμμια της κατέχει σημαντική θέση στη μελέτη του τέλους της συγκεκριμένης περιόδου. Ανάλογες καταστροφές και συνακόλουθες εγκαταλείψεις των Κτηρίων με Διαδρόμους σημειώθηκαν και σε άλλες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι εξελίξεις αυτές συσχετίστηκαν με την εμφάνιση των πρώτων ελληνόφωνων φύλων, βασισμένες βέβαια κυρίως σε –απλουστευτικές και παρωχημένες πλέον– επιστημονικές θεωρίες (μεταναστευτισμού) και όχι τόσο στα ανασκαφικά ευρήματα.

Οι ευρύτερες πολιτισμικές αλλαγές και καταστροφές που παρατηρούνται στο τέλος της Πρωτοελλαδικής ΙΙ περιόδου (2700-2200 π.Χ.) έχουν αποτελέσει το βασικό επιχείρημα στις θεωρίες εκείνες, σύμφωνα με τις οποίες οι ασυνέχειες που παρατηρούνται στον υλικό πολιτισμό τους τέλους της 3ης χιλιετίας π.Χ. θα πρέπει να αποδοθούν στην εισβολή και εγκατάσταση των πρώτων ελληνικών φύλων από τον βορρά. Η άποψη πως οι Έλληνες εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ. παραμένει η πιο δημοφιλής αφήγηση στο ευρύ κοινό, με τους αρχαιολόγους βέβαια να αντιμετωπίζουν πλέον την συγκεκριμένη θεωρία όχι μόνο ως παρωχημένη, αλλά και ως λανθασμένη.

Ειδικότερα, με την συστηματική εξέταση των αρχαιολογικών ενδείξεων, φαίνεται τελικά πως δεν εκτιμήθηκε σωστά ο χαρακτήρας και η έκταση των καταστροφών που αποτυπώνονται στο αρχαιολογικό υλικό. Εξίσου προβληματικός παραμένει και ο προσδιορισμός της έκτασης του καταστροφικού γεγονότος. Όσον αφορά την συστηματική μελέτη του υλικού πολιτισμού, των ταφικών πρακτικών/εθίμων, της κεραμεικής και της αρχιτεκτονικής των ΠΕ θέσεων της κεντρικής και νότιας Ελλάδας, αποκαλύφθηκε πως αρκετά πολιτισμικά γνωρίσματα της ΠΕ ΙΙΙ, η εμφάνιση των οποίων αποδίδεται στους επήλυδες «πρωτοέλληνες», είτε είναι παρόντα ήδη από την ΠΕ ΙΙ εποχή είτε έχουν στενότερη συνάφεια, από όση πιστευόταν, με τύπους της τελευταίας περιόδου.

Συγκεκριμένα:

Tα υποτιθέμενα στρώματα καταστροφής δεν είναι
όλα σύγχρονα μεταξύ τους.

Ο τύμβος που ανεγέρθηκε επάνω από την Οικία των
Κεράμων είναι ένα σημαντικό αλλά μεμονωμένο συγχρόνως συμβάν που δεν απαντά σε άλλες θέσεις.

Στην ίδια φάση απαντούν και μεμονωμένα παραδείγματα αψιδωτών οικιών, τόσο στην κεντρική Στερεά όσο και στην Πελοπόννησο.

Το φαινόμενο του ενταφιασμού εντός του οικισμού δεν αποτελεί καινοτομία της ΠΕ ΙΙΙ.

Η ανέγερση τύμβων με ταφική ή/και τελετουργική χρήση δεν αποτελεί καινοτομία της ΠΕ ΙΙΙ περιόδου, αλλά απαντά ήδη από την ΠΕ ΙΙ περίοδο σε θέσεις, όπως η Θήβα και η Ολυμπία.

Η προσεκτική εξέταση των ευρημάτων, της τυπολογίας και των ταφικών εθίμων των «Τύμβων R» στο Στενό Λευκάδας δείχνει στενές σχέσεις με την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα και τις Κυκλάδες και όχι με τη νότια Ρωσία, όπως προτείνουν οι θιασώτες της θεωρίας «Κουργκάν».

Τα πήλινα αγκυροειδή αντικείμενα που θεωρήθηκαν στο παρελθόν τυπικά στοιχεία ενός από τα κύματα του «λαού Κουργκάν», στην πραγματικότητα φαίνεται πως έχουν τόπο καταγωγής την νότιο Ελλάδα, με τον αρχαιολόγο J.L. Caskey να αναδιπλώνει τελικά την αρχική του θεωρία εξάπλωσης.

Οι πελέκεις με λίθινη κεφαλή που συνδέθηκαν την δεκαετία του 1920 με πιθανούς "βόρειους εισβολείς, φαίνεται από την μελέτη πως δεν προκύπτει τίποτα που να συνηγορεί για την χρήση τους ως όπλων ή συμβόλων κύρους (όπως οι πολεμικοί πελέκεις των επελαυνόντων Κουργκάν), αντιθέτως πρόκειται για απλά ταπεινά εργαλεία.

Σύμφωνα λοιπόν με τις νεότερες θεωρίες τα πραγματικά αίτια για το τέλος του «διεθνούς πνεύματος» της 3ης χιλιετίας π.Χ. δεν φαίνεται να σχετίζονται με μεταναστεύσεις και πληθυσμιακές αντικαταστάσεις, αλλά με μια γενικότερη αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Μεσογείου, λόγω κλιματικών αλλαγών, αναταράξεων στις εμπορικά δίκτυα, καθώς και εξελίξεις που φαίνεται να λαμβάνουν χώρα σε ενδοκοινοτικό επίπεδο μέσω των κοινωνικο-οικονομικών ανταγωνισμών που ενδεχομένως ήρθαν στην επιφάνεια

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang

YouTube