480 π.Χ. ΑΘΗΝΑ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΑΙΓΙΝΑ ΤΡΟΙΖΗΝΑ ΑΘΗΝΑ

Τότε ο Θεμιστοκλής, μη μπορώντας να πείσει το λαό με ανθρώπινη λογική, τους παρουσίασε θεϊκά σημάδια και μαντείες – σαν έναν από μηχανής θεό στις τραγωδίες. Έκανε πως, τάχα, πιστεύει ότι ένα τέτοια σημάδι ήταν το φίδι που τις ημέρες εκείνες , όπως έλεγαν, είχε εξαφανιστεί από το ναό πάνω στην Ακρόπολη· την τροφή που του πήγαιναν κάθε μέρα οι ιερείς την έβρισκαν ανέγγιχτη και διέδωσαν δασκαλεμένοι από τον Θεμιστοκλή, τον λόγο ότι η θεά άφησε την πόλη γιατί ήθελε να οδηγήσει τους Αθηναίους στην θάλασσα. Επίσης, χρησιμοποίησε με πονηριά τον χρησμό από το μαντείο των Δελφών που έλεγε ότι τα «ξύλινα τείχη» δεν ήταν τίποτε άλλο παρά τα πλοία· γι αυτό και ο θεός ονομάζει την Σαλαμίνα θεϊκή και όχι φοβερή ή δύστυχη, γιατί θα συνδεθεί το όνομά της με μία μεγάλη επιτυχία των Ελλήνων. Έτσι μπόρεσε να τους επηρεάσει και πρότεινε ένα ψήφισμα να αφήσουν την πόλη στο έλεος της Αθήνας, που την προστάτευε, να μπουν όλοι οι άνδρες στα πλοία και τα παιδιά, τις γυναίκες και τους δούλους να τους προστατεύσει ο καθένας όπως μπορεί. Εγκρίθηκε το ψήφισμα και οι πολλοί Αθηναίοι έστειλαν τα παιδιά και τις γυναίκες τους στην Τροιζήνα όπου οι κάτοικοι τους δέχθηκαν με μεγάλη φιλοξενία· αποφάσισαν οι Τροιζήνιοι να τρέφουν τα γυναικόπαιδα με έξοδα του κράτους, πληρώνοντας ο καθένας για το σκοπό αυτό δύο οβολούς· επίσης να μπορούν τα παιδιά να κόβουν φρούτα από όλα τα περιβόλια και να συνεχίσουν δωρεάν να παρακολουθούν τα μαθήματά τους. Το ψήφισμα αυτό το πρότεινε ο Τροιζήνιος Νικαγόρας. Επειδή οι Αθηναίοι τότε δεν είχαν δημόσιο χρήμα, ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι ο Άρειος Πάγος έδωσε οχτώ δραχμές σε κάθε μάχιμο πολίτη και συνετέλεσε έτσι αποφασιστικά στην επάνδρωση των πλοίων. Αλλά ο Κλείδημος το θεωρεί και τούτο κατόρθωμα  του Θεμιστοκλή. Όταν, λέει, οι Αθηναίοι άρχισαν να κατεβαίνουν τον Πειραιά, διαδόθηκε πως χάθηκε το γοργόνειο από το άγαλμα της Αθηνάς και ο Θεμιστοκλής, διατάζοντας να ψάξουν σε όλα τα μέρη για να το βρουν, αποκάλυψε πολλά χρήματα κρυμμένα στις αποσκευές των αθηναίων, τα μάζεψε όλα κι έτσι οι άνδρες, που μπήκαν στα πλοία, εξασφάλισαν τα εφόδιά τους…..

Όταν η πόλη, βαλμένη στα καράβια, άρχισε να φεύγει, ήταν ένα θέμα οίκτου να τη βλέπει κανείς, πολλοί ωστόσο θαύμαζαν τη γενναιότητα των ανθρώπων αυτών, που έστειλαν τα παιδιά τους σε ξένα μέρη, για να έρθουν αυτοί στη Σαλαμίνα, χωρίς να αφήνουν να τους πτοήσουν την ψυχή των γυναικών και των παιδιών τους τα δάκρυα και οι θρήνοι και οι αγκαλιές. Κι ας ήταν, βέβαια, οι γεροντότεροι που έμεναν στην πόλη αξιολύπητοι. Υπήρχε τέλος και μια γλυκιά, τρυφερή διάθεση, που τη δημιουργούσαν τα ήμερα, κατοικίδια ζώα, που κι αυτά έτρεχαν με φωνές και παράπονο , πίσω από τους κυρίους τους, που έμπαιναν στα καράβια. Ένα  από αυτά, το σκυλί του Ξανθίππου, του πατέρα του Περικλή, δεν άντεξε, λένε, να βλέπει τον κύριό του να φεύγει μακριά κι έπεσε στη θάλασσα και κολύμπαγε δίπλα στη τριήρη, ως τη Σαλαμίνα. Εκεί, ολότελα εξαντλημένο, πέθανε αμέσως. Δικός του τάφος λέγουν πως είναι το Κυνός σήμα, που ως τώρα ακόμη υπάρχει και τον δείχνουν εκεί. 

Πλούταρχος  Θεμιστοκλής 10     

Εκτός από την τραγικότητα που φανερώνει η περιγραφή της φυγής αυτής, με αυτό το απόσπασμα του Πλούταρχου μπορεί κανείς να προσεγγίσει διαφορετικά θέματα. Στην ιστορία των πολύπαθων Αθηναίων παρόμοια εγκατάλειψη της πόλης από πάνδημη φυγή θα επαναληφθεί δύο φορές ακόμη. Η πρώτη ήταν το Μάρτιο του 1688, όταν οι Βενετοί αποφάσισαν να φύγουν από την Αττική την οποία πριν λίγο είχαν καταλάβει – με την καταστροφή του Παρθενώνα, άθλιο τίμημα – και οι Αθηναίοι που τους είχαν βοηθήσει φοβούμενοι την εκδίκηση των Τούρκων που επέστρεφαν, εγκατέλειψαν την πόλη τους. Η άλλη ήταν όταν οι Τούρκοι του Κιουταχή που από το καλοκαίρι του 1826 μετά την σφαγή στο Μεσολόγγι, ήρθαν στην Αθήνα και άρχισαν τις πολεμικές επιχειρήσεις που κατέληξαν το 1827 στην ανακατάληψη ης Ακρόπολης. Οι ίδιες θλιβερές στιγμές απομάκρυνσης από την πατρίδα, οι γέροι που δύσκολα ακολουθούν και αυτοί που είναι μόνοι να μένουν πίσω, υποζύγια κάρρα φορτωμένα, κατσίκες, κότες, φασαρία τα παιδιά που κλαίνε…….και πάντα το ίδιο απάγγειο η Σαλαμίνα, η Αίγινα, η Τροιζήνα…….

Υπάρχουν ακόμα και τα μαθήματα των παιδιών. Σα να υπήρχε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έπρεπε να «καλυφθεί». Είτε δηλαδή τον 5^ο αι. π.Χ. στην εποχή δηλαδή που αναφέρεται ο Πλούταρχος, είτε στα χρόνια του, πάντως πριν από τον 18ο αι. και την Γαλλική Επανάσταση, η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική ή τουλάχιστον απαραίτητη. Αυτό γίνεται ακόμα σαφέστερο αφού

Γράφει ο Πλούταρχος από τα μαθήματα όσα ήταν ηθοπλαστικά ή απλώς για την πνευματική ευχαρίστηση ή για να διδάξουν την ευγενεά στους ελεύθερους πολίτες, τα μάθαινε χωρίς επιμέλεια και όρεξη, ενώ αντίθετα αγαπούσε υπερβολικά, αταίριαστα με την ηλικία του, τα μαθήματα που γίνονταν για την ανάπτυξη του μυαλού του ή είχαν πρακτική σκοπιμότητα, γιατί πίστευε στα φυσικά του προσόντα. Ο Θεμιστοκλής άκουσε μαθήματα από τον Αναξαγόρα και τον φυσικό Μέλισσο…Ήταν μαθητής επίσης του Μνησίφιλου……που δεν ήταν ούτε φιλόσοφος ούτε ρήτορας αλλά είχε κάνει έργο του να μεταδίδει σαν μια διδασκαλία κληρονομημένη από τον Σόλωνα, την ονομαζόμενη τότε «σοφία» που ήταν η πολιτική ικανότητα και η πρακτική αξιοποίηση των πνευματικών προσόντων……Ασφαλώς έκπληξη προκαλούν όλα αυτά που αναφέρει ο Πλούταρχος για την εκπαίδευση του Θεμιστοκλή ιδιαίτερα μάλιστα αν αναλογιστεί κανείς ότι επρόκειτο για την εκπαίδευση ενός νόθου βλαστού της Αθηναϊκής κοινωνίας.

Στην εκστρατεία του , το Ξέρξη τον συνόδευε ο έκπτωτος βασιλιάς της Σπάρτης, ο Δημάρατος, ένας από τους βασικότερους συνομιλητές τους. Είχε φύγει από την πατρίδα του χωλομένος γιατί ο αδελφός του και ο συμβασιλέας Κλεομένης Α΄ αμφισβήτησε την νομιμότητα του βασιλικού αξιώματός του και τον καθαίρεσε. Κατέφυγε το 490 π.Χ.  στην Περσική αυλή κι ακολούθησε τον Ξέρξη στην εκστρατεία του στην Ελλάδα με στόχο να εκδικηθεί. Όταν νικημένοι οι Πέρσες γύρισαν στην πατρίδα τους, ο Ξέρξης αντάμειψε τον Δημάρατο παραχωρώντας του τρεις πόλεις την Πέργαμο, την Τευθρανία και την Αλίσαρνα.

Δεν μπόρεσε, λοιπόν,  ο Δημάρατος να πραγματοποιήσει το βαθύτερο ποθητό του όνειρο που ασφαλώς δεν θα ήταν να καταστρέψει την Αθήνα , αχρηστεύοντας τον στρατό και τον στόλο της, αλλά η εγκαθίδρυση μιας ελεγχόμενης ολιγαρχικής εξουσίας ώστε με αυτή την επιτυχία να επιστρέψει στον θρόνο της Σπάρτης ως νικητής. Αλλά είτε το ήθελε είτε όχι, οι Πέρσες πυρπόλησαν και κατέστρεψαν την κοσμολάλητη πόλη και εν πάσει περιπτώσει, τι κι αν βοήθησε τους παραδοσιακούς εχθρούς των Ελλήνων; Αυτή την δυσάρεστη λεπτομέρεια της πορείας του για την νέα του βασιλική θητεία θα την διευθετούσε αργότερα. Δεν θα είχε την παραμικρή αναστολή ο σπαρτιάτης πρώην βασιλιάς για το όλο εγχείρημα γιατί τα ίδια, ίσως και χειρότερα έκανε πριν από δέκα χρόνια και ο Αθηναίος εξόριστος τύραννος Ιππίας, ο οποίος προκειμένου να επανέλθει στην εξουσία στην πόλη του οδήγησε τον στόλο του Αρταφρένη στον Μαραθώνα, - όπως είχε κάνει ο πατέρας του ο Πεισίστρατος ο οποίος μάλιστα μερικά χρόνια νωρίτερα αφού αποβιβάστηκε εκεί, κατευθύνθηκε στην Αθήνα και πήρε την εξουσία παραμερίζοντάς τον Μεγακλή.

Είναι ενδεικτικό ότι ο Μιλτιάδης προσπαθώντας να πείσει ότι η καλύτερη αμυντική στρατηγική εκείνη την ώρα θα ήταν η άμεση επίθεση δεν επισείει απλώς τον αυτονόητο κίνδυνο να υπερισχύσουν οι εχθροί και να καταλάβουν την Αθήνα, αλλά ότι θα μπορούσε να επανέλθει ο μισητός τύραννος Ιππίας. Λέει, λοιπόν, μεταξύ άλλων ο Μιλτιάδης: «….Ποτέ πριν στην ιστορία της δεν βρέθηκε η Αθήνα αντιμέτωπη με τόσο φοβερό κίνδυνο. Αν υποταχθούμε στους Πέρσες , ο Ιππίας θ’ αναλάβει πάλι την εξουσία και δεν υπάρχει αμφιβολία για την δυστυχία που θα μας φέρει».

Τι επομένως θα μπορούσε να εμποδίσει τον Δημάρατο να οδηγήσει τον στρατό του Ξέρξη στις Θερμοπύλες και στην Αθήνα και τον στόλο του στην Ερέτρια και αργότερα στη Σαλαμίνα; Σαν να χρησιμοποίησε ο Ηρόδοτος και τα Μηδικά ως καμβά για να αναπτυχθεί επάνω του, η πολιτική ιστορία της Αθήνας και της Σπάρτης και των μεταξύ τους σχέσεων συχνά όμως έχοντας τον περσικό παράγοντα κριτή, εγγυητή των πραγμάτων. Ακόμα και η επανάσταση των Ιωνικών πόλεων δεν μπόρεσε να ξεφύγει από το διχαστικό πλέγμα. [τέλος πέμπτου βιβλίου Ηροδότου] υπήρχε ο Αρισταγόρας……..ο οποίος φόρεσε το παπούτσι που του έφτιαξε ο Ιστιαίος    

 

Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ   υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε 

Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με   θέματα πολιτισμού   που  επιλέξουν

Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι   zantedanias@gmail.com 

Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας

Σας ευχαριστούμε από καρδιας

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang