Paris et Vienne

Αν οι λέξεις Paris et Vienne το μόνο που σας φέρνουν στο μυαλό είναι οι γνωστές, δημοφιλείς, λαμπερές και πλήρεις κουλτούρας πρωτεύουσες της Γαλλίας και της Αυστρίας αντιστοίχως, δεν θα έχετε πολύ άδικο αλλά θα πρέπει να διαβάσετε αυτό το κείμενο.

Ο Πάρις και η Βιέννη είναι άνθρωποι, έστω και φανταστικοί, προϊόν της πέννας του Pierre de la Cypede, στο ομώνυμο ανάγνωσμα γαλλοπροβηγκιανής παραγωγής, του 1432. Πρόκειται για έναν ακόμη έρωτα, ο οποίος αυτή τη φορά τροφοδότησε τη φαντασία του άγνωστης -σ’ εμένα- αξίας λογοτέχνη της Προβηγκίας.

Υπήρξε πολύ της μόδας σε Ανατολή και Δύση, σε περασμένες εποχές, να τιτλοφορούνται τα ρομάντζα αυτά με τα ονόματα των ερωτευμένων: Τα περί Χαιρέαν και Καλλιρρόην, Τα κατά Λευκίππην και Κλειτοφώντα,Τα κατά Δάφνιν καί Χλόηντης ελληνιστικής περίοδου μετεξελίχθηκαν στα ώριμα βυζαντινά χρόνια σε Βέλθανδρος και Χρυσάντζα, Καλλίμαχος και Χρυσορρόη, Λίβιστρος και Ροδάμνη, Φλώριος και Πλατζιαφλώρα. Κάθε μια από αυτές, αν και συχνά αφελούς περιεχομένου, περιέχει ίχνη της ιστορίας και του πολιτισμού των Ελλήνων διαχρονικά, άσχετα από το πώς διαχειριστήκαμε εμείς αυτές τις αξίες

Όλοι αυτοί οι έρωτες έμειναν αξιομνημόνευτοι όχι μόνον εξαιτίας της ιερής αγνότητάς τους και της με την πρώτη ματιά εκδήλωσής τους αλλά και λόγω της υπέρμετρης ίντριγκας που τους συνόδευε, μαζί με δυσκολίες που ακόμη και στα μάτια και του πιο υποψιασμένου αναγνώστη θα φαίνονταν αξεπέραστες. Κοινωνικές διαφορές εμπόδιζαν την ένωση των νέων και το χάπυ εντ κρεμόταν από μια κλωστή που απειλούσε να την κόψει το σπαθί κάποιου αντεραστή. Ο πέλεκυς του -συνήθως- βασιλιά/άρχοντα/στρατηγού/πλούσιου πατέρα της νέας σκόρπιζε τρόμο και θάνατο στον φτωχό εραστή, ιδίως όταν η νέα ήταν αντικείμενο συναλλαγής που εξυπηρετούσε πολιτικά συμφέροντα. Στο έργο έπαιζαν και πειρατείες, ναυάγια, αρπαγές, κίνδυνοι, δοκιμασίες, ληστές, γκιόστρες, πολιτικές αντιπαλότητες, σεισμοί, λοιμοί, λιμοί και καταποντισμοί ακόμη και σεξουαλική απροθυμία εκ μέρους του -εκ των υστέρων- συζύγου βρίσκουμε σε ένα και κάποια άπιστη που ήταν αναποφάσιστη μέχρι τέλους, αν και είχε ορκιστεί αιώνια πίστη, σε άλλο.

Τα μαγικά φίλτρα πήγαιναν κι έρχονταν, τα στοιχεία της φύσης οργίαζαν, οι θεές -με πρώτη την Αφροδίτη και ξοπίσω της την Τύχη- ήταν σε κατάσταση επιφυλακής και δεν είχαν χρόνο ούτε για κομμωτήριο μέχρι να τελειώσει το συνοικέσιο. Το οποίο συνοικέσιο σχεδόν πάντοτε έληγε αισίως, τσάμπα το χτυποκάρδι του αναγνώστη κι ας ήξερε εξ αρχής ότι όλα θα πάνε καλά αλλά για έναν περίεργο λόγο μιαν ανησυχία την είχε, ίσως γιατί νόμιζε ότι έτσι όφειλε.

Λέγαμε, λοιπόν, για τον Πάρι και τη Βιέννη. Τα παιδιά αυτά γνωρίστηκαν -πού αλλού;- στο παλάτι του μπαμπά της νέας. Ο ταλαντούχος νέος πήγαινε κάθε βράδυ κάτω από τα παράθυρα της ωραιοτάτης νέας και τραγουδούσε και η μικρά τον ηράσθη. Ο μπαμπάς της τον άκουσε από το διπλανό δωμάτιο και κίνησε τους μηχανισμούς καταστολής, δηλαδή τη βαριά οπλισμένη φρουρά του. Τα όνειρα των δύο ερωτευμένων εκείνες τις νύχτες βρίθουν από φίδια, λιοντάρια και άλλα αιμοβόρικα είδη της τοπικής και εξωτικής πανίδας. Για να μην την παντρέψει ο μπαμπάς της με τον γιο συναδέλφου του, η Βιέννη το σκάει με τον αγαπημένο της αλλά οι καιρικές συνθήκες εμπόδισαν το πλοίο τους να αποπλεύσει. Του δίνει το δαχτυλίδι της ως σύμβολο πίστης, επιστρέφει στο παλατάκι του μπαμπά σαν -κυριολεκτικά- βρεγμένη γάτα και φυλακίζεται, την ώρα που ο νέος γίνεται γενναίος σταυροφόρος και αλωνίζει τη Μεσόγειο. Κάποτε επιστρέφει, καταξιωμένος πια και αφού δοκιμάζει για ακόμη μια φορά την πίστη της όμορφης κρατουμένης, παντρεύεται την ίδια, παίρνει προίκα και το βασίλειο του μπαμπά της, το οποίο πρώτα έσωσε από τους εχθρούς και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα, όπως πρέπει να συμβαίνει με κάθε παραμύθι που σέβεται τον εαυτό του.

Τι μας ενδιαφέρει τώρα εμάς η ιστορία του Πάρι και της Βιέννης; Αν ακόμη δεν το καταλάβατε, υπήρξε το πρότυπο πεζό έργο, πάνω στο οποίο «χτίστηκε» -με αρκετές αλλαγές- από τον Βιτσέντζο Κορνάρο η ωραιότερη έμμετρη ερωτική ιστορία της εποχής της Κρητικής Αναγέννησης, αυτή του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας.

Ένα αριστούργημα της λογοτεχνίας, γραμμένο σε 10. 052 ομοιοκατάληκτους στίχους σε δεκαπεντασύλλαβο, με την πλοκή να εκτυλίσσεται στην Αθήνα κάποιας αρχαίας εποχής, σημάδι της αναγεννησιακής αρχαιολατρείας αυτής της ιστορικής περιόδου. Το κυριότερο στοιχείο του, όμως, είναι η γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο: το ντόπιο κρητικό ιδίωμα, καθαρό από ξένες λέξεις αλλά και λόγιες ελληνικές, που αποτέλεσε το κύριο γλωσσικό όργανο για τη λογοτεχνική δημιουργία της εποχής. Στην κρητική αυτή γλώσσα οι ποιητές συνέθεσαν στίχους με απαράμιλλη κομψότητα, που αγαπήθηκαν από ευγενείς και λαό. Το ίδιο αγαπήθηκε και η γλώσσα, που επιβιώνει μέχρι της μέρες μας, όχι ακριβώς ατόφια αλλά σε κάποια μέρη της Κρήτης τα γλωσσικά χαρακτηριστικά του έργου του Κορνάρου είναι ακόμη ζωντανά.

Τιμή και δόξα, λοιπόν, σε αυτόν τον λογοτεχνικό έρωτα αλλά και σε όλους τους άλλους, που έτερψαν γενιές και γενιές ανθρώπων, σε εποχές που τα αναγνώσματα αυτά ήταν η μοναδική οδός ψυχαγωγίας, κυρίως για τον απλό λαό, αλλά και ένας τρόπος να κρατηθεί ψηλά το ηθικό και ακέραιη η εθνική ταυτότητα όταν, λίγες δεκαετίες αργότερα, η Κρήτη πέρασε στην τουρκική κυριαρχία. Κι αν έπρεπε να γράψω σήμερα για έναν έρωτα, ας είναι αυτός, που αποδείχτηκε μακροβιότατος μιας και ακόμη απαγγέλλεται και τραγουδιέται στην Κρήτη.

https://youtu.be/8VoAGu6cvYQ

Ολόκληρο το έργο εδώ

Πολύτιμη ήταν και η βοήθεια από το βιβλίο Αλεξίου Στυλιανός (επιμ.), Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος, κριτική έκδοση, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 2016]
Ο πίνακας «Ερωτόκριτος και Αρετούσα», λάδι σε καμβά, είναι -φυσικά- του Νίκου Εγγονόπουλου, του 1984 και προέρχεται από την επίσημη σελίδα του οίκου δημοπρασιών Sotheby’s. Εκτιμήθηκε από 80.000 έως 120.000 λίρες Αγγλίας και, τελικά, τον αγόρασε κάποιος έναντι 97.250 λίρες. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στη σελίδα του έργου ζωγραφικής δίδονται πληροφορίες και για το λογοτεχνικό έργο του Κορνάρου, όπου αναφέρεται -λανθασμένα- σαν ελληνικό επικό ποίημα αλλά πολύ σωστά σαν αριστούργημα.

http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2010/the-greek-sale-l10100/lot.9.html

Γεωργία Καρβουνάκη

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang

YouTube