H Ομηρική Ιθάκη

Το μυστήριο της Ομηρικής Ιθάκης : Στα βήματα του Οδυσσέα του Τηλέμαχου και του Εύμαιου (μέρος 2

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Ο Οδυσσέας, ταπεινός ζητιάνος, πιάνει το χέρι της περίλυπης Πηνελόπης. Πίσω της ο Τηλέμαχος και δύο γέροντες, ο Λαέρτης και ο Εύμαιος
(«Μηλιακό» ανάγλυφο π. 460-450 π.Χ(Εικόνα από το βιβλίο «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Θεοί & Ήρωες – Τρωικός πόλεμος – Οδύσσεια» της Σέρβη Κατερίνας)

Αφιερωμένο σε όλους τους φίλους και συνεργάτες μας που ιχνηλατήσαμε μαζί τους αυτά τα μονοπάτια και μοιράστηκαν μαζί μας σκέψεις ιδέες και συναισθήματα.
Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas

ἄστεος ἐγγὺς

Πρόλογος

Σε προηγούμενη ανάρτησή μας που αφορούσε το πρώτο μέρος της Ομηρικής τοπογραφίας για τα "εν δήμω Ιθάκης" είχαμε γράψει χαρακτηριστικά οτι στις αναφερόμενες στο έπος πεζοπορικές διαδρομές κρίνεται σε μεγάλο βαθμό η αξιοπιστία της Ομηρικής τοπογραφίας και ιδιαιτέρως για την πιθανολογούμενη αληθή σχέση της με το γεωμορφολογικό περιβάλλον της Ν.Α Κεφαλληνίας εκεί όπου για αρκετά χρόνια τώρα εξελίσσεται μια διεπιστημονική έρευνα για την ταυτοποίηση του σπουδαίου μυκηναϊκού κέντρου που έχει εντοπίσει η αρχαιολογική σκαπάνη από το 1991.

Σε αυτήν την ανακοίνωση σας αναφέραμε οτι δεν υπάρχει ούτε ένα, μα ούτε ένα τοπωνύμιο που να αναφέρεται στο έπος για αυτήν την συγκεκριμένη περιοχή που να μην το συναντάμε σήμερα (κατά έναν όντως ανέλπιστο τρόπο), είτε αυτούσιο είτε προσαρμοσμένο εννοιολογικά στην νεότερη καθομιλουμένη με το ίδιο ακριβώς ονομαστικό ή νοηματικό περιεχόμενο και χωροταξικά ακριβώς στην αναμενόμενη θέση.

Εύλογα λοιπόν τίθεται το ερώτημα: πως είναι δυνατόν όλα, μα όλα τα τοπωνύμια με τις περιγραφές των τόπων που καταγράφονται στο Έπος μετά από την παρέλευση 3.000 χρόνων να έχουν ακόμη μέχρι σήμερα, διατηρηθεί – διασωθεί είτε αυτούσια είτε προσαρμοσμένα με την νεοελληνική τους εκφορά;

Εάν όλο αυτό δεν είναι μια απίθανη διαβολική σύμπτωση υπάρχει κάποιος που θα μπορούσε να μας δώσει μια πειστική απάντηση;

Ο αείμνηστος αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος έχοντας διαπιστώσει και ο ίδιος αυτόν τον πλούτο των αρχαίων τοπωνυμίων που συναντά κανείς στο νησί της Κεφαλληνίας είχε γράψει χαρακτηριστικά:

«Ίσως ουδεμία άλλη επαρχία της Ελλάδος έχει τόσον μεγάλην αναλογία αρχαίων ονομάτων, πράγμα που σημαίνει, ότι και ο πληθυσμός της νήσου παρέμεινεν αμιγής…Μερικαί Κεφαλληνιακές λέξεις δυνατόν να ανήκουν εις την παμπαλαίαν διάλεκτον την άλλοτε λεγομένην Αιολοδωρικήν. Ακόμη και προελληνικά ονόματα θα ηδύνατο να ανιχνεύσει τις»…..Χάρμα είναι δια τον φιλόλογον να ακούει ονόματα εξοχικά …που απαντά επί των Πινακίδων της Μυκηναϊκής γραφής …..

(Κεφαλληνία Ιστορικός και Αρχαιολογικός περίπατος 1962)

Πόσο πιστευτό (αποδεκτό) όμως μπορεί να ακούγεται σήμερα;

Με βάση την υπάρχουσα παγιωμένη αντίληψη (πεποιθήσεις) αλλά και την μέχρι σήμερα κοινή λογική η απάντηση είναι πως όχι δεν μπορεί να γίνει εύκολα αποδεκτό, (πολλοί θα έλεγαν κατηγορηματικά όχι με κεφαλαία γράμματα) και αυτό είναι για αρκετούς λόγους απολύτως κατανοητό.

Στην πραγματικότητα εδώ που έχουμε φτάσει με εκατοντάδες παρόμοιες ανακοινώσεις όπου μελετητές, ιστοριοδίφες και ευφάνταστοι λάτρεις του Ομήρου ανακοινώνουν συχνά πυκνά οτι εντόπισαν επιτέλους την Ομηρική Ιθάκη στην θέα ενός τοπίου ή σε κάποιο τοπωνύμιο που μοιάζει με τις περιγραφές του Ομήρου η παρούσα ανακοίνωση και κάθε ανακοίνωση αντιμετωπίζεται δικαίως με καχυποψία και ξεκινά ούτως ή άλλως με ένα τεράστιο αρνητικό πρόσημο.
Μέσα σε αυτό το κλίμα και με τους ειδικούς να μην έχουν αποφασίσει ακόμη που και ποια είναι η περιγραφόμενη από τον Όμηρο πατρίδα του Οδυσσέα το να επιχειρεί να βαδίσει κάποιος πάνω στον πραγματικά ολισθηρό δρόμο των τοπωνυμίων και μάλιστα να υποστηρίζει ότι διαφαίνονται ισχυρές ενδείξεις ταυτοποίησής τους φαντάζει όντως εντελώς ερασιτεχνικό και εν πολλοίς αντιεπιστημονικό !

Είναι όμως έτσι;

Μένει να αποδειχθεί λοιπόν ή ορθότητα ή όχι αυτής της εκτίμησης στα τελικά συμπεράσματα που θα εξαχθούν αφού πρώτα δημοσιοποιηθούν όλες οι σχετικές ανακοινώσεις.

Εκείνο που προκαταβολικά μπορούμε να πούμε (όσο και εάν ακούγεται περίεργο) είναι οτι το πλέον ανέλπιστο εύρημα για εμάς μετά από είκοσι πέντε και πλέον χρόνια συστηματικής έρευνας δεν είναι ο εντοπισμός του αναζητούμενου μυκηναϊκού κέντρου στα νησιά των Κεφαλλήνων που κάποια στιγμή με τις σύγχρονες πλέον μεθόδους που παρέχουν οι συνεργαζόμενες επιστήμες στην επιστήμη της αρχαιολογίας αργά ή γρήγορα θα γινόταν, όσο η αποκάλυψη της ορθότητας των επίδικων τοπογραφικών δεδομένων ακόμη και στην λεπτομέρειά τους που οι περισσότεροι η αλήθεια είναι τα δικαιολογούν και τα ερμηνεύουν στα πλαίσια της εξαιρετικής περιγραφικής δεινότητας ενός ποιητή που επιστράτευσε την φαντασία του για να υπηρετήσει την πλοκή ενός αριστουργηματικά δομημένου λογοτεχνικού κειμένου.

Ο "διάβολος" όμως πολλές φορές κρύβεται στις λεπτομέρειες όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, και όντως όπως θα σας αποκαλύψουμε στην συνέχεια εκεί φαίνεται οτι κρυβόταν!

Με το γεγονός οτι μετά από τόσα χρόνια αρχαιολογικών και λοιπών διεπιστημονικών ερευνών έχει διαρρεύσει η πληροφορία το που ενδεχομένως βρίσκεται το αναζητούμενο μυκηναϊκό κέντρο εκείνης της εποχής είμαστε πλέον σε θέση να ξέρουμε (και τώρα πλέον [για εμάς] εκ του ασφαλούς) οχι μόνον την αφετηρία, δηλαδή το που βρισκόταν η αποκαλούμενη Κόρακος πέτρη και οι ενδιάμεσοι κατά σειρά τόποι, αλλά κυρίως το τερματικό σημείο αυτών των πεζοπορικών διαδρομών, το αποκαλούμενο "Οδυσσειακό Άστυ", ή όπως θα έλεγε κάποιος ένα από τα αναζητούμενα "άγια δισκοπότηρα" της παγκόσμιας αρχαιολογίας.

Για λόγους δεοντολογικούς, αλλά και για την προστασία της ίδιας της εν εξελίξει αρχαιολογικής έρευνας θα περιοριστούμε σε οτι αφορά τις αναφορές μας για τον χώρο του μυκηναϊκού κέντρου μόνο στα όσα μέχρι σήμερα έχουν δει το φως της δημοσιότητας από τους υπεύθυνους των αρχαιολογικών ανασκαφών, (αρχικά από τον αρχαιολόγο Δρ. Λάζαρο Κολώνα και ακολούθως από τον αρχαιολόγο Δρ. Αντώνη Βασιλάκη και από τις κατά τον νόμο υπεύθυνες αρχαιολογικές Υπηρεσίες).

Όσοι ενδιαφέρονται να μάθουν το τι ακριβώς έχει ανακοινωθεί κατά καιρούς από τους ανασκαφείς μπορούν να μελετήσουν τα σχετικά κείμενα στα οποία θα σας παραπέμψουμε στην συνέχεια αυτών των εκλαϊκευμένων για το ευρύ κοινό δημοσιεύσεων και αφού τα διαβάσετε με προσοχή θα έχετε την ευκαιρία να βγάλετε από μόνοι σας τα συμπεράσματά σας.

Η αλήθεια είναι οτι για εικοσιπέντε και πλέον χρόνια υπακούοντας στις προτροπές των αρχαιολογικών υπηρεσιών αποφύγαμε συστηματικά να δημοσιοποιήσουμε την μνημειακή τοπογραφία της περιοχής συσχετίζοντάς την με αρχαιολογικές θέσεις που φαίνεται να ταυτίζονται με την τοπογραφία του έπους εντός και πέριξ της επίδικης περιοχής κυρίως για λόγους προστασίας των αρχαιολογικών θέσεων.

Σε όλο αυτό το διάστημα βεβαίως πολλά έγιναν κυρίως με τον αθέατο αγώνα της αρχαιολογικής κοινότητας και των χορηγών, φίλων εθελοντών και συνεργατών της "Εταιρείας Μελετών Προϊστορικής Κεφαλληνίας" (Ε.Μ.Π.Κ) που στήριξαν με όλες τους τις δυνάμεις το έργο της αρχαιολογικής σκαπάνης.

Σήμερα όμως και μετά την παρέλευση μιας ολόκληρης εικοσιπενταετίας οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για ανεπανόρθωτες απώλειες γίνονται όλο και ποιο ορατοί στο μέτρο που παραταθεί ο χρόνος "της σιγής ασυρμάτου" που είχε επιλεγεί ως η καλύτερη μέθοδος για την προστασία της περιοχής από ανεπιθύμητες παρεμβάσεις αλλά και ως γραμμή αμύνης στην πολεμική που μας εξασκήθηκε όλα αυτά τα χρόνια για τους γνωστούς (μικρο)πολιτικούς λόγους και όχι μόνο.

Κάτω από τα νέα δεδομένα που η οικονομική κρίση αλλά και η κρίση θεσμών και αξιών έχει επισωρεύσει στην πατρίδα μας συνεκτιμήσαμε με φίλους και συνεργάτες, (η αλήθεια είναι πως κύριος υποκινητής ήταν ο αντιπρόεδρος της Ε.Μ.Π.Κ Γιάγκος Μεταξάς), οτι χρειάζεται επειγόντως αλλαγή πλεύσης και η δρομολόγηση άμεσων δράσεων όλων των εμπλεκομένων φορέων προκειμένου να βρεθούν αφενός μεν οι πιστώσεις για την κατεπείγουσα ενίσχυση του έργου της αρχαιολογικής σκαπάνης και την απρόσκοπτη συνέχιση των ερευνών και αφετέρου δε η λήψη όλων των αναγκαίων αποφάσεων που κρίνονται αναγκαίες για την προστασία και ανάδειξη των ήδη ανασκαφέντων θέσεων και κυρίως ενός οικοσυστήματος που θα αποτελεί σε λίγο καιρό ούτως ή άλλως μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς.

Αεροφωτογραφία του μνημειώδους θολωτού μυκηναϊκού τάφου Τζαννάτων.
Ανασκαφή : Δρ. Λάζαρος Κολώνας (φωτ. Λάζαρος Κολώνας)

Φωτογραφία του ωοειδούς μεγάρου της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου στον λόφο Κατσιβελάτα- Ρίζας Τζαννάτων, στα ανώτερα στρώματα είναι ορατό μέρος της πομπικής οδού των μυκηναϊκών χρόνων που επικαλύπτει μέρος του Μεγάρου.
Ανασκαφή: Δρ. Αντώνης Βασιλάκης.

Τμήμα της πομπικής οδού.
Ανασκαφή: Δρ. Αντώνης Βασιλάκης

Περισσότερα δεν χρειάζεται να πούμε όσοι καταλαβαίνουν τι σημαίνουν αυτές οι εναπομείνασες "ομιλούσες" δομημένες πέτρες στο Ηράκλειο πεδίο, που χρόνο με τον χρόνο δυστυχώς γίνονται όλο και λιγότερες.... ίσως (;) μπορούν να αντιληφθούν και το μέγεθος της ευθύνης.

Η σιωπή δεν ωφελεί πια ..... και "οι καιροί ου μενετοί".

Εμείς από την δική μας την πλευρά εκείνο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να ολοκληρώσουμε στον χρόνο που μας απομένει αυτόν το κύκλο των εκλαϊκευμένων δημοσιεύσεων για την ενημέρωση του κοινού και όσων θα ήθελαν να γίνουν κοινωνοί μιας έρευνας που έφερε στο φως μετά από διακόσια και πλέον χρόνια έντονων αρχαιολογικών αναζητήσεων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της δυτικής νησιωτικής Ελλάδος ένα σπουδαίο μυκηναϊκό κέντρο στις Ν.Α ακτές της σημερινής νήσου Κεφαλληνίας και το οποίο σύμφωνα με τους ανασκαφείς φαίνεται πως έχει άμεση σχέση με το αναζητούμενο κέντρο της λεγόμενης Ομηρικής [Μυκηναϊκής] Ιθάκης, (βλέπε αρχαιολογικές εκθέσεις Δρ. Λάζαρου Κολώνα και Δρ.Αντώνη Βασιλάκη).

Πεζοπορώντας με τον Οδυσσέα, τον Εύμαιο και τον Τηλέμαχο από την "Κόρακος πέτρη" προς το "Άστυ" με ενδιάμεσα τοπόσημα τον "Ερμαίο λόφο" την "τυκτή κρήνη" με το "βωμό των νυμφών" και το "άλσος του εκηβόλου Απόλλωνος".

Στο πρώτο μέρος της ανάρτησης με θέμα τα "εν δήμω Ιθάκης" καλύψαμε τις πεζοπορικές διαδρομές του Οδυσσέα και του Τηλέμαχου έτσι όπως καταγράφονται στο Έπος με αφετηρία το σπήλαιο των νυμφών (σημερινό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης) αφενός και την πρώτη ακτή (την νοτιότερη περιοχή του νησιού, την ακτή της Σκάλας) αφετέρου, έχοντας ως σημείο τερματισμού την περιοχή "Κόρακος πέτρη" (Άνω Κορωνούς-Αννινάτα) όπου σύμφωνα με το έπος είχε τις χοιρομάντρες του ο Εύμαιος.

Την περιοχή αυτή σύμφωνα με τις πληροφορίες που καταγράφονται στο έπος την ταυτίσαμε με την ομώνυμη σημερινή περιοχή των "Κορωνών" που βρίσκεται πολύ κοντά στην νοτιότερη ακτή της σημερινής νήσου Κεφαλληνίας - την παραλιακή ζώνη της σημερινής Σκάλας - την τότε και τώρα "πρώτη ακτή" και "εσχατιή" δηλαδή την νοτιότερη της μυκηναϊκής Ιθάκης (σημερινής Κεφαλληνίας) όπου σύμφωνα με το έπος θα άραζε το πλοίο του ο Τηλέμαχος επιστρέφοντας από την Πύλο για να κατευθυνθεί και αυτός στην ίδια περιοχή προκειμένου να συναντήσει - στην πραγματικότητα να γνωρίσει - από κοντά τον πατέρα του τον Οδυσσέα και να σχεδιάσουν μαζί με τον Εύμαιο το πως θα εξοντώσουν τους μνηστήρες για να ανακαταλάβουν την εξουσία στο βασίλειο της Ιθάκης.

Στο παρόν δεύτερο μέρος θα αναφερθούμε για τις πεζοπορικές διαδρομές του Οδυσσέα, του Τηλέμαχου και του Εύμαιου από την περιοχή Κόρακος πέτρη προς το Άστυ.

Για μια ακόμη φορά λοιπόν με το Ομηρικό κείμενο ανά χείρας θα σας καλέσουμε να περπατήσουμε μαζί ακολουθώντας τα βήματα του Οδυσσέα του Τηλέμαχου και του Εύμαιου, αυτήν την φορά από την Κόρακος πέτρη προς το Άστυ, για να αντικρίσουμε εκείνον τον τόπο που ο Οδυσσέας είχε ποθήσει τόσο πολύ να ξαναδεί ἱέμενος καὶ καπνὸν ἀποθρῴσκοντα νοῆσαι ἧς γαίης, θανέειν ἱμείρεται.

Το Ομηρικό κείμενο μας περιγράφει δύο φορές την διαδρομή αυτή προς το Άστυ.

Η πρώτη φορά είναι όταν ο Εύμαιος πηγαίνει στα ανάκτορα του Οδυσσέα για να ενημερώσει την Πηνελόπη ότι γύρισε στο νησί ο γιος της ο Τηλέμαχος (Οδ. π 470-474) και η δεύτερη φορά είναι όταν ο Εύμαιος μαζί με τον Οδυσσέα την επόμενη μέρα ακολουθώντας και αυτοί την ίδια διαδρομή θα κατευθυνθούν στον ίδιο χώρο (οδ. ρ 204-211)

Κάθε μία από αυτές τις διαδρομές προσθέτει τον δικό της δόμο και δίνει τις δικές της πληροφορίες οι οποίες από κοινού συνθέτουν την πλήρη εικόνα του αστικού και περιαστικού χώρου του διοικητικού κέντρου της Ομηρικής Ιθάκης με κεντρικά τοπόσημα τον χώρο των Ανακτόρων (Οδ. ρ 264-268), το Λιμάνι της πόλης (Οδ.α 185-186) και έναν λόφο ιδιαίτερης σημασίας για την κατόπτευση των θαλάσσιων διαύλων, τον Ερμαίο Λόφο (Οδ. π 470-474) στις υπώρειες του οποίου ήταν οι οικισμοί που συγκροτούσαν το αποκαλούμενο Άστυ.

Πέριξ του Άστεως σύμφωνα με τις αναφορές που καταγράφονται στο Έπος συναντάμε την τυκτή κρήνη με τον βωμό των νυμφών (Οδ. ρ 204-211), την αγορά (Οδ.ω 420-422), τον χάλκειο δόμο [χαλκουργείο](Οδ σ 327-331) μερικές επώνυμες οικίες της τότε άρχουσας τάξης των Ιθακησίων, τον πομπικό δρόμο που οδηγούσε στο σκιερό δάσος του εκηβόλου Απόλλωνα (Οδ. υ 275-278) και σε κάποια απόσταση από την πόλη το αγρόκτημα (Οδ.ω 205-210) της οικογένειας όπου εκεί διέμενε ο πατέρας του Οδυσσέα ο Λαέρτης με τους δούλους του.

Ο χώρος του διοικητικού κέντρου με το Μέγαρο του Άνακτα σύμφωνα με όλες τις επιμέρους περιγραφές ήταν στο εσωτερικό του νησιού πάνω σε ένα ύψωμα έχοντας περίοπτη θέα και προς την ενδοχώρα και προς την πλευρά της θάλασσας. Η θέση του ήταν σε σχετικά κοντινή απόσταση με την θάλασσα (Οδ.π 342-362) έχοντας οπτική επαφή με τον "ημέτερον" και "πολυβενθή" λιμένα της πόλης, τον αποκαλούμενο και "λιμένα του Ρείθρου" πάνω από τον οποίον υψωνόταν ο λεγόμενος "Ερμαίος λόφος", (προς την πλευρά της Θάλασσας).

Σήμερα χάριν του έργου της αρχαιολογικής σκαπάνης και των άλλων συνοδών ερευνών μπορούμε να ξέρουμε που ακριβώς βρίσκεται ο πυρήνας τους Άστεως και να κρίνουμε (η αλήθεια είναι πλέον εκ του ασφαλούς) στην κάθε της λεπτομέρεια την αξιοπιστία όλων αυτών των πληροφοριών και περιγραφών που καταγράφονται στο έπος.

Την θέα από τον πυρήνα του Άστεως μπορούμε σήμερα φωτογραφικά να σας την αποκαλύψουμε χωρίς όμως άλλες πληροφορίες.

Από εκεί σήμερα μπορεί κάποιος να δει ακριβώς την ίδια εικόνα που έβλεπε και η τότε άρχουσα τάξη των μυκηναίων που διοίκησε τα νησιά των Κεφαλλήνων για πάνω από 400 χρόνια έχοντας θέα: στα ανατολικά και προς την πλευρά της θάλασσας τον λιμένα του Ρείθρου και τον αποκαλούμενο Ερμαίο λόφο, νότια όλο τον αρδευόμενο από τις πλούσιες σε νερά πηγές και αρδευτικά κανάλια κάμπο του Ηράκλειου πεδίου, βόρεια το βουνό της Άτρου και δυτικά τους την επιβλητική φιγούρα του ελατοσκέπαστο Αίνου, (τό Νήριτον όρος της Ομηρικής Ιθάκης).

Περισσότερα για τον μνημειακή τοπογραφία του πυρήνα και του περιαστικού ιστού του Άστεως σε αυτήν την φάση δεν μπορούμε να πούμε. Όταν και όποτε η Ελληνική πολιτεία αποφασίσει να ενισχύσει το έργο της αρχαιολογικής σκαπάνης και να αναδείξει την τόσο σημαντική αυτή αρχαιολογική θέση τότε και μόνο τότε θα μπορούν να δημοσιοποιηθούν επίσημα από τις κατά τον νόμον υπεύθυνες αρχαιολογικές υπηρεσίες πολλά περισσότερα.

Προς το παρόν το μόνο που μπορούμε να κάνουμε μετά την παρέλευση μιας ολόκληρης εικοσιπενταετίας είναι να επισπεύσουμε από την πλευρά μας τις αποφάσεις που πρέπει να λάβει η Ελληνική πολιτεία για την αναγκαία προστασία του χώρου και των ανασκαμμένων εγκαταστάσεων.
Τίποτα άλλο δεν είναι προς το παρόν πολυτιμότερο από αυτό.

Πεζοπορώντας με τον Οδυσσέα και τον Εύμαιο από την περιοχή των Κορωνών προς το Άστυ.

Πάμε λοιπόν να περπατήσουμε μαζί και να γνωρίσουμε από κοντά όλα εκείνα τα τοπόσημα που καταγράφονται περιφερειακά του Άστεως της Ομηρικής Ιθάκης.

Δορυφορική φωτογραφία της νοτιοανατολικής πλευράς της νήσου Κεφαλληνίας όπου καταγράφονται :

Οι Ομηρικές περιγραφές όπως προαναφέραμε μας υποδεικνύουν οτι η θέση του Άστεως ήταν:

κοντά στην πρώτη (νοτιότερη) ακτή του νησιού
πλησίον της περιοχή των Κορωνών,
απέναντι από τις ακτές της Ήλιδας (σημερινής Κυλλήνης) όπου με επαγγελματίες πορθμείς διατηρούσε κατά το παρελθόν και εξακολουθεί να διατηρεί πολύ περισσότερο στις μέρες καθημερινή θαλάσσια συγκοινωνία με αυτή την περιοχή, και που….. !!!!
το αρχαίο λιμάνι της ήταν τότε (όπως θα σας αποκαλύψουμε παρακάτω οτι ήταν και μάλιστα μέχρι πολύ πρόσφατα) μέσα σε ένα εντυπωσιακό ποτάμιο ρείθρο.

Θα ξεκινήσουμε με το "λιμάνι του Ρείθρου". Ήταν το κεντρικό λιμάνι της πόλης, ο λεγόμενος "ημέτερος λιμένας" (Οδ. π 471-473), χωροθετημένος μέσα σε ένα ποτάμιο ρείθρο που χαρακτηρίζεται μάλιστα και "πολυβενθής" (Οδ.π 352) διότι προφανώς η θάλασσα εισχωρούσε βαθιά μέσα στην στεριά λόγω της ενσωμάτωσής της με τα ρέοντα ύδατα στις κοίτες (ρείθρα) ενός ποταμού.

Είναι εκείνο το τόσο ξεχωριστό τοπόσημο που από μόνο του αποτελεί την "λυδία λίθο" για την αποκωδικοποίησης της Ομηρικής τοπογραφίας και που σε οδηγεί κατευθείαν ακόμη και με κλειστά μάτια στο διοικητικό κέντρο του Άστεως της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης.)

Το λιμάνι του Ρείθρου

Για να δούμε τι μας αναφέρει ο Όμηρος για αυτό το θέμα;

Κάποτε λέει η θεά Αθηνά αποφάσισε να δώσει λύση στα βάσανα του Οδυσσέα και αφού πήρε την έγκριση του Δία πέταξε για την Ιθάκη προκειμένου να συμβουλέψει τον γιο του Οδυσσέα τον Τηλέμαχο τι έπρεπε να κάνει.

Παίρνοντας λοιπόν την μορφή του αγαπητού φίλου του Οδυσσέα του Μέντη ενός βασιλιά από τα νησιά των Ταφίων, που ως φαίνεται έκανε εμπόριο με σιδηρομεταλλεύματα μεταφέροντάς τα στην Τεμέση της Κύπρου για να φέρει πίσω από εκεί χαλκό, φτάνει στα ανάκτορα του Οδυσσέα και ψευδόμενη (ος) λέει πως είναι ο βασιλιάς Μέντης και έχει αράξει το πλοίο του «στο λιμάνι του ρείθρου» που βρισκόταν έξω από την πόλη (το Άστυ). (Οδ. α, 88-323)

νηῦς δέ μοι ἥδ' ἕστηκεν ἐπ' ἀγροῦ νόσφι πόληος,

ἐν λιμένι Ῥείθρῳ, ὑπὸ Νηΐῳ ὑλήεντι. (Οδ. α, 186-187)

Το πλοίο μου το έχω αράξει έξω από την πόλη,

στο λιμάνι του ρείθρου, κάτω στο δασοσκεπές νήιον (πλατανοσκέπαστο λιμάνι ;) [στο λιμάνι του ρείθρου στο υπονήιον το δασωμένο.]

Η πρώτη αλλά οχι και η τελευταία σημαντική μαρτυρία για το λιμάνι του Άστεως της Ομηρικής Ιθάκης όπως μας αναφέρει το Έπος είναι οτι ήταν μέσα σε ένα ρείθρο!.

Η ετυμολογία της λέξεως ρείθρον (ρέεθρον) που χαρακτηρίζει την μορφολογία του λιμένος της ομηρικής Ιθάκης έχει ως βάση το ρήμα ρέω και τα συνώνυμα του όπως: ρείθρα, ρεύμα, ποτάμια ρείθρα (οι κοίτες των ποταμών), ρύακες κτλ. υποδεικνύοντας ο Όμηρος με τον πλέον σαφέστατο τρόπο ότι το λιμάνι του άστεως της Ομηρικής Ιθάκης ήταν μέσα σε ένα ποτάμιο ρείθρο.

Δεν υπάρχει αμφιβολία οτι το λιμάνι κάθε νησιού εκείνης της εποχής και η επίνειος περιοχή του, όπως βεβαίως είναι και στις μέρες μας, θα ήταν ένα από τα κεντρικότερα σημεία αναφοράς και ένα από τα πλέον γνωστά στο ευρύ κοινό τοπόσημα που χαρακτήριζαν ανεξίτηλα την τοπογραφία του κάθε νησιού πόσο μάλλον τον λιμενικό χώρο του Άστεως της Ομηρικής Ιθάκης όπου ήταν η ναυτική βάση αυτού του βασιλείου που είχε ως φαίνεται επιπλέον και αυτήν την αξιοσημείωτη ιδιαιτερότητα (να είναι δηλαδή μέσα σε ένα ποτάμιο ρείθρο).

Την αναγνωρισιμότητα και την σπουδαιότητα αυτής της περιοχής (ναυτικής βάσης- καραβοστάσι) που θα είχε σε όλο τον τότε γνωστό μυκηναϊκό κόσμο μας το μαρτυρά μια χαρακτηριστική αναφορά στο έπος από τον ίδιο τον Τηλέμαχο όταν ερωτάται από τον Νέστορα από που έρχεται και αυτός του λέγει:

•ἡμεῖς ἐξ Ἰθάκης ὑπονηίου εἰλήλουθμεν· (οδ.γ.81)

•Εμείς έχουμε έλθει από την υπονήιον Ιθάκη [από το επίνειον της Ιθάκης (;)]

•υπονήϊον > επινήϊον > επίνειον

[ΕΤΜ.< αρχ.επίνειον < επί-+-νειον/-νηιον < ναύς «πλοίο»]

•Γ. Μπαμπινιώτη «Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας» Β’ Έκδοση σελ.653

Το πλέον πιθανόν είναι οτι η συγκεκριμένη απάντηση που φέρεται να την διατυπώνει ο Τηλέμαχος όταν αυτοσυστήνεται στον Νέστορα για να του πει από που έρχεται αφορά τον ιδιαίτερο χώρο της διαμονής του (το Άστυ), που ήταν ταυτόχρονα το επίνειον (το κεντρικότερο λιμάνι- ναυτική βάση- καραβοστάσι) της Ιθάκης και το ακριβές σημείο της αναχώρησης του πλοίου του για την Πύλο. (Συνεπώς η δική μας άποψη είναι οτι η αναφορά αυτή αφορά την πολύ γνωστή σε όλους τους ναυτικούς επίνειον περιοχή που ήταν χωροθετημένο το Άστυ της Ιθάκης και όχι κάποιο όρος-βουνό (;) με την ονομασία Νήιον όπως έχει επικρατήσει κατά κόρον να μεταφράζεται).

Ποιο και που ήταν λοιπόν αυτό το λιμάνι;

Η περιοχή που ήταν χωροθετημένο το "λιμάνι του Ρείθρου" όντως υπήρχε και υπάρχει και ήταν το εντυπωσιακό και πανέμορφο φαράγγι του Πόρου στα ρείθρα (στίς κοίτες) του οποίου κυλούσαν τα νερά του Βόχυνα μια τοποθεσία που αποκαλείται ακόμη και σήμερα Ράγια στην παραλιακή της ζώνη και Ρωγός στην ενδοχώρα !!!

Ρείθρον - Ράγια - Ρωγός = τρία τοπωνύμια που άντεξαν στον χρόνο κουβαλώντας τις βαριές ιστορικές τους μνήμες πάνω από 3.500 χρόνια !!!

Η ονομασία Ράγια προέρχεται από το ρήμα ρήγνυμι και τα παράγωγά του όπως: ραγάς, ραγή, ρήγμα (σχίσμα, άνοιγμα), ρηγμίν ή ριγμίς (ο τόπος όπου υψούται η επιφάνεια της θαλάσσης και διαρήγνυνται τα κύματα), ρωξ, ρωγός (ρήγμα, άνοιγμα Οδ. χ. 143 ανά ρώγας μεγάρoιο = διά των στενών διόδων ή διαδρομών των αγόντων εις το μέγαρο) ρωγμή - ρωχμός (σχίσμα, σχισμάδα) επιβεβαιώνοντας για μία ακόμη φορά ότι οι ονοματοδοσίες των τοπωνυμίων της περιοχής, τα «ομιλούντα ονόματα» όπως λέγονται, ανταποκρίνονται απόλυτα με τη γεωμορφολογική τους εικόνα και τις σχετικές ανθρωπογενείς χρήσεις και δραστηριότητες .

Είναι ένα από τα πλέον εντυπωσιακά σε φυσική ομορφιά τοπία του νησιού (σύμφωνα με τον κορυφαίο γεωγράφο J. Partsch ίσως το ομορφότερο τοπίο όλης της νήσου Κεφαλληνίας !). Ήταν το άλλοτε λιμάνι της πάλαι ποτέ αρχαίας πόλης–κράτους των Πρόννων (Προνναίων) που είχε ως επίνειον της τον σημερινό Πόρο με λιμενικές και οχυρωματικές εγκαταστάσεις μέσα και δίπλα από τα ρείθρα του μεγαλύτερου ποταμού - χειμάρρου που υπάρχει στο νησί ο οποίος αποκαλείται στις μέρες μας Βόχυνας.

Βλέποντας κανείς την εικόνα του ποτάμιου λιμένα των Πρόννων τώρα γίνεται περισσότερο κατανοητό γιατί στο έπος χαρακτηρίζεται ο λιμένας αυτός με το επίθετο "πολυβενθής", διότι όπως και το συγκεκριμένο επίθετο μας μαρτυρεί ήταν εκείνο το λιμάνι που εισχωρούσε η θάλασσα βαθιά μέσα στην στεριά λόγω της ενσωμάτωσής της με τα ρέοντα ύδατα στις κοίτες του ποταμού Βόχυνα.
(Το επίθετο πολυβενθής είναι γνωστόν οτι δεν προσδιορίζει το βάθος των νερών αλλά το βάθος εισχώρησης των νερών μέσα στην στεριά).

Το αρχαίο αυτό ποτάμιο λιμάνι που βρισκόταν μέσα στο φαράγγι του Πόρου εξακολουθούσε να ήταν σε χρήση ως χώρος ελλιμενισμού πλοιαρίων μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. (από το 1936 άρχισαν να μπαζώνονται οι κοίτες του και αργότερα τσιμεντοστρώθηκαν στο μεγαλύτερό τους μέρος για να προστατευθεί η περιοχή από την μάστιγα των κουνουπιών).

Το Λιμάνι του πλατανοσκέπαστου Ρείθρου.
Φωτογραφία φωτορεαλιστικά επεξεργασμένη από τον καλλιτέχνη Αβραάμ Παναγάτο που δείχνει την παραλιακή ζώνη του Πόρου στις εκβολές του Βόχυνα στην θέση Ράγια με το λιμάνι του Ρείθρου ετσι όπως θα ήταν στην εποχή του Οδυσσέα .

Την υπερτοπική σημασία του λιμενικού χώρου ακόμη και από την νεολιθική περίοδο επιβεβαίωσε και η αρχαιολόγος Δρ. Γεωργία Στρατούλη μέσα από τις συστηματικές έρευνες που διεξήγαγε μαζί με την επιστημονική της ομάδα στο αποκαλούμενο "Σπήλαιο της Δράκαινας" που βρίσκεται μέσα στο προαναφερόμενο ποτάμιο ρείθρο.
(περισσότερα βλέπε: http://www.drakainacave.gr)

Είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί οτι κατά την διάρκεια των εκσκαφών που έγιναν για την διαπλάτυνση της τσιμεντένιας γέφυρας που βρίσκεται στο φαράγγι του Πόρου (δεκαετία του 1950-60) βρέθηκαν τα κράσπεδα του αρχαίου λιμένα και ένας μεγάλος θησαυρός από ασημένια αρχαία νομίσματα του 4ου αιώνα π.Χ (Κορινθιακά) μέσα σε πήλινο δοχείο από ένα βυθισμένο πλοίο που εντοπίσθηκε στις όχθες του ποταμού. Είναι εκείνο το λιμάνι που δεν κατάφερε να το εκπορθήσει ο βασιλιάς των Μακεδόνων Φίλιππος ο 5ος λόγω της στενότητας του χώρου και όπως μας αναφέρει ο Πολύβιος (Ε,3) ανεχώρησε από εκεί άπρακτος για να επιτεθεί αργότερα στην πόλη των Παλέων.

Δρ. Klavs Randsborg.

Άνωθεν του αρχαίου αλλά και του σημερινού λιμένα στον Πόρο μπορούμε να δούμε τα κυκλώπεια τείχη της αρχαιότερης περιτειχισμένης ακρόπολης του επινείου των Πρόννων, (την δεύτερη περιτειχισμένη ακρόπολη της πόλης Κράτους των Πρόννων την συναντάμε στο εσωτερικό της περιοχής στο ύψωμα Παλιόκαστρο). [Πλήρη μελέτη καταγραφής, αποτύπωσης και εμβαδομέτρησης των δύο ακροπόλεων διενέργησε ο αείμνηστος Δανός αρχαιολόγος και καθηγητής των Πανεπιστημίων της Κοπεγχάγης - Άμστερνταμ - Γκέτεμποργκ & Ουάσιγκτον Δρ. Klavs Randsborg. (βλέπε:Klavs Randsborg. “KEPHALLENIA Archaeology & History - The Ancient Greek Cities” από τις εκδόσεις BLACKWELL MUNKSGAARD Vol.1 & 2.)]

Πρόσφατη αεροφωτογραφία της παραλιακή ζώνης στις εκβολές του Βόχυνα έτσι όπως σταδιακά έχει διαμορφωθεί μετά το 1956 όταν πάρθηκε η απόφαση και κτίστηκε ο σύγχρονος οικισμός του Πόρου. (Φωτ. Κώστας Κόκλανος)

Η ίδια φωτογραφία φωτορεαλιστικά επεξεργασμένη από τον καλλιτέχνη Αβραάμ Παναγάτο που δείχνει την παραλιακή ζώνη του Πόρου στις εκβολές του Βόχυνα με το λιμάνι του Ρείθρου έτσι όπως θα ήταν στην εποχή του Οδυσσέα .

Φωτορεαλιστική προσαρμογή της εικόνας των εκβολών του Βόχυνα στην τοποθεσία Ράγια στο περιβάλλον των αρχαίων χρόνων από τον καλλιτέχνη Αβραάμ Παναγάτο. Την ίδια περίπου εικόνα θα δούμε εάν παρατηρήσουμε προσεκτικά την γκραβούρα του H.L.Allen που χρονολογείται το 1832.

Οι εκβολές του Βόχυνα την εποχή τη;ς ανοικοδόμησης του μετασεισμικού οικισμού του Πόρου (1956). Τα νερά της θάλασσας όπως φαίνονται στην φωτογραφία εισέρχονται ακόμη αρκετά μέσα στην στεριά. Αργότερα οι κοίτες του μπαζώθηκαν και τσιμεντοστρώθηκαν μέχρι την θάλασσα.

Οι τσιμεντοστρωμένες κοίτες του αρχαίου λιμένα του Ρείθρου της Ομηρικής Ιθάκης όπως είναι σήμερα στους καλοκαιρινούς μήνες, χωρίς να υπάρχει νερό στις κοίτες του.
Το νερό που έρχεται από τον ορεινό όγκο του Αίνου, την βρύση "Αμπελά" στην Αγία Ειρήνη και την Λίμνη Άκολη (Άβυθος) από τον Άγιο Νικόλαο εκτρέπεται για την τροφοδοσία των εξωποτάμιων λιμνοδεξαμενών για την ύδρευση της ευρύτερης περιοχής και την άρδευση του κάμπου Τζαννάτων- Αγίας Ειρήνης.
Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας διακρίνεται ο λόφος που είχε επιλεγεί για διοικητικό κέντρο της άρχουσα τάξης των μυκηναίων εκείνης της εποχής έχοντας οπτική επαφή με την είσοδο του λιμένα.
Όταν το πλοίο άραζε στο βάθος της πλατονοσκέπατης κοίτης του ποταμού τα πλοία ήταν αθέατα τόσο από το Άστυ όσο και από την θάλασσα. (Φωτ. Geotag Aeroview)

Η συνήθης εικόνα του Βόχυνα κατά την μεγαλύτερη διάρκεια του έτους με τα νερά να κυλούν πάνω στις τσιμεντοστρωμένες κοίτες του..Φωτογραφία Μαρία Γκιάφη.

Πανοραμική άποψη της σημερινής αιγιαλίτιδας ζώνης έμπροσθεν του φαραγγιού του Πόρου και των εκβολών του πλατανοσκέπαστου Βόχυνα ετσι όπως έχει διαμορφωθεί από τις επιχωματώσεις και την οικιστική δόμηση.(Φωτ. Geotag Aeroview)

Δορυφορική φωτογραφία όπου καταγράφεται με πορτοκαλί χρώμα το μονοπάτι που συνέδεε τον οικισμό με λιμάνι του Ρείθρου .
Το πέρασμα (= ο πόρος) προς την παραλιακή ζώνη ονομάτισε την συγκεκριμένη παράλιο περιοχή με το γνωστό στις μέρες μας τοπωνύμιο "Πόρος" και "Λιμένια"την ευρύτερη "επίνειον " [υπονήιον] περιοχή.

Στην δεξιά πλευρά του ρείθρου βλέποντας το τοπίο από την θάλασσα υψώνεται το βουνό της Άτρου και στην αριστερή πλευρά του υψώνεται η λοφοσειρά του Πυροβουνίου με υποσύνολα τους λόφους "άνω" και "κάτω" Παχνί.

Η συγκεκριμένη λοφοσειρά με την περιτειχισμένη με κυκλώπεια τείχη ακρόπολη καλύπτει και προστατεύει από τα ανατολικά όλη την ευρύτερη περιοχή παρέχοντας ισχυρή προστασία στο λιμάνι του Ρείθρου και στους οικισμούς που βρίσκονται διάσπαρτοι στην κοιλάδα του Ηράκλειου πεδίου.

Είναι εκείνος ό λόφος στις υπώρειες του οποίου συναντάμε πλήθος αρχαίων εγκαταστάσεων όλων των περιόδων με πρόσφατο σπουδαιότερο εύρημα τον μυκηναϊκό οικισμό με τον ηγεμονικό θολωτό τάφο της δυναστείας που διοίκησε αυτό το μυκηναϊκό κέντρο και που όπως εύκολα μπορεί κάποιος διαπιστώσει έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα με τον επωνομαζόμενο στο έπος "Ερμαίο Λόφο".

Ο Ερμαίος Λόφος

Το Ομηρικό κείμενο μας αναφέρει οτι ο χοιροβοσκός Εύμαιος βαδίζοντας από την περιοχή Κόρακος Πέτρη (Κορακόπετρα) και κατευθυνόμενος προς τα ανάκτορα του Οδυσσέα για να ενημερώσει την Πηνελόπη πως επέστρεψε ο γιος της από την Πύλο, πέρασε πάνω από έναν λόφο ο οποίος ήταν πάνω από την πόλη που τον αποκαλούσαν Ερμαίο Λόφο. Από εκεί όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το κείμενο είχε την δυνατότητα να δει το πλοίο των μνηστήρων με καλή ορατότητα να μπαίνει στο λιμάνι της πόλης, τον αποκαλούμενο "ημέτερον λιμένα".

(Είναι όπως προαναφέραμε εκείνος ο ίδιος λιμένας που το συναντάμε στο Ομηρικό κείμενο σε άλλες περιγραφές να αποκαλείται επίσης και "πολυβενθής" και επί το ορθότερον.... "λιμένας του Ρείθρου".)

ἄλλο δέ τοι τό γε οἶδα· τὸ γὰρ ἴδον ὀφθαλμοῖσιν.
ἤδη ὑπὲρ πόλιος, ὅθι θ᾽ Ἕρμαιος λόφος ἐστίν,
ἦα κιών, ὅτε νῆα θοὴν ἰδόμην κατιοῦσαν
ἐς λιμέν᾽ ἡμέτερον· πολλοὶ δ᾽ ἔσαν ἄνδρες ἐν αὐτῇ,
βεβρίθει δὲ σάκεσσι καὶ ἔγχεσιν ἀμφιγύοισι·(οδ.π 470-474)

Γνωρίζω ωστόσο κάτι που είδα με τα μάτια μου.
Καθώς βάδιζα πάνω από την πόλη όπου βρίσκεται ο Ερμαίος λόφος,
είδα το γρήγορο καράβι να μπαίνει στο λιμάνι μας.
Πολλοί άνδρες ήταν μέσα σε αυτό
και ήταν γεμάτο με ασπίδες και με δίστομα δόρατα. (οδ.π 470-474)

Στην διαδρομή μεταξύ Κόρακος Πέτρης (Άνω Κορωνούς- Αννινάτα) και της περιοχής που βρισκόταν το Άστυ (ο σημερινός οικισμός Ρίζα Τζαννάτων) υπάρχει πράγματι ένας περίοπτος λόφος που αποκαλείται Πυροβούνι. Είναι εκείνος ο λόφος που δεσπόζει αυτής της περιοχής πάνω ακριβώς από το λιμάνι του Ρείθρου (το φαράγγι του Πόρου) και απέναντι από την περιοχή του άστεως.

Είναι προφανές ότι αυτός ό λόφος έλκει την ονομασία του από την λέξη πύρ- πυρά. Η ονομασία αυτή είναι αναμφισβήτητα αντίστοιχης νοηματικής και χρηστικής αξίας των λεγόμενων «Ερμαίων Λόφων» των αρχαίων που χρησίμευαν για την παρακολούθηση και μεταφορά μηνυμάτων και πληροφοριών με φυλάκια (βίγκλες-σκοπιές) και φρυκτωρίες (ειδικές κατασκευές για την μεταφορά μηνυμάτων με πυρές). Η ύπαρξη επί της συγκεκριμένης λοφοσειράς του τοπωνυμίου "Βίγκλες" ένθεν και ένθεν του φαραγγιού του Πόρου (Λιμάνι Ρείθρου) δεν αφήνει καμία αμφιβολία για τον ρόλο που έπαιζε μέχρι πολύ πρόσφατα η συγκεκριμένη λοφοσειρά στην κατόπτευση των θαλάσσιων διαύλων για την μεταφορά μηνυμάτων στην ενδοχώρα και για τον έλεγχο και την προστασία του συγκεκριμένου λιμένα της πόλης.

Ενδιαφέρον είναι ότι γύρω από συγκεκριμένο λόφο εντοπίζουμε δύο τοπωνύμια που χρίζουν ιδιαίτερης μελέτης:

Το πανάρχαιο τοπωνύμιο "Διιπόλια" που μας παραπέμπει ευθέως στην λατρεία του Δία του Πολιέα
Και το τοπωνύμιο "Καθαρές Στράτες" που βρίσκεται στην συμβολή των αρχαίων μονοπατιών της συγκεκριμένης περιοχής

Σύμφωνα με τον Ευστάθιο (1809, 30-40) ο Ερμής ετιμάτο ως ο πρώτος κήρυκας και καθαριστής των οδών. Προς τιμή του κατά την αρχαιότητα οι οδοιπόροι καθάριζαν από τις πέτρες τις οδούς και σωρεύοντας αυτές δημιουργούσαν λίθινους κώνους (λιθοσωρούς) που τα αποκαλούσαν Έρμαια τιμώντας έτσι τον Ερμή των καθαρών οδών.

Ερμής γάρ, φασι, πρώτος οία κήρυξ και διάκτορος καθήρας τας οδούς, εί που λίθους εύρεν, απετίθει έξω οδού. Όθεν τους τοιούτον τι ποιούντας και τας οδούς τω Ερμή ως διακτόρω εκκαθαίροντας είς τιμήν Ερμού των τοιούτων λίθων σωρούς Έρμαια ή Ερμαίους λόφους καλείν.

Το τοπωνύμιο "καθαρές στράτες" ονοματίζει σήμερα τον τότε αρχαίο δρόμο που ακόμη υπάρχει στις μέρες μας ο οποίος περνά πάνω από το Πυροβούνι και οδηγεί τους οδοιπόρους την αρχαία ακρόπολη του επίνειου των Πρόννων .

Το γεγονός ότι καταγράφονται μέσω των τοπωνυμίων ακόμη και στις μέρες μας τα τελευταία κατάλοιπα της παμπάλαιας λατρείας του Δία του Πολιέα και πιθανόν του Ερμή των καθαρών οδών στην συγκεκριμένη αυτή περιοχή ίσως φανούν χρήσιμα σε μελλοντική αρχαιολογική έρευνα για να εντοπισθούν πιθανά ίχνη αρχαίας λατρείας του Δία και του Ερμή στις βάσεις των πέντε ερειπωμένων βυζαντινών εκκλησιών που είναι ακόμη ορατές από την φθορά του χρόνου στον λόφο Πυροβούνι.

Aπόσπασμα από τον χάρτη του Ιωσήφ Πάρτς(1891) όπου αναφέρονται ο Λόφος Πυροβούνι (Pierovuni), η περιοχή Καθαρές Στράτες,(Pan. Staes katharaes stradaes), τα αρχαία τείχη των Προνναίων (Pronnoi) πάνω από τον Πόρο και η περιοχή Λιμνιώνας(Limnionas) ή Λιμένια τοπωνύμιο που μας παραπέμπει στην ομηρική ονομασία Νήιον = ο λιμενικός χώρος, (δηλαδή το τότε Νήιον που εξακολουθεί να διατηρείται μεταφέροντας ακέραιο το εννοιολογικό του περιεχόμενο στο συνώνυμο σύγχρονο τοπωνύμιο Λιμένια).

ή "τυκτή κρήνη"

Σύμφωνα με το αρχαίο κείμενο στις υπώρειες του λόφου υπήρχε ή "τυκτή κρήνη" (οδ. ρ 204-211) η οποία βρισκόταν κοντά στην πόλη το νερό της οποίας ανάβλυζε από έναν βράχο πάνω από τον οποίον ήταν βωμός αφιερωμένος στις νύμφες

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ στείχοντες ὁδὸν κάτα παιπαλόεσσαν

ἄστεος ἐγγὺς ἔσαν καὶ ἐπὶ κρήνην ἀφίκοντο

τυκτὴν καλλίροον, ὅθεν ὑδρεύοντο πολῖται,

τὴν ποίησ᾽ Ἴθακος καὶ Νήριτος ἠδὲ Πολύκτωρ·

ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ αἰγείρων ὑδατοτρεφέων ἦν ἄλσος,

πάντοσε κυκλοτερές, κατὰ δὲ ψυχρὸν ῥέεν ὕδωρ

ὑψόθεν ἐκ πέτρης· βωμὸς δ᾽ ἐφύπερθε τέτυκτο

νυμφάων, ὅθι πάντες ἐπιρρέζεσκον ὁδῖται·

Και όταν τον δύσβατο δρόμο περπατώντας

κόντεψαν να φτάσουν κοντά στην πόλη, βρέθηκαν σε μία κρήνη,

καλοκτισμένη και καλλίρροη όπου οι πολίτες έπαιρναν νερό.

Την είχαν χτίσει ο Ίθακος,ο Νήριτος και ο Πολύκτωρ.

Την κύκλωναν από παντού υδρόχαρες λεύκες καταμεσής του άλσους

και ψηλά από έναν βράχο έτρεχε άφθονο δροσερό νερό,

πάνω από τον οποίον ήταν ένας βωμός αφιερωμένος στις νύμφες,

όπου όλοι οι διαβάτες προσπερνώντας έκαναν προσφορές.

Όντως περιφερειακά του λόφου "Πυροβούνι" και καθ'οδόν προς το Άστυ υπάρχουν αρκετές πηγές υδροδοσίας που το νερό τους βγαίνει μέσα από ασβεστολιθικά πετρώματα. Για την οικονομία του χώρου θα αναφέρουμε τις τρεις κυριότερες από αυτές.

Η πρώτη πηγή ονομάζεται «Κάναλος». Δίπλα από αυτήν την πηγή έχουν εντοπισθεί προϊστορικές εγκαταστάσεις και μάλιστα το 1990 διενεργήθηκε ανασκαφή σε ένα εντυπωσιακά μεγάλο τριμερές οικοδόμημα διαστάσεων 27,75Χ9,90 μέτρων από τον αρχαιολόγο Σωτηρίου Ανδρέα χωρίς να δοθεί ποτέ συνέχεια σε αυτή την ανασκαφή. Το κτήριο αυτό αργότερα καταστράφηκε παρανόμως με εκσκαφέα από τον ιδιοκτήτη της έκτασης και σήμερα βρίσκεται επιχωματωμένο χωρίς να γνωρίζει κανείς τον βαθμό καταστροφής και τι έχει απομείνει από αυτό.

Η δεύτερη πηγή είναι νότια του οικισμού του Πόρου και φέρει την ονομασία "η βρύση στο Κολοκάσι". Η πηγή αυτή υδροδότησε κατά την αρχαιότητα την αρχαία ακρόπολη του επινείου των Πρόννων, την Μαλτέζικη αποικία του Νάπιερ και την σύγχρονη πόλη του Πόρου κατά την φάση της επανακατοίκησης της συγκεκριμένης περιοχής μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1953.
Η βρύση ανακατασκευάστηκε επί Δημαρχίας Κωνσταντίνου Ζαπάντη μαζί με άλλες πηγές υδροδοσίας σε διάφορες περιοχές του Δήμου.

Το νερό αυτής της πηγής αναβλύζει μέσα από έναν τεράστιο βράχο και ακριβώς δίπλα από αυτόν υπάρχει αρχαίο όρυγμα διαστάσεων περίπου 4Χ 5Χ3 μέτρων εντός του εδάφους το οποίο προφανώς κατασκεύασαν για να αποθηκεύουν μία μεγάλη ποσότητα νερού την οποία ακολούθως θα την παροχέτευαν προς τον οικισμό.

Το όνομά της το οφείλει σε μία μεγάλη κατολίσθηση που έχει συμβεί κατά το παρελθόν και την μετακίνηση του τεράστιου βράχου που επικρέμαται της πηγής λόγω της διάβρωσης του εδάφους από την μεγάλη υδροφορία.

Τα φαινόμενα του ερπυσμού των εδαφών έχουν σήμερα σε μεγάλο βαθμό διαταράξει την ευστάθεια των ασβεστολιθικών πετρωμάτων που βρίσκονται πάνω από την θέση της υδροφορίας και μεγάλες ποσότητες από βράχια και χώματα έχουν σκεπάσει τις παλαιότερες φάσεις. Παρά ταύτα γύρω από την πηγή διακρίνει κανείς έντονη την παρουσία αρχαιοτήτων της προϊστορικής και ιστορικής εποχής σε μεγάλη έκταση.

Η τρίτη πηγή είναι στην τοποθεσία «Πλατάνι» απέναντι ακριβώς από τον μυκηναϊκό οικισμό στην δυτική πλευρά του λόφου και δίπλα στο φαράγγι του Πόρου. Η πηγή αυτή σήμερα έχει ανακατασκευαστεί ως χώρος αναψυχής για να υποδέχεται τους περιπατητές της πεζοπορικής διαδρομής που επισκέπτονται την αρχαϊκή ακρόπολη που βρίσκεται πάνω από τον σύγχρονο οικισμό του Πόρου στους λόφους άνω Παχνί και κάτω Παχνί που αποτελούν υποσύνολα του Πυροβουνίου.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι η συγκεκριμένη πηγή βρίσκεται δίπλα από τον μυκηναϊκό οικισμό και σε απόσταση αναπνοής από το αποκαλούμενο σπήλαιο της Δράκαινας στο φαράγγι του Πόρου που αποδεδειγμένα έχει επιβεβαιωθεί ότι ήταν ένα σπήλαιο που τιμούσαν τις νύμφες από τα ενεπίγραφα αφιερώματα που εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη κατά την περίοδο της ανασκαφής.

Η υπεύθυνη της ανασκαφής των αρχαιολογικών στρωμάτων που αφορούσαν τα τα προϊστορικά χρόνια είναι η αρχαιολόγος Δρ Γεωργία Στρατούλη και για τα ιστορικά χρόνια είναι η αρχαιολόγος Μιράντα Χατζιώτη.

Το παρακείμενο της πηγής στο Πλατάνι σπήλαιο της Δράκαινας αφιερωμένο στις νύμφες κατά την ιστορική περίοδο. Στην φωτογραφία η αρχαιολόγος Μιράντα Χατζιώτη με εργατοτεχνίτες ανασκαφών στον χώρο της ανασκαφής.

Και οι τρεις πηγές βρίσκονται δίπλα από το αρχαίο μονοπάτι που ξεκινούσε από την Κορακόπετρα (Αννινάτα -Άνω Κορωνούς) και ακολούθως περνούσε κατά σειρά από τις τοποθεσίες που ήταν γύρω από το Πυροβούνι ήτοι: Καθαρές Στράτες- Κάναλος – Κολοκάσι - κάτω Παχνί - Πλατάνι και έφτανε στην Ρίζα εκεί που είναι οι μυκηναϊκές εγκαταστάσεις (βλέπε δορυφορική φωτογραφία).

Μία από αυτές τις πηγές (ενδεχομένως η πλησιέστερη στο Άστυ) ίσως θα είναι αυτή που αναφέρεται ως «τυκτή κρήνη» δηλαδή μια πηγή που είχε δεχθεί σημαντικές ανθρωπογενείς παρεμβάσεις προκειμένου να εξυπηρετεί τις ανάγκες για πόσιμο νερό των περαστικών και πιθανόν των διάσπαρτων οικισμών του άστεως της Ιθάκης. Πολύ κοντά σε αυτήν την πηγή ευρίσκεται ακόμη μια αρχαιότατη "τυκτή κρήνη' (ενδεχομένως της προϊστορικής περιόδου) που έχουν διασωθεί σχεδόν όλα τα σημαντικά αρχιτεκτονικά της μέλη της οποίας το νερό δυστυχώς χάθηκε μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1953 [είναι η πηγή που τροφοδοτούσε με νερό μια μικρή (τεχνική;) λίμνη την αποκαλούμενη και σήμερα "πέρα λίμνη"].
Στο έπος υπάρχει η πληροφορία ότι την αποκαλούμενη "τυκτή κρήνη" την κατασκεύασαν ο Ίθακος ο Πολύκτωρ και ο Νήριτος για να υδροδοτήσουν την πόλη. (Οι συγκεκριμένοι στίχοι το πλέον πιθανόν είναι νόθοι και έχουν παρεισφρήσει μεταγενέστερα στο έπος ενδεχομένως κατά την Αλεξανδρινή περίοδο).

Η "πομπική οδός" και το "σκιερό άλσος του εκηβόλου Απόλλωνος".

Η ολοκληρωτική επιβεβαίωση της Ομηρικής τοπογραφίας έμελλε να επέλθει κατά την Β' φάση των αρχαιολογικών ανασκαφών το 2011 που διενήργησε ο αρχαιολόγος Δρ. Αντώνης Βασιλάκης (τότε Έφορος Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης) όταν κατά την φάση της ανασκαφής ενός ωοειδούς μεγάρου στην επίδικη περιοχή αποκάλυψε ένα τμήμα της πομπικής οδού μήκους 300 μέτρων πο συνέδεε το κέντρο του οικισμού με τον ταφικό τύμβο της άρχουσας τάξης των μυκηναίων που διοίκησε γύρω στα 400 χρόνια τα νησιά των Κεφαλλήνων. Ο συγκεκριμένος ηγεμονικός θολωτός τάφος είχε ανασκαφεί αρκετά νωρίτερα, το 1992 από τον αρχαιολόγο Δρ. Λάζαρο Κολώνα (τότε έφορο αρχαιοτήτων Δυτικής Ελλάδος και αργότερα Γενικό Δ/τη Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού).

Η μνημειώδης αυτή πομπική οδός καταλήγει σε έναν μεγάλο πεδινό άλσος (σήμερα είναι ένας μεγάλος ελαιώνας) δίπλα από τον μνημειώδη θολωτό τάφο που τον ζώνουν τα δύο ποτάμια ρέματα στην συμβολή των οποίων καταγράφεται σήμερα το τοπωνύμιο Αρές.

Το τοπωνύμιο αυτό μας παραπέμπει ευθέως σε λατρευτικό χώρο.

Δορυφορική φωτογραφία που καταγράφει την επίδικη έκταση,η οποία εντάσσεται στην κηρυγμένη αρχαιολογική ζώνη Α. Οι συγκεκριμένες εκτάσεις οριοθετούν το νότιο τμήμα του στενού πυρήνα του μυκηναϊκού κέντρου.

Αρές σημαίνει ο χώρος των ευχών (εξ ου και το αντίστροφο η κατά-αρα). Ο χώρος αυτός μέχρι και σήμερα έχει την δική του μυθογραφία στους τοπικούς μύθους της περιοχής ως χώρος συνάντησης των "νεράιδων" και τόπος που πρέπει να αποφεύγεται η παρουσία ανθρώπων στις βραδυνές ώρες και ιδίως παιδιών.

Το Ομηρικό κείμενο αναφέρει χαρακτηριστικά:

κήρυκες δ' ἀνὰ ἄστυ θεῶν ἱερὴν ἑκατόμβην
ἦγον· τοὶ δ' ἀγέροντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ
ἄλσος ὕπο σκιερὸν ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος. (Οδ.υ 276-278)

Οι κήρυκες των θεών την ιερή θυσία
φέρανε στο Άστυ και συνάχθηκαν των Αχαιών τα πλήθη,
κάτω από το δάσος το σκιερό του εκατηβόλου Απόλλωνα.

Έχουν περάσει 3200 χρόνια από εκείνη την εποχή και ο χρόνος φαίνεται σαν να είναι σταματημένος.

"Όλα τα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν" όπως έλεγε κάποτε προφητικά ο Νίκος Παπάζογλου!.

Αυτά είναι μερικά από τα κεντρικά τοπόσημα που καταγράφονται στο έπος «εν δήμω Ιθάκης» που θεωρήσαμε σκόπιμο να τα αναφέρουμε σε αυτήν την δημοσίευση.

Προφανώς υπάρχουν και μερικά άλλα που αφορούν κυρίως την δομή της πόλεως και την αρχιτεκτονική μορφή του Μεγάρου έτσι όπως καταγράφονται στην τοπογραφία του έπους. Για όσο όμως διάστημα δεν θα εκτελούνται ανασκαφές στην επίδικη περιοχή για ευνόητους λόγους δεν θα μπορούμε να αναφερθούμε για αυτά. Τον λόγο έχει ούτως ή άλλως η αρχαιολογική σκαπάνη και πρέπει να έχουμε την υπομονή να παρακολουθήσουμε τι πληροφόρηση μας μεταφέρει. Λόγοι ουσίας αλλά και δεοντολογίας μας υποχρεώνουν να σεβαστούμε και να τιμήσουμε αυτήν την σχέση.

Στα κείμενα που θα ακολουθήσουν πολύ σύντομα θα μπορείτε να διαβάσετε χωρίς περικοπές και δικούς μας σχολιασμούς όσες αρχαιολογικές ανακοινώσεις των ανασκαφέων Δρ. Λάζαρου Κολώνα και Δρ. Αντώνη Βασιλάκη που έχουν ήδη δημοσιευθεί σε συνέδρια και ημερίδες για την επίδικη περιοχή με την ελπίδα οτι θα διαβαστούν τουλάχιστον από εκείνους που οφείλουν να γνωρίζουν.

Και εδώ θα σταματήσουμε.....

Μαζί σας και με τον κείμενο ανά χείρας ακολουθώντας τα βήματα του Οδυσσέα φτάσαμε ένα βήμα πριν από το Άστυ

Όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ο ανασκαφέας του οικισμού αρχαιολόγος Δρ. Αντώνης Βασιλάκης "ήταν μακρύς ο δρόμος που μας έφερε ως εδώ".

ἄστεος ἐγγὺς

Σε αυτούς τους καταπράσινους λόφους που τους βρίσκεις στο αριστερό σου χέρι όταν περνάς το φαράγγι του Πόρου με κατεύθυνση το Αργοστόλι φαίνεται πως κρυβόταν η απάντηση για ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα της παγκόσμιας Αρχαιολογίας.

Δρ.Λάζαρος Κολώνας

Σε έναν από αυτούς του λόφους, στον λόφο Μπόρτζι Τζαννάτων (Ρωγός) το έτος 1991 εντοπίστηκε ο μνημειώδης ηγεμονικός θολωτός τάφος, ο μεγαλύτερος θολωτός τάφος της μυκηναϊκής περιόδου στην βορειοδυτική Ελλάδα και το 1992 ανασκάφηκε από τον αρχαιολόγο Δρ.Λάζαρο Κολώνα μετέπειτα Γενικό Δ/τη Αρχαιοτήτων του Υπ.Πο όπου για πρώτη φορά επιβεβαιώθηκε η μυκηναϊκή παρουσία στην κοιλάδα των Τζαννάτων και η ύπαρξη εκεί σύμφωνα με το ανασκαφέα ενός σπουδαίου Μυκηναϊκού κέντρου που είχε σχέση με το αναζητούμενο κέντρο της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης.

Στον παρακείμενο λόφο Κατσιβελάτα-Ρίζας το έτος 2007 έγινε από τον αρχαιολόγο Οδυσσέα Μεταξά ο εντοπισμός των αναζητούμενων οικιστικών δομών του οικισμού καθώς επίσης ένα μέρος της πομπικής οδού και του νεκροταφείου της πόλης τα οποία τα προσδιόρισε ως κατάλοιπα της ύστερης εποχής του Χαλκού (Μυκηναϊκής περιόδου). Στην συνέχεια εντόπισε μια σειρά νέων θέσεων από παρακείμενες νεκροπόλεις και οικιστικές εγκαταστάσεις.

Δρ.Αντώνιος Βασιλάκης

Το έτος 2011 ο αρχαιολόγος Δρ.Αντώνιος Βασιλάκης Έφορος Αρχαιοτήτων τότε των νησιών Κεφαλληνίας Ζακύνθου και Ιθάκης μετά από πολύμηνη αρχαιολογική έρευνα πεδίου και αναγνώριση θέσεων ξεκίνησε νέα φάση ανασκαφών στην θέση Ρίζα-Κατσιβελάτα όπου αποκάλυψε για πρώτη φορά την ύπαρξη ενός οργανωμένου οικιστικού κέντρου της εποχής του Οδυσσέα, το μοναδικό μέχρι σήμερα στα νησιά των Κεφαλλήνων, φέρνοντας στο φως ένα αψιδωτό ωοειδές μέγαρο και άλλα αρχαιολογικά κατάλοιπα των Υστεροελλαδικών (μυκηναϊκών χρόνων, 1600-1100 π. Χ.) και μέρος της πομπικής οδού που συνέδεε τους δύο λόφους.

Δυστυχώς με την συνταξιοδότηση του αρχαιολόγου Λάζαρου Κολώνα, την απρόσμενη αλλά αναγκαστική διακοπή της θητείας του αρχαιολόγου Αντώνη Βασιλάκη στα νησιά μας το 2013 με τον νόμο περί εφεδρείας και την απροθυμία της πολιτείας να βάλει το χέρι της επί τον τύπον των ήλων ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας το έργο της αρχαιολογικής σκαπάνης, αλλά ......κυρίως λόγω της δικής μας αδράνειας, προς δόξαν ημών των Κεφαλλήνων, τα πάντα παραμένουν έκτοτε ως έχουν.

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Από το "Σπήλαιο των Νυμφών", στην "Πρώτη ακτή", την "Κόρακος πέτρη" και την "Αρέθουσα κρήνη"

Αριστερά : Ο Οδυσσέας φτάνει στις χοιρομάντρες του Εύμαιου (The story of the World by M.B Synce). Δεξιά: Ο Οδυσσέας αποκαλύπτεται στον Τηλέμαχο (έργο του Henri-Lucien Doucet)

Αφιερωμένο στους αγαπητούς μας φίλους και συνεργάτες Πόπη και Κώστα Ζαπάντη.

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas

Κομβικό Ομηρικό τοπωνύμιο αλλά και σημείο αναφοράς της Ομηρικής τοπογραφίας ήταν η επονομαζόμενη «πρώτη ἀκτὴ Ἰθάκης» όπως την αποκαλεί η θεά Αθηνά συμβουλεύοντας τον Τηλέμαχο για το τι πρέπει να κάνει όταν θα έφτανε με το πλοίο του στην πρώτη (την νοτιότερη) ακτή της Ιθάκης επιστρέφοντας από την Πύλο.

αὐτὰρ ἐπὴν πρώτην ἀκτὴν Ἰθάκης ἀφίκηαι,
νῆα μὲν ἐς πόλιν ὀτρῦναι καὶ πάντας ἑταίρους,
αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,
ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδεν. (Οδ.ο 33-39)

Κι όταν στο Θιάκι φτάσεις πια, στο πρώτο του ακρογιάλι,
στείλε με τους συντρόφους σου στη χώρα το καράβι
και πάνε το χοιροβοσκό να πρωτοβρείς στη μάντρα,
που στα θρεφτά σου επιστατεί και σε πονά η καρδιά του. (Οδ.ο 33-39)

Εκεί ο Τηλέμαχος σύμφωνα με το σχέδιο της θεάς Αθηνάς μακριά από τα βλέμματα των μνηστήρων επρόκειτο να συναντήσει και να γνωρίσει από κοντά στην καλύβα του πιστού του χοιροβοσκού του Εύμαιου τον πατέρα του τον Οδυσσέα ο οποίος θα έφτανε εκεί πεζοπορώντας από το σπήλαιο των Νυμφών σε αυτήν την περιοχή που εκαλείτο «πὰρ Κόρακος πέτρῃ» δηλαδή στου "Κόρακα την πέτρα". (οδ.ν 407)

Κοντά σε αυτήν την περιοχή είχε τα χοιροστάσιά του και κοπές με αίγες ο Εύμαιος υδροδοτώντας τα από την Αρέθουσα κρήνη (δηλαδή από την "αρδευτική πηγή" [με το όνομα Αρέθουσα στην αρχαιότητα αποκαλούσαν τις πηγές που είχαν αρδευτικές δυνατότητες. Το όνομά τους προέρχεται από το ρήμα αρέθω=άρδω (αρδεύω - ποτίζω)]). (οδ.ν 407)

Είναι η ίδια ακτή στα νότια του νησιού που χαρακτηρίζεται από τον Εύμαιο και ως η "εσχατιή" δηλαδή η ακροτελεύτια ακτή του νησιού όταν απαριθμεί στον Οδυσσέα τις κοπές των ζώων που είχε στην κατοχή του σε αυτήν την ακτή της Ιθάκης και στις ηπειρωτικές στεριές που ήταν απέναντι από το νησί του. (οδ. ξ 96 -108)

Η ακτή αυτή φαίνεται να ταυτίζεται χωροταξικά και εννοιολογικά με την νοτιότερη και έσχατη (ακροτελεύτια) ακτή της σημερινής νήσου Κεφαλληνίας, (της τότε Ομηρικής Ιθάκης) που ονομάζεται Σκάλα. Η ονομασία Σκάλα επιβεβαιώνει και μαρτυρεί οτι όντως αυτή η περιοχή ήταν το πρώτο σκαλί-σκάλωμα της επαφής των ναυτικών με το νησί της Κεφαλληνίας (τότε Ομηρικής Ιθάκης) και το πρώτο τους αραξοβόλι όταν ερχόντουσαν από τα νοτιοανατολικά (βλέπε σχετικό χάρτη). Η περιοχή αυτή έχει ως ακρότατο της σημείο το ακρωτήριο «Μούντα».

(Το τοπωνύμιο Μούντα προέρχεται από το ιταλικό punta που σημαίνει το ακροτελεύτιο τμήμα μιας στεριάς, δηλαδή.... η "εσχατιή ακτή" στα αρχαία Ελληνικά).

Πανοραμική αεροφωτογραφία της παραλίας της Σκάλας. Αυτή είναι η πρώτη,
νοτιότερη και πλησιέστερη ακτή της νήσου Κεφαλληνίας με τις ακτές της Πελοποννήσου.

Πεζοπορώντας με τον Οδυσσέα και τον Τηλέμαχο προς την Κορακόπετρα (Κόρακος πέτρη)

Οι πεζοπορικές διαδρομές που εντέχνως καταγράφονται στο έπος μαζί με ένα πλήθος αναφορών και τοπωνυμίων που τις συνοδεύουν, μας δίνουν για πρώτη φορά την εξαιρετική ευκαιρία να μελετήσουμε από μια διαφορετική οπτική γωνία το σύνολό των τοπογραφικών και τοπωνυμικών πληροφοριών που αναφέρονται σε αυτές, επιτρέποντάς μας κατά κάποιο τρόπο να ακολουθήσουμε τα βήματα του Οδυσσέα και του Τηλέμαχου, έτσι ακριβώς όπως καταγράφονται στο έπος της Οδύσσειας.

«ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς». (οδ ν 344)

«αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς»

Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό,
όπου εσύ θυσίαζες προς τιμήν των Νυμφών τέλειες εκατόμβες [Μελισσάνη]
Και εκείνο είναι το όρος Νήριτον κατάφυτο από δένδρα [Αίνος]

(Οδ.ν 349-350)

Για εμάς δεν υπάρχει καμία αμφιβολία οτι τα δύο αυτά μοναδικά τοπόσημα που σφραγίζουν ανεξίτηλα την ομηρική ταυτότητα της νήσου Κεφαλληνίας κατά την άποψή μας είναι ικανά από μόνα τους να ανασύρουν το πέπλο της λήθης και να μας αποκαλύψουν ποιο ήταν τελικά το αναζητούμενο νησί της Ομηρικής Ιθάκης.

Είναι όμως τόσο ισχυρά από μόνα τους για να μας πείσουν οτι ενδεχομένως και στο σύνολό της η τοπογραφία της Ομηρικής Ιθάκης καταγράφει κάτι ακόμη ποιο υπερβατικό, δηλαδή την απόλυτη πιστότητα περιγραφών και υπαρκτών τοπογραφικών δεδομένων;

Προκλητικό το ερώτημα.. αφελές και εξωπραγματικό θα έλεγε κάποιος άλλος έστω και εάν είχε πειστεί οτι όντως το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας είναι η Ομηρική Ιθάκη.

Την απάντηση δεν θα την δώσουμε τώρα, εκείνο που ξέρουμε είναι οτι σε αυτές εδώ τις πεζοπορικές διαδρομές κρίνεται σε μεγάλο βαθμό η αξιοπιστία της Ομηρικής τοπογραφίας σε οτι αφορά τα "εν δήμω Ιθάκης" και ιδιαιτέρως για την πιθανολογούμενη αληθή σχέση της όχι βέβαια με το σημερινό νησί της Ιθάκης, που ούτως ή άλλως καμία σχέση δεν έχει, αλλά με το γεωμορφολογικό περιβάλλον της Ν.Α Κεφαλληνίας εκεί όπου για αρκετά χρόνια τώρα εξελίσσεται μια διεπιστημονική έρευνα για την ταυτοποίηση του σπουδαίου μυκηναϊκού κέντρου που εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη από τις αρχές το 1991.

1.)Η πεζοπορική διαδρομή του Οδυσσέα από το Σπήλαιο των Νυμφών στην Κόρακος πέτρη και τα χοιροστάσια του Εύμαιου.

Ξεκινάμε λοιπόν αυτό το οδοιπορικό από το σπήλαιο των Νυμφών (το σημερινό σπήλαιο της Μελισσάνης) όταν η θεά Αθηνά συμβουλεύει τον Οδυσσέα να κατευθυνθεί πεζοπορώντας στην περιοχή που ζούσε ο πιστός του χοιροβοσκός ο Εύμαιος.

Μελισσάνη : Το περίφημο , λατρευτικό και "θαύμα ιδέσθαι" σπήλαιο των Νυμφών Ναϊάδων στην θέα του οποίου ο Οδυσσέας αναγνώρισε οτι είχε επιστρέψει σίγουρα στην πατρίδα του. Το σπήλαιο αυτό σύμφωνα με το Όμηρο ήταν η κατοικία των "Μελισσών" (ψυχών). Από το σπήλαιο αυτό ξεκίνησε την πεζοπορία του ο Οδυσσέας για τις νότιες ακτές του νησιού προκειμένου να συναντήσει τον πιστό χοιροβοσκό του τον Εύμαιο στην περιοχή "Κόρακος πέτρη"

αὐτος δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,

ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδε,

παῖδά τε σὸν φιλέει καὶ ἐχέφρονα Πηνελόπειαν.

δήεις τόν γε σύεσσι παρήμενον· αἱ δὲ νέμονται

πὰρ Κόρακος πέτρῃ ἐπί τε κρήνῃ Ἀρεθούσῃ,

ἔσθουσαι βάλανον μενοεικέα καὶ μέλαν ὕδωρ

πίνουσαι, τά θ᾽ ὕεσσι τρέφει τεθαλυῖαν ἀλοιφήν. (οδ.ν 405-410)

Πρόσεξε όμως, πρώτα στον χοιροβοσκό να φτάσεις

που όχι μόνο νοιάζεται τους χοίρους, αλλά θέλει και το καλό σου,

το γιό σου αγαπά και σέβεται την φρόνιμη Πηνελόπη.

Κοντά στα γουρούνια θα τον δεις να κάθεται. Βόσκουν αυτά

κοντά στην πέτρα του Κόρακα και την Αρέθουσα κρήνη,

μασούνε βελανίδια που τους πρέπουν και πίνουν θολό νερό,

αυτά τους τρέφουν πλούσιο ξίγκι.

Ο Οδυσσέας μετά μετά από οδοιπορία αρκετών ωρών, περνώντας κακοτράχαλα μονοπάτια και δασωμένες βουνοκορφές θα φτάσει το απόγευμα στην καλύβα του χοιροβοσκού Εύμαιου που βρισκόταν σε μία περίβλεπτη περιοχή.

αὐτὰρ ὁ ἐκ λιμένος προσέβη τρηχεῖαν ἀταρπὸν

χῶρον ἀν᾽ ὑλήεντα δι᾽ ἄκριας, ᾗ οἱ Ἀθήνη

πέφραδε δῖον ὑφορβόν, ὅ οἱ βιότοιο μάλιστα

κήδετο οἰκήων, οὓς κτήσατο δῖος Ὀδυσσεύς.

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ἐνὶ προδόμῳ εὗρ᾽ ἥμενον, ἔνθα οἱ αὐλὴ

ὑψηλὴ δέδμητο, περισκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ,

καλή τε μεγάλη τε, περίδρομος· ( οδ. ξ 1-7)

Και αυτός από το λιμάνι ακολούθησε δύσβατο μονοπάτι ανάμεσα σε χώρο δασώδη, ανάμεσα από βουνοκορφές.΄Εκεί η Αθηνά είπε σ’αυτόν για τον θείο χοιροβοσκό, ο οποίος περισσότερο από τους άλλους δούλους φρόντιζε την περιουσία του, τους οποίους είχε αγοράσει ο θείος Οδυσσέας. Αυτόν τον βρήκε να κάθεται στον πρόδομο, όπου από αυτόν αυλή υψηλή είχε κτιστεί σε χώρο σκεπασμένο γύρω , ωραία και μεγάλη, κυκλική.

Συνεπώς η περιοχή που κατευθυνόταν ο Οδυσσέας κατ' εντολή της θεάς Αθηνάς ήταν στο νότιο άκρο του νησιού, πολύ κοντά στην πρώτη και έσχατη - ακροτελεύτια- ακτή που ονομαζόταν "Κόρακος πέτρη" δηλαδή σαν να λέμε σήμερα "στου Κόρακα την πέτρα".

_______ Πεζοπορική διαδρομή Οδυσσέα: Σπήλαιο Νυμφών – Κόρακος πέτρη (Οδ, ξ 1-4)

_______ Πεζοπορική διαδρομή Τηλέμαχου: Πρώτη ακτή – Κόρακος πέτρη (οδ.ο 555)

Εάν το σπήλαιο των νυμφών, που ήταν σύμφωνα με τον Όμηρο η κατοικία των "Μελισσών", λέγεται σήμερα Μελισσάνη, και είναι όντως μια απρόσμενη έκπληξη η αναλλοίωτη διατήρηση της Ομηρικής της ταυτότητας για τόσες χιλιάδες χρόνια, αλήθεια τι μπορούμε να πούμε στην συνέχεια για μια σειρά τοπωνυμίων που διαδέχεται το ένα το άλλο και όλα φαίνονται σαν να μην άλλαξε τίποτα στην Ν.Α Κεφαλληνία για πάνω από 3200 χρόνια;

Ας επιχειρήσουμε λοιπόν να βάλουμε το δάκτυλό μας "επί τον τύπον των ήλων". Στην επίδικη περιοχή της Ν.Α Κεφαλληνίας διατηρείται από αρχαιοτάτων χρόνων ένα τοπωνύμιο ευρείας χρήσης με την ονομασία «η περιοχή των Κορωνών» ![2] (Κορωνοί) = η περιοχή των Κοράκων, (από το όνομα του πτηνού κόραξ-κορούνα–κορωνίς) έχοντας ως σημείο αναφοράς έναν τεράστιο κάθετο και ρηγματωμένο βράχο που βρίσκεται σε ένα περίοπτο σημείο απέναντι από τον οικισμό των Αννινάτων ο οποίος αποκαλείται ακόμα μέχρι στις μέρες μας "κορακόπετρα"!.
Η περιοχή αυτή έχει μάλιστα ως ακρωτήριο της το ακρωτήριο των Κάπρων στούς Κάπρους! (Κάπρος) δηλαδή των άγριων αρσενικών χοίρων! (βλέπε σχετικό χάρτη).
Τι λέτε;....σαν πολλές δεν είναι οι συμπτώσεις ή μήπως είναι μια τυχαία διαβολική σύμπτωση;...ας περιμένουμε λοιπόν την συνέχεια.

Απόσπασμα από τον χάρτη της νήσου Κεφαλληνίας του Αντ. Μηλιαράκη (1890) ,

Στον χάρτη αυτόν καταγράφεται η περιοχή των Κορωνών (ΚΟΡΩΝΟΙ ) με το ακρωτήριο Κάπρος ( =αρσενικός χοίρος) η περιοχή ΣΚΑΛΑ, και το ακρωτήριο Μούντα. Πάνω ακριβώς από λιμάνι του Πόρου καταγράφονται τα αρχαία ερείπια του επίνειου των Προνναίων.

Ο λόφος «Κόντυλας» με την αποκαλούμενη «κορακόπετρα»
ανατολικά του οικισμού Αννινάτα στην περιοχή των «άνω Κορωνών».
Από αυτή την περίβλεπτη θέση σύμφωνα με τον Όμηρο ( οδ ξ 104 ) ο χοιροβοσκός Εύμαιος υπέδειξε στον Οδυσσέα την θέση των ποιμνιοστασίων του στην Ιθάκη και την Ήπειρο [(Αιτωλοακαρνανία-περιοχή Αστακού) - Αντιπέραια (Ήλιδα-Κυλλήνη )]

Στους Κορωνούς καταγράφονται επίσης οι περισσότερες αρδευτικές πηγές που υπάρχουν στο νησί της Κεφαλληνίας δικαιώνοντας απολύτως τον Όμηρο που αναφέρει την ύπαρξη μιας μεγάλης αρδευτικής πηγής σε αυτήν την περιοχή όπως και άλλων μικρότερων.
Όντως γύρω από την λεγόμενη "Κορακόπετρα" υπάρχουν δεκάδες πηγές τρεχούμενου νερού. Η μεγαλύτερη πηγή σε παροχή νερού εξ όλων αυτών είναι η αποκαλούμενη στις μέρες μας πηγή με το όνομα "Ποτιστής" που τροφοδοτεί με νερό τον μεγαλύτερο και πλέον εντυπωσιακό καταρράκτη νερού που συναντάμε στο νησί της Κεφαλληνίας.
Η ονομασία της πηγής "Ποτιστής" είναι απολύτως συνώνυμης με το όνομα της πηγής που αναφέρεται στο έπος ως "η Αρέθουσα κρήνη" δηλαδή μια πηγή με αρδευτικές δυνατότητες [από το ρήμα αρέθω= άρδω (αρδεύω) δηλαδή ποτίζω, = Ποτιστής].
Τι λέτε; τυχαίο πάλι να είναι και αυτό;

Ο καταρράκτης της αρδευτικής πηγής «Ποτιστής» συνώνυμης και με το όνομα της πηγής Αρέθουσας που βρίσκεται στην τοποθεσία «Λανή Κάμπος» στις υπώρειες του λόφου Κόντυλας (Κορακόπετρας) κοντά στον οικισμό των Αννινάτων της περιοχής των Κορωνών.

2.)Η πεζοπορική διαδρομή του Τηλέμαχου από την πρώτη ακτή στην Κόρακος πέτρη και τα χοιροστάσια του Εύμαιου.

Ο Τηλέμαχος κατ' εντολή της Θεάς Αθηνάς όταν θα επέστρεφε από την Πύλο θα άραζε το πλοίο του στην πρώτη, δηλαδή την νοτιότερη ακτή της Ιθάκης για να πάει αμέσως μετά με τα πόδια του και να συναντήσει τον πιστό του χοιροβοσκό τον Εύμαιο.

Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν πως καταγράφεται στο έπος η άφιξη του πλοίου του στο πρώτο αραξοβόλι της Ιθάκης και η πεζοπορία του προς την περιοχή του Εύμαιου, την "κόρακος πέτρη"

ἀλλὰ ἑκὰς νήσων ἀπέχειν εὐεργέα νῆα,

νυκτὶ δ᾽ ὁμῶς πλείειν· πέμψει δέ τοι οὖρον ὄπισθεν

ἀθανάτων ὅς τίς σε φυλάσσει τε ῥύεταί τε.

αὐτὰρ ἐπὴν πρώτην ἀκτὴν Ἰθάκης ἀφίκηαι,

νῆα μὲν ἐς πόλιν ὀτρῦναι καὶ πάντας ἑταίρους,

αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,

ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδεν. (Οδ.ο 33-39)

………………………………………………………….

αἶψα γὰρ Ἠὼς ἦλθεν ἐΰθρονος. οἱ δ᾽ ἐπὶ χέρσου

Τηλεμάχου ἕταροι λύον ἱστία, κὰδ δ᾽ ἕλον ἱστὸν

καρπαλίμως, τὴν δ᾽ εἰς ὅρμον προέρυσσαν ἐρετμοῖς·

ἐκ δ᾽ εὐνὰς ἔβαλον, κατὰ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔδησαν·

ἐκ δὲ καὶ αὐτοὶ βαῖνον ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης,

δεῖπνόν τ᾽ ἐντύνοντο κερῶντό τε αἴθοπα οἶνον.

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,

τοῖσι δὲ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἤρχετο μύθων·

"ὑμεῖς μὲν νῦν ἄστυδ᾽ ἐλαύνετε νῆα μέλαιναν,

αὐτὰρ ἐγὼν ἀγροὺς ἐπιείσομαι ἠδὲ βοτῆρας·

ἑσπέριος δ᾽ εἰς ἄστυ ἰδὼν ἐμὰ ἔργα κάτειμι. (Οδ.ο 495-505)

…………………………………………………….

τὸν δ᾽ ὦκα προβιβάντα πόδες φέρον, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλήν,

ἔνθα οἱ ἦσαν ὕες μάλα μυρίαι, ᾗσι συβώτης

ἐσθλὸς ἐὼν ἐνίαυεν, ἀνάκτεσιν ἤπια εἰδώς, (Οδ.555-557)

Μόν’ κράτα αλάργα απ’ τα νησιά το φτερωτό καράβι

κι όλο τη νύχτα αρμένιζε. Κι ένα αεράκι πρίμο

πίσω θα στείλει ένας θεός που σε φυλάει, σε σώζει.

Κι όταν στο Θιάκι φτάσεις πια, στο πρώτο του ακρογιάλι,

στείλε με τους συντρόφους σου στη χώρα το καράβι

και πάνε το χοιροβοσκό να πρωτοβρείς στη μάντρα,

που στα θρεφτά σου επιστατεί και σε πονά η καρδιά του. (Οδ.ο 33-39)

………………………………………………………………………………….

Αυτή την ώρα τα πανιά του Τηλεμάχου οι ναύτες

δίπλωναν στην ακρογιαλιά κι έβγαλαν το κατάρτι

και το καράβι λάμνοντας στ’ αραξοβόλι φέρουν.

Κι όξω τα βάρια ρίχνουνε και δένουν την πρυμάτσα

κι όξω κι εκείνοι βγήκανε στης θάλασσας την άκρη.

Κι εκεί να φάνε ετοίμασαν, γλυκό κρασί κερνούσαν.

Κι έπειτα πια σα χόρτασαν καλά με φαγοπότι

ο συνετός Τηλέμαχος πήρε το λόγο κι είπε·

«Τώρα στη χώρα φέρτε εσείς το μελανό καράβι

κι εγώ θα τρέξω τους βοσκούς να ιδώ και τα χωράφια.

Θα ᾽ρθω το βράδυ, μια ματιά σα ρίξω στις δουλειές μου, (Οδ.ο 495-505)

……………………………………………………

Κι εκείνος, δρόμο κόβοντας, πεζός στη μάντρα πήγε
όπου χιλιάδες στάλιζαν αμέτρητες οι χοίροι,
που βόσκαε ο πιστός βοσκός με την καλή τη γνώμη.(Οδ.555-557) (Μτφρ. Ζήσιμου Σιδέρη)

Το ακριβές σημείο πρόσδεσης των σκαφών για τον προσωρινό ελλιμενισμό τους στην νοτιοανατολική ακτή της Κεφαλληνίας είναι σήμερα αρκετά εύκολο να το εντοπίσουμε. Είναι εκεί όπου υπάρχουν σήμερα τα κατάλοιπα του αρχαιότερου δωρικού ναού που έχει εντοπισθεί στο νησί της Κεφαλληνίας αφιερωμένου κατά πάσα πιθανότητα στην θέα Δήμητρα ή στον θεό Απόλλωνα.

Κατάντη του ναού υπάρχουν ακόμη και σήμερα οι εγκαταστάσεις του αρχαίου λιμένα που λειτούργησε κυρίως ως σταθμός προσωρινής στάθμευσης και ανεφοδιασμού των πλοίων για τα ταξίδια των ναυτικών εκείνης της εποχής.

Αριστερά τα θεμέλια του Δωρικού ναού και της παρακείμενης στοάς στο αρχαίο λιμάνι της Σκάλας.

Σε αυτό το σημείο που όλα τα δεδομένα μας υποδεικνύουν ότι ήταν ο ενδεδειγμένος χώρος πρόσδεσης των πλοίων κατά την αρχαιότητα, προφανώς θα ήταν και για το πλοίο του Τηλέμαχου όταν επέστρεφε από την Πύλο κατ’ εντολή της θεάς Αθηνάς, για να πάρει ακολούθως το μονοπάτι που υπάρχει ακόμη και σήμερα που σε οδηγεί πεζοπορώντας για μιάμιση περίπου ώρα στην Κορακόπετρα, (στον λόφο του Κόντυλα), εκεί που σύμφωνα με το έπος είχε την καλύβα του ο Εύμαιος.

Συγκρίνοντας και επαληθεύοντας την αλληλοδιαδοχή των τόπων και των μεταξύ αυτών αποστάσεων

Στο έπος όμως πέραν της τοπωνυμικής καταγραφής υπάρχει και μια καταγραμμένη σχέση αλληλοδιαδοχής των τόπων και των μεταξύ αυτών αποστάσεων.

Ποιο συγκεκριμένα:

Η πεζοπορική διαδρομή που ακολούθησε ο Οδυσσέας καταγράφεται οτι ήταν αρκετά πολύωρη και κοπιώδης. Σύμφωνα με τα κείμενα ξεκίνησε το πρωί από το Σπήλαιο των νυμφών (δηλαδή από το σημερινό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης) με τα πόδια και αφού πέρασε μέσα από δασωμένα βουνά και κακοτράχαλα μονοπάτια έφτασε αργά το απόγευμα στην περιοχή Κόρακος Πέτρη (δηλαδή την σημερινή περιοχή των Κορωνών) την ώρα που ο Εύμαιος μάζευε τα ζώα για να τα βάλει στους στάβλους. "αὐτὰρ ὁ ἐκ λιμένος προσέβη τρηχεῖαν ἀταρπὸν χῶρον ἀν᾽ ὑλήεντα δι᾽ ἄκριας ",

Η απόσταση από την σημερινή Μελισσάνη μέχρι το σημερινό οικισμό των Αννινάτων, στους Άνω Κορωνούς, είναι τουλάχιστον 32 χιλιόμετρα πεζοπορία περνώντας όντως όπως αναφέρει το έπος ο πεζοπόρος μέσα από δασωμένα βουνά και κακοτράχαλα μονοπάτια. Εάν υπολογίσουμε οτι ένα άτομο καλά γυμνασμένο περπατά με μια μέση ταχύτητα περίπου πέντε χιλιόμετρα την ώρα καλύπτει αυτήν την απόσταση σε περίπου επτά ώρες πεζοπορίας.
Άρα επαληθεύεται πανηγυρικά ακόμη και μέσα από αυτήν την διαδρομή Καραβόμυλος - Αννινάτα η αληθής σχέση απόστασης και χρόνου που καταγράφεται μεταξύ αυτών των δύο ομηρικών τόπων, καθώς και η περιγραφή για την φύση των εδαφών με τις αλλεπάλληλες βουνοκορφές και τα κακοτράχαλα μονοπάτια που αναφέρεται οτι θα έπρεπε να περάσει κάποιος πεζοπορώντας για να διανύσει αυτήν την συγκεκριμένη διαδρομή.

Το ακριβώς αντίστοιχο συμβαίνει και με την πεζοπορική διαδρομή που ακολούθησε ο Τηλέμαχος για να πάει από το αγκυροβόλιο της πρώτης ακτής στην ίδια περιοχή που είχε κατευθυνθεί ο πατέρας του ο Οδυσσέας. Το κείμενο περιγράφει μια απόσταση αρκετά σύντομη μέχρι την καλύβα του Εύμαιου.

τὸν δ᾽ ὦκα προβιβάντα πόδες φέρον, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλήν,

ἔνθα οἱ ἦσαν ὕες μάλα μυρίαι, ᾗσι συβώτης

ἐσθλὸς ἐὼν ἐνίαυεν, ἀνάκτεσιν ἤπια εἰδώς, (Οδ.555-557)

Κι εκείνος, δρόμο κόβοντας, πεζός στη μάντρα πήγε
όπου χιλιάδες στάλιζαν αμέτρητες οι χοίροι,
που βόσκαε ο πιστός βοσκός με την καλή τη γνώμη (Οδ.555-557)

Όντως η απόσταση από την παραλία της Σκάλας μέχρι την κορακόπετρα δεν είναι περισσότερο από τέσσερα με πέντε χιλιόμετρα πεζοπορία, δηλαδή μια πεζοπορία κάτι παραπάνω της μιας ώρας.
Άρα και εδώ έχουμε την πλήρη επαλήθευση της απόστασης έτσι όπως καταγράφεται μεταξύ των δύο τόπων.

_____ Πεζοπορική διαδρομή Οδυσσέα: Σπηλαίου Νυμφών – Κόρακος πέτρης (Οδ, ξ 1-4) (απόσταση : περίπου 32 χιλιόμετρα, χρόνος πεζοπορίας περίπου 7 ώρες)

_____ Πεζοπορική διαδρομή Τηλέμαχου: Πρώτης ακτής –Κόρακος πέτρης (οδ.ο 555) (απόσταση περίπου 5 χιλιόμετρα, χρόνος πεζοπορίας περίπου 1 ώρα και 15 λεπτά)

Συγκρίνοντας την χλωρίδα και την πανίδα της συγκεκριμένης περιοχής της Ομηρικής Ιθάκης έτσι όπως καταγράφεται στο έπος, με την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής των Κορωνών όπως είναι στις μέρες μας.

Είναι όντως εντυπωσιακό!

Το έπος αναφέρει οτι αυτή η περιοχή ήταν γεμάτη με βελανιδιές και αγριοαχλαδιές (αγραπιδιές) προσφέροντας στα ζώα πλούσια τροφή για να γίνουν τετράπαχα! Καταγράφεται επίσης οτι εκεί υπήρχαν αρκετές πηγές για να πίνουν τα ζώα νερό.

Για όσους ξέρουν αυτήν την περιοχή θα συμφωνήσουν απολύτως οτι η ευρύτερη περιοχή των Κορωνών χαρακτηρίζεται σήμερα με δάση από αιωνόβιες βελανιδιές, πρίνους και αγριοαχλαδιές, με δεκάδες πηγές τρεχούμενου νερού, έτσι ακριβώς όπως καταγράφεται στο έπος ότι ήταν η χλωρίδα και η φύση αυτής της περιοχής.

Το αξιοπερίεργο είναι οτι ακόμη και μέχρι στις ημέρες μας λόγω αυτών των ιδιαίτερων συνθηκών διαβιούν σε αυτήν την περιοχή σε ημιάγρια κατάσταση και ελεύθερη αναπαραγωγή κοπές από εκατοντάδες γουρούνια και αγριοκάτσικα λες και ο χρόνος να έχει σταματήσει εδώ και 3000 χρόνια!.

Συγκρίνοντας τα Ομηρικά τοπωνύμια με τα αντίστοιχα σύγχρονα στις επίδικες περιοχές

Σπήλαιο Νυμφών ... σπέος ἐστὶ κατηρεφές.....ἔνθα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι" ...θαύμα ιδέσθαι. αναφέρει μεταξύ άλλων το έπος. Δηλαδή ήταν ένα σπήλαιο αφιερωμένο στις νύμφες Ναϊάδες (δηλαδή στις νύμφες των νερών) θολωτό, σκοτεινό στο βάθος γεμάτο σταλακτίτες με τρεχούμενα νερά, τόσο όμορφο να το βλέπεις όπου ήταν η κατοικία των Μελισσών δηλαδή των ψυχών. = Μελισσάνη είναι το όνομα αυτού του πανέμορφου θολωτού σπηλαίου που είναι όντως γεμάτο νερά, και σταλακτίτες αρχαιολογικά αποδεδειγμένο οτι ήταν αφιερωμένο στις νύμφες !

Κοράκος Πέτρη, δηλαδή στην "πέτρα του Κόρακα" αναφέρει το έπος = κορακόπετρα αποκαλείται και σήμερα ο περίοπτος και εμβληματικός βράχος που δεσπόζει στον χώρο της περιοχής των Κορωνών (δηλαδή της περιοχής των Κοράκων) που ήταν μέχρι πολύ πρόσφατα (πριν μετακομίσουν στον σκουπιδότοπο της Παλικής) ο κυριότερος τόπος για τις φωλιές και την αναπαραγωγή των κοράκων της περιοχής (εξ'ου και η ονομασία του και η ονομασία ολόκληρης της περιοχής).

Αρέθουσα κρήνη δηλαδή "ποτιστική - αρδευτική πηγή" αναφέρεται στο έπος = Ο Ποτιστής αποκαλείται σήμερα η μεγαλύτερη πηγή νερού κοντά στην κορακόπετρα που αρδεύει κυρίως τον λεγόμενο "Κάμπο του Λανή".

Πρώτη ακτή αναφέρεται στο έπος η πρώτη παραλία από την πλευρά του νότου που ήταν εφικτό να αράζουν πρόσκαιρα τα πλοία = Σκάλα αποκαλούμε σήμερα την ίδια περιοχή επειδή είναι όντως το πρώτο σκαλί - σκάλωμα (αραξοβόλι) για να αράζουν πρόσκαιρα τα πλοία που έρχονται από τον νότο.

Εσχατιή ακτή αποκαλείται στο έπος η νοτιότερη άκτή του νησιού = Μούντα (η Πούντα) λέγεται σήμερα δηλαδή " η έσχατη ακτή" (προέρχεται από το ιταλικό punta που σημαίνει το ακροτελεύτιο τμήμα της στεριάς).

Δεν υπάρχει λοιπόν ούτε ένα, μα ούτε ένα τοπωνύμιο που να αναφέρεται στο έπος για αυτήν την συγκεκριμένη περιοχή και να μην το συναντάμε σήμερα είτε αυτούσιο είτε προσαρμοσμένο στην νεότερη καθομιλουμένη που να μην καταγράφει επακριβώς τις ίδιες περιοχές με το ίδιο ακριβώς νοηματικό περιεχόμενο.
Αλήθεια πόσο τυχαία μπορεί να είναι όλα αυτά;

Η σημασία της πρώτης και εσχατιής ακτής για την επιβεβαίωση της θέσης του διοικητικού κέντρου (Άστεως) της Ομηρικής Ιθάκης.

Χάρτης του Roux (1747 ) που αναφέρει το τοπωνύμιο Σκάλα (C. Scala) στην νότιο Κεφαλληνία ως έναν από τους πλέον σημαντικούς τόπους για την ναυσιπλοΐα εκείνης της εποχής. (Από τη Συλλογή Φώτη Κρεμμύδα)

Από αυτή την περίβλεπτη θέση που βρισκόταν στην νοτιοανατολική ακτή της Ιθάκης, την λεγόμενη εσχατιή (οδ. ξ 96 -108), ο Εύμαιος θα ενημερώσει λεπτομερώς τον Οδυσσέα για τον αριθμό των ποιμνίων του τόσο στο νησί όσο και στις απέναντι ακτές της Ηπείρου.

ἦ γάρ οἱ ζωή γ᾽ ἦν ἄσπετος· οὔ τινι τόσση

ἀνδρῶν ἡρώων, οὔτ᾽ ἠπείροιο μελαίνης

οὔτ᾽ αὐτῆς Ἰθάκης· οὐδὲ ξυνεείκοσι φωτῶν

ἔστ᾽ ἄφενος τοσσοῦτον· ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω.

δώδεκ᾽ ἐν ἠπείρῳ ἀγέλαι· τόσα πώεα οἰῶν,

τόσσα συῶν συβόσια, τόσ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν

βόσκουσι ξεῖνοί τε καὶ αὐτοῦ βώτορες ἄνδρες.

ἐνθάδε δ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν ἕνδεκα πάντα

ἐσχατιῇ βόσκοντ᾽, ἐπὶ δ᾽ ἀνέρες ἐσθλοὶ ὄρονται.

τῶν αἰεί σφιν ἕκαστος ἐπ᾽ ἤματι μῆλον ἀγινεῖ,

ζατρεφέων αἰγῶν ὅς τις φαίνηται ἄριστος.

αὐτὰρ ἐγὼ σῦς τάσδε φυλάσσω τε ῥύομαί τε,

καί σφι συῶν τὸν ἄριστον ἐῢ κρίνας ἀποπέμπω." (οδ. ξ 96 -108)

Γιατί πραγματικά αυτός (ο Οδυσσέας) είχε μεγάλη περιουσία. Σε κανέναν από τους ήρωες άντρες (δεν υπήρχε τόσο μεγάλη περιουσία) ούτε στην σκοτεινή ξηρά (ηπειρωτικές περιοχές) ούτε στην ίδια την Ιθάκη. Ούτε είκοσι άντρες μαζί έχουν τόσο μεγάλα πλούτη. Κι εγώ δεν μπορώ να σου τη μετρήσω. Αντίκρυ στην ηπειρωτική στεριά υπάρχουν δώδεκα κοπάδια βοδιών. Άλλα τόσα μεγάλα κοπάδια προβάτων, άλλα τόσα χοίρων, άλλα τόσα μεγάλα κοπάδια γιδιών τα βόσκουν εκεί πέρα άντρες ξένοι με μισθό και βοσκοί δικοί μας. Εδώ (στην Ιθάκη) σε αυτήν εδώ την άκρη υπάρχουν έντεκα μεγάλα κοπάδια γιδιών, όλα πολυάριθμα, τα οποία επιβλέπουν άντρες πιστοί. Από αυτούς ο καθένας συνεχώς κάθε μέρα φέρνει στους μνηστήρες ένα σφάγιο από τους καλοθρεμμένους τράγους. Κι εγώ πάλι βόσκω και φυλάω αυτούς εδώ τους χοίρους και διαλέγω το ποιο καλό απ’όλα και τους το στέλνω.

Το εδάφιο αυτό επιβεβαιώνει ότι η χωροθέτηση του κέντρου της ομηρικής Ιθάκης είναι όντως στα νοτιοανατολικά της Κεφαλληνίας. Είναι επιπλέον πολύ σημαντική και εξόχως αποκαλυπτική η συγκεκριμένη τοποθεσία διότι μόνο από αυτή την περιοχή θα ήταν δυνατόν ο Εύμαιος να υποδείξει στον Οδυσσέα την θέση των ποιμνίων του που βρισκόντουσαν τόσο στο νοτιοανατολικό άκρο της Ιθάκης όσο και στις απέναντι ηπειρωτικές περιοχές, δηλαδή την περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας- Αστακού και την Ήλιδα - Κυλλήνη.
Αυτό προφανώς δεν θα μπορούσε να γίνει εάν το διοικητικό κέντρο δηλαδή το Άστυ ήταν στα δυτικά ή όπου αλλού διότι μόνον από αυτήν την θέση είχαν την οπτική επαφή με τις απέναντι Ηπειρωτικές ακτές της Στερεάς Ελλάδος και της Πελοποννήσου για να κάνουν αυτήν την τόσο λεπτομερή περιγραφή.

Η επαλήθευση της θέσης του κέντρου της Ομηρικής Ιθάκης στις ανατολικές ακτές της νήσου Κεφαλληνίας

Συμπερασματικά στα προαναφερόμενα εδάφια της Οδύσσειας:

Καταγράφονται με μια αλάνθαστη αλληλουχία τόσο οι θέσεις των περιγραφόμενων τόπων στο έπος, όσο και η φύση των εδαφών τους, ακόμη και των αποστάσεων που τις διαχωρίζουν, συγκρίνοντάς τες με αυτές των αντιστοίχων θέσεων της νοτιοανατολικής Κεφαλληνίας.

Επιβεβαιώνεται η εντυπωσιακή διάσωση και η διατήρηση των Ομηρικών τοπωνυμίων στις ίδιες θέσεις είτε αυτούσια είτε προσαρμοσμένα στην σημερινή ομιλούσα γλώσσα.

Επαληθεύονται όλες οι πληροφορίες που καταγράφονται στο έπος για την χλωρίδα και την πανίδα της επίδικης περιοχής και το παράξενο είναι οτι ακόμη και μετά την παρέλευση 3000 και πλέον χρόνων εξακολουθεί να παραμένει αναλλοίωτη σαν ο χρόνος να είναι σταματημένος.

Αποκαλύπτεται με κάθε λεπτομέρεια η απόλυτη και αληθής σχέση ταυτοπροσωπίας της Ομηρικής τοπογραφίας με αυτήν της νήσου Κεφαλληνίας σε κάθε αναφορά και σε κάθε περιγραφή.

Και εάν νομίζετε οτι αυτή η εντυπωσιακή επαλήθευση των τοπωνυμίων κατά σειρά, φυσιογνωμία και νοηματικό περιεχόμενο σταματά μέχρι εδώ έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε την συνέχεια στο δεύτερο μέρος αυτής της θεματικής παρουσίας που τιτλοφορείται "στα βήματα του Οδυσσέα" (μέρος 2ον) που έχει σχέση με τις πεζοπορικές διαδρομές του Οδυσσέα, του Τηλέμαχου και του Εύμαιου από την περιοχή "Κόρακος Πέτρη" μέχρι το Άστυ.

Στο έπος ως γνωστόν αναφέρονται τουλάχιστον τέσσερις ακόμη τοποθεσίες από την περιοχή Κόρακος πέτρη βαδίζοντας προς το Άστυ που είναι ο Ερμαίος λόφος, η τυκτή κρήνη, ο ημέτερος και πολυβενθής λιμένας και το ιερό άλσος του εκηβόλου Απόλλωνα.

Η επόμενη δημοσίευση που θα τιτλοφορείται [Εν δήμω Ιθάκης].Στα βήματα του Οδυσσέα του Τηλέμαχου και του Εύμαιου (μέρος 2ον) θα μας δώσει την ευκαιρία να σας δώσουμε μια ποιο ολοκληρωμένη εικόνα για την τοπογραφία της περιφερειακής ζώνης γύρω από το Άστυ της λεγόμενης "Ομηρικής Ιθάκης" με την περιέργεια μήπως τουλάχιστον εκεί "πιάσουμε" (μεταφορικά) έστω και μια φορά τον Όμηρο αγεωγράφητο.

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς…τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ (οδ. ν 344 & 351)

Έλα, σκοπεύω τώρα να σου δείξω σήματα της Ιθάκης για να πεισθείς…και αυτό είναι το Νήριτον, βουνό κατάφυτο από δένδρα.

«σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης τ' ὄρος αἰπὺ πέφαντο»

Dedicated to Dr. John T. Pierce, Dean of the Faculty of Environment at Simon Fraser University
Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas

Το Νήριτον το εινοσίφυλλον, το καύχημα του Οδυσσέα, το πανταχόθεν ορατό,αριπρεπές, δασώδες και απόκρημνο Όρος της Ομηρικής Ιθάκης

Κανένα άλλο τοπόσημο δεν έχει διασυνδεθεί τόσο πολύ στα Ομηρικά έπη ως σημείο αναφοράς και αναγνώρισης ενός τόπου όσο το όρος Νήριτον της Ομηρικής Ιθάκης. Είναι παραπάνω από εμφανές, όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω, ότι το όρος Νήριτον είναι:

το σπουδαιότερο σημάδι της αναγνώρισης της ομηρικής Ιθάκης,
το σύμβολό της
και το καύχημα του Οδυσσέως.

Οι παρακάτω ομηρικές αναφορές είναι ενδεικτικές:

Στην Ιλιάδα και συγκεκριμένα στον κατάλογο των «νεών», όπου περιγράφεται το βασίλειο του Οδυσσέως, το όρος Νήριτον παρά το ότι ήταν ένα βουνό καταγράφεται όμως ως το πρώτο και άξιο ιδιαίτερης αναφοράς τμήμα της Ομηρικής Ιθάκης.

Αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἦγε Κεφαλλῆνας μεγαθύμους,
οἵ ῥ᾽ Ἰθάκην εἶχον καὶ Νήριτον εἰνοσίφυλλον
(Ιλ. Β 631-632)
Ο Οδυσσέας κυβερνούσε τους μεγάθυμους Κεφαλλήνες,
που κατείχαν την Ιθάκη και το σύδεντρο Νήριτον,

Στην Οδύσσεια επαναλαμβάνεται επίσης με την ίδια σημειολογική αξία η αναφορά του όρους Νήριτον ως ένα από τα κυρίαρχα τοπόσημα της Ομηρικής Ιθάκης.

Ο Οδυσσέας αποκαλυπτόμενος στο Βασιλέα των Φαιάκων Αλκίνοο του λέγει χαρακτηριστικά:

ναιετάω δ᾽ Ἰθάκην ἐυδείελον· ἐν δ᾽ ὄρος αὐτῇ
Νήριτον εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές·
(Οδ. ι. 21-22)
κατοικώ στην περίβλεπτη Ιθάκη
πάνω σ’ αυτήν υπάρχει ένα μεγαλοπρεπές και σύδεντρο όρος το Νήριτον

σαν να περιμένει από τον ακροατή του στο άκουσμα της ονομασίας του φημισμένου αυτού όρους, να αναγνωρίσει το γεωγραφικό στίγμα της Ιθάκης, της οποίας το μεγαλοπρεπές όρος Νήριτον λόγω της φήμης και της αξίας του, φαίνεται ότι θα είχε ξεπεράσει τα σύνορα του τότε γνωστού κόσμου.

Η θεά Αθηνά (η θεά της σοφίας και της γνώσης) γνωρίζοντας επίσης τη σημασία και την σπουδαιότητα του όρους αυτού και προκειμένου να δώσει στον Οδυσσέα το ασφαλές σημάδι για να αναγνωρίσει την πατρίδα του λέγει :

ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς…….
……..τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ."
(οδ. ν 344, ν 351)
Έλα, σκοπεύω τώρα να σου δείξω σήματα της Ιθάκης για να πεισθείς…
…..και αυτό είναι το Νήριτον, βουνό κατάφυτο από δένδρα.

Τέλος το Νήριτον είναι το όρος που αναφέρεται στον Ομηρικό ύμνο «προς Απόλλωνα Πύθιο» η θέα του οποίου διαφαινόταν ευδιάκριτα από την νότια περιοχή του ακρωτηρίου Φεές(Φερές) της Ήλιδας (το σημερινό Κατάκολο).

βῆ δὲ παρὰ Κρουνούς καὶ Χαλκίδα καὶ παρὰ Δύμην
ἠδὲ παρ' Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί.
εὖτε Φεράς ἐπέβαλλεν, ἀγαλλομένη Διός οὔρῳ,
καί σφιν ὑπέκ νεφέων Ἰθάκης τ' ὄρος αἰπὺ πέφαντο
Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος.
(Ύμνος προς Απόλλωνα Πύθιο στχ. 425-429)

Και έφτασε [το πλοίο] στους Κρουνούς και την Χαλκίδα και τη Δύμη
και την ιερή την Ήλιδα όπου κατοικούν οι Επειοί.
Καθώς πλησίαζε [το πλοίο] στις Φερές (το σημερινό Κατάκολο) καμαρωτό απ’ του Δία τον ούριο άνεμο,
κάτω από τα νέφη φάνηκε σ’ αυτούς το απόκρημνο όρος της Ιθάκης,
το Δουλίχιο και η Σάμη και η δασώδης Ζάκυνθος

Αποδεχόμενοι ως καθοριστικό στοιχείο μελέτης και ανάλυσης τις ομηρικές περιγραφές διαπιστώνουμε ότι το όρος Νήριτον είναι πανταχού παρών σε κάθε περιγραφή της ομηρικής Ιθάκης ως ένα αναπόσπαστο τμήμα της, άξιο να αναφερθεί και να καταγραφεί σε κάθε ευκαιρία. Με βάση λοιπόν τα όσα σημαντικά και αποκαλυπτικά έχουν καταγραφεί στα Ομηρικά κείμενα για το όρος αυτό δύο κυρίαρχα ερωτήματα τίθενται προς απάντηση:

Ερώτημα πρώτο:

Ποιο απόκρημνο όρος της Ιθάκης φαινόταν κάτω από τις αρχαίες Φεές (σημ.Κατάκολο); τα πολύ χαμηλότερα βουνά της Ιθάκης - σε σχέση με τα διπλάσια σε ύψος όρη της Κεφαλληνίας – τα οποία[βουνά της Ιθάκης] χάνονται στο βάθος του ορίζοντα, ή μήπως το αιπύ (απόκρημνο, υψηλό) όρος της Ιθάκης ήταν (είναι) ο πανύψηλος και ελατοσκέπαστος Αίνος της Κεφαλληνίας, ύψους 1628 μέτρων, ο οποίος πράγματι επιβάλλεται με τη θέα του στον ευρύτερο χώρο του Ιονίου; (βλέπε σχετικό χάρτη, δορυφορικές λήψεις και σχετικές φωτογραφίες)

Δορυφορική λήψη από την θαλάσσια περιοχή του Κατάκολου. Είναι φανερό ότι ο Αίνος της Κεφαλληνίας ιδιαίτερα από την οπτική γωνία της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Κυλλήνης και Κατάκολου (Φεές) φαίνεται ακόμη υψηλότερος σε σχέση με τα βουνά της Ιθάκης λόγω του ότι είναι πιο κοντά στη θαλάσσια αυτή περιοχή της Πελοποννήσου και όπως περιγράψαμε διπλάσιου ύψους.

Μία σχηματική παράσταση του ύψους των Ορέων της Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Ιθάκης μας δίνει την παρακάτω εικόνα.

Είναι φανερό ότι από τις αρχαίες Φεές, το σημερινό Κατάκολο, το μόνο όρος που φαίνεται ορατό είναι μόνο ό Αίνος της Κεφαλληνίας άλλοτε νεφοσκεπής και άλλοτε ευδείελος, ασφαλές σημάδι – ορόσημο για την χάραξη της πορείας των πλοίων που θαλασσοπορούσαν στο Ιόνιο πέλαγος. Τα βουνά της Ιθάκης από το σημείο αυτό όχι μόνο δεν φαίνονται λόγω της απόστασης και της χθαμαλότητάς τους σε σχέση με τα διπλάσιου ύψους όρη της Κεφαλληνίας, αλλά καλύπτονται μάλιστα σε μεγάλο μέρος από αυτά. Είναι σημαντικό επίσης να αναφερθεί ότι ο Ύμνος προς Απόλλωνα Πύθιο θεωρείται ως ένας από τους λίγους γνήσιους ομηρικούς ύμνους.

Φωτογραφία του αριπρεπούς Αίνου από τις ακτές της Κυλλήνης. στο βάθος δεξιά της φωτογραφίας μόλις και διακρίνεται το νησί της Ιθάκης

Ερώτημα δεύτερο:

Ποιος τόπος αλήθεια και ποιο νησί από όλη την Δυτική Ελλάδα (και όχι μόνο) μπορεί να δώσει αυτή την επιλεκτική δυνατότητα σε έναν κάτοικο του, - όπως το είχε δώσει στον Οδυσσέα, - να φέρει ως καύχημα της καταγωγής του και σημείο αναγνώρισης της ιδιαίτερης πατρίδας του ένα όρος;

Για όσους έχουν τις βασικές γνώσεις για την γεωμορφολογία της μεσογείου ή έχουν επισκεφθεί την δυτική Ελλάδα και έχουν στην μνήμη τους την εικόνα των νησιών του Ιονίου η απάντηση είναι προφανής, μία και μοναδική: η Κεφαλληνία και οι Κεφαλλήνες, που όχι άδικα έχουν ως καύχημα και σύμβολό τους τον θεϊκό και ελατοσκέπαστο Αίνο, το όρος που μνημονεύεται ήδη στις αρχές της ιστορικής περιόδου από τον Ησίοδο όπως διασώζεται στα σχόλια του Απολλώνιου του Ρόδιου (ΙΙ 297) υπό του Λέοντος του Βυζαντίου.

Το εμβληματικό όρος Αίνος της Κεφαλληνίας είναι για τους Κεφαλλήνες, όπως ήταν αντίστοιχα για τον Οδυσσέα το όρος Νήριτον, το σύμβολο του νησιού τους και ο ιερότερος, πολυτιμότερος και πιο αγαπητός τόπος από οποιοδήποτε άλλο σημείο της Κεφαλληνίας. Είναι τόσο υπερήφανοι γ’ αυτόν που τον φέρουν ως ονομασία και σύμβολο σε πλήθος συλλόγους, αδελφότητες, ενώσεις ή επωνυμίες των δραστηριοτήτων τους απανταχού της γης.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η ετυμολογία του ονόματος Αίνος (=ο φημισμένος, ο διάσημος, ο τιμημένος) που φέρει το μέγιστο αυτό όρος επιβεβαιώνει και δια της ονομασίας του την μεγάλη φήμη και αξία που του είχε αποδοθεί από την αρχαιότητα. Επίσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ένα από τα επίθετα που απεδόθη στον πατέρα όλων των θεών τον Δία ήταν Αινήσιος Δίας[2] προς τιμήν του όρους που έφερε επί την κορυφής του τον βωμό του που ήταν αφιερωμένος σε αυτόν, όπως και ιερό όπως μνημονεύει ο Στράβων.

Φωτογραφία του χιονισμένου βωμού του Αινησίου Διός που βρίσκεται επί της

κορυφής του όρους Αίνος. Φωτ.(?) από F/B

Αρχαιολογικές τομές επί του βωμού που βρίσκεται επί της κορυφής του Αίνου έκανε ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος όπου και εντόπισε κατάλοιπα από τις θυσίες των ζώων που μετέφεραν οι ιερείς για τις καθιερωμένες ιεροτελεστίες.

Κατάλοιπα αρχαίου υπερμεγέθους βωμού ( του ιερού του Αινησίου Διός ;) εντός του προϊστορικού τείχους στον οικισμό Πυργί ( Κάστρο Σολδάτου) που βρίσκεται στις υπώρειες του ελατοσκέπαστου Αίνου

Μέσα από τα κείμενα του Ομήρου αποκαλύπτεται επίσης ότι τα πλοία των Κεφαλλήνων της μυκηναϊκής εποχής και τα εξαρτήματά τους ήταν κατασκευασμένα από την ξυλεία της ελάτης και προφανώς από την ξυλεία της ελάτης του Αίνου. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι το κατάρτι του πλοίου που χρησιμοποιεί ο Τηλέμαχος μεταβαίνοντας από την Ιθάκη στην Πύλο αποκαλύπτεται από τον Όμηρο ότι ήταν ειλάτινος ιστός (Οδ. β.424), όπως επίσης και τα κουπιά των πλοίων του Οδυσσέως ονομάζονται κατευθείαν ελάτη (Οδ. μ.170-172) επιβεβαιώνοντας έτσι τον τόπο της προέλευσης της ξυλείας των πλοίων της ομηρικής Ιθάκης που πολύ πιθανόν είχε σχέση με τον χώρο καταγωγής των χρηστών τους.

Το έλατο και η μορφή του Αινησίου Διός παρουσιάζεται στα νομίσματα των Πρόννων ως το σύμβολο της πόλης – κράτους της τετάρτης των Κεφαλλήνων μοίρας. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε εδώ ότι η ελάτη και ο καρπός της ως σύμβολο σε αρχαία νομίσματα εντοπίζονται πανελλαδικά μόνο στην περιοχή των Πρόννων (Πρώννων) !

Νόμισμα των Πρόννων. Στην μία πλευρά φέρει κεφαλή του Διός και στην άλλη κώνο Ελάτης με τα αρχικά ΠΡ.

Ιωάννου Π. Λάμπρου : Παραστάσεις των αρχαίων νομισμάτων της Πόλεως-Κράτους των Πρόννων[3]

Άποψη της βορειοανατολικής πλευράς του ελατοσκέπαστου Αίνου από τον οικισμό Πυργί.

Το μοναδικό είδος της ελάτης Abies Cephallenica Loud που φύεται εις τον Αίνο είχε καταστήσει το νησί από την αρχαιότητα έναν επώνυμο και σημαντικό τόπο μεταξύ όλων των περιοχών της Ελλάδος, κυρίως λόγω των απέραντων δασών της ελάτης, η οποία σύμφωνα με τον Θεόφραστο[4] ήταν η πολυτιμότερη ξυλεία για τη ναυπήγηση πλοίων.

Ο σπουδαίος αρχαιολόγος της προϊστορικής περιόδου Σπυρίδων Μαρινάτος[5] επισημαίνει ότι : «η σπουδαιότης της Κεφαλληνίας συνίστατο εις την ξυλείαν του βουνού της. Αυτή της έδωκε τον τόνο του προβαδίσματος ήδη εις προϊστορικούς χρόνους [...……] ετονίσθη ήδη ότι το καύχημα της νήσου ήτο το δασώδες όρος της ο Αίνος [……….] Μετά την Μυκηναϊκήν και Ομηρικήν εποχήν, ένθα τα δάση της ελάτης έδωκαν τον τόνον της υπεροχής εις την νήσον, δεδομένου ότι και του ανακτόρου της Κνωσού οι κίονες ήσαν από Κεφαλληνιακήν ελάτην, ως απέδειξεν η μικροσκοπική εξέτασις του ξύλου.

Νεαρή Ελάτη του Αίνου φέρουσα κώνους. Οι πολύτιμοι καρποί της Ελάτης έγιναν το σύμβολο της Πόλης – Κράτος των Πρόννων κατά την αρχαιότητα.

Κατσίκες και πρόβατα βόσκουν ακόμη σε ελεύθερη βόσκηση στις πλαγιές του χιονισμένου Αίνου (Φωτ.Δημήτρης Βανδώρος)

Τμήμα της αγέλης των άγριων αλόγων που διαβιούν στο όρος Αίνος. (φωτ. Δημ.Βανδώρος)

Εάν ήταν όντως τόσο εντυπωσιακό, μοναδικό και διάσημο αυτό το Όρος, ως σημείο αναφοράς στην εποχή του Οδυσσέα, όπως αντίστοιχα ήταν και το σπήλαιο των νυμφών, που στην θέα τους ή την φήμη τους και μόνο θα μπορούσε κανείς να αναγνωρίσει έναν τόπο, η λογική λέει ότι δεν θα πρέπει να ήταν εξ' ίσου ξεχωριστό και διάσημο το όρος αυτό και στα ιστορικά χρόνια;

Όντως μυθώδεις και παράξενες πληροφορίες γύρω από την πανίδα και την χλωρίδα που ενδημούσε στα όρη της Κεφαλληνίας καταγράφονται ήδη από την κλασσική εποχή (βλέπε: Αριστοτέλης, περί θαυμασίων ακουσμάτων,9. περί τα ζώα ιστοριών Θ.28,. Αιλιανός περί ζώων 3,32) αλλά και από τα χρόνια της ενετοκρατίας το 1509 όταν καταγράφεται ο θάνατος και η καύση ενός παμέγιστου πτερωτού δράκοντος! που διαβιούσε στο όρος Αίνος. (Βιβλίο 1 σελ. 4 των κοινοτικών αποφάσεων της Ενετικής Κυβερνήσεως.)

Την απάντηση όμως σε αυτό το ερώτημα την έχει δώσει με πολύ συνοπτικό αλλά αφοπλιστικό τρόπο προ αρκετών δεκαετιών ο αείμνηστος αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος στο βιβλίο του «Ιστορικός και Αρχαιολογικός περίπατος»[6]. Παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από βιβλίο που αναφέρεται στην σπουδαιότητα και μοναδικότητα του όρους Αίνου.

«Η σπουδαιότης της Κεφαλληνίας συνίστατο εις την ξυλείαν του βουνού της. Αύτη της έδωκε τον τόνο του προβαδίσματος. Ήδη εις προϊστορικούς χρόνους. Ετονίσθη ήδη ότι το καύχημα της νήσου ήτο το δασώδες όρος της ο Αίνος. Μετά την Μυκηναϊκή και ομηρική εποχήν, ένθα τα δάση της ελάτης έδωσαν τον τόνο της υπεροχής εις την νήσον, δεδομένου οτι και του Ανακτόρου της Κνωσού οι κίονες ήσαν από την Κεφαλληνιακή ελάτην ως απέδειξεν η μικροσκοπική εξέταση του ξύλου. Μετά την κλασικήν περίοδον, μετά τους χρόνους της Ενετικής κατοχής οπότε τα δάση της Κεφαλληνίας συνετήρουν την ναυτικήν υπεροχή της Γαληνοτάτης. Μετά την περίοδο του Ισπανικού μεγαλείου, οπότε ο Γονζάλβης της Κόρδοβας προσήγγισε την νήσον δια τον αυτόν σκοπόν. Μετά τα ασφαλώς πολλά ανάλογα παραδείγματα, τα οποία δεν συνεκράτησεν η ιστορία, ιδού και εν τελευταίον. Εις τον Μέγα Ναπολέοντα παρουσίασαν κάποτε ένα Κεφαλλήνα, τον Μαρίνο Μεταξά. Και η πρώτη ερώτηση του μεγάλου δορικτήτορος ήτο περί του περιφήμου δάσους του μεγάλου όρους. Δικαίως συμπεράνει ο Πάρτς. Διότι το δάσος τούτο, εις έναν τόπο όπου η απογύμνωσις του εδάφους είναι καταφανής αποτελεί όχι μόνον παράδοξον φαινόμενον, αποτελεί και έναν θησαυρό, τον οποίον έπρεπε να προσέξουν και να εκτιμήσουν περισσότερον.»

Διάσημοι περιηγητές και επιστήμονες κατέγραψε η πρόσφατη ιστορία που επισκέφθηκαν ειδικά για τον σκοπό αυτό το νησί της Κεφαλληνίας, προκειμένου να δουν από κοντά και να μελετήσουν το όρος αυτό. Το 1858 επισκέφθηκε την Κεφαλληνία ο επιφανής Ελβετός φυσικός A.Mousson[7], προκειμένου να δει από κοντά και να θαυμάσει το διάσημο εκείνη την εποχή στην Ευρώπη όρος του Αίνου, γράφοντας τα εξής: «Ένας από τους σκοπούς της επίσκεψης μου στην Κεφαλλονιά ήταν να δω από κοντά αυτό το δάσος με τα έλατα και να εξασφαλίσω σπόρους αυτού του δέντρου, λίγο γνωστού στους δικούς μας βοτανικούς κήπους. (...)Δύο ώρες καθίσαμε, θαυμάζοντας αυτό το απαράμιλλο θέαμα, το εξαγιασμένο από τις αναμνήσεις της κλασικής αρχαιότητας, μέχρι που απείλησε να μας τυλίξει ολωσδιόλου η φανταστική καταχνιά, που ανέ6αινε απειλητικά απ' όλες τις πλευρές. (...) Η πανοραμική εικόνα που ξεδιπλώνεται από αυτά τα ψηλά και εξέχοντα σημεία προς όλες τις πλευρές, είναι τόσο πλούσια και επιβλητική, ώστε είναι αδύνατο να περιγραφεί με λέξεις.»

Το 1860 επισκέφθηκε το νησί της Κεφαλληνίας ο Fr.Unger Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βιέννης, προκειμένου να μελετήσει βοτανολογικώς τον Εθνικό Δρυμό του Αίνου, όπως επίσης και ο K.W.M Wiebel (1873) για να μελετήσει τη γεωλογία και την κλιματολογία της Κεφαλληνίας.

Εκείνος όμως που αφιέρωσε κατά το παρελθόν, πραγματικά μεγάλο μέρος από τη ζωή του σ' αυτό το νησί και ύμνησε την ωραιότητα και το μεγαλείο του Εθνικού Δρυμού του Αίνου και της Κεφαλληνίας γενικότερα ήταν ο Γερμανός γεωγράφος Δρ. J. Partsch (1888).

Έκτοτε και μέχρι σήμερα πλήθος επιστημόνων έχουν ασχοληθεί με το σπάνιο οικοσύστημα του περίφημου αυτού όρους με πολύ πρόσφατο παράδειγμα τον φιλέλληνα καθηγητή της ιστορικής γεωγραφίας Dr. John T. Pierce, Dean of the Faculty of Environment at Simon Fraser University από το Βανκούβερ του Καναδά ο οποίος ανάλαβε την ευθύνη να συστήσει ειδική διεπιστημονική ομάδα υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου του που θα μελετήσουν και θα προτείνουν λύσεις για την ανάδειξη και την προστασία των οικοσυστημάτων του Αίνου.

Σήμερα ο Αίνος είναι ένας από τους δέκα Εθνικούς δρυμούς που διαθέτει η Ελλάδα, είναι ο μοναδικός Εθνικός δρυμός σε νησιωτική περιοχή και θεωρείται προστατευόμενο τοπίο υπό την επίβλεψη και την φροντίδα ενός ειδικού φορέα διαχείρισης που έχει την αποκλειστική ευθύνη για την διαχείριση των οικοσυστημάτων του.

Φοιτητές του Πανεπιστημίου Simon Fraser από το Βανκούβερ του Καναδά σε μια από τις πολλές επισκέψεις τους στον Εθνικό δρυμό του Αίνου

Συνοψίζοντας λοιπόν και κωδικοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες οδηγούμαστε στο βάσιμο συμπέρασμα ότι : Το αιπύ (απόκρημνο, απότομο, υψηλό), εινοσίφυλλον (το σείον τα φύλλα, το σύνδενδρον), αριπρεπές (μεγαλοπρεπές) και καταειμένον ύλη (καλυμμένο πλήρως με δένδρα) όρος της ομηρικής Ιθάκης με όνομα το ουσιαστικοποιημένο επίθετο Νήριτον (που σημαίνει το αναρίθμητο, το άπειρο, δηλαδή ήταν εκείνο το απέραντο όρος με τον αναρίθμητο αριθμό δένδρων) φαίνεται ότι δεν είναι άλλο από τον Αίνο της Κεφαλληνίας της εποχής του Ησιόδου[8], το Μέγιστον Όρος της εποχής του Στράβωνος[9], το Monte Nero[10] της Ενετικής εποχής, το Black Mountain[11] της Αγγλικής αρμοστείας και τέλος το αποκαλούμενο Μεγάλο Βουνό[12] από τους απανταχού Κεφαλλήνες που φέρει το όνομα Αίνος (=ο φημισμένος-διάσημος-τιμημένος) από την Αρχαϊκή εποχή προς τιμήν του Αινήσιου Δία, όνομα επίσης που έφερε ένας από τους συντρόφους του Οδυσσέως ο οποίος σκοτώθηκε στην Θράκη και προς τιμήν του έκτοτε η εκεί πόλις ονομάστηκε Αίνος[13].

Είναι το όρος που διαχρονικά λειτούργησε ως το χαρακτηριστικό γνώρισμα τόσο της Ομηρικής Ιθάκης όσο και της μετέπειτα Κεφαλληνίας και ήταν ταυτόχρονα το καύχημα τόσο του Οδυσσέως όσο είναι σήμερα των απανταχού Κεφαλλήνων οι οποίοι το έχουν όπως και ο Οδυσσέας ως το κύριο σύμβολο της παρουσίας τους σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης.

Είναι το όρος που με την «παντοίην ύλη» (Οδ. ν.247-248) και τα απέραντα δάση, αλλά κυρίως με την ξυλεία της ελάτης η οποία χρησιμοποιείτο για την κατασκευή πλοίων προσέδωσε τον τόνο του προβαδίσματος στην Ομηρική Ιθάκη κατά την μυκηναϊκή εποχή όπως και στη διάδοχη περιοχή των Πρόννων της Κεφαλληνίας κατά τα ιστορικά χρόνια (βλέπε σχετικά νομίσματα).

Είναι το όρος που χαρακτήρισε τον Οδυσσέα σύμφωνα με τον Ευριπίδη στην τραγωδία του «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι»(στ. 203-204) ως…

«τον από νησαίων τ’ ορέων Λαέρτα τόκον»

Δηλαδή : τον υιό του Λαέρτη, τον ορεσίβιο νησιώτη !

Είναι το όρος που πάνω σε αυτό η παράδοση θέλει να γεννιέται και να πεθαίνει ο Οδυσσέας. Σύμφωνα με τον Σειληνό τον Χίο[14] ο Οδυσσέας γεννήθηκε στο όρος Νήριτον όταν η μητέρα του Αντίκλεια ενώ περπατούσε στις πλαγιές του συνάντησε μια φοβερή καταιγίδα σταλμένη από τον Δία και από την αγωνία και τον φόβο της έφερε πρόωρα στον κόσμο με πολλές οδύνες τον μετέπειτα πορθητή της Τροίας. Στις πλαγιές επίσης του όρους Νήριτον σύμφωνα με τον Λυκόφρoνα[15] η μοίρα φέρνει τον Οδυσσέα εκεί που γεννήθηκε να αφήνει και την τελευταία του πνοή σε βαθειά γεράματα χτυπημένος άθελά του από τον Τηλέγονο, τον γιό που είχε αποκτήσει με την Κίρκη.

Οι ανατολικές πλαγιές του Αίνου (Νηρίτου).Φωτ. Κώστας Βλαχούλης.- Δημ. Βανδώρος

Το λεκανοπέδιο του Ηρακλείου (Αράκλι) που βρίσκεται στους ανατολικούς πρόποδες του Αίνου. Στο βάθος (στο κέντρο της φωτογραφίας) δεσπόζει το ύψωμα "Παλιόκαστρο" όπου συναντάμε τα αρχαία τείχη της αρχαϊκής ακρόπολης των Πρόννων (Πρωνίων). Περιφερειακά του λεκανοπεδίου καταγράφονται σημαντικές αρχαιολογικές θέσεις όλων των περιόδων και ιδιαίτερα της Υστεροελλαδικής περιόδου (μυκηναϊκής εποχής).

Τέλος, σαν γλάρος των κυμάτων δρομέας, σαν κοχύλι που ολούθε η αλμύρα το γυάλισε,θα βρεί φαγωμένο το βιός του στων Πρωνίων τα γλέντια....

Πάνω σε αυτές τις πλαγιές σύμφωνα με την παράδοση φέρεται να γεννιέται και να πεθαίνει ο Οδυσσέας σε βαθιά γεράματα αφού είχε δει το βιός του να σπαταλιέται στα άνομα γλέντια των «Πρωνίων»(!) όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Λυκόφρονας.

λοῖσθον δὲ καύηξ ὥστε κυμάτων δρομεύς,
ὡς κόγχος ἅλμῃ πάντοθεν περιτριβείς,
κτῆσίν τε θοίναις Πρωνίων λαφυστίαν
πρός τῆς Λακαίνης αἰνοβακχεύτου κιχών
σῦφαρ θανεῖται, πόντιον φυγών σκέπας,
κόραξ σύν ὅπλοις Νηρίτων δρυμῶν πέλας. (Λυκόφρoνος «Αλεξάνδρα» στιχ.789-794)

Τέλος, σαν γλάρος των κυμάτων δρομέας,
σαν κοχύλι που ολούθε η αλμύρα το γυάλισε,
θα βρεί φαγωμένο το βιός του στων Πρωνίων
τα γλέντια εξ αιτίας της μαινάδας της Λάκαινας
και γέρος θα σβήσει μακριά από την σκέπη της θάλασσας,
κοράκι στα όπλα, στου Νηρίτου κοντά τους δρυμούς.
(Λυκόφρoνος «Αλεξάνδρα» στιχ.789-794, Μτφρ. Φ. Παϊδή Εκδ. Στιγμή)

Πρωνίων (Πρώνοι, Πρόννοι) = Το νοτιοανατολικό τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας.

Αλήθεια πόσο τυχαία μπορεί να είναι αυτή η αναφορά;

Πρώτο ερώτημα κρίσεως:

Σας θυμίζει κάτι αυτή η περιοχή;

Μπορείτε να φέρετε στην μνήμη σας τι έχει εντοπισθεί από την αρχαιολογική σκαπάνη τα τελευταία 25 χρόνια στην Ν.Α Κεφαλληνία,δηλαδή στους Πρόννους;

Έχετε ποτέ μελετήσει τι αναφέρουν οι προκαταρτικές αρχαιολογικές εκθέσεις των αρχαιολόγων που ανέσκαψαν και μελέτησαν αυτή την περιοχή;

Έχετε ποτέ επισκεφθεί την επίδικη περιοχή;

Δεύτερο ερώτημα κρίσεως:

Ο Οδυσσέας που αναφέρεται στα Ομηρικά έπη ως "ο άναξ των Κεφαλλήνων", όταν λέγει κατοικώ σε ένα ξέφαντο νησί που ξεχωρίζει από όλα τα άλλα νησιά κυρίως επειδή είχε εκείνο το υψηλό, δασώδες, απέραντο και μεγαλοπρεπές όρος (που φαινόταν μάλιστα κάτω από το σημερινό Κατάκολο) …εσύ Έλληνα και ιδιαιτέρως Κεφαλλήνα τι άλλο ακόμα περιμένεις να σου πει για να καταλάβεις σε ποιο νησί κατοικούσε ;;;

Τρίτο ερώτημα κρίσεως:

Όταν ο Οδυσσέας επιστρέφει στην πατρίδα του κάνει μια αγωνιώδη ερώτηση στον εαυτό του λέγοντας:

ὤ μοι ἐγώ, τέων αὖτε βροτῶν ἐς γαῖαν ἱκάνω;
ἦ ῥ᾽ οἵ γ᾽ ὑβρισταί τε καὶ ἄγριοι οὐδὲ δίκαιοι,
ἦε φιλόξεινοι, καί σφιν νόος ἐστὶ θεουδής; (οδ.ν 200-202)

“Αλίμονό μου, και σε τι λογής ανθρώπων ήρθα χώρα;
να ΄ναι άραγε υβριστές κι αδικοπράχτες κι άγριοι,
ή θα φοβούνται τους θεούς και θ' αγαπούν τους ξένους;

ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΓΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΩΝ ΑΝΑΞ: ὤ μοι ἐγώ, τέων αὖτε βροτῶν ἐς γαῖαν ἱκάνω;

Αλήθεια διερωτήθηκες ποτέ ποια θα ήταν ενδεχομένως η απάντηση των σημερινών γηγενών Κεφαλλήνων σε αυτό το ερώτημα;

Αλήθεια διερωτήθηκες ποτέ γιατί στο όνομα του Οδυσσέα της μεγαλύτερης παγκοσμοποιημένης μορφής που ανέδειξε η Ελληνική φυλή, στην πρωτεύουσα του νησιού των Κεφαλλήνων, στην Κεφαλληνία, οι απόγονοί του, οι σύγχρονοι Κεφαλλήνες, το μόνο που κατάφεραν ήταν να ονοματίσουν με το όνομά του ένα μικρό δρομάκι στις απανώστρατες του Αργοστολίου που η ειρωνεία της τύχης το έφερε μάλιστα να είναι και αδιέξοδο;

Αλήθεια διερωτήθηκες ποτέ πως εάν δεν έπαιρναν την ευθύνη και μάλιστα πολύ πρόσφατα οι Κεφαλλήνες μετανάστες μας, για να τιμήσουν με το όνομα του την Παγκόσμια Ομοσπονδία τους, δεν θα υπήρχε σήμερα τίποτα που να θυμίζει στους σύγχρονους Κεφαλλήνες την σχέση τους με τον μεγάλο τους πρόγονο;

Σκέφτηκες μετά από τα όσα διάβασες τουλάχιστον η δική σου απάντηση ποια θα πρέπει να είναι;

Η βόρεια θέαση του ελατοσκέπαστου (« καταειμένου ύλη») Αίνου από το παρακείμενο όρος Ρούδι. Η φωτογραφία είναι προσφορά του Φανούρη Φραγκιά.

Η εντυπωσιακή θέα του ευδείελου όρους Αίνος της Κεφαλληνίας κατά την δύση του Ηλίου. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από τον Ερύμανθο (Ωλενός) μεταξύ των ορεινών συνόρων Αχαΐας και Ηλείας. την ορεινή Δυμαία χώρα, κοντά στο μυκηναϊκό νεκροταφείο των Πορτών. Η απόσταση μεταξύ της θέσης της φωτογράφησης (Πόρτες) και του όρους Αίνος (Κεφαλληνία) ξεπερνά τα 40 μίλια. ( Φωτο. Ιωάννης Μόσχος)

Τελικό Συμπέρασμα :

Το όρος Νήριτον της Ομηρικής Ιθάκης είναι πασιφανές οτι είναι το αποκαλούμενο από τους Κεφαλλήνες "Μεγάλο Βουνό" δηλαδή ο σημερινός Αίνος της Κεφαλληνίας Ήταν εκείνος ο ιθύς (=κατευθυντήριος), οξυκόρυφος και ευδείελος (= από μακρόθεν ορατός – περίβλεπτος) ορεινός όγκος ο οποίος δια της καταλυτικής του παρουσίας και χρησιμότητας για τις ανάγκες της ναυσιπλοΐας προσέδωσε στο νησί αυτό στην εποχή του Οδυσσέα τον εμβληματικό τίτλο:

«δ' Ιθάκην ευδείελον» (= στην ξέφαντη Ιθάκη).

Είναι πολύ πιθανόν αυτό το αριπρεπές όρος με την τόσο καθοριστική παρουσία στο Ιόνιο πέλαγος, λειτουργώντας τρόπο τινά «ως ιθύνων νούς» και το ασφαλές ορόσημο (πυξίδα) για τις ανάγκες της ναυσιπλοΐας, να ονοματοδότησε (μία από τις πολλές απόψεις που έχουν διατυπωθεί για την ετυμολογία του ονόματος Ιθάκη) την πανταχόθεν ορατή ορεινή φιγούρα που έβλεπαν στο βάθος του ορίζοντα και ιδιαίτερα στις ώρες που έδυε ο ήλιος με το όνομα Ιθάκη.

*Ιθεία + *ακή = Ιθάκη [;] (= η από μακρόθεν κατευθυντήριος ορατή και οξυκόρυφος ορεινή περιοχή)

*Ιθύς- ιθεία – ιθύ = κατευθύνω από μακριά, από απέναντι, ευθύς, φανερός,(για όρος απότομον)

*Ακή (Ακίς) = αιχμή, οξύ πράγμα, και για τα όρη : τα έχοντα οξυκόρυφες υψηλές βουνοκορφές.

Η θέα του οξυκόρυφου Αίνου της Κεφαλληνίας από το ξενοδοχείο Grecotel της Κυλλήνης (δυτική Πελοπόννησος) μετά την δύση του ηλίου, στο βάθος δεξιά μόλις και αχνοφαίνονται τα βουνά της Ιθάκης. (Φωτ.Panoramio google “Sunset on Grecotel”, by Senseo)

«σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης τ' ὄρος αἰπὺ πέφαντο» Φωτογραφία του νεφοσκέπαστου Αίνου από τις ακτές της Πελοποννήσου (Φωτ. Παναγής Καβαλλιεράτος)

Η θέα του όρους Αίνος (Νήριτον) από τα δυτικά (περιοχή Λειβαθούς) Φωτ.(?) από F/B

Η Θέα του Ελατοσκέπαστου Αίνου (Νηρίτου) από τα ανατολικά έξω από το φαράγγι του Πόρου (λιμάνι του Ρείθρου). Αυτή την θέα έβλεπαν οι ναυτικοί εκείνης της εποχής πριν εισέλθουν ή όταν αναχωρούσαν από το λιμάνι του Άστεως της Ομηρικής Ιθάκης. (Φωτογραφία Maria Gkiafi)

Μια εικόνα χίλιες λέξεις

Η θέα του ελατοσκέπαστου (εινοσίφυλλου) Αίνου (Νηρίτου) από την παραλία του της δυτικής Ήλιδας κοντά στο ακρωτήριο Φεές ( το σημερινό Κατάκολο). Από αυτήν την θέση σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο «εις Απόλλωνα Πύθιο» οι ναυτικοί έβλεπαν το απόκρημνο όρος της Ιθάκης. Εύκολο είναι να διαπιστώσει κανείς ότι από αυτήν την θέση το απόκρημνο όρος που φαίνεται είναι μόνο ο Αίνος της Κεφαλληνίας. Τα βουνά της σημερινής Ιθάκης μόλις και διακρίνονται (αχνοφαίνονται) στο δεξιό άκρο της φωτογραφίας. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία αμφιβολία ότι το «σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης τ' ὄρος αἰπὺ πέφαντο» δεν ήταν άλλο παρά ο σημερινός Αίνος της Κεφαλληνίας
(Panoramio google Photo by Kadoulas)

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas
[1] (που φαίνεται από μακριά στους ναυτιλομένους φυσικά λόγω του αριπρεπούς και ευδειέλου όρους της )
[2] Στράβων C 456.15 & Έστι γάρ Αίνος όρος της Κεφαλληνίας, όπου Αινησίου Διός ιερόν εστί, ου μνημονεύει Λέων εν Περίπλω και Τιμοσθένης εν τοις Λιμέσιν …. » Απολλώνιος Ρόδιος ΙΙ, 297
[3] Ιωάννου Π. Λάμπρου, «Αναγραφή των Νομισμάτων της κυρίως Ελλάδος, Πελοπόννησος»σελ.58-67
[4]Θεόφραστος, «περί φυτών Ιστορίας» (5.7.1) ἐλάτη μὲν οὖν καὶ πεύκη καὶ κέδρος ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ναυπηγήσιμα τὰς μὲν γὰρ τριήρεις καὶ τὰ μακρὰ πλοῖα ἐλάτινα ποιοῦσι διὰ κουφότητα , τὰ δὲ στρογγύλα πεύκινα διὰ τὸ ἀσαπἐς· ἔνιοι δὲ καὶ τὰς τριήρεις διὰ τὸ μὴ εὐπορεῖν ἐλάτης.
[5] Σπ. Μαρινάτος, «Κεφαλληνία Ιστορικός και Αρχαιολογικός Περίπατος»,1962 σελ.48-49
[6] Σπ. Μαρινάτος,, «Κεφαλληνία Ιστορικός και Αρχαιολογικός Περίπατος»,1962
[7] Alb. Mousson, Κέρκυρα και Κεφαλληνία, Εκδ. Ιστοριτής 1995, σελ 147-161
[8] Απολώνιος ο Ρόδιος, ΙΙ, 297
[9] Στράβων C 456.15
[10] K.Μ. Σάμιου. «Τα Δάση της Κεφαλληνίας» Εν Αθήναις 1908 σελ7
[11] Henry Napier, «Memory on the roads of Cephallonia», London 1825 σελ. 39-41
[12] Αντώνιος Μηλιαράκης « Γεωγραφία Νέα και Αρχαία του Νομού Κεφαλληνίας» Αθήνησιν 1890 σελ. 15
[13] Σπ. Μαρινάτος,, «Κεφαλληνία Ιστορικός και Αρχαιολογικός Περίπατος»,1962 σελ.29
[14] Scolia Antiqua in Homeri Odysseam – Angelo Maio & Ph. Buttmanno . Berolini MDCCCXXI.
{Odyssea (75. α )} σελ.17
[15] Λυκόφρονος «Αλεξάνδρα» στιχ 794 ,Αθήνα 2004

Το μυστήριο της Ομηρικής Ιθάκης : Στο νησί της Κεφαλληνίας βρίσκεται το "θαύμα ιδέσθαι" λιμνοσπήλαιο των νυμφών Νηϊάδων της Οδύσσειας !

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Είναι το εντυπωσιακό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης που σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν η κατοικία των Μελισσών !!!᾽

ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς τοῦτο δέ τοι σπέος ἐστὶ κατηρεφές.....ἔνθα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι". (Οδ ν,334 &338)

«αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς. Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό...που ήταν η κατοικία των «μελισσών»(Οδ ν,334 &338)

Πανοραμικές φωτογραφίες από το "θαύμα ιδέσθαι" λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης όπου σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν κατοικία των Μελισσών ( ψυχών), στην θέα του οποίου ο Οδυσσέας μόλις του το υπέδειξε η θεά Αθηνά αναγνώρισε την πατρίδα του, την Ιθάκη.

Αφιερωμένο στον αγαπητό μας φίλο και συνεργάτη Δρ. Πέτρο Πετράτο
(Τext: Hettie Putman Cramer, Makis Metaxas)

Το πρώτο χαρακτηριστικό τοπόσημο της Ιθάκης του Οδυσσέως ήταν το θαύμα ιδέσθαι περίφημο σπήλαιο των νυμφών (οδ ν 96-112) που βρισκόταν κοντά στο λιμάνι του Φόρκυνα, αφιερωμένο στις νύμφες Νηϊάδες (Ναϊάδες)[1] (=οι Νύμφες των ρεόντων υδάτων), το οποίο ήταν γεμάτο με τρεχούμενα νερά και σταλαχτίτες, σκοτεινό στο βάθος, με χρώματα αλιπόρφυρα, φερόμενο ως κατοικία των Μελισσών[2](ψυχών).

Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,

ἐν δήμῳ Ἰθάκης· δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῷ

ἀκταὶ ἀπορρῶγες, λιμένος ποτιπεπτηυῖαι,

αἵ τ᾽ ἀνέμων σκεπόωσι δυσαήων μέγα κῦμα

ἔκτοθεν· ἔντοσθεν δέ τ᾽ ἄνευ δεσμοῖο μένουσι

νῆες ἐΰσσελμοι, ὅτ᾽ ἂν ὅρμου μέτρον ἵκωνται.

αὐτὰρ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη,

ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,

ἱρὸν νυμφάων αἱ νηϊάδες καλέονται.

ἐν δὲ κρητῆρές τε καὶ ἀμφιφορῆες ἔασιν

λάϊνοι· ἔνθα δ᾽ ἔπειτα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι.

ἐν δ᾽ ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες, ἔνθα τε νύμφαι

φάρε᾽ ὑφαίνουσιν ἁλιπόρφυρα, θαῦμα ἰδέσθαι·

ἐν δ᾽ ὕδατ᾽ ἀενάοντα. δύω δέ τέ οἱ θύραι εἰσίν,

αἱ μὲν πρὸς Βορέαο καταιβαταὶ ἀνθρώποισιν,

αἱ δ᾽ αὖ πρὸς Νότου εἰσὶ θεώτεραι· οὐδέ τι κείνῃ

ἄνδρες ἐσέρχονται, ἀλλ᾽ ἀθανάτων ὁδός ἐστιν.

(Οδ. ν 96-112)

Βρίσκεται στον Δήμο της Ιθάκης το λιμάνι του Φόρκυνα, ενάλιου γέροντα. Δύο απόκρημνοι κάβοι το ορίζουν, που προς τα μέσα χαμηλώνουν και το προστατεύουν κρατώντας τα μεγάλα κύματα από έξω όταν οι άνεμοι λυσσομανούν. Στον κόλπο του τα καλοτάξιδα καράβια άδετα αράζουν μόλις φτάσουν στον όρμο. Στου λιμανιού την κεφαλή υπάρχει ελιά μακρόφυλλη. Κοντά σε αυτήν την ελιά υπάρχει σπήλαιο ωραιότατο σκοτεινό, Ιερό των Νυμφών οι οποίες ονομάζονται Νηϊάδες [Ναϊάδες] (Νύμφες των ρεόντων υδάτων). Εκεί μέσα υπάρχουν αμφιφορείς και κρατήρες πέτρινοι όπου μέσα σε αυτούς εμφωλεύουν (εγκαθίστανται) οι Μέλισσες (Ψυχές). Εκεί μέσα υπάρχουν επίσης αργαλειοί λίθινοι στενόμακροι(σταλακτίτες) όπου οι Νύμφες υφαίνουν υφαντά αλιπόρφυρα και είναι θαύμα να το βλέπεις. Εκεί μέσα δε ρέουν νερά αστείρευτα, δύο δε είναι οι είσοδοι. Η μεν είσοδος προς την πλευρά του βοριά είναι προσιτή στο κατέβασμα από τους ανθρώπους, η δε είσοδος προς την πλευρά του νοτιά χρησιμοποιείται μόνο από τους θεούς. Από εκείνο το μέρος δεν μπορούν να κατέβουν οι άνθρωποι αλλά μόνο των αθανάτων είναι η οδός

Είναι εκείνο το σπήλαιο που η Θεά Αθηνά , η θεά της σοφίας και της γνώσης επικαλείται ως αδιάψευστο σημάδι, μαζί το όρος Νήριτον της Ιθάκης, προκειμένου ο Οδυσσέας στην θέα τους και μόνο να μπορέσει να αναγνωρίσει την πατρίδα του και να τον πείσει ότι όντως έχει επιστρέψει στην Ιθάκη (οδ ν 344-360). Όταν η Θεά Αθηνά σκορπίζει την ομίχλη και ο Οδυσσέας στην θέα του γνωστού σε αυτόν σπηλαίου βεβαιώνεται πλέον ότι επέστρεψε στην πατρίδα λυγίζει από την συγκίνηση, γονατίζει και υπόσχεται προς τιμήν των αγαπημένων του νυμφών των Νηϊάδων (= των νυμφών των ρεόντων υδάτων) να τους φέρει δώρα και να τελέσει εκατόμβες, όπως έκανε και στο παρελθόν.

ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς.
Φόρκυνος μὲν ὅδ᾽ ἐστὶ λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,
ἥδε δ᾽ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη·
ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,
ἱρὸν νυμφάων, αἳ νηϊάδες καλέονται·
τοῦτο δέ τοι σπέος ἐστὶ κατηρεφές, ἔνθα σὺ πολλὰς
ἔρδεσκες νύμφῃσι τεληέσσας ἑκατόμβας·
τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ."
ὣς εἰποῦσα θεὰ σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών·
γήθησέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
χαίρων ᾗ γαίῃ, κύσε δὲ ζείδωρον ἄρουραν.
αὐτίκα δὲ νύμφῃς ἠρήσατο, χεῖρας ἀνασχών·
"νύμφαι νηϊάδες, κοῦραι Διός, οὔ ποτ᾽ ἐγώ γε
ὄψεσθ᾽ ὔμμ᾽ ἐφάμην· νῦν δ᾽ εὐχωλῇς ἀγανῇσι
χαίρετ᾽· ἀτὰρ καὶ δῶρα διδώσομεν, ὡς τὸ πάρος περ,
αἴ κεν ἐᾷ πρόφρων με Διὸς θυγάτηρ ἀγελείη
αὐτόν τε ζώειν καί μοι φίλον υἱὸν ἀέξῃ." ( οδ ν 344-360)

Αλλά εμπρός, θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς
Αυτό εδώ είναι το λιμάνι του Φόρκυνος, του θαλάσσιου γέροντα

Αυτή εδώ στην άκρη του λιμανιού είναι η στενόφυλλη ελιά

Και κοντά της είναι ωραίο σπήλαιο και σκοτεινό
ιερό των Νυμφών οι οποίες καλούνται Νηϊάδες
Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό,
όπου εσύ θυσίαζες προς τιμήν των Νυμφών τέλειες εκατόμβες
Και εκείνο είναι το όρος Νήριτον κατάφυτο από δένδρα

Αυτά όταν είπε η Θεά σκόρπισε την καταχνιά και φάνηκε η χώρα

Χάρηκε τότε ο πολυβασανισμένος θεϊκός Οδυσσέας
Νιώθοντας ευτυχισμένος που βρισκόταν στην πατρίδα του, φίλησε την
σιτοδότρα γη Και σήκωσε τα χέρια μονομιάς και προσευχήθηκε στις Νύμφες
«Νύμφες Νηϊάδες[3] [εσείς που στα νερά συχνάζετε] κόρες του Δία,

Ποτέ δεν πίστευα πως θα σας ξαναδώ,

Τώρα σας λέω το καλώς σας βρήκα με ταξίματα ευχάριστα

Λοιπόν και δώρα θα σας φέρνω, καθώς πρωτύτερα

Φτάνει να θέλει η κόρη του Δία που βοηθάει στο κούρσεμα

Και μένα να μ’ αφήσει στη ζωή και τον αγαπημένο μου γιό να κάμει άντρα»

Λατρευτική θυσία εντός σπηλαίου. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.540-530 π.Χ.

Ποιο λοιπόν θα μπορούσε να ήταν αυτό το τόσο μοναδικό σπήλαιο και που θα μπορούσε να ήταν;

Το Ομηρικό κείμενο μεταφέρει την πληροφορία για το συγκεκριμένο σπήλαιο ότι ήταν στον παραλιακό χώρο του επονομαζόμενου λιμένα του Φόρκυνα[4] που βρισκόταν στο ευρύτερο δήμο της Ιθάκης, «Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,ἐν δήμῳ Ἰθάκης».

Από διασωθέν σχόλιο στην Οδύσσεια το οποίο αποδίδεται στα αζήτητα του Ηρόδοτου ή του Ηρόδωρου υπάρχει ένα κείμενο που αναφέρει τα εξής σημαντικά:

«Φόρκυς δαίμων θαλάσσιος, τό πρότερον διατρίβων

πρός τῷ Ἀρυμνίῳ λεγομένῳ ὄρει τῆς Ἀχαΐας, οἰκῶν

τε τήν Φόρκυνος ἀπ’ αὐτοῦ καλουμένην βῆσσαν.

Κάτων φανέν αὐτῷ καταλιπεῖν τάς τρίβους ταύτας,

ἀφίκετο εἰς τήν Κεφαλληνίαν, καί τόπον ἐκλεξάμενος

ἐπιτήδειος αὐτῷ ἐνταῦθα ᾤκησεν. Λέγεται δέ Ἄμμος

ὁ τόπος. Προσορμίσας εἰς τόν τῆς Ἰθάκης λιμένα,

ἠξίωσαν αὐτόν ἀφ’ ἑαυτοῦ προσαγορεύεσθαι Φόρκυνος.»

Ο θαλάσσιος δαίμων (θεός) Φόρκυς που διέμενε αρχικά κοντά στο Αρύμνιο όρος της Αχαΐας κατοικώντας στην αποκαλούμενη κοιλάδα του Φόρκυνα, κάποια στιγμή αποφάσισε να εγκαταλείψει την τοποθεσία που διέμενε και να αφιχθεί στην Κεφαλληνία, και αφού επέλεξε την κατάλληλη τοποθεσία απεφάσισε να κατοικήσει σε αυτήν. Η τοποθεσία αυτή καλείται Άμμος. Αφού λοιπόν αποβιβάστηκε εις τον της Ιθάκης λιμένα αξίωσε αυτόν τον λιμένα να τον αποκαλούν «Λιμένα του Φόρκυνα».

Με άλλα λόγια ο θεός Φόρκυς σύμφωνα με αυτήν την πληροφορία επέλεξε να κατοικήσει στην νήσο Κεφαλληνία (όπως την αποκαλούσαν στα ιστορικά χρόνια) σε μια τοποθεσία που αποκαλείται Άμμος την οποία θεωρεί όμως ότι ήταν το τότε λιμάνι της Ιθάκης της εποχής του Οδυσσέως!. Η συμπλοκή και αυτό το περίεργο ανακάτωμα των ονομάτων της Κεφαλληνίας και της Ιθάκης είναι φανερό ότι εδώ μας μαρτυρεί την ομιχλώδη σχέση ταυτοπροσωπίας της τότε Ιθάκης της μυκηναϊκής εποχής με το νησί της Κεφαλληνίας των ιστορικών χρόνων. Νησί με όνομα "Κεφαλληνία" ως γνωστόν δεν γνωρίζει ο Όμηρος και είναι μια ονομασία που την συναντάμε πρώτη φορά να ονοματίζει το νησί αυτό στα μέσα του πέμπτου αιώνα π.Χ.

Με αφορμή λοιπόν αυτήν την πληροφορία για την μετεγκατάσταση του θεού Φόρκυνα στο νησί της Κεφαλληνίας, προφανώς σε σπήλαιο αντάξιο μιας τέτοιας σημαντικής θεότητας, έχει ενδιαφέρον να εντοπίσουμε σε ποιο μέρος της Κεφαλληνίας υπάρχουν τέτοιας ομορφιάς σπήλαια που ένας θεός θα τα επέλεγε για κατοικία του. Είναι γεγονός ότι το μόνο νησί που ξεχωρίζει για τον πλούτο των σπηλαίων του δεν ήταν και δεν είναι το νησί της σημερινής Ιθάκης αλλά το νησί της σπηλαιοβριθούς Κεφαλληνίας και ιδιαιτέρως η ευρύτερη περιοχή της Σάμης-Καραβομύλου. Εκεί βρίσκονται πάνω από 45 σπήλαια μοναδικής ομορφιάς και πολλά από αυτά μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας.

Ο θεός Φόρκυς σε μωσαϊκό, Μουσείο Bardo (Τυνησίας)

Υπάρχει λοιπόν κάποιο από αυτά τα σπήλαια που βρίσκεται κοντά στην θάλασσα να είναι πανέμορφο, ευρύχωρο, θολωτό, σκοτεινό στο βάθος με αλιπόρφυρα χρώματα, γεμάτο σταλακτίτες, όπου τα νερά τρέχουν αενάως, αφιερωμένο στις Ναϊάδες, τις νύμφες των ρεόντων υδάτων και που ίσως να μεταφέρει με την σημερινή του ονομασία τον απόηχο της ομηρικής του ταυτότητας;

Αναμφίβολα το ομηρικό κείμενο στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται να περιγράφει φωτογραφικά και με κάθε λεπτομέρεια το εντυπωσιακό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης, που σύμφωνα με το Ομηρικό κείμενο εμφώλευαν οι Μέλισσες [τιθαιβώσσουσι μέλισσαι], εξ ου και το όνομά του «Μελισσάνη», δηλαδή το σπήλαιο που εμφωλεύουν (κατοικούν) οι ψυχές. Ένα απόκοσμο τέμενος και μια πύλη προς τον κάτω κόσμο. Το σπήλαιο βρίσκεται στον κόλπο της Σάμης, τον τότε λιμένα του Φόρκυνος, (Φόρκυ = Forchi) τοπωνύμιο το οποίο συναντάμε στους αρχαιότερους χάρτες της νήσου Κεφαλληνίας να ονοματίζει με το όνομα Fochi ή Focchi τον σημερινό κόλπο της Σάμης!

Ο κόλπος της Σάμης με το ομώνυμο και πολύ γνωστό από την αρχαιότητα λιμάνι της το οποίο το προστατεύουν από τα μεγάλα κύματα οι δύο αντίθετες ακτές, της Κεφαλληνίας και της Ιθάκης (φωτογραφία Π. Καβαλιεράτος)

Χάρτης της Κεφαλληνίας, επιζωγραφισμένη χαλκογραφία του 1616 (όπου ονοματίζει με το όνομα Focchi τον σημερινό κόλπο της Σάμης. Από τη Συλλογή Φώτη Κρεμμύδα.

Είναι εκείνο το σπήλαιο που στις ανασκαφές τις οποίες έκανε το 1963 ο αείμνηστος αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος ευτύχησε να ανασύρει μέσα από το σπήλαιο αφιερώματα των αρχαίων χρόνων προς τιμήν των νυμφών Νηϊάδων που εμφανίζονται σε παραστάσεις επί πλακιδίων και σε συνθέσεις λατρευτικών χορών με την συμμετοχή του θεού Πάνα. Στις ανασκαφές εντοπίστηκε επίσης αγαλματίδιο του θεού Πάνα επιβεβαιώνοντας και αρχαιολογικά με τον πλέον αδιάψευστο τρόπο ότι όντως το σπήλαιο αυτό ήταν αφιερωμένο στις νύμφες Νηϊάδες (Ναϊάδες) δηλαδή στις νύμφες των ρεόντων υδάτων, ακριβώς έτσι όπως μας πληροφορεί το ομηρικό κείμενο ότι ήταν αφιερωμένο το σπήλαιο.

Το σπήλαιο της Μελισσάνης στον σημερινό οικισμό Καραβόμυλος 200 περίπου μέτρα απόσταση από την παραλιακή ζώνη, στον κόλπο της Σάμης. Η θέση του σπηλαίου δίπλα στην θάλασσα επιβεβαιώνει το Ομηρικό κείμενο που θέλει το σπήλαιο αυτό να βρίσκεται πολύ κοντά σε μια παραλία όπου οι Φαίακες άφησαν κοιμισμένο τον Οδυσσέα (Οδ. ν 96-120).

Πήλινη πινακίδα και δίσκος που φέρουν παραστάσεις με Νύμφες και τον θεό Πάνα στο κέντρο του λατρευτικού τους χορού. Από τις ανασκαφές του σπηλαίου Μελισσάνη. (Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου). Δεξιά στην φωτογραφία ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος.

Μέλισσες αποκαλούσαν στην απώτατη αρχαιότητα τις ψυχές. Ο Πορφύριος στο έργο του «περί του εν Οδυσσεία των νυμφών άντρου» αναφέρει « Αί πηγαί και τα αμόλυντα ύδατα είναι οικεία εις τα Νύμφας των υδάτων και βεβαίως ακόμη περισσότερο οικεία εις τας ψυχάς νύμφας τας οποίας ειδικώς οι παλαιοί εκάλουν Μέλισσας» Ο Αθανάσιος ο Σταγειρίτης στο έργο του «Ωγυγία» σημειώνει ότι: «Μέλισσαι προστάτιδες των θυσιών και όλων των μυστηρίων και φαίνεται ότι ονομάσθησαν από Μελίσσης, Ιερίσσης της Δήμητρας. Κατ’ άλλους δε αύται ήσαν αι ψυχαί αποθνησκόντων και η αιτία όλων των ηδονών εις τους ζώντας, εν ώ ζώσι δηλονότι ετι τα σώματα». Την Μέλισσα – Ψυχή στην μυκηναϊκή εποχή την συναντούμε σε πλήθος λατρευτικών και αναθηματικών παραστάσεων που επιβεβαιώνουν τις σχετικές ομηρικές πληροφορίες για την σχέση τους με την μυκηναϊκή θρησκεία και τους συμβολισμούς που μεταφέρουν ως νύμφες -ψυχές (βλέπε σχετικά πλακίδια).

Το περίαπτο με τις Μέλισσες από το Χρυσόλακο Μαλίων (Ηράκλειο, Αρχ. μουσείο)

Χρυσά πλακίδια περιδεραίου που φέρουν παραστάσεις μελισσών - ψυχών. Δεύτερο μισό 7^ου αι. π.Χ.
(Κοπεγχάγη Nationalmuseet).

Χρυσά πλακίδια περιδεραίου που φέρουν παραστάσεις μελισσών - ψυχών. (Αρχαιολογικό μουσείο Βερολίνου). Η λατρεία της Ψυχής – Μέλισσας καταγράφεται ήδη από την απώτατη αρχαιότητα.

Χρυσό λίλιουµ από τις ανασκαφές στην Ελεύθερνα Κρήτης. Ένα κόσµηµα των 3 εκατ. που απεικονίζει µία µέλισσα που έχει πρόσωπο και χαρακτηριστική κόµµωση της εποχής που μοιάζει µε περούκα (δαιδαλική οροφωτή φενάκη). «Πρόκειται για μοναδική απεικόνιση της µέλισσας ως θεάς, η οποία γονιμοποιεί τους ρόδακες που βρίσκονται στο πλάι» σύμφωνα με τον ανασκαφέα Νίκο Σταµπολίδη.

Ο θεός Ερμής απελευθερώνει (ανακαλεί) από έναν αμφιφορέα ! (κάτω κόσμο) ψυχές που έχουν την μορφή Μελισσών!. (Βλέπε Οδ. ν στιχ. 105)

Νύμφες Ναϊάδες – Ψυχές με φτερά μελισσών συμμετέχουν σε λατρευτικό χορό

The nymphs in Melissani" , oil painting by Maria Randuleskou

Ήταν όμως τόσο εντυπωσιακό, μοναδικό και διάσημο για την εποχή του αυτό το σπήλαιο που στην θέα του και μόνο θα μπορούσε κανείς να αναγνωρίσει έναν τόπο; Η λογική λέει ότι εάν ήταν τότε τόσο ξεχωριστό και διάσημο κανονικά δεν θα πρέπει να είναι εξ ίσου και σήμερα;

Διαβάστε λοιπόν μερικές ενδεικτικές αναφορές που συλλέξαμε από τις χιλιάδες που υπάρχουν το διαδίκτυο για το σπήλαιο της Μελισσάνης. Αξίζει τον κόπο να τις επισκεφθείτε και να διαβάσετε για το τι γράφεται και ποια θέση κατέχει σήμερα μέσα στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία η εικόνα αυτού του σπηλαίου:

Η Μελισσάνη ένας από τους 10 κορυφαίους τόπους στον κόσμο που αξίζει να δεις πριν πεθάνεις

Εάν στην σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία το σπήλαιο αυτό κατέχει αυτήν την τόσο μοναδική και ξεχωριστή θέση φανταστείτε πόσο ξεχωριστό και μοναδικό θα ήταν εκείνη την εποχή στον τότε γνωστό κόσμο της λεκάνης της Μεσογείου. Η εικόνα του σπηλαίου και η φωτογραφική του αποτύπωση έτσι όπως περιγράφεται στο κείμενο της Οδύσσειας σε συνδυασμό με τα αρχαιολογικά του ευρήματα και το όνομα που φέρει δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία για ποιο σπήλαιο αναφέρεται η θεά Αθηνά και στην θέα ποιανού σπηλαίου αναγνώρισε την πατρίδα του ο Οδυσσέας.

ἔνθα τε νύμφαι φάρε᾽ ὑφαίνουσιν ἁλιπόρφυρα, θαῦμα ἰδέσθαι·

ἐν δ᾽ ὕδατ᾽ ἀενάοντα

ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές, ἱρὸν νυμφάων αἱ νηϊάδες καλέονται.

ἐν δ᾽ ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες,

θαῦμα ἰδέσθαι!!!!

Πανοραμική φωτογραφία του νοτίου τμήματος του σπηλαίου των νυμφών με φόντο την νότια είσοδο (των Θεών) που φέρει την ονομασία Μελισσάνη - συνώνυμο των Μελισσών του Ομήρου-
(ἔνθα δ᾽ ἔπειτα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι).
Σύμφωνα με τον Όμηρο το σπήλαιο των νυμφών ήταν κατοικία των Μελλισών (=των Ψυχών ).Κατά την διάρκεια των ανασκαφών που διενεργήθηκαν από τον αρχαιολόγο Σπυρίδωνα Μαρινάτο και Γ. Δοντά ανευρέθηκαν πλακίδια με παραστάσεις νυμφών και αγαλματίδιο του θεού Πάνα επιβεβαιώνοντας την λατρευτική του χρήση ως σπήλαιο λατρείας των Ναϊάδων ( των νυμφών των ρεόντων υδάτων). ( Φωτ.Ν.Δεσσύλας)

Μετά από όλες αυτές τις εναλλαγές εικόνων και κειμένων είναι η στιγμή να διατυπωθούν μερικές ερωτήσεις κρίσεως.

Το λεγόμενο σήμερα "Σπήλαιο των Νυμφών" στο σημερινό νησί της ΙΘάκης τότε τί είναι; μπορεί να έχει καμία σχέση με το "Νυμφαίο Άντρο" της Οδύσσειας; Τι λένε επί αυτού του θέματος οι αρχαίοι και οι νεώτεροι περιηγητές και ιστορικοί;.

Επί αυτού του ερωτήματος έγινε σχετική αναφορά στην δημοσίευση "Οι "ομιλούσες εικόνες" της Ομηρικής τοπογραφίας". Είχαμε αναφέρει συγκεκριμένα οτι στην αρχαιότητα επειδή στην σημερινή Ιθάκη, δηλαδή την Ιθάκη των ιστορικών χρόνων, οι αρχαίοι ιστορικοί και περιηγητές δεν κατάφεραν να εντοπίσουν ένα σπήλαιο που θα ταίριαζε με το "Νυμφαίο άντρο" της Οδύσσειας προτίμησαν να παραδεχθούν όπως πχ ο περιηγητής Κρόνιος,[5] ότι τέτοιο σπήλαιο ουδέποτε υπήρξε στην Ιθάκη, ή όπως ο Στράβων [6] ο οποίος μας πληροφορεί ότι τέτοιο σπήλαιο δεν υφίσταται στην Ιθάκη και η αιτία πρέπει να είναι κάποια μεταβολή που έχει πιθανόν συμβεί και όχι από την άγνοια του Ομήρου. Επίσης ό νεοπλατωνιστής φιλόσοφος Πορφύριος,[7] στο περίφημο έργο του «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου», αφού και αυτός επιβεβαίωσε την ανυπαρξία τέτοιου σπηλαίου στην Ιθάκη της εποχής του, υποστήριξε ότι οι περιγραφές του Ομήρου είχαν καθαρά συμβολικό χαρακτήρα και ότι πρόκειται για ένα ποιητικό κατασκεύασμα.

Το βέβαιο είναι ότι σύμφωνα με τον Στράβωνα ήδη στην εποχή του (1ος αιώνας μΧ) υπήρξαν σοβαρότατες διαφωνίες για το Ομηρικό παρελθόν της Κεφαλληνίας και της Ιθάκης αναγκάζοντάς τον με αφορμή την υπόθεση του σπηλαίου των Νυμφών να αναφέρει χαρακτηριστικά:

Οὐ γὰρ εὐκρινῶς ἀποδίδωσιν ὁ ποιητὴς οὔτε περὶ τῆς Κεφαλληνίας οὔτε περὶ τῆς Ἰθάκης καὶ τῶν ἄλλων πλησίον τόπων, ὥστε καὶ οἱ ἐξηγούμενοι διαφέρονται καὶ οἱ ἱστοροῦντες. (C 454)

"Επειδή ο ποιητής δεν εκφράζεται καθαρά είτε για την Κεφαλληνία είτε για την Ιθάκη και άλλα μέρη κοντινά τους έτσι τόσο οι σχολιαστές όσο και οι ιστορικοί διαφωνούν μεταξύ τους."

Το σπήλαιο που σήμερα παρουσιάζεται από την πλευρά της σημερινής Ιθάκης οτι είναι και έχει σχέση με το λεγόμενο "Σπήλαιο των Νυμφών" της Οδύσσειας πρέπει να έχουμε το θάρρος να παραδεχθούμε οτι δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Είναι μια "ανακάλυψη" που έγινε στους δύο τελευταίους αιώνες στην προσπάθεια που γινόταν τότε να εντοπισθούν και ακολούθως να ταυτιστούν επί της σημερινής Ιθάκης τα ομηρικά τοπία. Είναι η ίδια εποχή που άρχισε η ονοματοδοσία πολλών περιοχών της Ιθάκης με Ομηρικά τοπωνύμια. Το σπήλαιο των Νυμφών της Οδύσσειας ως γνωστόν ήταν δίπλα σε μια παραλιακή ζώνη και αυτό το συγκεκριμένο σπήλαιο είναι σχεδόν μια ώρα περπάτημα από την θάλασσα σε ένα βουνό και σε υψόμετρο 190 μέτρων. Ενδεχομένως το συγκεκριμένο σπήλαιο της Ιθάκης όπως σχεδόν και όλα τα σπήλαια μικρά ή μεγάλα της Αρχαίας Ελλάδας να είναι λατρευτικοί χώροι αφιερωμένοι κυρίως στις νύμφες αλλά είναι πασιφανές οτι δεν έχει παντελώς καμία σχέση και ομοιότητα με το ευρύχωρο και γεμάτο "ύδατα αενάοντα" σπήλαιο των Νυμφών της Ιθάκης του Οδυσσέως που ήταν δίπλα στην παραλιακή ζώνη αφιερωμένο στις νύμφες Νηϊάδες [Ναϊάδες] ( δηλαδή στις νύμφες των ρεόντων υδάτων) .

Η άλλη άποψη που έχει διατυπωθεί, οτι ενδεχομένως το λεγόμενο "Σπήλαιο του Λοΐζου" (στην πραγματικότητα είναι μια μικρή παραλιακή βραχοσκεπή που βρίσκεται κάτω από τον οικισμό Σταυρός) να ήταν αυτό το σπήλαιο των Νυμφών του Ομήρου λόγω των πολύ σημαντικών αναθηματικών ευρημάτων των ιστορικών χρόνων που εντοπίστηκαν εκεί, δεν βρήκε πολλούς υποστηρικτές επειδή και η συγκεκριμένη βραχοσκεπή δεν έχει καμία σχέση με τις Ομηρικές περιγραφές του"Νυμφαίου άντρου".Παρά ταύτα εμείς πιστεύουμε οτι στην συγκεκριμένη βραχοσκεπή και παρά το γεγονός οτι δεν είχε σχέση με το "Νυμφαίο άντρο" της Οδύσσειας κάποιοι ναυτικοί περνώντας από εκεί επιχείρησαν εις ανάμνηση του μύθου του Οδυσσέα που ήταν ακόμη ζωντανός στην Ιθάκη των ιστορικών χρόνων να προσφέρουν στην συγκεκριμένη παραλιακή βραχοσπεπή που τους έμοιαζε με σπήλαιο κάποια αφιερώματα στην μνήμη του.

Βεβαίως υπάρχει και η κυρίαρχη άποψη που έχει επικρατήσει που λέει οτι όλα αυτά είναι τα αναμενόμενα κατασκευάσματα μιας ποιητικής σύνθεσης και είναι ουτοπία να ψάχνει κανείς να εντοπίσει ομοιότητες ή να κάνει ταυτίσεις τόπων έχοντας κατά νου του τις ομηρικές περιγραφές.

Η απάντηση σε αυτήν την θέση, που αποτελεί και την επικρατούσα άποψη στις μέρες μας, δεν θα δοθεί στην παρούσα ανακοίνωση εάν πρώτα δεν κλείσει ο κύκλος των παρουσιάσεων των "ομιλούντων εικόνων" της Ομηρικής τοπογραφίας.

Εμείς προς το παρόν θα κάνουμε την παρακάτω λογική διαπίστωση που την ακολουθούν μερικά ρητορικά ερωτήματα: Η λογική μας λέει οτι το μόνο σπήλαιο που βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τις Ομηρικές αναφορές και περιγραφές και ταυτίζεται με εντελώς εντυπωσιακό τρόπο με αυτές, είναι μόνο το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην ανατολική Κεφαλληνία.

Το σπήλαιο αυτό δεν βρίσκεται όμως στην σημερινή Ιθάκη όπως πολύ πιθανόν θα ήταν για τους περισσότερους αναμενόμενο, αλλά στην σημερινή Κεφαλληνία…. να είναι ίσως μια διαβολική σύμπτωση;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που οι Ομηρικές περιγραφές ταιριάζουν απόλυτα με την εικόνα και την μοναδική ομορφιά αυτού του σπηλαίου;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το όνομά του « Μελισσάνη» ταιριάζει απόλυτα με το ομηρικό κείμενο που αναφέρει ότι το σπήλαιο αυτό ήταν κατοικία των Μελισσών;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που οι αρχαιολογικές ανασκαφές πιστοποίησαν ότι το σπήλαιο αυτό ήταν αφιερωμένο στις ίδιες τις νύμφες, τις Ναϊάδες, όπως μας πληροφορεί ότι ήταν αφιερωμένο το Ομηρικό κείμενο;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το σπήλαιο αυτό είναι θολωτό, σκοτεινό στο βάθος, γεμάτο με σταλακτίτες (ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες) έχει χρώματα αλιπόρφυρα (γαλαζοπράσινα) και τρέχουν όντως αενάως νερά (υπό συνθήκες μάλιστα δυναμικής εξέλιξης ενός σπάνιου γεωλογικού φαινομένου) επιβεβαιώνοντας τις σχετικές ομηρικές αναφορές;.

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το σπήλαιο αυτό είναι κοντά στην θάλασσα όπως ακριβώς μας το περιγράφει το Ομηρικό κείμενο;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που στο σπήλαιο αυτό μπορεί να κατέλθεις μόνο από την βόρεια πλευρά του (κοντά στο νησάκι), ενώ από την νότια πλευρά είναι αδύνατη η πρόσβαση για τους ανθρώπους γιατί από εκεί θα πέσεις στο κενό (στο νερό);

Να είναι διαβολική σύμπτωση που από την θέση του σπηλαίου μπορείς να δεις το βουνό Νήριτον δηλαδή τον σημερινό Αίνο;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το τοπωνύμιο Φόκι ή Fochi ή Focchi στους παλαιότερους χάρτες το συναντάμε να ονοματίζει ακόμη και στις μέρες μας παραλιακές ζώνες στην επαρχία της Σάμης;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που από αυτήν την θέση εάν ξεκινήσεις πεζοπορία για να πας στο νότιο άκρο της Κεφαλληνίας χρειάζεσαι ακριβώς τις ίδιες ώρες περπάτημα όσες περίπου αναφέρει ότι χρειάστηκε ο Οδυσσέας για να διανύσει αυτή την απόσταση; (ξεκινάει να πεζοπορεί με κατεύθυνση την περιοχή κόρακος πέτρη που βρισκόταν κοντά στην πρώτη ακτή (την νοτιότερη) της Ομηρικής Ιθάκης μετά το πρωί και αφού περνάει διάφορες δασωμένες βουνοκορφές φτάνει στην περιοχή του Εύμαιου αργά το απόγευμα πριν πάνε τα ζώα για ύπνο στις μάντρες.)

Τόσες πολλές διαβολικές (θεϊκές) συμπτώσεις δεν μπορεί σωρευτικά να υπάρξουν. Ο νόμος των πιθανοτήτων δεν αφήνει πολλά περιθώρια για να μπορεί κάποιος λογικός άνθρωπος να σκεφτεί διαφορετικά. Το σπήλαιο αυτό ταιριάζει απόλυτα με το σπήλαιο που περιγράφεται στο έπος της Οδύσσειας και επιβεβαιώνεται όχι μόνον μορφολογικά αλλά και αρχαιολογικά . Η λογική λέει ότι όταν σωρευτικά υπάρχουν όλες αυτές οι ταυτίσεις τότε είσαι αναγκασμένος να παραδεχθείς ότι το περίφημο σπήλαιο των νυμφών που ήταν η κατοικία των Μελισσών δεν μπορεί να είναι άλλο παρά το σημερινό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην ανατολική Κεφαλληνία (περιοχή Σάμης - Καραβόμυλου). Το γιατί δεν βρίσκεται στην σημερινή Ιθάκη αλλά βρίσκεται στην Κεφαλληνία, σε ένα νησί που δεν καταγράφεται με αυτό το όνομα στα Ομηρικά έπη, είναι μια άλλη υπόθεση που αναλύεται στο ένθετο «Αναζητώντας τα ίχνη του μαινόμενου Ηρακλή στα νησιά των Τηλεβόων»

Εδώ κάτω λάτρεψαν και οι αρχαίοι Κεφαλονίτες τις Νύμφες και τον Πάνα όπως μαρτυρούν τα ωραία ειδώλια που βρέθηκαν πρόσφατα στις ανασκαφές. Μυστική λατρεία των θεοτήτων του νερού και της γης, στο ποιο απόκοσμο τέμενος....σσσσ.... Μη μιλάτε !...Ακούστε εάν θέλετε, τα νερά και την ανάσα του κωπηλάτη....είναι η μόνη επαφή του κάτω κόσμου με τον επάνω. (κείμενο: Καθηγητής Δημήτρης Λουκάτος, μουσική: Γεράσιμος Μηλιαρέσης, αφήγηση Νίκος Τζόγιας)

Εάν λοιπόν το σπήλαιο αυτό ήταν το ένα από τα δύο κύρια τοπόσημα της αναγνώρισης της Ιθάκης του Οδυσσέως τότε έχει μεγάλο ενδιαφέρον να επιβεβαιώσουμε και το δεύτερο αναγνωριστικό τοπόσημο που ήταν το περίφημο εμβληματικό και δασοσκεπές όρος Νήριτον, το τοπίο ορόσημο της Ομηρικής Ιθάκης και το καύχημα του Οδυσσέα.

Πάμε λοιπόν στην επόμενη ανάρτηση να συναντήσουμε την ποιο μεγάλη, την ποιο εντυπωσιακή αποκάλυψη της ομηρικής τοπογραφίας.

[1] Πέτρος Πετράτος,«Ομηρικό Σπήλαιο των Νυμφών: Το Σπήλαιο της Μελισσάνης» Κεφ. Χρονικά τομ.8 σελ. 239-265.

[2] Henriette Putman Gramer- Γεράσιμος Μεταξάς, «Ομηρική Ιθάκη» Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 2000, σελ. 472-473

[3] Στην ελληνική μυθολογία οι Ναϊάδες ή Νηϊάδες ήταν νύμφες των γλυκών νερών, πηγών ποταμών, λιμνών. Αναλόγως του τύπου ονομάζονταν Πηγαίες, Κρηναίες ή Κρηνίδες, Ποταμίδες, Λιμνάδες ή Λιμνακίδες, Ελειονόμοι κτλ. Περιγραφές των Ναϊάδων βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, στη βιβλ. Απολλοδώρου, Θεογονία του Ησιόδου και στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου.

[4] Ο Φόρκυς ήταν δευτερεύων θαλάσσιος θεός των αρχαίων Ελλήνων που αναφέρεται ακόμη και από τον Όμηρο. Θεωρείτο γιος του Πόντου και της Γαίας ή του Ωκεανού και της Τηθύος, αδελφός του Νηρέα ή του Πρωτέα, του Θαύματος, της Ευρυβίας και της Κητούς (η οποία παράλληλα ήταν και σύζυγός του) και πατέρας των Γραιών και των Γοργόνων.

[5] Πορφύριος «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου»

[6] Στράβων (1,3,59)
[7] Πορφύριος «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου

Που βρίσκονταν τελικά η Ομηρική Ιθάκη ; Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά με οδηγό τα ομηρικά κείμενα φωτίζουν το μυστήριο της πατρίδας του Οδυσσέα. Σύμφωνα με την έρευνα η Ομηρική Ιθάκη βρισκόταν στην Κεφαλλονιά.

σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών· (Οδ ν 352) "σκόρπισε η καταχνιά και φάνηκαν οι τόποι."

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas

[Αφιερωμένο στον Κεφαλλήνα Νομικό Φώτη Κρεμμύδα, μέγα χορηγό των αρχαιολογικών ερευνών και των πολιτιστικών δράσεων στον γενέθλιο τόπο του.]

Είναι γεγονός ότι η εγκυρότητα της Ομηρικής τοπογραφίας αμφισβητήθηκε από τα πρώιμα ιστορικά χρόνια και συνεχίζεται αμείωτη ως τις ημέρες μας. Η διαρκής αμφισβήτηση για την πατρότητα, τους χρόνους της γένεσης, της σύνθεσης ή της ανασύνθεσης των Ομηρικών επών δεν επέτρεψε την εξαγωγή στέρεων συμπερασμάτων καθιστώντας εκ προοιμίου αμφισβητήσιμη την κάθε νέα πρόταση.

Για την νησιωτική περιοχή της δυτικής Ελλάδος το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ομηρικής τοπογραφίας δεν ήταν μόνο το ζήτημα της Ομηρικής Ιθάκης αυτής καθεαυτής και το περίεργο ανακάτωμα των νησιών ή ονόματα ομηρικών νησιών που χάθηκαν (Δουλίχιον, Σάμος, Αστερίς) ή τα νέα ονόματα (Κεφαλληνία, Λευκάς) που εμφανίστηκαν στα ιστορικά χρόνια, αλλά η παντελής αδυναμία των αρχαίων σχολιαστών και περιηγητών, όπως βεβαίως και των νεοτέρων, να εντοπίσουν επί της σημερινής Ιθάκης πέραν των άλλων τουλάχιστον εκείνα τα δύο κεντρικά τοπόσημα - σφραγίδες που η θεά Αθηνά τα υπέδειξε με τόσο απόλυτο τρόπο στον Οδυσσέα για να αναγνωρίσει την πατρίδα του, δηλαδή το διάσημο για την εποχή του, πανύψηλο, δασοσκεπές και πανταχόθεν ορατό (ακόμη και κάτω από το ακρωτήριο Φεές [Κατάκολο] της Πελοποννήσου) όρος Νήριτον και το πανέμορφο (θαύμα ιδέσθαι) θολωτό, ευρύχωρο και γεμάτο τρεχούμενα νερά σπήλαιο των νυμφών αφιερωμένο στις Ναϊάδες, (τις νύμφες των ρεόντων υδάτων).

Είναι γνωστόν ότι κυρίως κατά την Αλεξανδρινή εποχή (Ελληνιστική περίοδο 323-31 π.Χ.) αλλά και αργότερα επιχειρήθηκε να γίνει μια προσαρμογή των ομηρικών κειμένων διορθώνοντας, προσθέτοντας ή αφαιρώντας στίχους όπως στην περίπτωση της αρχικά «ευρείας Ιθάκης»[1] που προέκυψε τελικά να είναι «ουδ ευρεία» (για να ταιριάζει με το μέγεθος της Ιθάκης των ιστορικών χρόνων) ή στην περίπτωση της περιγραφής της Αστερίδος [2] που προστέθηκε ολόκληρος στίχος [μεσσηγὺς Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης,](οδ.δ.845) προκειμένου να «ανακαλυφθεί» στην θέση της σημερινής βραχονησίδας Δασκαλιό η αναζητούμενη νήσος Αστερίδα για να προσαρμοστεί κατά κάποιο τρόπο η τοπογραφία του κειμένου με την τοπογραφία της Ιθάκης των ιστορικών χρόνων.

Στην περίπτωση όμως του Σπηλαίου των Νυμφών, λόγω των πολλών φωτογραφικών λεπτομερειών που αναφέρει το ομηρικό κείμενο, δεν ήταν δυνατόν να τροποποιηθεί εκ βάθρων ένα έντονα περιγραφικό κείμενο με τόσες λεπτομέρειες και τόσους πολλούς στίχους για να ταιριάξει με κάποιο σπήλαιο της Ιθάκης των ιστορικών χρόνων, που ούτως ή άλλως δεν υπήρξε. Για αυτό το λόγο οι αρχαίοι σχολιαστές προτίμησαν να παραδεχθούν όπως πχ ο περιηγητής Κρόνιος,[3] ότι τέτοιο σπήλαιο ουδέποτε υπήρξε στην Ιθάκη, ή όπως ο Στράβων [4] ο οποίος μας πληροφορεί ότι τέτοιο σπήλαιο δεν υφίσταται στην Ιθάκη και η αιτία πρέπει να είναι κάποια μεταβολή που έχει πιθανόν συμβεί και όχι από την άγνοια του Ομήρου. Επίσης ό νεοπλατωνιστής φιλόσοφος Πορφύριος,[5] στο περίφημο έργο του «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου», αφού και αυτός επιβεβαίωσε την ανυπαρξία τέτοιου σπηλαίου στην Ιθάκη της εποχής του, υποστήριξε ότι οι περιγραφές του Ομήρου είχαν καθαρά συμβολικό χαρακτήρα και ότι πρόκειται για ένα ποιητικό κατασκεύασμα.

Το τι πραγματικά συνέβη στην δυτική νησιωτική Ελλάδα και έγινε αυτό το απίθανο ανακάτωμα των ονομασιών που φέρουν σήμερα τα νησιά των Ιονίων νήσων είναι όντως μια πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση η οποία αρχίζει να βρίσκει σταδιακά τις πρώτες πειστικές απαντήσεις.

Η επιστημονική εργασία αλλά αδημοσίευτη ακόμη του αρχαιολόγου Οδυσσέα Μεταξά που τιτλοφορείται «η Βιογραφία της Οδύσσειας», το βιβλίο του Δρ. Βαγγέλη Πανταζή «Η Ομηρική Ζάκυνθος, οι «ιερές» Εχίνες και το μυστήριο του χαμένου Δουλιχίου», εκδ. Περίπλους, Αθήνα 2002, και οι θεματικές εργασίες του Δρ. της ιστορίας Πέτρου Πετράτου κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση καταθέτοντας νέες προτάσεις στα πλαίσια της προετοιμασίας και της προτεινόμενης θεματολογίας του επικειμένου συνεδρίου που θα αφορά την «βιογραφία» των Ομηρικών επών και την Μυκηναϊκή τοπογραφία στην δυτική Ελλάδα.

Στις επόμενες αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν θα επιχειρήσουμε να σας αποδείξουμε ότι η τοπογραφία των επών (παρά τις όποιες παρεμβάσεις υπέστησαν στα ιστορικά χρόνια) αποτελεί ίσως την πλέον έγκυρη και ξεκάθαρη «εικόνα» της ύστερης εποχής του χαλκού που θα μπορούσαμε ποτέ να είχαμε.

Ήταν τόσο έγκυρη και επίκαιρη για την εποχή της η λήψη της σχετικής «φωτογραφικής» αποτύπωσης ( της ύστερης εποχής του χαλκού) που κατά την άποψή μας δεν αφήνει κανένα ερωτηματικό πότε έγινε και για ποιο λόγο έγινε.

Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι ο τότε «φωτογράφος» και κατ’ επέκταση ο(οι) συντάκτης(ες), ο(οι) συμπιλιστής(ες) του έπους φαίνεται να γνωρίζει (γνωρίζουν), με πολλές λεπτομέρειες μάλιστα, το περιβάλλον της εποχής του χαλκού μέσα στο οποίο έζησε (έζησαν). Αυτό το περιβάλλον γνωρίζουν και πολύ απλά και αυτονόητα αυτό περιγράφουν. Εκ του γεγονότος αυτού σήμερα είναι κατανοητό και ερμηνεύσιμο γιατί δεν είχε (είχαν) γνώση, σχέση και επαφή με την ονοματολογία των νησιών έτσι όπως διαμορφώθηκε στα ιστορικά χρόνια.

Η φυσιολογικά αναμενόμενη αξιοπιστία της τοπογραφίας του κειμένου για την αληθοφανή εξιστόρηση των σκηνών του έπους επιβεβαιώνεται πανηγυρικά μέσα από δεκάδες άλλες επιμέρους «εικόνες υψηλής ανάλυσης» από εκείνη την χρονική περίοδο που επαληθεύουν με αφοπλιστικό τρόπο την συνολική της εικόνα ακόμη και σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την αλληλουχία, τον προσανατολισμό και τους χρόνους των αποστάσεων που μεσολαβούν από τόπο σε τόπο, όπως και εξεζητημένες λεπτομέρειες που αφορούν την φυσιογνωμία και την μορφολογία τους, (βλέπε πεζοπορικές διαδρομές, περιγραφή σπηλαίου των νυμφών, λιμάνι ρείθρου, άστυ κτλ.).

Ακολουθώντας λοιπόν την μεθοδολογία (προτροπή) της θεάς Αθηνάς : ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς, αξίζει τον κόπο να ξαναδοκιμαστεί έστω και μετά από την παρέλευση 3200 και πλέον χρόνων η πιθανότητα της αποκάλυψης της Ιθάκης της εποχής του χαλκού εάν μπορεί να γίνει, όχι μόνο αρχαιολογικά …, αλλά και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο!.

Οι «ομιλούσες εικόνες» των τοπίων της Ιθάκης του Οδυσσέως που πρέπει να προσκομισθούν θα πρέπει να είναι εδώ τόσο μοναδικές και τόσο εντυπωσιακές που θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα από μόνες τους όπως ακριβώς περιγράφεται στο έπος «να σκορπίσουν την καταχνιά και να αποκαλυφτούν οι τόποι» (σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών) επιβεβαιώνοντας τις ομηρικές περιγραφές που στην θέα τους και μόνον να μπορεί κάποιος να αναγνωρίζει σε ποιόν τόπο βρίσκεται.

Αλήθεια πόσο αληθινή, ρεαλιστική και αξιόπιστη θα μπορούσε να ήταν αυτή η ακραία υπόθεση που δοκιμάζει τρόπο τινά την ορθολογιστική μας σκέψη; Υπάρχουν όντως «ομιλούσες εικόνες» με αυτό το τόσο ιδιαίτερο ειδικό βάρος αντίστοιχες μιας αρχαιολογικής τεκμηρίωσης;

Πριν δώσουμε την απάντηση ξέρουμε πολύ καλά πως πολλοί που μας έκαναν την τιμή να διαβάσουν μέχρι εδώ αυτό το κείμενο μόλις τώρα είπαν ε..... όχι άλλες ευφάνταστες ιστορίες....αρκετά... αυτά μας τα είπαν και άλλοι και προφανώς δεν θα συνεχίσουν την ανάγνωση παρακάτω.Τους κατανοούμε απόλυτα διότι ενδεχομένως το ίδιο θα κάναμε και εμείς κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Για όλους εκείνους όμως που περισσότερο από περιέργεια θα συνεχίσουν την ανάγνωση καλό θα ήταν να διερωτηθούμε μαζί τους.
Εάν ο βασικός κορμός των Ομηρικών επών σύμφωνα και με τις νέες επιβεβαιωτικές έρευνες συγκροτείται σε μεγάλο βαθμό από συνθέσεις της ύστερης εποχής του χαλκού το πλέον λογικό δεν θα ήταν να είχαν τουλάχιστον για την εποχή τους μια αληθή ή έστω αληθοφανή τοπογραφία για να υπάρχει μια αξιοπιστία στην αφήγηση; Ακόμη και σε ένα παραμύθι που λές σε ένα μικρό παιδί δεν μπορείς να του λες οτι περπατούσαμε στην παραλία της Θεσσαλονίκης και είδαμε την Ακρόπολη, θα του πεις οτι περπατούσαμε στην παραλία της Θεσσαλονίκης και είδαμε τον Λευκό Πύργο. Ούτε μπορείς να του πεις οτι κάτω από την Ακρόπολη επισκεφθήκαμε το θέατρο της Επιδαύρου, θα του πεις οτι επισκεφτήκαμε το θέατρο (ωδείο) του Ηρώδου του Αττικού. Η τοπογραφία αυτή καθαυτή αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο μιας αξιόπιστης αφήγησης έστω και εάν αυτό είναι ένα παραμύθι για μικρά παιδιά. Εδώ όμως δεν ομιλούμε για παραμύθια αλλά για τα Ομηρικά έπη που αποτέλεσαν τουλάχιστον για τους αρχαίους Έλληνες την πλέον αξιόπιστη βάση για την εκπαίδευσή τους.

Η απάντηση λοιπόν όσο και εάν φαίνεται εξωπραγματική, είναι: ναι υπήρχαν τότε και εξακολουθούν οι ίδιες απαράλλακτες εικόνες να υπάρχουν και σήμερα, παράγοντας ακριβώς τα ίδια συμπεράσματα και τα ίδια συναισθήματα. Το μόνο πρόβλημα που υπήρχε και υπάρχει μέχρι σήμερα ήταν και είναι η βαριά ομίχλη των σκοτεινών αιώνων που κάλυπτε και εξακολουθεί να καλύπτει μέχρι και σήμερα τα τοπία της προϊστορικής Ελλάδος.

Οι «ομιλούσες εικόνες» που αναδύονται μέσα από τις περιγραφές του ομηρικού κειμένου είναι εκεί - ήταν πάντα εκεί - για να κληθούν για μια ακόμη φορά, όπως τότε, έτσι και τώρα, να μας αποκαλύψουν τους τόπους και να μας οδηγήσουν με ασφάλεια στα ίχνη του Οδυσσέα.

Ας επαναφέρουμε λοιπόν για μια ακόμη φορά στην μνήμη μας το ομηρικό κείμενο με όλες τις πληροφορίες που μας μεταφέρει.

Η θεά Αθηνά όταν φτάνει ο Οδυσσέας στην πατρίδα του δεν την αναγνωρίζει και τότε η θεά Αθηνά για να τον πείσει ότι είναι όντως στην Ιθάκη τι κάνει; Του δείχνει δύο από τα πλέον χαρακτηριστικά και μοναδικά τοπία της πατρίδας του που στην θέα τους θα ήταν αδύνατον για όποιον τα ήξερε να μην τα αναγνωρίσει

ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς.
Φόρκυνος μὲν ὅδ᾽ ἐστὶ λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,
ἥδε δ᾽ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη·
ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,
ἱρὸν νυμφάων, αἳ νηϊάδες καλέονται·
τοῦτο δέ τοι σπέος ἐστὶ κατηρεφές, ἔνθα σὺ πολλὰς
ἔρδεσκες νύμφῃσι τεληέσσας ἑκατόμβας·
τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ."
ὣς εἰποῦσα θεὰ σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών·(οδ ν 344-352)

Αλλά εμπρός, θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς.
Αυτό εδώ είναι το λιμάνι του Φόρκυνος, του θαλάσσιου γέροντα,
Αυτή εδώ στην άκρη του λιμανιού είναι η στενόφυλλη ελιά
Και κοντά της είναι ωραίο σπήλαιο και σκοτεινό
ιερό των Νυμφών οι οποίες καλούνται Ναϊάδες
Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό,
όπου εσύ θυσίαζες προς τιμήν των Νυμφών τέλειες εκατόμβες
Και εκείνο είναι το όρος Νήριτον κατάφυτο από δένδρα
Αυτά όταν είπε η Θεά σκόρπισε την καταχνιά και φάνηκε η χώρα

Ποια λοιπόν ήταν αυτά τα δύο τόσο σημαντικά γνωστά και ξεχωριστά σημάδια –ορόσημα της τοπογραφίας της Ομηρικής Ιθάκης που στην θέα τους και μόνο θα ήταν δυνατόν να αναγνωρίσει ο Οδυσσέας με αδιαμφισβήτητο τρόπο την πατρίδα του;

Σύμφωνα με την θεά Αθηνά, την θεά της σοφίας και της γνώσης, το ένα ήταν το περίφημο Σπήλαιο των νυμφών, αφιερωμένο στις Ναϊάδες, στο λιμάνι του Φόρκυνα και το άλλο ήταν το επίσης περίφημο όρος Νήριτον που το επικαλέστηκε ο Οδυσσέας στον βασιλιά των Φαιάκων Αλκίνοο ως το σημείο αναγνώρισης της πατρίδας του. ναιετάω δ᾽ Ἰθάκην ἐυδείελον·ἐν δ᾽ ὄρος αὐτῇ Νήριτον εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές· (κατοικώ στην περίβλεπτη Ιθάκη πάνω σ’ αυτήν υπάρχει ένα μεγαλοπρεπές και σύδενδρο όρος το Νήριτον).

Ας επισκεφτούμε λοιπόν στις επόμενες αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν αυτά τα δύο τοπόσημα.

Εδώ και εάν ισχύει αυτό που λένε οι Κινέζοι «μια εικόνα χίλιες λέξεις».!!!

«ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς». (οδ ν 344) «αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς»

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas

Υποσημειώσεις

1.Δρ.Βαγγέλης Πανταζής,«Το μέγεθος της Ομηρικής Ιθάκης» Κεφαλληνιακά Χρονικά (τόμος 8ος)

Μέχρι πρόσφατα σοβαρούς προβληματισμούς είχε προξενήσει ο επίδικος στίχος περί της οὐδ᾽ εὐρεῖας Ιθάκης, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε μεγάλο μέρος από την επιχειρηματολογία των υποστηρικτών της σημερινής Ιθάκης ότι είναι και η Ομηρική, επειδή η σημερινή Ιθάκη είναι μικρή, δηλαδή «οὐδ᾽εὐρεῖα», ενώ η Κεφαλληνία που είναι όντως « εὐρεῖα », δεν θα μπορούσε να είναι η Ομηρική. Επί αυτού του θέματος, ο Δρ. της ιστορίας Βαγγέλης Πανταζής σε ανακοίνωση του που δημοσιεύτηκε στα Κεφαλληνιακά Χρονικά (τόμος 8ος) το 1999 και με τίτλο «Το μέγεθος της Ομηρικής Ιθάκης», απέδειξε με αδιαμφισβήτητα στοιχεία ότι ο γνήσιος ομηρικός στίχος αναφερόταν για την εὐρεῖα Ιθάκη και όχι για την οὐδ᾽ εὐρεῖα ή ούκ ευρεία όπως τροποποιήθηκε σε διάφορες εκδοχές μεταγενέστερα για να ταιριάξει με την Ιθάκη των ιστορικών χρόνων. Σύμφωνα με τον συγγραφέα ο διασωθείς πραγματικός στίχος «ουδέ λίην λυπρή, αυτάρ δ’ ευρεία τέτυκται», εντοπίστηκε σε κείμενο του Τρύφωνα του Γραμματικού (1ος π.Χ Αιώνας – 1ος μ.Χ ) που δημοσιεύτηκε στον τρίτο τόμο των Anecdota Graeca από τον J.Fr. Boisson στην σχολιασμένη έκδοση της Οδύσσειας (Homeri Odyssea) από τον J. La Roche το έτος 1868. Η αποκάλυψη αυτή αποκαθιστά την πραγματική δομή όχι μόνον του στίχου (οδ.ν 243) αλλά και τον άκρως προβληματικό στίχο 118 στην ραψωδία ω της Οδύσσειας που και εκεί η λέξις ευρεία όπως διεξοδικά αναλύει ο Δρ. Βαγγέλης Πανταζής αφορά την Ιθάκη και όχι βεβαίως τον πόντο (Θάλασσα) που φαίνεται ότι αντικατέστησε το ουσιαστικό νήσος.

Η επιβεβαίωση περί της ευρείας Ιθάκης έρχεται ακόμη και από ένα άλλο κείμενο, του Κολοφώνιου ποιητή Ερμησιάνακτος σε ελεγείο του που συνέθεσε για την σχέση Όμηρου και Πηνελόπης το οποίο διασώθηκε από τον σοφιστή Αθήναιο (Δειπνοσοφειστές ΙΓ)

Αὐτὸς δ᾽ οὗτος ἀοιδός, ὃν ἐκ Διὸς αἶσα φυλάσσει

ἥδιστον πάντων δαίμονα μουσοπόλων

λεπτὴν ᾗς Ἰθάκην ἐνετείνατο θεῖος Ὅμηρος

ᾠδῇσιν πινυτῆς εἵνεκα Πηνελόπης,

ἣν διὰ πολλὰ παθὼν ὀλίγην ἐσενάσσατο νῆσον,

πολλὸν ἀπ᾽ εὐρείης λειπόμενος πατρίδος·

ἔκλεε δ᾽ Ἰκαρίου τε γένος καὶ δῆμον Ἀμύκλου

καὶ Σπάρτην, ἰδίων ἁπτόμενος παθέων.

2.Οδυσσέας Μεταξάς Αρχαιολόγος Μ.Α: «Η Βιογραφία της Οδύσσειας» 2008 Μελέτη υπό έκδοση
Στην υπό έκδοση μελέτη ο Οδυσσέας Μεταξάς αποδεικνύει οτι ο συγκεκριμένος στίχος είναι παρένθετος και ενσωματώθηκε στο έπος της Οδύσσειας μετά την Αλεξανδρινή εποχή.
3.Πορφύριος «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου»
4.Στράβων (1,3,59)
5.Πορφύριος «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου»

ΠΗΓΗ :

http://homericithaca.blogspot.com/2016/01/blog-post.html#more

Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε

Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με θέματα πολιτισμού που επιλέξουν

Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι zantedanias@gmail.com

Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας

Σας ευχαριστούμε από καρδιας

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang

Τρίτη 19 Απριλίου 2022

H Ομηρική Ιθάκη

Το μυστήριο της Ομηρικής Ιθάκης : Στα βήματα του Οδυσσέα του Τηλέμαχου και του Εύμαιου (μέρος 2

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

ἄστεος ἐγγὺς

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Από το "Σπήλαιο των Νυμφών", στην "Πρώτη ακτή", την "Κόρακος πέτρη" και την "Αρέθουσα κρήνη"

«ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς». (οδ ν 344)

«αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς»

Συγκρίνοντας και επαληθεύοντας την αλληλοδιαδοχή των τόπων και των μεταξύ αυτών αποστάσεων

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς…τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ (οδ. ν 344 & 351)

Έλα, σκοπεύω τώρα να σου δείξω σήματα της Ιθάκης για να πεισθείς…και αυτό είναι το Νήριτον, βουνό κατάφυτο από δένδρα.

«σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης τ' ὄρος αἰπὺ πέφαντο»

Το Νήριτον το εινοσίφυλλον, το καύχημα του Οδυσσέα, το πανταχόθεν ορατό,αριπρεπές, δασώδες και απόκρημνο Όρος της Ομηρικής Ιθάκης

Το μυστήριο της Ομηρικής Ιθάκης : Στο νησί της Κεφαλληνίας βρίσκεται το "θαύμα ιδέσθαι" λιμνοσπήλαιο των νυμφών Νηϊάδων της Οδύσσειας !

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Είναι το εντυπωσιακό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης που σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν η κατοικία των Μελισσών !!!᾽

ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς τοῦτο δέ τοι σπέος ἐστὶ κατηρεφές.....ἔνθα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι". (Οδ ν,334 &338)

«αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς. Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό...που ήταν η κατοικία των «μελισσών»(Οδ ν,334 &338)

σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών· (Οδ ν 352) "σκόρπισε η καταχνιά και φάνηκαν οι τόποι."

«ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς». (οδ ν 344) «αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς»

Δημοσίευση σχολίου

Πολιτισμός

Δημοφιλείς κατηγορίες

Αρχαιολογία

Ιστορία

Πολιτισμός

Γεύσεις

Ειδήσεις

Τρίτη 19 Απριλίου 2022

H Ομηρική Ιθάκη

Το μυστήριο της Ομηρικής Ιθάκης : Στα βήματα του Οδυσσέα του Τηλέμαχου και του Εύμαιου (μέρος 2

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

ἄστεος ἐγγὺς

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Από το "Σπήλαιο των Νυμφών", στην "Πρώτη ακτή", την "Κόρακος πέτρη" και την "Αρέθουσα κρήνη"

«ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς». (οδ ν 344)

«αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς»

Συγκρίνοντας και επαληθεύοντας την αλληλοδιαδοχή των τόπων και των μεταξύ αυτών αποστάσεων

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς…τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ (οδ. ν 344 & 351)

Έλα, σκοπεύω τώρα να σου δείξω σήματα της Ιθάκης για να πεισθείς…και αυτό είναι το Νήριτον, βουνό κατάφυτο από δένδρα.

«σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης τ' ὄρος αἰπὺ πέφαντο»

Το Νήριτον το εινοσίφυλλον, το καύχημα του Οδυσσέα, το πανταχόθεν ορατό,αριπρεπές, δασώδες και απόκρημνο Όρος της Ομηρικής Ιθάκης

Το μυστήριο της Ομηρικής Ιθάκης : Στο νησί της Κεφαλληνίας βρίσκεται το "θαύμα ιδέσθαι" λιμνοσπήλαιο των νυμφών Νηϊάδων της Οδύσσειας !

Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Είναι το εντυπωσιακό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης που σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν η κατοικία των Μελισσών !!!᾽

ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς τοῦτο δέ τοι σπέος ἐστὶ κατηρεφές.....ἔνθα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι". (Οδ ν,334 &338)

«αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς. Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό...που ήταν η κατοικία των «μελισσών»(Οδ ν,334 &338)

σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών· (Οδ ν 352) "σκόρπισε η καταχνιά και φάνηκαν οι τόποι."

«ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς». (οδ ν 344) «αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς»

Δημοσίευση σχολίου

Ακολουθήστε μας

Πολιτισμός

Δημοφιλείς κατηγορίες

Αρχαιολογία

Ιστορία

Πολιτισμός

Γεύσεις

Ειδήσεις