Παλαμήδης

 Ο δικηγόρος-συγγραφέας Γρηγόρης Νικ. Κοσσυβάκης, στην ομιλία του στον σύλλογο "ΠΑΛΑΙΧΘΩΝ" με θέμα: "Παλαμήδης, ο ιδιοφυέστερος των αρχαίων Ελλήνων"

Και το Ζατρίκιον ,το Αρχαίο Ελληνικό παιχνίδι Σκακιού

Αμφορέας του 5ου αιώνα π.χ. που απεικονίζει τον Αχιλλέα και τον Αίαντα να παίζουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι.

Ο Παλαμήδης, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν γιος του Ναύπλιου και της Κλυμένης (ή της Ησιόνης ή της Φιλύρας, αδελφός του Οίακα και του Ναυσιδέμοντα από όπου και οι σχετικοί όροι για την ναυσιπλοΐα. Φημιζόταν για την σοφία και την επινοητικότητά του και λέγεται πως είχε επινοήσει μερικά από τα γράμματα, του ελληνικού αλφαβήτου. Θεωρείται επίσης εφευρέτης της ναυτιλίας, των φάρων των μέτρων και των σταθμών, των νομισμάτων, καθώς και της διαίρεσης του χρόνου σε ώρες, ημέρες και μήνες, αλλά και παιχνιδιών (επιτραπέζιων και στρατηγημάτων). Τα παιχνίδια αυτά ονομάζονται και του Παλαμήδους ή αθύρματα ή πεσσοί ή πεττοί, κύβοι κ.α. Κατά άλλη άποψη ο Παλαμήδης δεν είναι ο εφευρέτης των αρχαίων πεττών, πεσσών και κυβειών, αλλά αυτός ο οποίος μεθοδικά κατέγραψε και παρουσίασε τα αθύρματα τα οποία προϋπήρχαν χιλιάδες χρόνια πριν και τα παρουσίασε συνολικά ως ενιαία φιλοσοφική στρατηγική δομή σε πολεμικές εφαρμογές. Το ότι προϋπήρχαν τα αρχαία ελληνικά αθύρματα είναι αυτονόητο γιατί γνωρίζουμε τις εκστρατείες του
Διονύσου και του Ηρακλή που έγιναν χιλιάδες χρόνια πριν την γέννηση του Παλαμήδη και στα έργα, όπως π.χ. Διονυσιακά του Νόννου, υπάρχουν ξεκάθαρες αναφορές για τα στρατηγήματα του Διονύσου και τα στρατηγήματα του Πάν.

H αρχαιότερη απεικόνιση του Παλαμήδη βρίσκεται πάνω στο ζάρι αυτό, που αποτελεί και μια από τις πολλές εφευρέσεις του, "την τερπνή γιατριά της απραγίας" όπως έλεγε ο Σοφοκλής στον "Παλαμήδη" του. Το κεφάλι του επινοητικού, αλλά άτυχου ήρωα, με τα μεγάλα μάτια, όπως παραδίδει ο Φιλόστρατος, εικονίζεται στην πλευρά του κύβου που αντιστοιχεί στον αριθμό δύο.

Ο Παλαμήδης ήταν ήρωας της Τρωικής εκστρατείας, εφευρέτης, συγγραφέας και δημιουργός. Ήταν γιος του Ναύπλιου και της Ησιόνης και ξεχώριζε για τη σοφία του.  Στον Παλαμήδη αποδίδονται η επινόηση των μέτρων και των σταθμών, η διαίρεση του έτους σε ώρες ημέρες και μήνες και η εφεύρεση διαφόρων παιχνιδιών (επιτραπέζιων και στρατηγημάτων) που ονομάζονται και του Παλαμήδους ή αθύρματα ή πεσσοί ή πεττοί.

Το όνομα Παλαμήδης
 Όπως είναι γνωστό τα ονόματα που έδιναν οι πρόγονοί μας στα νεογέννητα παιδιά τους κατά την τελετουργία της ονοματοθεσίας τους, εξέφραζαν κατά κανόνα την επιθυμία τους για την πραγματοποίηση κάποιας ευχής των γονέων, που θα αφορούσε στα χαρίσματα και τις ιδιότητες που θα τα χαρακτήριζαν στην μετέπειτα ζωή τους ή για να διαπρέψουν στο επαγγελματικό στάδιο που θα ακολουθούσαν.
Ο βασιλιάς Ναύπλιος όπως φαίνεται ήθελε ο πρωτότοκος γιος που θα τον διαδεχόταν να είναι προικισμένος με σοφία, επινοητικότητα, και πρακτικό νου. Γι' αυτό του έδωσε το όνομα Παλαμήδης (παλάμη + μήδομαι).[1]
Και όπως αποδείχθηκε ο Παλαμήδης ανταποκρίθηκε στις ευχές του ονοματοθέτη του, αφού τίμησε επάξια αυτό το τόσο αντιπροσωπευτικό γι' αυτόν όνομα, στο οποίο πρόσωπο και δράση ταυτίζονται. Και ήταν ο πρώτος αλλά και ο μοναδικός στην Ιστορία που είχε αυτό το όνομα, από τα πανάρχαια χρόνια.
Το όνομα λοιπόν Παλαμήδης συνδυάζει την πρακτική (παλάμη) με την πνευματική (μήδης) σοφία.
Από την προηγούμενη ανάλυση προκύπτει επομένως η εικόνα μιας ηγεμονικής μορφής που εμπνέει σεβασμό και επιβάλλεται στους άλλους χάρη στις ικανότητές της να απλουστεύει και τα πιο δυσεπίλυτα προβλήματα, δίνοντας σοφές πρακτικές λύσεις.[2]

Εφηβικά χρόνια
  Ο Ναύπλιος, καθώς προόριζε τον πρωτότοκο γιο του για διάδοχό του στον θρόνο, φρόντισε να του δώσει όλα τα εφόδια που θα τον έκαναν ηγέτη αντάξιο της θεογέννητης προγονικής κληρονομιάς και του τόπου του. Γι' αυτό, όπως ήταν συνήθεια των τότε ηγεμόνων, όταν ο Παλαμήδης έφτασε στο στάδιο της εφηβείας, τον έστειλε στον Κένταυρο Χείρωνα, τον σοφό παιδαγωγό του Πηλίου, κοντά στον οποίο μαθήτευαν όλες οι γενιές των ηρώων, που το όνομα τους έμεινε αθάνατο.

 "Το γεγονός ότι περιλαμβάνεται στον κατάλογο των διάσημων μαθητών του Χείρωνα, δείχνει ότι ο ήρωας είχε καταξιωθεί ως ισότιμος με τους πιο γνωστούς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας".  [3]
Ο Φιλόστρατος στον Ηρωικό (IX, 1) τον παρουσιάζει όμοιο με άνθρωπο (ανθρώπω όμοιον) που τον διέκρινε σοφία στα λόγια και στα έργα. Είχε ποικίλες κυνηγετικές γνώσεις, δίδασκε τις τέχνες του πολέμου, εκπαίδευε γιατρούς και μουσικούς και διαμόρφωνε δίκαιους χαρακτήρες.
 Εκεί συναντήθηκε με τους άλλους βασιλικούς γόνους των Αργοναυτών και κατοπινούς αρχηγούς των Αχαιών, που μαζί πρωταγωνίστησαν στην Τροία.
 Κοντά στον Χείρωνα ο Παλαμήδης διδάχτηκε την τέχνη του πολέμου μαζί με τον Αχιλλέα, τον Νέστορα, τον Οδυσσέα τον Διομήδη, τον Αντίλοχο τον Αινεία, τον Πάτροκλο, τον Πρωτεσίλαο και τους Αίαντες, και την ιατρική, με συντροφιά τους γιους του Ασκληπιού Μαχάονα και Ποδαλείριο, αλλά και τον Αχιλλέα. Εκτός από την χειρουργική διδάχτηκαν την χρήση των βοτάνων του βουνού, για να καταπραΰνουν τους πόνους και να γιατρεύουν τις πληγές. Τους δίδαξε ακόμη ο Χείρων την αστρονομία, τη μουσική, τη μαντική και κυνηγετική τέχνη.
Επιστρέφοντας στο Ναύπλιον μετά την μαθητεία του κοντά στον σοφό δάσκαλο, άρχισε να δείχνει τα μοναδικά χαρίσματα με τα οποία ήταν προικισμένος. Μιλούσαν με θαυμασμό γι' αυτόν και γρήγορα η φήμη του ως "πεπαιδευμένου καί λογίου σοφού", εφευρετικού νου και ετοιμοπόλεμου, πέρασε τα σύνορα της Ναυπλίας.

Πως ήταν ο Παλαμήδης
Ο Φιλόστρατος[4] και ο Α. Σταγειρίτης, μας δίνουν μια περιγραφή του Παλαμήδη, όπως την αφηγήθηκε ο πρώτος νεκρός του Τρωικού πολέμου Πρωτεσίλαος:
"Το ύψος του ήταν σχεδόν σαν του μεγάλου Αίαντα και η ομορφιά του εφάμιλλη με του Αχιλλέα, του Αντιλόχου, του Πρωτεσίλαου, - όπως λέει ο ίδιος- και του Τρωαδίτη Εύφορβου.
Είχε γένια απαλά που σχημάτιζαν σιγά σιγά βοστρύχους, μαλλιά κοντά και τα φρύδια έδιναν ευγένεια στη μορφή του, ήταν ευθύγραμμα και έσμιγαν πάνω από τη συμμετρική και καλοσχηματισμένη μύτη του. Το βλέμμα του στις μάχες ήταν σταθερά προσηλωμένο και φοβερό, στην ανάπαυλα της μάχης φιλικό και οι ματιές γεμάτες καλοσύνη Ω λένε μάλιστα πως είχε τα μεγαλύτερα μάτια απ' όλους τους ανθρώπους.

Λέει ακόμα ότι ο Παλαμήδης γυμνός ήταν κάτι ανάμεσα σε βαρύ και ελαφρύ αθλητή και το κεφάλι του ήταν πιο ωραίο από τους χρυσούς πλοκάμους του Ευφόρβου. Είχε ρυπαρή κόμη και αυτό οφειλόταν στο ότι κοιμόταν όπου τύχαινε, γιατί παραμελώντας τελείως τον εαυτό του, έστρεφε όλη την φροντίδα του σε πολέμους φάλαγγες και την σωτηρία του στρατού. Πολλές φορές μάλιστα σε περιόδους ανακωχής, κατασκήνωνε στην κορυφή της Ίδης, διότι οι σοφοί από τις κορυφές μπορούν να μελετούν και να κατανοούν τα ουράνια φαινόμενα.

Δεν είχε ακόλουθο ούτε κάποια δούλα ούτε Τέκμησσα ή Ίφη[5] για να τον λούζει ή να του στρώνει το κρεβάτι, αλλά όλα τα έκανε μόνος του και χωρίς τα απαραίτητα σκεύη.
Όταν κάποτε του είπε ο Αχιλλέας "Παλαμήδη, ο κόσμος θα σε θεωρήσει αγροίκο επειδή δεν έχεις κάποιον να σε υπηρετεί", απάντησε: "Κι αυτά Αχιλλέα τι είναι;" απλώνοντας του τα δυο του χέρια".
Επίσης και ο Αθαν. Σταγειρίτης (Ωγυγία Βίβλος Γ'σελ.460 ), γράφει:
"Ο Παλαμήδης ήτο μακρόσωμος, λευκός, ξανθοκόμης και πιναροχαίτης (με ρυπαρή κόμη), επειδή δεν εφρόντιζε περί καλλωπισμού, αλλά περί πολέμου και φαλαγγών και σωτηρίας των στρατιωτών".

Στη Λέσχη των Κνιδίων που υπήρχε στους Δελφούς, ο Παλαμήδης ήταν ο μοναδικός ήρωας του Τρωικού πολέμου που εικονιζόταν χωρίς γενειάδα:
"Πάνω απ' την Κασοτίδα είναι ένα κτίριο με τοιχογραφίες του Πολυγνώτου.  Είναι αφιέρωμα των Κνιδίων και ονομάζεται από τους κατοίκους των Δελφών Λέσχη, επειδή τα παλιά χρόνια σ' αυτό το κτίριο συνήθιζαν να συχνάζουν και να συζητούν για τα σοβαρότερα θέματα για τις μυθικές ιστορίες ...; Μέσα σ' αυτό το οίκημα, ολόκληρη η ζωγραφιά προς τα δεξιά, παριστάνει την άλωση της Τροίας και τον απόπλου των Ελλήνων. Όλοι αυτοί εκτός του Παλαμήδη εικονίζονται με γενειάδα."  [6]


Τρωικός Πόλεμος  

Παλαμήδης - Η ανωτέρω προμετωπίδα δημιουργήθηκε από τον F. Bleys Wijck (1671-1746).

Όπως μας πληροφορεί ο Δίκτυς, στην Αυλίδα θεωρήθηκε ο πλέον άξιος να αντικαταστήσει τον Αγαμέμνονα, ιδιαίτερα χάρη στα πνευματικά και ηγετικά του προσόντα. Όταν τα πλοία με τα αχαϊκά στρατεύματα αναχωρούσαν για την Τροία, οι αρχηγοί της στήριξαν τις περισσότερες ελπίδες τους για νικηφόρα έκβαση της επιχείρησης στην σύνεση και ιδιοφυΐα του Παλαμήδη.
Με την αποβίβαση των Αχαιών στα Τρωικά παράλια και από τις πρώτες εχθροπραξίες, ο εφευρετικός νους, η οργανωτική και στρατηγική μεγαλοφυΐα του Παλαμήδη, κυριάρχησαν, επισκιάζοντας τους άλλους ηγέτες. Φροντίζει για το στόλο, για τα οχυρωματικά του έργα, επιθεωρεί τις φρουρές.
Πρώτη του φροντίδα ήταν η κατασκευή ενός ισχυρού αμυντικού τείχους, που θα αναχαίτιζε τις επιθέσεις των Τρώων και θα εμπόδισε την πρόσβασή τους προς το μέρος που είχαν αγκυροβολήσει τα αχαϊκά πλοία.
Πριν από κάθε μάχη εκπονούσε το σχέδιο διεξαγωγής της και τον τρόπο παρατάξεως των στρατευμάτων, για να εξασφαλίσει την νικηφόρα και με τις λιγότερες απώλειες έκβαση της. Όπως γράφουν ο Φιλόστρατος στον "Ηρωικό" και ο Αθ. Σταγειρίτης στην "Ωγυγία", παραμελούσε τελείως τον εαυτό του, και το μόνο που τον απασχολούσε, κυρίως στις παραμονές των μαχών, ήταν ο σχεδιασμός της, ώστε να έχει αίσια έκβαση και η σωτηρία των ανδρών.
Ως πολεμικός αρχηγός παρατάσσει και ενθαρρύνει τον ναυπλιακό στρατό για τη μάχη, πολεμά με γενναιότητα αλλά και σύνεση. Γι' αυτό ακόμη και ο Αχιλλεύς επιζητούσε να τον έχει κοντά του στις μάχες και στις εκστρατείες κατά των νησιών και των παραθαλασσίων πόλεων και χαιρόταν όταν πολεμούσαν ο ένας πλάι στον άλλον.

Ανάμεσα στον Παλαμήδη και τον πιο γενναίο ήρωα του Τρωικού πολέμου είχε αναπτυχθεί μια στενή φιλική σχέση και συνεργασία. Είχαν αναλάβει τις εκστρατείες που πραγματοποιούσαν οι Αχαιοί στα περίχωρα της Τροίας και σύμφωνα με τον Όμηρο (Ιλ. I, 328-9) - που παραλείπει όπως πάντα τη συμμετοχή του Παλαμήδη - είχαν εκπορθήσει 23 πόλεις:
"Όταν ο Αχιλλεύς ετοίμαζε την εκστρατεία κατά των νησιών και των παραθαλασσίων πόλεων, ζήτησε να εκστρατεύσουν οι Αχαιοί μαζί με τον Παλαμήδη. Ο Παλαμήδης πολεμούσε με γενναιότητα και σύνεση, ενώ ο Αχιλλέας ήταν ασυγκράτητος και η υπερβολική ορμή του τον οδηγούσε σε αταξία. Γι' αυτό χαιρόταν όταν πολεμούσε μαζί του ο Παλαμήδης, διότι συγκρατούσε την ορμητικότητά του και του υποδείκνυε πως πρέπει να πολεμά.

Έμοιαζε με θηριοδαμαστή που μπορεί να ηρεμεί και να ξεσηκώνει γενναίο λιοντάρι και όλα αυτά τα έκανε χωρίς να αφήνει τη θέση του, αλλά τοξεύοντας ταυτόχρονα και προφυλασσόμενος από τα βέλη, αποκρούοντας με την ασπίδα του και καταδιώκοντας τα στίφη των εχθρών".[7]
Με τις ιατρικές του γνώσεις αντιμετώπισε αποτελεσματικά μια θανατηφόρα επιδημία λοιμού που μάστιζε την γύρω περιοχή και απειλούσε με αφανισμό τον αχαϊκό στρατό. Με την επινόηση των φρυκτωριών εγκατέστησε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του δίκτυο επικοινωνίας με τις Μυκήνες και αναδείχθηκε ο πρόδρομος των τηλεπικοινωνιών.

Παράλληλα ο Παλαμήδης συνέχισε να έχει την επιμελητεία, την ευθύνη δηλαδή του επισιτισμού όλου του στρατεύματος, που ήταν μία ακόμη αιτία της σύγκρουσης του με τον Οδυσσέα.
Με τις διάφορες εφευρέσεις του, απαυγάσματα της "εντέχνου σοφίας" του, πρόσφερε παραμυθία, ψυχαγωγία και ειρηνική απασχόληση στους πολεμιστές, όταν δεν βρίσκονταν στα πεδία των μαχών, απομακρύνοντας τα δυσάρεστα επακόλουθα των επιδημιών που ενέσκηπταν στο στρατόπεδο και της απραξίας: Έριδες, κρούσματα απειθαρχίας, κρίσεις νοσταλγίας της πατρικής γης.

Ο Παλαμήδης ήταν "ο από μηχανής θεός", η προσωποποίηση της ευρηματικότητας με μοναδική ικανότητα να δίνει την ιδανικότερη λύση και στην πιο δύσκολη κατάσταση, τόσο στο πεδίο της μάχης όσο και εκτός του πολέμου. Κάθε φορά που οι Αχαιοί συναντούσαν κάποιο δύσκολο εμπόδιο που τους έφερνε σε αδιέξοδο και άλλοτε σε απόγνωση, πρόστρεχαν στον Παλαμήδη. Και αυτός απλούστευε και το πιο δύσκολο πρόβλημα με τον δικό του ιδιοφυή τρόπο που άλλος δεν μπορούσε: Με την επινόηση μιας νέας εφευρέσεως, γέννημα της ιδιοφυίας του, που είχε χαρακτηριστικό της την σφραγίδα της τελειότητας.

Και όταν οι έγνοιες του πολέμου του άφηναν για λίγο ελεύθερο τον σοφό νου, τότε έστρεφε το πρόσωπό του ψηλά στον έναστρο ουρανό, από όπου "τήν κατάληψιν των μετεώρων εντεύθεν από των υψηλοτάτων οί σοφοί ποιού­νται ...;", Άλλοτε πάλι αποθανάτιζε τις ηρωικές πράξεις που ζούσε σε έπη με συντροφιά τον μαθητή του Κόριννο, ή σκυμμένος στους άβακες, στοχαζόταν και σχεδίαζε γράμματα, αριθμούς, πεσσούς, για να κάνει καλύτερη την ζωή των ανθρώπων.
Με τις τόσες υπηρεσίες που προσέφερε, είχε κερδίσει την αγάπη και τον σεβασμό όλων των ανδρών. Ο Αχιλλεύς και ο Αίας τον τιμούσαν ως ίσο τους και είχαν συνδεθεί με στενή φιλία μαζί του.

Προκάλεσε όμως το μίσος του Οδυσσέα όταν αποκάλυψε ότι η παραφροσύνη του ήταν τέχνασμα για να αποφύγει τον πόλεμο αλλά και τον φθόνο του, καθώς ο Οδυσσεύς ένιωθε μειωμένος μπροστά στη σοφία και την στρατηγική ιδιοφυία του Παλαμήδη στη διάρκεια του Τρωικού πολέμου:

"τά δέ Παλαμήδους ούκ ακήκοας πάθη;

Τούτον γάρ δή πάντες υμνούσιν

ώς διά σοφίας φθονηθείς υπό Οδυσσέως απόλλυται". [8]

Για τα παθήματα του Παλαμήδη δεν έχεις ακούσει;

Γιατί γι' αυτόν όλοι συνέθεσαν ύμνους,

ότι χάθηκε, επειδή φθονήθηκε από τον Οδυσσέα για τη σοφία του.

(ελεύθερη απόδοση)

 
Χρησιμοποιώντας ο Οδυσσεύς τις προσφιλείς του μεθόδους της δολοπλο­κίας και της διαβολής, κατόρθωσε να τον παρουσιάσει ένοχο εσχάτης προδοσίας, με αποτέλεσμα τον ατιμωτικό και μαρτυρικό θάνατο του σοφού παλικαριού.

Ο θάνατος του Παλαμήδη
   Η αρχή της αιτίας που προκάλεσε τον άδικο και ατιμωτικό θάνατο του Παλαμήδη, ξεκινά από το αδυσώπητο μίσος του φθορέα ηρώων και εχθρού των αρίστων Οδυσσέα, στο οποίο προστέθηκε στη συνέχεια και ο φθόνος. Η ευκαιρία που αναζητούσε ο Οδυσσέας για να εξολοθρεύσει τον Παλαμήδη με δολοπλοκίες δεν άργησε να του δοθεί.
Κάποτε ο Οδυσσέας αιχμαλώτισε ένα δούλο που έφερνε χρυσάφι στο σύμμαχο των Τρώων, Σαρπηδόνα, τον αρχηγό των Λυκίων. Υποχρέωσε τότε το δούλο να γράψει στη γλώσσα του ένα γράμμα, στο οποίο ο Πρίαμος απευθυνόμενος στον Παλαμήδη έλεγε πως είχε στείλει όσα είχαν συμφωνήσει και πως τον ευχαριστούσε που είχε βοηθήσει τους Τρώες. Άφησε το δούλο να φύγει, αλλά έστειλε κάποιον που τον σκότωσε πριν προλάβει να απομακρυνθεί πολύ.
Έστειλε μήνυμα κατόπιν στον Αγαμέμνονα πως είχε δει σημαδιακό όνειρο που του υποδείκνυε να μετακινηθεί όλος ο στρατός από τις μόνιμες εγκαταστάσεις του σε άλλη θέση για στρατιωτικές ασκήσεις. Στο διάστημα που έλειπε ο στρατός, ο Οδυσσέας έβαλε κάποιον να θάψει το χρυσάφι που πήρε από το δούλο στη σκηνή του Παλαμήδη. Όταν βρέθηκε το πτώμα του δούλου και διαβάστηκε η επιστολή που ήταν γραμμένη στη γλώσσα του, κινήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, υποψίες εναντίον του Παλαμήδη.
Για να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, διέταξε ο Αγαμέμνονας, με υπόδειξη φυσικά του Οδυσσέα, να γίνει έρευνα στη σκηνή του Παλαμήδη. Το χρυσάφι που βρέθηκε θαμμένο εκεί αποτελούσε αδιάσειστη απόδειξη της ενοχής του ήρωα.
Συγκροτήθηκε αμέσως δικαστήριο που τον κήρυξε ένοχο προδοσίας και τον καταδίκασε σε θάνατο δια λιθοβολισμού, χωρίς να του επιτρέψουν το στοιχειώδες δικαίωμα να υπερασπισθεί την αθωότητα του.
Έτσι αναπολόγητος ο αθώος σοφός ήρωας, μετά από τις τόσες υπηρεσίες που πρόσφερε σε ηγεμόνες και στρατό, οδηγήθηκε στον τόπο του θανάτου, σπιλωμένος από την επαχθή κηλίδα του προδότη.       Μόνο ο στρατός του Αγαμέμνονα και του Οδυσσέα παρατάχτηκε για τον λιθοβολισμό του Παλαμήδη. Οι άλλοι άνδρες αρνήθηκαν να πάρουν μέρος και παρακολουθούσαν με την ψυχή πλημμυρισμένη από οργή και θλίψη για την ανόσια πράξη.
Η άκρατη φιλαρχία του Αγαμέμνονα και ο φόβος απώλειας της εξουσίας, το σκοτάδι της ψυχής, η πανουργία και η προσφιλής συνήθεια του Οδυσσέα να εξυφαίνει υποχθόνια τεχνάσματα για να εξοντώνει τους καλύτερούς του, με συνεργό το φθονερό Διομήδη, σε μια ανίερη συμμαχία, είχαν υπερισχύσει  μπροστά στην αρετή, την πνευματική υπεροχή και την καθαρότητα της σοφίας του Παλαμήδη.  
 
Η εκδίκηση του Ναυπλίου
 Το δεύτερο πιο τραγικό πρόσωπο της σκευωρίας, ήταν ο αδελφός του Παλαμήδη Οίαξ. Γνωρίζοντας καλύτερα από κάθε άλλον ότι ο αδελφός του έπεσε θύμα άθλιας πλεκτάνης, ζητούσε να πάρει εκδίκηση, αλλά ήταν ανήμπορος, μπροστά στους πανίσχυρους συνωμότες. Τον ναυπλιακό στρατό διοικούσε τώρα ο Διομήδης, ύστερα από εντολή του Αγαμέμνονα. Η μόνη του ελπίδα ήταν να βρει τρόπο να πληροφορήσει τον πατέρα του Ναύπλιο, για τον φρικτό θάνατο του αθώου Παλαμήδη.
Ο γερο θαλασσοπόρος και παλιός πειρατής,[9] θα εύρισκε τον τρόπο να εκδικηθεί και να πάρει πίσω το αίμα του παιδιού του. Κατά τραγική ειρωνεία, ο μόνος τρόπος που μπορούσε να επικοινωνήσει με την μακρινή πατρίδα ήταν οι φρυκτωρίες, που είχε εφεύρει ο σοφός αδελφός του. Έπρεπε όμως να έχει την άδεια του Αγαμέμνονα, που τώρα ήταν ο χειρότερος εχθρός του.

Καθώς τριγυρνούσε περιφρονημένος και αποξενωμένος στην παραλία γύρω από τα ναυπλιώτικα πλοία, το αδελφικό δαιμόνιο μίλησε μέσα του! Μάζεψε μερικά κουπιά και έπιασε να χαράζει με το ξίφος του στο πλατύ μέρος τους την θλιβερή είδηση . Έπειτα τα έριχνε ένα ένα στη θάλασσα, με την ελπίδα ότι κάποιο θα έφτανε στα χέρια του βασιλιά πατέρα τους.

Πράγματι ένα κουπί έφτασε μέχρι τις ακτές της Εύβοιας όπου βρισκόταν ο Ναύπλιος. Διαβάζοντας το χαραγμένο οδυνηρό μήνυμα, επιβιβάστηκε σ' ένα πλοίο και ξεκίνησε για την Τροία. Εκεί παρουσιάστηκε στους υπαίτιους και απαίτησε να αποκαταστήσουν την τιμή του παιδιού του. Συνάντησε όμως την σκαιή συμπεριφορά του Αγαμέμνονα και των συνενόχων του. Όσο για τους άλλους ηγεμόνες, κανένας δεν τολμούσε να εναντιωθεί στον βασιλιά αρχιστράτηγο και να αγνοήσει τις διαταγές του.  Ο Αχιλλεύς και ο Αίας ήταν νεκροί.

Έχοντας πειστεί ο Ναύπλιος για την αθωότητα του παιδιού του, πήρε τον Οίακα και έφυγε, αφού έδωσε όρκο ότι θα τιμωρήσει σκληρά τους συνωμότες προκαλώντας τους όσο πιο πολύ κακό μπορούσε.
Φτάνοντας στην πατρίδα έβαλε αμέσως σε εφαρμογή τα εκδικητικά του σχέδια. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να περιέρχεται τα παλάτια των ενόχων βασιλιάδων που πολεμούσαν στην Τροία, και να τους κατηγορεί παντού, και πρώτα στις γυναίκες τους, τις οποίες παρακινούσε να απιστήσουν, φανερώνοντας τους ότι οι άνδρες τους είχαν συνάψει σχέσεις με άλλες γυναίκες και παλλακίδες, τις οποίες μάλιστα θα έφερναν μαζί τους όταν θα επέστρεφαν.

Το ίδιο έκανε και ο Οίαξ, αρχίζοντας από την Κλυταιμνήστρα. Τα αποτελέσματα αυτών των διαβημάτων ήταν ολέθρια για τους ένοχους ηγεμόνες ...;
Όταν τελείωσε ο πόλεμος και γύριζαν οι Αχαιοί στις πατρίδες τους νικητές, έβαλε τους άνδρες. του να ανάβουν μεγάλες φωτιές στις βραχώδεις και απόκρημνες ακτές του Καφηρέα, που ήξερε ότι ήταν ο θαλασσινός δρόμος της επιστροφής τους.

Αυτές οι φωτιές ήταν παγίδες που παραπλανούσαν τα πλοία που περνούσαν. Οι κυβερνήτες οδηγούσαν προς το μέρος τους τα πλοία, πιστεύοντας ότι είναι υπήνεμοι όρμοι, με αποτέλεσμα να συντρίβονται πάνω στους κοφτερούς βράχους. Όσοι ναυαγοί γλίτωναν και τα κύματα τους έβγαζαν στη στεριά, έβρισκαν πιο φρικτό θάνατο. Οι άνδρες του Ναυπλίου τους κομμάτιαζαν με τα ξίφη τους.

Από τότε έμεινε παροιμιώδης η φράση "Ναυπλίου Ευβοϊκά πυρπολήματα", που συνήθιζαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας όταν τις νύχτες έβλεπαν φωτιές στις παραλίες.
Ανεβασμένος σ' έναν ψηλό βράχο ο Ναύπλιος "ώς θαλάσσιος δαίμων"[10] όπως τον χαρακτήρισαν όσοι γνώρισαν την κακή πλευρά του, παρακολουθούσε με άγρια ικανοποίηση τον χαλασμό των καραβιών και τον εξολοθρεμό των ανδρών.

Ανάμεσα στα λίγα πλοία που γλίτωσαν από την εκδικητική μανία του Ναυπλίου ήταν και του Οδυσσέα, αυτό που ήθελε να συντριβεί όσο κανένα άλλο. Την τελευταία στιγμή απομακρύνθηκε, παρασυρμένο από αντίθετο άνεμο.
Όταν είδε ο Ναύπλιος ότι ο κύριος υπεύθυνος για τον θάνατο του παιδιού του σώθηκε, κυριευμένος από απελπισία ρίχτηκε στη θάλασσα, για να βρει το ίδιο τέλος με τα θύματά του. Όσο για τον Οδυσσέα, βρήκε την τιμωρία που του άξιζε από τον Ποσειδώνα.

Ο θεός της θάλασσας οργισμένος όχι εξαιτίας του ανθρωποφάγου Πολύφημου που θέλει ο Όμηρος, αλλά για τις δολοπλοκίες που είχε εξυφάνει σε βάρος του Παλαμήδη, που όπως είδαμε ήταν απόγονός του, αφού τον καταδίκασε να θαλασσοδέρνεται δέκα ολόκληρα χρόνια, του έστειλε τέλος μέσα από το θαλασσινό βασίλειό του τον θάνατο.

Η ιστορία του Ναυπλίου, του τραγικού πατέρα, που τόσο σκληρά τον χτύπησε η μοίρα ενώ πλησίαζε στη δύση της ζωής του, δεν άφησε ασυγκίνητους τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές μας. Τα έργα όμως που έγραψαν γι' αυτόν, είχαν την ίδια τύχη με αυτά που είχαν θέμα τον Παλαμήδη, εκτός από ελάχιστα αποσπάσματα.  

Οι εφευρέσεις του Παλαμήδη
     Τον σοφό γιο του Ναυπλίου και τραγικό ήρωα του Τρωικού πολέμου Παλαμήδη, εκτός από την ενασχόλησή του με τις επιστήμες και την επική ποίηση, του αποδίδεται και ένας μεγάλος αριθμός σπουδαίων εφευρέσεων, προϊόντων της εντέχνου σοφίας του, με χαρακτηριστικό τους την άμεση πρακτική εφαρμογή.
Οι εφευρέσεις του αυτές τον έχουν κατατάξει μεταξύ των πρώτων ευρετών όπως ονομάστηκαν μυθικά αλλά και ιστορικά πρόσωπα, θεοί και ήρωες, στους οποίους αποδόθηκαν διάφορες εφευρέσεις, όπως ο Απόλλων, ο Ήφαιστος, ο Ερμής, η Εργάνη Αθηνά, ο Λίνος, ο Δαίδαλος, ο Προμηθεύς, ο Φορωνεύς κ. ά.
Υπήρξε ιατρός, αστρονόμος και άριστος εποποιός, αλλά όπως μας πληροφορεί το λεξικό Σουίδα και η αρχαία παράδοση, τα έπη του εξαφανίστηκαν από τους απογόνους του Αγαμέμνονος δια βασκανίαν δηλ. από ζηλοφθονία.
Εφεύρε ακόμη την αλφαβητική γραφή, και τους αριθμούς, τους πεσσούς και τους κύβους, τα μέτρα και τα σταθμά, επινόησε τις φρυκτωρίες, τον άβακα, τα νομίσματα και την υποδιαίρεση του χρόνου.

Το τέλος μιας ένδοξης γενιάς
     Μετά τον τραγικό χαμό του Παλαμήδη και του βασιλιά πατέρα του, στο Ναύπλιο κυβερνούσαν τα παιδιά που είχαν απομείνει, ο Οίαξ και ο Ναυσιμέδων. Αλλά η κακοδαιμονία που μάστιζε τον Ναυπλιακό οίκο δεν έλεγε να τελειώσει. Ο Ορέστης θεωρούσε τον βασιλιά Ναύπλιο και τον Οίακα υπεύθυνους για τον θάνατο του πατέρα του, επειδή είχαν ξελογιάσει την μητέρα του και την είχαν παρακινήσει στην απιστία. Αφού γύρισε στις Μυκήνες και τιμώρησε τον φονιά του πατέρα του, θέλησε να αποτελειώσει το εκδικητικό έργο του, ξεκληρίζοντας και αυτήν την εχθρική του γενιά.
Ένας ακόμη λόγος ήταν ότι τα αδέλφια είχαν συμμαχήσει με τον Αίγισθο. Μία παλαιότερη τραγωδία του Στησιχόρου που λίγα αποσπάσματά της έχουν διασωθεί, ανέφερε ότι ο Οίαξ είχε πάρει γυναίκα του την κόρη του Αίγισθου και της Κλυταιμνήστρας Ηριγόνη. Η ευκαιρία του δόθηκε όταν στις μάχες που ακολούθησαν, τα αδέλφια παρατάχθηκαν στο πλευρό του Αίγισθου. Εκεί έπεσαν πολεμώντας από το σπαθί του Πυλάδη.

Στην Πινακοθήκη της Ακρόπολης των Αθηνών, υπήρχε μια ζωγραφική σύνθεση, που εικόνιζε τον Ορέστη να θανατώνει τον Αίγισθο και τον Πυλάδη τους γιους του Ναυπλίου:
 "Υπάρχει επίσης αριστερά των Προπυλαίων κτίριο με ζωγραφιές ...; εδώ ανάμεσα στις ζωγραφιές, είναι και αυτή που παριστά τον Ορέστη να φονεύει τον Αίγισθο και τον Πυλάδη να σκοτώνει τα παιδιά του Ναυπλίου, που ήλθαν σε βοήθεια του Αιγίσθου".[11]
Η θεογέννητη Ναυπλιώτικη δυναστεία που είχε ξεκινήσει από τον γιο του Ωκεανού Ίναχο, πρόγονο της Αμυμώνης και αυτή με τον Ποσειδώνα γέννησε τον πρώτο Ναύπλιο, βρήκε αυτό το οικτρό και άδοξο τέλος, από τον δολοπλόκο Οδυσσέα που έκανε την αρχή, για να συνεχίσει η μισητή απ' τους θεούς γενιά των Ατρειδών.

    Ζατρίκιον - Το Αρχαίο Ελληνικό παιχνίδι Σκακιού   

Το σκάκι που όλοι γνωρίζουμε σήμερα είναι το αρχαιοελληνικό ΖΑΤΡΙΚΙΟΝ. Σήμερα δεν υπάρχει άνθρωπος σε ολόκληρο τον πλανήτη που να μην γνωρίζει το ΣΚΑΚΙ που στην αρχαιότητα το ονόμαζαν ΖΑΤΡΙΚΙΟΝ και που ήταν επινόηση των αρχαίων ελλήνων από την αρχή της ιστορικής τους διαδρομής.

Όταν ο Βρετανός αρχαιολόγος Σερ Άρθουρ Έβανς πραγματοποιούσε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού στα τέλη του 19ου αιώνα, έμεινε έκθαμβος όταν αντίκρισε μια μεγάλη πλάκα από ελεφαντόδοντο και πέτρα χρώματος μπλε, με γυάλινη επικάλυψη και χρυσά φύλλα. Το εντυπωσιακό αυτό εύρημα ήταν το «Μέγα Ζατρίκιον» που συνοδευόταν από πέντε πιόνια από ελεφαντόδοντο και είχε διαστάσεις 104Χ61 εκατοστά και χρονολογείται γύρω στο 1600 π.Χ. Το «Μέγα Ζατρίκιον» ήταν ένα βασιλικό παιχνίδι ανάλογο με το σύγχρονο σκάκι και γι’ αυτό ο χώρος που ανακαλύφθηκε ονομάστηκε «Διάδρομος του Ζατρικίου».
Στην αρχική του μορφή απεικόνιζε ένα τέλειο ημερολόγιο με τέσσερα έτη, όπου οι 72 περιφερειακές γραμμές αντιστοιχούν σε 72 χρονικά διαστήματα των 20 λεπτών, δηλαδή μια 24ωρη μέρα (72Χ20 =1440 λεπτά = 24ώρες Χ 60 λεπτά = μία 24ωρη ημέρα).

  

Τοιχογραφία από τον τάφο της Βασίλισσας Νεφερτίτη(Καρνάκ 1250 π.χ.) και φιγούρα από ελεφαντόδοντο σε σχήμα πύργου 

Στην Αίγυπτο ανακαλύφθηκαν σε διάφορους τάφους παραστάσεις των Φαραώ και των μελών της άρχουσας τάξης τοποθετημένες μπροστά σε μια σκακιέρα που τα κομμάτια του παιχνιδιού μοιάζουν με αυτά του σκακιού. Στον τάφο της Βασίλισσας Νεφερτίτης που έζησε το 1250 π.χ. υπάρχει μια τέτοια αναπαράσταση, όπως επίσης και μια καρικατούρα στον τάφο του Ραμσή του 3ου που έζησε τον 13ο -(1200 περ) αιώνα π.Χ.

Στο Αιγυπτιακό μουσείο στο Βερολίνο υπάρχει μια φιγούρα που μοιάζει με σκακιστικό πύργο. Αυτά τα ευρήματα έχουν οδηγήσει κάποιους στο συμπέρασμα ότι το σκάκι κατάγεται από την Αίγυπτο.
Η επικρατούσα όμως άποψη είναι πως αν και τα επιτραπέζια παιχνίδια των Αιγυπτίων μοιάζουν με το σκάκι, δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι τα παιχνίδια αυτά συνέβαλαν στην ιστορική εξέλιξη του σκακιού.
Οι Αιγύπτιοι έπαιζαν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με 30 τετράγωνα και 12 κομμάτια και άλλο ένα με 144 τετράγωνα και 48 κομμάτια.

   Η λέξη Ζατρίκιον   

Η λέξη Ζατρίκιον είναι ξεκάθαρα αρχαιοελληνική και ετυμολογικά προέρχεται από δύο λέξεις, το επιτακτικό μόριο «ζα-» και του ρήματος τριάζω ή τριάσσω. Το επιτακτικό μόριο «ζα» είναι πολύ γνωστό και το χρησιμοποιούμε σε πολλές λέξεις και έχει ως στόχο να ενισχύει το δεύτερο συνθετικό της λέξης.
Για παράδειγμα ζά(μ)πλουτος ή ζάπλουτος σημαίνει ο πολύ πλούσιος, ο πάμπλουτος, ο βαθύπλουτος, ζαφελής ο πανύ αφελής, ο πανβλαξ (ο ζα- αφελής), ζατρεφής ο ευτραφής (ο ζα- τρεφής) και (Λεξικό Σούδα) τα εξής: Ζαχρειής ο άγαν χρειώδης, Ζατρεφής ο ευτραφής κ.λπ. Και πλήθος άλλων παραδειγμάτων, που αναφέρουν τα σύγχρονα λεξικά, όπως: Ζάης, -ής, ές (επιθ.) = ορμητικός, θυελλώδης από το <θ. επιτ. μόριο ζα + άημι = πνέω. Ζάθεος, -ος, -ον (επιθ.) = ο πολύ θείος, ο ιερός, ο καθηγιασμένος από το <επιτ. μόριο ζα + θεός. Ζαθερής, -ής, -ές (επιθ.) = ο πολύ θερμός από το <επιτ. μόριο ζα + θέρος. Ζαμενής, -ής, ές = ο πανίσχυρος, ο πολύ ισχυρός από το <επιτ. μόριο ζα + μένος. Ακόμη τονίζεται ότι με το ζα- έχουμε και σε αρχαία γραφή το JA το οποίο σημαίνει: ζάλ, Sas, ζάρ, ζάρ-ι, saihs, szeszi, δηλαδή ζάρι ή κύβος. Και ο αριθμός 6 JA+, δηλαδή zal, ζάλ.
Το ρήμα τριάζω ή τριάσσω ή τριάττω σημαίνει νικώ. Και τριαγμός σημαίνει νίκη. Ζατριάζω σημαίνει υπερνικώ ή κατανικώ. Ακόμη γνωρίζουμε την λέξη Τρισμέγιστος (τρεις φορές Μέγιστος) και η έκφραση «τρισί πάλαις» δηλώνει αυτόν που νίκησε τρεις φορές, ο Τρινικητής. Συνεπώς με την λέξη Ζατρίκιον δηλώνεται η πλήρης συντριβή του αντιπάλου. Και ο παίζω το Ζατρίκιον είναι ο αήττητος νικητής. Το νικητήριο άθυρμα Ζατρίκιον ή Ζητρίκιον.

Το ρήμα το βρίσκουμε στο Μέγα Ετυμολογικόν ως εξής: Τριάσσειν = Το νικάν, από μεταφοράς των παλαισταιστών, εν ταις τρισί πάλαις την νίκην καρπούμενον, και ατρίακτος, ο αήττητος.

Αυτό αναφέρεται και στο Λεξικό του ψευδο-Ζωναρά, γράμμα Τ, ως εξής: Τριάσσω και τριάττω = το νικώ, εκ μεταφορά των παλαισταιστών, εν ταις τρισί πάλαις την νίκην καρπούμενον, και ατρίακτος, ο αήττητος. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι από το ζα- και ζη- βγαίνει και η λέξη ζάω (ζάω ή ζήω = ζω) = είμαι στην ζωή, ζω, είμαι ζωντανός ακμάζω, είμαι ακμαίος.

Με αυτήν την λογική Ζατρίκιον σημαίνει ακόμη και «ζω για να κινώ» ή διαβιώνω νικηφόρα». Θα μπορούσε δηλαδή να είναι Ζατρίκιον και Ζητρίκιον. Ακόμη έχουμε τριάσσω ή τριάττω και πεσσεία ή πεττεία.

Η κοινή καταγωγή των επιτραπέζιων παιχνιδιών που στην αρχαία Ελλάδα ονομάζονταν «πεττείες» είναι το «Πολυπολιτισμικό Σχέδιο για τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης» που έχει προταθεί στα 27 Κοινοβούλια και στην ΕΕ και έχει γίνει αποδεκτό, στο σύνολό του, με πλήθος εγγράφων, από την εποχή του Ντελόρ και του Σαντέρ.

Βλέπουμε ένα αρχαιοελληνικό αγγείο με την παράσταση της Αθηνάς ,θεά της σοφίας ,να επιβλέπει ένα παιχνίδι ζατρικίου ανάμεσα στον Αχιλλέα και τον Οδυσσέα.

Ποιος δεν γνωρίζει το Ζατρίκιον (Σκάκι) το οποίο παίζουν και στις 27 χώρες της Ε.Ε. προσαρμόζοντας το με τον τοπικό εθνικό πολιτισμό της η κάθε χώρας; Το Ζατρίκιον ως άθυρμα πεττείας είχε και τις τρις μορφές, δηλαδή Ζατρίκιον με κυβείες, ζατρικίων με προκαθορισμένες κινήσεις κομματιών και τέλος Ζατρίκιον με κυβείες και με προκαθορισμένες κινήσεις κομματιών.
Το ότι προϋπήρχαν τα αρχαία ελληνικά αθύρματα είναι αυτονόητο γιατί γνωρίζουμε τις εκστρατείες του Διονύσου και του Ηρακλή που έγιναν χιλιάδες χρόνια πριν. Τα αθύρματα αναφέρονται στον Ησίοδο, την Σαπφώ, τον Αλκαίο, τον Όμηρο, τους Ομηρικούς ύμνους που γράφτηκαν αιώνες πριν τα περσικά ή ινδικά Ζατρίκια, τα οποία προφανώς είναι από εκείνες τις εκστρατείες. Δεν είναι τυχαίο όπου θεοί και προστάτες των πεττειών είναι η Αθηνά, ο Διόνυσος, ο Ερμής και ο Πάν.

Η θεά της σοφίας και των αθυρμάτων (παιχνιδιών) ήταν η Αθηνά η οποία ξεπήδησε από τον μυαλό του Διός ως σκέψη και την βλέπουμε σε πλήθος παραστάσεων σε αρχαία αγγεία με επιτραπέζια αθύρματα τύπου πεττείας ως επιβλέπον ή ως διαιτητής σε παρτίδες. Μεγάλοι αρχαίοι αντιπαίζοντες (πεττευτές και κυβευτές) είναι οι εξής: Παλαμήδης, Αχιλλέας, Αίας του Οιλέα, Εύβουλος, Άμφις, Αλέξιος, Θερσίτης, Αίαντας ο Σαλαμίνιος, Πρωτεσίλαος, Πλάτων, Αλκιβιάδης, Περικλής, Μεγας Αλέξανδρος και οι στρατιώτες του, Ξενοφών, Οδυσσέας και μνηστήρες Πηνελόπης και τόσοι άλλοι.


Στο Βυζάντιο
Στο Βυζάντιο , εκτός από το αρχαιοελληνικό όνομα Ζατρίκιον χρησιμοποιούσαν και το όνομα σκάκους, το οποίο διασώθηκε για αιώνες. Αναφέρεται π.χ. και από τον συγγραφέα Γρηγόριο Ξενόπουλο, ο οποίος σε έργο του γράφει την έκφραση «παίξαμε τους σκάκους». Στο Βυζάντιο το Ζατρίκιον ονομαζόταν και Κιόσα και σε παράφραση Ζατριζάν, εξ ου πιθανόν και το Σαντράζ. Στα λατινικά scacco σημαίνει τετράγωνη εικόνα.
Αναφέρεται ότι το Ζατρίκιον διαχρονικά έχει υποστεί πλήθος από παραλλαγές και αλλαγές και άλλαξε πολλά ονόματα όπως Ζατρίκιον, Τσατουράνγκα, Τσατράνγκ, Σατράντζι και Σκάκι.
Δεν διαφωνεί όμως κανείς ότι το Τσατουράνγκα μετονομάστηκε σε Τσατράνγκ και στην συνέχεια σε Σατράντζι. Στην Ασία έχουμε Ελέφαντες και βεζίρηδες και στην Ευρώπη ευγενείς αξιωματικοί και βασίλισσες.

Ενώ σε παραλλαγές υπάρχουν κανόνια, ελέπολις, πολυβόλα κ.λπ. Στην Ευρώπη το σκάκι έγινε το αγαπημένο παιχνίδι των βασιλιάδων, και υπήρξε και αιτία πολέμου ανάμεσα στην Αγγλία και τη Γαλλία, το έτος 1061 μ.Χ., όταν κατά την διάρκεια μιας σκακιστικής παρτίδας ο Γάλλος βασιλιάς χτύπησε στο κεφάλι με τη σκακιέρα τον Άγγλο βασιλιά. Το 1196 μ.Χ. η καθολική εκκλησία απαγορεύει το σκάκι με την απειλή ότι όποιος παίζει σκάκι δεν πάει στον παράδεισο με αιτιολογία ότι η συνεχή παρατήρησή των κομματιών του Ζατρικίου ήταν ένα είδος ειδωλολατρίας!..

Μετά από 3 αιώνες το Ζατρίκιον έγινε άθυρμα για όλους και με την στήριξη των Εκκλησιών. Θα πρέπει να τονίζουμε ότι ισχυρός παίκτης Ζατρικίου ήταν και ο γνωστός μας Γκρέκο.
Σύμφωνα με τον Αιγύπτιο ιερέα του ναού της Σαίδος, ο οποίος μίλησε στο Σόλωνα, οι Έλληνες είναι αρχαιότεροι των Αιγυπτίων κατά χίλια έτη. Σημαντικά είναι επίσης όσα λέει ο Σωκράτης στον πλατωνικό διάλογο «Φαίδρος», όπου επιβεβαιώνεται ότι οι Αιγύπτιοι διδάχθηκαν το Ζατρίκιον από τους Μιλήσιους Έλληνες, οι οποίοι έχτισαν την πόλη Ναύκρατις.
Στο αρχαίο απόσπασμα υπάρχουν δύο σημεία που δηλώνουν την πανάρχαια ελληνική ύπαρξη του Ζατρικίου (Σκακιού) από την εποχή των εκστρατειών του Διονύσου, του Ηρακλή και του Μεγαλέξανδρου.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι στο έργο του Θεόκριτου αναφέρεται ότι «έπαιζαν το κοινολεκτικώς λεγόμενον  ζατρίκιον. Εκείνοι γάρ όταν πολλά ποιήσαντες ου δύναται ο έτερος νικήσαι τον ομοπαίκτορα, κινεί και τον από γραμμής λίθον, ήγουν ούτο βασιλέα καλούμενον».
Το σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι η έκφραση «κινεί και τον από γραμμής λίθον» (απονενοημένη κίνηση κατά τους αρχαίους) είναι ξεκάθαρο ότι την αρχαία Ελλάδα ήταν όρος των επιτραπέζιων αθυρμάτων τύπου πεττείας και σαφέστατα δηλωτικό ότι το Ζατρίκιον, σήμερα Σκάκι, ήταν συνέχεια των αθυρμάτων Μικροί και Μεγάλοι Πεσσοί (κατά τόπους πεσσοί), αρχαιοελληνική Πεττεία (με παραλλαγές), Δωδεκάγραμμο, Τάβλα, Τρίγραμμο, Πεντάγραμμο κ.λπ.

  

ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΠΕΤΤΕΙΑ ΚΑΙ ΔΕΞΙΑ ΠΙΘΑΝΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΖΑΤΡΙΚΙΟ

Ακόμη η αναφορά «ούτο βασιλέα καλούμενον» δηλώνει το αρχαίο ελληνικό άθυρμα της Πεττείας, τύπου Ludus Latrunculi, που είχαν πάρει οι ρωμαίοι από τους αρχαίους Έλληνες.
Ήδη το 1525 ο Ιταλός Μάρκο Τζιρόλαμο Βίντα δημοσιεύει ένα μεγάλο ποίημα στα λατινικά αφιερωμένο στο σκάκι, ακριβέστερα σε μια παρτίδα σκάκι του Απόλλωνα εναντίον του Ερμή, παρουσία των άλλων θεών του Ολύμπου.

Σε αυτό, προτείνει ονόματα κλασικής έμπνευσης για τα κομμάτια του σκακιού. Άλλωστε είναι γνωστό ότι το πρώτο στην ιστορία σκακιστικό περιοδικό, που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1836, είχε τον τίτλο Palamede.
Απλά μερικές αποδείξεις ότι εκείνες τις εποχές γνώριζαν περισσότερα για την αρχαιοελληνική προέλευση του σκακιού, από ότι γνωρίζουμε εμείς σήμερα. Συνεπώς το Ζατρίκιον έχει ιστορική διαδρομή χιλιάδων χιλιάδων χρόνων.

 
Υποσημειώσεις  
  [1] Παλάμη: η εσωτερική επιφάνεια του χεριού έργο της χειρός ευφυΐα τέχνη επινόημα
 σχέδιο τέχνασμα έργο τέχνης.
"παλάμαι αί χείρες καί αί τέχναι επεί δι'αυτών πολλά μαιόμεθα"
 (επιζητούμε, κατασκευάζουμε) Ησύχιος.
"θεού σύν παλάμα" ( τέχνασμα θεού). Σοφοκλής.
"ώ παλάμαι (έργα, επινοήματα) θεών" Πίνδαρος.
"τέκτονος έν παλάμησι δαήμονος, ός ρα τε πάσης εύ ειδή σοφίης ...;" (Ιλ. Ο, 412)
(στις παλάμες ειδήμονα τέκτονα που καλά γνωρίζει κάθε σοφία ...;)
" ...;συλλέξας έλεγε σφιν ώς δοκέοι έχειν παλάμην, τή ελπίζοι των βασιλέος
συμμάχων αποστήσειν τους αρίστους" (συγκέντρωσε - ο Θεμιστοκλής - τους στρατηγούς και τους είπε ότι έχει ένα σίγουρο σχέδιο να υποκινήσει την λιποταξία των καλύτερων συμμάχων του βασιλιά), (των Περσών).  
Η λέξη παλάμη σημαίνει επομένως την επιδεξιότητα των χεριών, την επινοητικότητα αλλά και την ευφυΐα και τη σοφία, ιδιαίτερα την πρακτική σοφία. Αντίστοιχα η λέξη σοφία σημαίνει και εμπειρία, επιδεξιότητα.
Παλάμημα: επινόημα, σχέδιο, τέχνασμα.
παλαμάομαι: εκτελώ, μηχανώμαι.
μέδομαι, μήδομαι: άρχω, φροντίζω, σκέπτομαι, προστατεύω, μηχανεύομαι, επινοώ.
[2] Στα άλλα παιδιά του ο Ναύπλιος έδωσε τα ονόματα Οίαξ (πηδάλιο πλοίου αλλά και πηδαλιούχος).Ναυσιμέδων = ο κυβερνήτης του πλοίου (ναύς (πλοίο) + μέδω, μέδομαι = κυβερνώ, προστατεύω, φροντίζω). Δαμάστωρ (δαμαστής εξημερωτής).
[3] Από την διδακτορική διατριβή της Γερασ. Ζωγράφου-Λύρα.
[4] Ηρωικός, 715, 9 μετ. φιλολογική ομάδα Κάκτου.
 [5] Η Τέκμησσα ήταν σκλάβα και γυναίκα του Τελαμώνιου Αίαντα, που τον συνόδευσε στην Τροία.
Η Ίφις ήταν σύντροφος του Πατρόκλου στην Τροία, σκλάβα που του έδωσε ο Αχιλλέας από τα λάφυρα της Σκύρου.
 [6] Παυσανίου Φωκικά 25,1 και 31,3 Βιβλιοθήκη των Ελλήνων μετ. Α Παπανδρέου:
"Υπέρ δέ τήν Κασσοτίδα εστίν οίκημα γραφάς έχον του Πολυγνώτου, Ανάθημα μέν Κνιδίων, καλείται δέ ύπό Δελφών Λέσχη, ότι ενταύθα συνιόντες το αρχαίον τά τε σπουδαιότερα διελέγοντο καί οπόσα μυθώδη ...; Ές τούτο ούν εισελθόντι τό οίκημα το μέν σύμπαν τό έν δεξιά της γραφής Ιλιός τε εστίν εαλωκυία καί απόπλους ό Ελλήνων ...;τούτοις πλήν τω Παλαμήδει γενειά έστι τοις άλλοις".
[7] Φιλοστράτου, Ηρωικός Χ, 5, μετ. φιλολογική ομάδα Κάκτου:
"τον Αχιλλέα στρατεύονται επί τάς νήσους καί τάς ακταίας πόλεις αιτήσαι τους Αχαιούς ξύν Παλαμήδει στρατεύσαι. Εμάχοντο δέ ό μέν Παλαμήδης γενναίως καί σωφρόνως, ό δέ Αχιλλεύς ου καθεκτώς, ό γάρ θυμός εξαίρων αυτόν ες άταξίαν ήγεν όθεν έχαιρε τω Παλαμήδει ξυνασπίζοντι καί ακάγοντι μέν αυτόν της φοράς, υποτιθεμένω δέ, ως χρή μάχεσθαι καί γάρ δή καί εώκει λεοντοκόμω λέοντα γενναϊον πραύνοντι και εγείροντι, καί ουδέ εκκλίνων ταύτα έπραττεν, αλλά καί βάλλων καί φυλασσόμενος βέλη καί ασπίδα αντερείδων καί διώκων στίφος".
[8] Ο Σωκράτης στον Ευθύδημο. Ξενοφώντος Απομνημονεύματα, Δ,33.
[9] Η πειρατεία εκείνα τα χρόνια δεν είχε τίποτα το επιλήψιμο και εξομοιωνόταν με την αλιεία και το κυνήγι. Ήταν μάλιστα η πιο επίζηλη επαγγελματική επιλογή των αρίστων, που ήθελαν να αποκτήσουν φήμη σπουδαίου άνδρα.
[10] Η φήμη της θανάσιμης οργής και της άγριας εκδίκησης του Ναυπλίου, έγινε αιτία να θεωρηθεί θαλάσσιος δαίμων και πειρατής και όταν οι ναυτικοί κινδύνευαν, έκαναν θυσίες για να τον εξευμενίσουν.
[11] Παυσανίου Αττικά, 22, 6 εκδ. Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, μετ. Α. Γεωργιάδου:
" ...;έστι δέ έν αριστερά των Προπυλαίων οίκημα έχον γραφάς ...; ενταύθα έν ταις γραφαίς Ορέστης εστίν Αίγισθον φονεύων καί Πυλάδης τούς παίδας Ναυπλίου, βοηθούς ελθόντας Αιγίσθω". Πάντως άδοξο ήταν και το τέλος του Ορέστη. Ενώ βρισκόταν στην Αρκαδία, τον δάγκωσε ένα φίδι και πέθανε. (Απολλοδώρου "Επιτομή", VI, 28)

Γράφει ο Κοσμάς Θεοδωρίδης.

Πριν από αρκετά χρόνια, ασχολήθηκα με το εκπληκτικό corpus των πινακίδων της μυκηναϊκής εποχής, όταν και γράφτηκαν τα πρώτα Ελληνικά. Δυσκολεύομαι να περιγράψω το συναίσθημα που δοκιμάζεις όταν αντιλαμβάνεσαι ότι χρησιμοποιούμε οι Έλληνες ίδιες ή παρόμοιες λέξεις 36-38 αιώνες μετά τα πρώτα γνωστά γραπτά στη γλώσσα μας. 

Καρπός εκείνης της εποχής ήταν και μια μελέτη σχετικά με την εφεύρεση του αλφαβήτου, γραμμένη στα Αγγλικά καθώς τότε εργαζόμουν ακόμα στο Imperial College. Σε αντίθεση με τα συχνά επαναλαμβανόμενα περί  υιοθετήσεως τροποποιημένης φοινικικής γραφής, η καταγωγή του αλφαβήτου δεν είναι ξεκάθαρη. 

Ούτε και ο τρόπος που δημιουργήθηκε, αν ήταν δηλαδή εφεύρεση ή μετεξέλιξη άλλης προγενέστερης γραφής είναι ξεκάθαρος, αν και ασφαλώς υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Στις αρχαίες διηγήσεις πάντως που θεωρούν το αλφάβητο εφεύρεση, δεσπόζει το όνομα του Παλαμήδη που τοποθετείται στα χρόνια του Τρωικού πολέμου. Στη μελέτη μου υποστηρίζω με διάφορες γραμμές επιχειρηματολογίας ότι στην πραγματικότητα το αλφάβητο είναι μια εφεύρεση που συνεχίζει τις Αιγαιακές γραμμικές γραφές με νέα δομή.  Η πρωτότυπη μελέτη είναι πολύ μακροσκελής και κατά τόπους τεχνική για να τη μεταφράσω, αλλά μερικά σημεία είναι θαρρώ πολύ εύληπτα και εκ των υστέρων προφανή.

Από τις δέκα διαφορετικές γραμμές αποδείξεων που παρουσίασα στο άρθρο σχετικά με την εφεύρεση του πρώτο-αλφαβήτου, ίσως η πιο απλή να αντιληφθεί κάποιος μη ειδικός είναι η στοίχισή του σύμφωνα με μια απλή αριθμητική διάταξη. Οι περισσότερες ακαδημαϊκές προσεγγίσεις, διαπιστώνουν μια εκτεταμένη ομοιότητα του φοινικικού, αλλά και του ελληνικού αλφαβήτου με ένα από τα συστήματα σφηνοειδούς γραφής της Ουγκαρίτ, σημαντικότατου λιμανιού στη Βόρεια Συρία της εποχής του Χαλκού, ως προς τη σειρά των γραμμάτων. 

Έτσι υποστηρίζουν ότι το ουγγαριτικό είναι πρόγονος, ως προς τη σειρά των στοιχείων τουλάχιστον των υπολοίπων. Πράγματι, αν δούμε το Ουγγαριτικό σφηνοειδές αμπτζάντ (ή απλά αλφάβητο χωρίς φωνήεντα), βλέπουμε μια διάταξη 30 συμβόλων.

 Ωστόσο, το πρωτοαλφάβητο, είχε 23 στοιχεία και όχι 30 και περιελάμβανε βεβαίως σύμβολα για  τους 5 φωνηεντικούς φθόγγους που όπως θα δούμε αντιστοιχούν στις 5 σειρές συλλαβογραμμάτων των ελληνικών γραφών της μυκηναϊκής εποχής. 

Η διάταξη των 23 γραμμάτων προκύπτει από την αντιστοίχιση με το φοινικικό και το αρχαίο εβραϊκό που είναι γνωστά, το Ετρουσκικό για το οποίο έχουμε ξεκάθαρα αρχαιολογικά ευρήματα και μάλιστα με τη ακριβή σειρά των συμβόλων, αλλά και από τα αρχαία ελληνικά αλφάβητα, όπως επεβίωσαν στην αρίθμηση  – έως τα βυζαντινά χρόνια. 

Σε αντίθεση με τα τοπικά αλφάβητα, που είχαν εκτεταμένες προσθήκες, όπως τα γράμματα μετά το ύψιλον Φ, Χ, Ψ κι Ω, αφαιρέσεις και αντικαταστάσεις συμβόλων, στο αρχαίο αλφαβητικό σύστημα αριθμήσεως που επεβίωσε ως τα βυζαντινά χρόνια, πριν αντικατασταθεί από τους αραβικούς αριθμούς, η σειρά των πρώτων 23 στοιχείων διατηρήθηκε σχεδόν ατόφια. Στο σύστημα αυτό, που χρησιμοποιείται ακόμη, αλλά πλέον μόνο για αρίθμηση και χρονολογίες σε εκκλησιαστικά κείμενα, το σχεδόν πλήρες σύνολο (με τη μετάθεση του σαν ή σαμπί στον αριθμό 900) των γραμμάτων του πρωτοαλφαβήτου παρέμεινε σε μια εντυπωσιακά συντηρημένη για το πλήθος των χιλιετιών που μεσολάβησαν σειρά. 

Στην εικόνα βλέπουμε την αντιστοίχιση του πρωτοαλφαβήτου με ένα από τα αρχαιότερα αλφαβητάρια που έρχεται από αρχαιολογικές ανασκαφές την Ιταλία, το Ετρουσκικό -που είναι πολύ κοντά στο Λατινικό- και το Ουγγαριτικό. Είναι σαφές ότι δεν είναι εντελώς όμοια στη σειρά, αλλά υπάρχουν  7 τμήματα ομολογίας μεταξύ Ουγγαριτικού, αμπτζάντ και πρωτοαλφαβήτου (i-vii). Φαίνεται ξεκάθαρα λοιπόν ότι ο μυθικός Παλαμήδης που σύμφωνα με κάποιες αρχαίες διηγήσεις πιστώνεται με την εφεύρεση, ή όποιος άλλος εφηύρε το αλφάβητο χρησιμοποίησε  σειρά παρόμοια με αυτή που χρησιμοποιούσε και το Ουγγαριτικό, αλλά με αλλαγές.   

Οι αλλαγές αυτές, η αφαίρεση δηλαδή μερικών στοιχείων και η προσθήκη φωνηέντων σε μη τυχαία σειρά,  που θα σας είναι ελπίζω προφανείς από την εικόνα, ισχυροποιούν την πεποίθηση μου ότι πρόκειται περί εφευρέσεως που συνεχίζει μάλιστα τις Αιγαιακές γραφές. Η αφαίρεση στοιχείων που αντιστοιχούν σε φθόγγους υπήρχαν στις Χαναανιτικές γλώσσες, αλλά που δεν έχουμε στα Ελληνικά είναι ξεκάθαρη. Επίσης προφανής είναι  ένθεση στη σειρά των πέντε βασικών φωνηέντων, η σωστότερα φωνηεντικών φθόγγων, που χρησιμοποιούμε και σήμερα Α, Ε, Ι, Ο, οΥ. Βέβαια, για την εφεύρεση του πρωτοαλφαβήτου, πιο σχετικό και αναμενόμενο ήταν φαντάζομαι ότι αυτά ήταν και τα φωνήεντα που χρησιμοποιεί στις διαφορετικές σειρές των συλλαβογραμμάτων η Γραμμική Β, αλλά  και κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον, τα φωνήεντα που χρησιμοποιούσε το Κυπριακό συλλαβάριο ή η Γραμμική Γ, απευθείας απόγονος της Γραμμικής Β.

Δείτε τώρα πώς εντάσσονται τα πέντε φωνήεντα της Γραμμικής Γ στο πρωτοαλφάβητο– σημειώστε ότι στο πρωτοαλφάβητο, όπως και στα πρώιμα ελληνικά, το γράμμα Η ήταν σύμφωνο και απέδιδε τον δασύ ήχο, σαν το λατινικό ή το αγγλικό h. 

Το πρώτο βέβαια είναι το γνωστό μας άλφα. Μετρήστε λίγο, μετά από πόσα γράμματα μπαίνει το δεύτερο; Το τρίτο, το τέταρτο και τέλος το πέμπτο; Υπάρχει ή δεν υπάρχει σειρά;  Όχι μόνον υπάρχει, αλλά δημιουργεί και μια συγκεκριμένη αρμονική σχέση.  Τα σύμφωνα κατανέμονται ανά 3, 4, 5 και 6 μεταξύ των φωνηέντων!.

 Προφανώς λοιπόν δεν είναι πιθανό η κατάταξη αυτή να συνέβη τυχαία  παρά κάποιος ή κάποιοι να σχεδίασαν αυτή τη δομή. Κανένα αλφάβητο δεν είναι τέλειο και δεν αποδίδει όλους τους ήχους μιας γλώσσας κι έτσι αναρωτήθηκα γιατί αυτός ο μυθικός Παλαμήδης διάλεξε αυτή τη δομή. Νομίζω ότι η αριθμητική διάταξη κρύβει ένα μήνυμα από τη μακρινή εκείνη εποχή του χαλκού, πρωτίστως το γεγονός ότι ήταν μια μελετημένη εφεύρεση σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, από κάποιον ή κάποιους, μια υπογραφή του εφευρέτη αν θέλετε. Η αριθμητική σχέση βεβαίως δείχνει και κάτι άλλο που σας αφήνω να το σκεφτείτε πριν θα σας δώσω τη δική μου εκδοχή. ....Αλλά, αυτό είναι για άλλη συνέχεια της ιστορίας μας

Φάρμακα λήθης: τα ονόματα του Ελληνικού αλφαβήτου κρύβουν μια λύση του γρίφου

Κοσμάς Θοεδωρίδης.

Η δημοσίευση του προηγούμενου άρθρου, προκάλεσε όπως ήταν αναμενόμενο ποικίλες αντιδράσεις. Καθώς υπήρξαν μερικές οξείες εκφράσεις θέλω να ξανατονίσω ότι η πρωτότυπη μελέτη είναι ήδη δημοσιευμένη στα Αγγλικά και ο καθένας μπορεί να ανατρέξει για λεπτομέρειες. Εκεί καταγράφω πολλαπλά επιχειρήματα, σε δέκα διαφορετικές γραμμές, για την αναίρεση της φοινικικής θεωρίας που θέλει το ελληνικό αλφάβητο να προέρχεται από το φοινικικό. Στη μελέτη περιγράφω ξεκάθαρα γιατί θεωρώ ότι το πρωτοαλφάβητο είναι σύνθεση μορφών από τις Γραμμικές γραφές με μια τροποποιημένη δομή σφηνοειδούς αμπτζαντ που γνωρίζουμε από την Ουγγαρίτ. Καταλαβαίνω ότι η ανταλλαγή και πολύ περισσότερο η αλλαγή απόψεων είναι δύσκολη, αλλά από την άλλη  όσες φορές τι νόημα έχει να επαναλαμβάνεται η θεωρία ότι οι Έλληνες πήραν τη γραφή από τους Φοίνικες χωρίς συγκεκριμένα επιχειρήματα και ότι “είναι έτσι γιατί έτσι το είδαμε γραμμένο”; Κι επειδή από όσα καταλαβαίνω, οι περισσότεροι  οπαδοί της φοινικικής θεωρίας δεν ξέρουν καν από που προέρχεται, παραθέτω το σχετικό χωρίο του Ηροδότου:

[5.58.1] οἱ δὲ Φοίνικες οὗτοι οἱ σὺν Κάδμῳ ἀπικόμενοι, τῶν ἦσαν οἱ Γεφυραῖοι, ἄλλα τε πολλὰ οἰκήσαντες ταύτην τὴν χώρην ἐσήγαγον διδασκάλια ἐς τοὺς Ἕλληνας καὶ δὴ καὶ γράμματα, οὐκ ἐόντα πρὶν Ἕλλησι ὡς ἐμοὶ δοκέειν, πρῶτα μὲν τοῖσι καὶ ἅπαντες χρέωνται Φοίνικες· μετὰ δὲ χρόνου προβαίνοντος ἅμα τῇ φωνῇ μετέβαλον καὶ τὸν ῥυθμὸν τῶν γραμμάτων. 

Τι μας λέει λοιπόν; Ότι οι Φοίνικες που ήρθαν με τον Κάδμο έφεραν τα γράμματα που πριν νομίζει ότι ήταν άγνωστα στους Έλληνες. Δε θα επεκταθώ στο τι εννοεί με τον όρο “Φοίνικες” ή γράμματα και όλη την ερμηνεία του χωρίου που παλαιότερα εκλαμβανόταν ως τεκμήριο ότι η γραφή ήρθε στην Ελλάδα από τη Φοινίκη. Θα πω όμως ότι αυτή η άποψη δεν είναι η μοναδική στην αρχαία γραμματεία για την καταγωγή του αλφαβήτου, κάθε άλλο.

Η δέσμη επιχειρημάτων που αφορά στην αρχαία γραμματεία και αμφισβητεί την φοινικική θεωρία είναι χωριστό κεφάλαιο που χρήζει χωριστής συζητήσεως. Μία από τις άλλες παραδόσεις, που αντιτίθεται στην κοινή ερμηνεία της διήγησης του Ηροδότου και την κυρίαρχη σήμερα φοινικική θεωρία, διασώζεται πολύ όμορφα στον Διόδωρο τον Σικελιώτη:

[5,74] Ταῖς δὲ Μούσαις δοθῆναι παρὰ τοῦ πατρὸς τὴν τῶν γραμμάτων εὕρεσιν καὶ τὴν τῶν ἐπῶν σύνθεσιν τὴν προσαγορευομένην ποιητικήν. πρὸς δὲ τοὺς λέγοντας, ὅτι Σύροι μὲν εὑρεταὶ τῶν γραμμάτων εἰσί, παρὰ δὲ τούτων Φοίνικες μαθόντες τοῖς Ἕλλησι παραδεδώκασιν, οὗτοι δ´ εἰσὶν οἱ μετὰ Κάδμου πλεύσαντες εἰς τὴν Εὐρώπην, καὶ διὰ τοῦτο τοὺς Ἕλληνας τὰ γράμματα Φοινίκεια προσαγορεύειν, φασὶ τοὺς Φοίνικας οὐκ ἐξ ἀρχῆς εὑρεῖν, ἀλλὰ τοὺς τύπους τῶν γραμμάτων μεταθεῖναι μόνον, καὶ τῇ τε γραφῇ ταύτῃ τοὺς πλείστους τῶν ἀνθρώπων χρήσασθαι καὶ διὰ τοῦτο τυχεῖν τῆς προειρημένης προσηγορίας.

Με λίγα λόγια,  σε κάποιους που λένε ότι οι Σύροι ανακάλυψαν τα γράμματα και οι Φοίνικες τα έφεραν  στην Ελλάδα, άλλοι απαντάνε ότι δεν τα βρήκαν εξ αρχής, αλλά άλλαξαν μόνο τους τύπους των γραμμάτων κι επειδή αυτή η τροποποιημένη γραφή επεκράτησε, για αυτό τα λένε φοινικικά. Εν ολίγοις, ήδη από τα αρχαία χρόνια υπήρχαν πολλαπλές εκδοχές για την καταγωγή του αλφαβήτου και όπως διαβάζετε, ήταν κοινή πεποίθηση ότι τα “φοινίκεια γράμματα” ήταν απλώς αποτέλεσμα τροποποιημένων μορφών και οργανώσεως – της ήδη υπάρχουσας στον Ελλαδικό χώρο γραφής προφανώς. Το συμπέρασμα εν ολίγοις στο οποίο κατέληξα χωρίς να γνωρίζω το συγκεκριμένο κείμενο του Διόδωρου και στο οποίο ελπίζω να καταλήξετε και εσείς.

Αν και το δικό μου ταξίδι ξεκίνησε από αλλού και μόνο αφού έκανα τις συγκριτικές, μορφολογικές και συστηματικές μελέτες έψαξα την αρχαία γραμματεία, διαπιστώνω ότι οι περιγραφές ήταν πάντοτε εκεί στους αρχαίους συγγραφείς. Τώρα το γιατί επιλέγεται το απαξιωμένο από την αρχαιολογική σκαπάνη παραμύθι της συγκεκριμένης  ερμηνείας του Ηροδότου και αποσιωπώνται τόσα άλλα στοιχεία, ένας Θεός το ξέρει. Σε κάθε περίπτωση, ας μείνω -και επιμείνω-στο γεγονός ότι εκτός από τη φοινικική θεωρία, υπάρχει και άλλη άποψη που δε στηρίζεται απλώς στις αντικρουόμενες φιλολογικές πηγές, αλλά σε αναλύσεις που έρχονται από τις θετικές επιστήμες τις οποίες και παρουσιάζω. 

Το θέμα είναι, μπορείτε να δείτε τα επιχειρήματα υπέρ της εναλλακτικής στη φοινικική θεωρία;

Δανείζομαι συχνά το όνομα του μυθικού υιού του Ναυπλίου, του Παλαμήδους, για να προσωποποιήσω το γεγονός της εφευρέσεως του αλφαβήτου – αν και προφανώς δεν μπορώ να γνωρίζω ποιός ή ποιοί το εφηύραν. Ψάχνοντας στην αρχαία γραμματεία βρίσκουμε κάτι μοιάζει με περιγραφή του προβλήματος του τι ακριβώς έκανε ο Παλαμήδης. Στη χαμένη τραγωδία του Ευριπίδου, Παλαμήδης ένα σωζόμενο απόσπασμα όπου μιλάει ο ήρωας, τα λέει όλα:

τὰ τῆς γε λήθης φάρμακ᾿ ὀρθώσας μόνος,

ἄφωνα καὶ φωνήεντα (ΣΣ. και φωνοῦντα), συλλαβὰς τε θείς,

ἐξηῦρον ἀνθρώποισι γράμματ᾿ εἰδέναι,

ὥστ᾿ οὐ παρόντα ποντίας ὑπὲρ πλακὸς

τἀκεῖ κατ᾿ οἴκους πάντ᾿ ἐπίστασθαι καλῶς,

παισίν τε τὸν θνῄσκοντα χρημάτων μέτρον

γράψαντα λείπειν, τὸν λαβόντα δ᾿ εἰδέναι

ἃ δ᾿εἰς ἔριν πίπτουσιν ἀνθρώποις κακά,

δέλτος διαιρεῖ, κοὐκ ἐᾷ ψευδῆ λέγειν

Βάζει λοιπόν ο ποιητής τον Παλαμήδη να λέει πως μόνος όρθωσε, έβαλε σε τάξη, τα φάρμακα για τη λήθη, τα γράμματα, χωρίζοντας φωνήεντα και σύμφωνα ώστε να γράφουμε πλέον συλλαβές με αυτά-κι όχι συλλαβογράμματα θα συμπληρώσω. Είναι σαν να περιγράφει το μισό γρίφο της εφευρέσεως του αλφαβήτου δηλαδή. Κι επειδή πράγματι το αλφάβητο, η γραφή,  είναι το φάρμακο της λήθης, η αλήθεια ελπίζω ότι θα λάμψει.  Ή για να παραφράσω τον υπέροχο, παρά την τραγική ειρωνεία του για τη μοίρα του Παλαμήδους, τελευταίο στίχο, αν βρεις πως διαιρείται η δέλτος των γραμμάτων, το αλφαβητάρι, δε  αφήνει να πεις ψέματα, οὐκ ἐᾷ ψευδῆ λέγειν.

Σε αυτό το άρθρο λοιπόν θα συνεχίσω με την επόμενη από τις δέκα δέσμες επιχειρημάτων της αρχικής μου μελέτης, τα ονομαστικά των γραμμάτων μας και πώς συνδέονται με τις αιγαιακές γραφές της εποχής του χαλκού. Για όσους δεν μπορούν, για οποιοδήποτε λόγο,  να ακολουθήσουν η να συμφωνήσουν με την επιχειρηματολογία, προτείνω να συμφωνήσουμε απλώς ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για την καταγωγή του αλφαβήτου και όχι μόνον πλέον η φοινικική θεωρία.

Είναι οι ονομασίες των γραμμάτων συνέχεια των αξιών τους στη Γραμμική Β;

Συνειδητοποίησα πολύ νωρίς μελετώντας την καταγωγή του αλφαβήτου, ότι είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αλλάξεις τις παραδεδεγμένες απόψεις. Αυτό βέβαια δεν αφορά μόνο στη συγκεκριμένη ιστορία, είναι γενικό χαρακτηριστικό των “παραδειγμάτων” με την έννοια του Kuhn, πολύ περισσότερο αν μιλάμε για τις λεγόμενες ανθρωπιστικές επιστήμες, όπου η γνώση είναι σε μεγάλο βαθμό απλώς οργανωμένη γνώμη. 

Ευτυχώς ο μυθικός Παλαμήδης ή όποιος άλλος εφηύρε το αλφάβητο μας άφησε πολλά στοιχεία για να μπορέσουμε να λύσουμε το αίνιγμα. Στοιχεία που για μας τους Έλληνες, τουλάχιστον μιας κάποιας ηλικίας, είναι πολύ εύκολο να τα διαβάσουμε. Κι αυτό διότι χάρη στην επιμονή και πίστη χιλιάδων λογάδων του Γένους, αλλά και ιερέων που μετέδωσαν την γνώση που παρέλαβαν χωρίς να προσπαθήσουν να την αντικαταστήσουν, έφτασαν ως τις μέρες μας.

Αναφέρομαι βεβαίως στην γνώση στην πιο στοιχειώδη μορφή της, το αλφάβητο και μάλιστα τα ονόματα των γραμμάτων. Ακούω ότι σήμερα πλέον, χάριν της προόδου και της απλοποιήσεως τα παιδιά μαθαίνουν τα γράμματα με ονόματα α, βου, γου δου κλπ, ίσως γιατί και οι ίδιοι οι σημερινοί  δάσκαλοι καλά καλά να μην τα ξέρουν – για μερικούς μάλιστα είμαι βέβαιος. Ωστόσο στη γενιά μου ακόμα μαθαίναμε τα αρχαία ονόματα. 

Και σε αυτά τα αρχαία ονόματα κρύβεται ένα από τα κλειδιά για τη λύση του γρίφου και την επιβεβαίωση της πεποιθήσεως ότι το αλφάβητο αποτελεί συνέχεια των Γραμμικών γραφών.

Καθώς μελετούσα το ζήτημα της καταγωγής του αλφαβήτου, προφανώς εξέτασα την απίθανη πλέον στα μάτια μου φοινικική θεωρία. Σε αυτήν κάθε γράμμα συνδέεται με μια φοινικική λέξη, αλλά η σύνδεση αυτή είναι κατά την άποψή μου προβληματική.

 Το άλφα συνδέεται με το άλεφ – κεφαλή βοος το βήτα με τη λέξη για το σπίτι, το γάμμα με τη λέξη για την καμήλα κοκ.

Το άλφα μοιάζει πράγματι με κεφαλή βοδιού, αλλά με τι είδους σπίτι μοιάζει το βήτα και με ποια καμήλα το γάμμα;  Ήταν και είναι πολύ σημαντικό για κάποιον που προέρχεται από τις “σκληρές” επιστήμες όπως εγώ να υπάρχει εσωτερική και μετρήσιμη συνέπεια στην επιχειρηματολογία. 

Κατέληξα ότι τέτοιες συνδέσεις είναι στην καλύτερη περίπτωση λογοτεχνικής αξίας, αφού αντιστοίχως θα μπορούσα να γράψω κι εγώ “αλφή wέτους γέμει δέλτους” (για το Άλφα, Βήτα, Γέμμα, Δέλτα), δηλαδή κάτι σαν “η παραγωγή της χρονιάς γεμίζει (ή συνδέει) τα βιβλία”. Τα γέμιζε προφανώς, όπως ξέρουμε από τα ανακτορικά αρχεία, αλλά δε θα μπορούσα σοβαρά υποστηρίξω μια τέτοια ad hoc ((αντ χοκ) είναι λατινική φράση που σημαίνει επί τούτω. ) διανοητική κατασκευή χωρίς να ζητήσω ένα άλμα πίστεως. Αντιστοίχως με προβληματίζουν οι συνδέσεις που επιχειρεί η φοινικική θεωρία.

Προφανώς κάτι άλλο υπήρχε και αν υπάρχει θα πρέπει να είναι αρκετά προφανές σε κάποιον που θέλει να δει μόνος του και όχι απλώς να πιστέψει. Παρατήρησα λοιπόν, ότι τα ονόματα των συμβόλων, όπως έφτασαν ως τις μέρες μας, αλλά ακόμα περισσότερο όπως ήταν γνωστά στην αρχαία γραμματεία, χωρίς τις μικρές αλλαγές που μεσολάβησαν συνδέονται εντυπωσιακά με τα συλλαβογράμματα των αιγαιακών γραφών από τα οποία προτείνω στην πρωτότυπη μελέτη ότι κατάγονται τα διάφορα γράμματα.

Αν δούμε λοιπόν την εικόνα που παρουσιάζει τα διάφορα σύμβολα, τα ονόματα ή τις τιμές τους, η σύνδεση ονομάτων, τιμών των συγγενικών συλλαβογραμμάτων και μορφών συμβόλων είναι ελπίζω εμφανής. 

Τα ονόματα των γραμμάτων, είτε στο ελληνικό πρωτοαλφάβητο, είτε στο φοινικικό, όπως τα γνωρίζουμε από τα Εβραϊκά διότι η φοινικική δε σώζεται, εμπεριέχουν τις συλλαβικές τιμές κατά  των συλλαβογραμμάτων της Γραμμικής Β με τα οποία έχω προτείνει ότι συνδέονται. 

Αυτό είναι πολύ προφανές σε κάποια γράμματα όπως λχ  το γέμμα (γάμμα) που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα ye, το δέλτα που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα de,  το λάμδα που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα la,  το μυ που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα mu, to νυ που συνδέεται με το συλλαβόγραμμα nu  κοκ, ως το ταύ που βέβαια προφανώς συνδέεται με το ta (da) και το ύψιλον που ελάχιστα διαφέρει από τα γραμμικά Υ. 

 Για μερικά άλλα σύμβολα όπου συνυπάρχουν διαφορετικές μορφές στα κλασσικά αλφάβητα δίνω περισσότερες εξηγήσεις μέσω περιγραφής μορφολογικών μετατροπών D’Arcy- Thompson και συγκρίσεων με τις επιγραφικές ανακαλύψεις στην πρωτότυπη μελέτη. Σε κάθε περίπτωση όμως για όποιον μιλάει ελληνικά και γνωρίζει τα διαχρονικά ονόματά των γραμμάτων, η σύνδεση είναι ελπίζω ξεκάθαρη δια γυμνού οφθαλμού και χωρίς καταφυγή σε άλματα πίστεως. Δείτε την εικόνα και συγκρίνετε τα ονόματα των γραμμάτων με τις μορφές των Γραμμικών μορφών. Βλέπετε ή όχι ομοιότητες;

Υπόμνημα Εικόνας

Σύγκριση συμβόλων από διάφορες μεσογειακές γραφές. Στις Γραμμικές Β (κυρίως Ελλάδα) και Γ (Κυπριακή) δίνοται οι γνωστές τιμές των συλλαβογραμμάτων, στο πρωτοαλφάβητο τα ονόματα των γραμμάτων όπως σώζονται στην αρχαία Ελληνική γραμματεία και στο φοινικικό τα ονοματα των γραμμάτων όπως σώζονται στην κλασσική Εβραϊκή. Υπογραμμισμένα στα ονόματα του αλφαβήτου είναι τα τμήματα που αντιστοιχούν στην τιμή του αντιστοίχου συλλαβογράμματος, αποκαλύπτοντας τη συνέχεια της γραφής στον Αιγαιακό χώρο. Στις δυο τελευταίες στήλες δίνονται τα αντίστοιχα με το 23-γράμματο πρωτοαλφάβητο τμήματα του συγχρόνου Ελληνικού και Λατινικού, χωρίς τα γράμματα που προσετέθησαν.

Σημειώνω επίσης άλλη μια παρατήρηση που στηρίζει την άποψη που διατυπώνεται από τον Διόδωρο για αλληλεπίδραση με την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου: τα φωνήεντα του πρωτοαλφαβήτου αν και είναι τα ίδια Α,Ε,Ι,Ο,U, μοιάζουν μεν με τα σύμβολα της Γραμμικής Β από τον σημερινό Ελλαδικό χώρο, αλλά περισσότερο με αυτά της κυπριακής παραλλαγής του, της Γραμμικής Γ. Έτσι το άλφα μας αντιστοιχεί μεν στο σύμβολο με τιμή Α της Γραμμικής Γ, αλλά στο σύμβολο με τιμή Ε της Γραμμικής Β, κάτι που βέβαια συναντάμε και αργότερα στην κλασική περίοδο μεταξύ διαλέκτων.

 Γενικά η Κύπρος και η γραφή της είναι κομβικής σημασίας για να δει κανείς την πλήρη εικόνα, καθώς εκεί ήδη συναντάμε αλλαγές που έχουν γίνει από τη Γραμμική Β προς το αλφάβητο. Αποτελεί δηλαδή η Κύπρος αυτό που λέμε στη Βιολογία ενδιάμεσες μορφές των ειδών. Για να επιστέψω στο μύθο του αδικημένου Παλαμήδους, γνωρίζουμε ότι και ο ίδιος είχε ταξιδέψει στην Κύπρο, τουλάχιστον μια φορά, για να πείσει τον μυθικό βασιλέα και ιερέα Κινύρα να εκστρατεύσει κατά της Τροίας. Σε μια άλλη ενδιαφέρουσα σύμπτωση μάλιστα,  ο μύθος του Παλαμήδους συντηρήθηκε κυρίως στα χαμένα σήμερα Κύπρια Έπη.

Σε κάθε περίπτωση η Κύπρος είναι κομβική στη μελέτη του πρωτοαλφαβήτου και οι μορφές κάποιων γραμμάτων ακολουθούν τον Κυπριακό μάλλον τύπο, σαν να έχει γίνει στοχευμένη προσπάθεια συνθέσεως. Αυτό ενισχύει ακόμα περισσότερο την άποψη ότι το πρωτοαλφάβητο ήταν προϊόν συνθέσεως μορφών συμβόλων από τις Αιγαιακές γραφές με μια τροποποίηση της δομής που είχε το Ουγγαριτικό αμπτζάντ (ή συγγενής του), από κάποιον ή κάποιους που ήταν γνώστης και Ελληνικής και Σημιτικής γλώσσας και βέβαια των αντίστοιχων γραφών.  Έτσι, το πρωτοαλφάβητο των 23 στοιχείων συνέχιζε τις Αιγαιακές μορφές και ήταν δομημένο με συγκεκριμένη διαίρεση των συμφώνων γύρω από τα φωνήεντα τους, που όπως λέει ο ποιητής βρήκε ο Παλαμήδης για να μπορούμε να γράφουμε συλλαβές. Και αν και προφανώς συγγενικό, δεν ήταν θυγατρικό του φοινικικού.

Αυτή λοιπόν ήταν μια ακόμα γραμμή επιχειρηματολογίας, για τη σύνδεση του αλφαβήτου με τις μυκηναϊκές συλλαβικές γραφές των οποίων ελπίζω είναι προφανές γιατί το θεωρώ συνέχεια.

ΠΗΓΗ ://meaculpa.gr/

  Η Γραμμική Β' είναι γραφή με συλλαβογράμματα, στην οποία αποτυπώθηκε για πρώτη φορά γραπτά η ελληνική γλώσσα κατά τον 15ο αι. π.Χ.. Η αποκρυπτογράφησή της ήρθε σαν επιστέγασμα της προσπάθειας πολλών ερευνητών σε πολλές χώρες του κόσμου, που διήρκεσε σχεδόν μισόν αιώνα.•

Οι πινακίδες της Κνωσού

Το 1909 ο Άρθουρ Έβανς δημοσίευσε το Scripta Minoa, όπου παρέθετε τα πρώτα συγκεντρωτικά στοιχεία για τον τεράστιο αριθμό πήλινων πινακίδων (περίπου 3.000), ακέραιων ή σε θραυσματική μορφή, τις οποίες είχε  ανακαλύψει κατά τις ανασκαφές  της Κνωσού, που είχαν αρχίσει το 1900. 

Οι πινακίδες αυτές έφεραν σύμβολα, που ο  Έβανς διέκρινε σε δύο τύπους γραφής: τη Γραμμική Α', που φαινόταν να αποτελεί εξέλιξη της ιερογλυφικής ή πικτογραφικής γραφής της Κρήτης (όπως αυτή που αποτυπώνεται στον δίσκο της Φαιστού), και τη Γραμμική  Β'. 

 Ο Έβανς με τους συνεργάτες του προσπάθησε να αποκρυπτογραφήσει τις δύο αυτές γραφές. Καθώς όμως ο Έβανς δεν ήταν γλωσσολόγος και επειδή τα μέχρι τότε στοιχεία δεν ήταν επαρκή, αυτό δεν κατέστη δυνατό.

Ένα πρόσθετο εμπόδιο στάθηκε το γεγονός ότι τόσο ο Έβανς όσο και ο John Linton Myres, ένας
νεαρός αρχαιολόγος που του ανατέθηκε να δημοσιεύσει τις πινακίδες Γραμμικής Β' της Κνωσού μετά τον θάνατο  του Έβανς, πίστευαν ότι ο Μυκηναϊκός πολιτισμός της ηπειρωτικής Ελλάδας δεν ήταν παρά ένα επαρχιακό παρακλάδι του Μινωικού πολιτισμού της Κρήτης.  

Για το λόγο αυτό πίστευαν ότι η Γραμμική Β' αποτύπωνε τη γλώσσα των Μινωιτών, που δεν ήταν ελληνική.

Από  το 1909 ως και τη δεκαετία του 1940 περίπου 20  μελετητές ανά  τον κόσμο ενδιαφέρθηκαν για το ζήτημα της αποκρυπτογράφησης των πινακίδων  της  Κνωσσού, άλλοι επαγγελματικά και άλλοι από χόμπι. 

Στους πρώτους συγκαταλέγεται η νεαρή κλασσική φιλόλογος και  μετέπειτα γλωσσολόγος Alice Kober, στους  δεύτερους ο Έλληνας νομικός Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος και ο  Άγγλος αρχιτέκτονας Michael Ventris, ο οποίος το 1936, σε ηλικία μόλις 14 ετών, είχε ακούσει τον Evans να μιλάει στο σχολικό του τμήμα που επισκεπτόταν το Burlington house στο  Λονδίνο. Η άτυπη αυτή διάλεξη έμελλε να του αλλάξει τη ζωή. 

​Οι πινακίδες της Πύλου και ο μυκηναϊκός πολιτισμός

Το 1939 ο Carl Blegen και η ομάδα του ανακάλυψαν στην Πύλο, μέσα στα ερείπια του ανακτόρου του Εγκλιανού, περίπου 600 πήλινες πινακίδες σε Γραμμική Β. 

Η ανακάλυψη προκάλεσε “σεισμό”

στους κύκλους των φιλολόγων και γλωσσολόγων, οι οποίοι ήταν πεπεισμένοι ότι οι  πινακίδες που είχε ανακαλύψει ο Έβανς στην Κνωσό ήταν προϊόντα του μινωικού πολιτισμού.  Ο ίδιος ο Έβανς, ογδόντα έξι χρονών τότε, δεν διατύπωσε άποψη.

Οι  αντιδράσεις των οπαδών του, ωστόσο, περιλάμβαναν ακραίες απόψεις, όπως  ότι οι πινακίδες ήταν εισηγμένες από την Κρήτη ή ότι  κάποιος “αγράμματος” ηγεμόνας της Πελοποννήσου είχε φέρει γραφείς από την Κρήτη για να δουλέψουν γι' αυτόν. Ανεξάρτητα από τις ερμηνείες, πάντως, όλη η ακαδημαϊκή κοινότητα έστρεψε το βλέμμα της στην Πύλο, αναμένοντας με κομμένη ανάσα τα αποτελέσματα των μελετών του υλικού της Πύλου.

​

Πόλεμος-καταλύτης

Το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου πολέμου καθυστέρησε την πρόοδο των ανασκαφικών ερευνών. Το  μόνο που πρόλαβε η ομάδα του Blegen να κάνει ήταν να καθαρίσει  και  να φωτογραφίσει τις πινακίδες. Το 1940, με το τελευταίο αμερικανικό πλοίο που εγκατέλειπε τη Μεσόγειο, ταξίδευαν για την Αμερική τα αρνητικά των φωτογραφιών αυτών, ενώ οι  πρωτότυπες πινακίδες κατατίθεντο στην Τράπεζα των Αθηνών, όπου και θα παρέμεναν για τουλάχιστον έξι  χρόνια. 

Ο πόλεμος παράλληλα κράτησε μακριά από το πεδίο μελέτης αρκετούς από τους μετέπεια πρωταγωνιστές της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής Β, όπως τον Emmett Bennett, φοιτητή του Blegen, και τον John Chadwick, λεξικογράφο από το Καίμπριτζ. 

Παράλληλα, ωστόσο, όξυνε τις ικανότητές τους στην αποκρυπτογράφηση, αφού εργάστηκαν σε  μυστικές υπηρεσίες για το σπάσιμο των κωδίκων των δυνάμεων του άξονα. 

Ο Michael Ventris, από την άλλη μεριά, υπηρέτησε στη βρετανική αεροπορία με ειδικότητα στη ρίψη βομβών, κάτι  που εξάσκησε την οργανωτική του ικανότητα και την παρατηρητικότητά του. 

Έφτασε μάλιστα στο σημείο να σχεδιάσει τους δικούς του χάρτες για  τους βομβαρδισμούς,  καθώς από την ακρίβειά τους εξαρτώταν ακόμη και η ζωή των συναδέλφων του.

​Στην τελική ευθεία

 Στο διάστημα αυτό, ο Sir John Linton Myers, που είχε διατηρήσει μια  φιλική σχέση συνεργασίας με τον Έβανς, με το θάνατο του τελευταίου 'κληρονόμησε' το καθήκον να ταξινομήσει και να μελετήσει συστηματικά τις πινακίδες της Κνωσού στο μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης και να δημοσιεύσει το υλικό με βάση το ημιτελές χειρόγραφο και τους πίνακες των συμβόλων που είχε αφήσει πίσω του ο Έβανς. Αμέσως μετά τον πόλεμο, ο Carl Blegen έφερε σε επαφή μαζί του τον διδακτορικό  του φοιτητή Emmett Bennet, προκειμένου να τον βοηθήσει στο έργο του.

 Το 1948 στην ομάδα προστέθηκε και η Alice Kober, που, με υποτροφία Guggenheim, πήγε στην Οξφόρδη για να εντρυφήσει κι αυτή στη Γραμμική Β'.

Η Kober, μια Αμερικανίδα ουγγρικής καταγωγής, με εκπληκτική ευχέρεια στην εκμάθηση γλωσσών και δη νεκρών γλωσσών, ήταν αυτή που έκανε το πρώτο αποφασιστικό βήμα προς την ερμηνεία της Γραμμικής Β'. 

Μελέτησε μανιωδώς επί σειρά ετών τις  πινακίδες της Κνωσού, αρχικά, ταξινομώντας τα περίπου 100 φωνητικά σύμβολα που εμφανίζονται στη γραφή και παρήγαγε 186.000 καρτέλες σημειώσεων. Επίσης έφτιαξε ένα σύστημα από διάτρητες καρτέλες που της επέτρεπαν να ανακτήσει γρήγορα τα σχετικά δεδομένα, σε μια εποχή χωρίς ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

 Στόχος της ήταν να συγκεντρώσει και να αναλύσει όλα τα δεδομένα από τα οποία μπορούσε να συναγάγει τις φωνητικές αξίες της Γραμμικής Β'.

 

Το πρωτότυπο αυτό σύστημα ταξινόμησης συμβόλων προήγαγε σημαντικά την κατανόηση της Γραμμικής Β´. Παράλληλα, βέβαια, το πεδίο μελέτης είχε  διευρυνθεί αρκετά με την ανακάλυψη και μεταγραφή των πινακίδων της Πύλου και η Kober είχε αρχίσει να μελετά δείγματα από αυτές, όπως προκύπτει από την αλληλογραφία της με τον Carl Blegen και τον Emmett Bennett. 

Ο συστηματικός νους της Kober την οδήγησε σε ένα ακόμη αποφασιστικό  βήμα: αναγνώισε  πέντε ομάδες λέξεων αποτελούμενες από τρεις λέξεις η καθεμιά (τα “τρίδυμα της Kober”  θα τα αποκαλούσε περιπαικτικά ο Ventris), οι οποίες φαινόταν ότι μπορεί να αντιστοιχούσαν σε πτώσεις ουσιαστικών.

 Αν και δεν μπορούσε ακόμη να διακρίνει τη φωνητική τους αξία, το έμπειρο μάτι της Kober την έκανε να θεωρεί βέβαιες τις αλληλεξαρτήσεις τους και να αναγνωρίσει ότι βρισκόταν μπροστά σε μια σημαντική ανακάλυψη.  

Αυτό  αποτέλεσε ένα θεμελιώδες  πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση ενός αναλυτικού συστήματος, της “καννάβου”, με τη βοήθεια της οποίας οργανώθηκε η χαώδης μάζα του υλικού. 

Η μέθοδος της καννάβου είχε χρησιμοποιηθεί και  παλιότερα, από τον Σαμπολλιόν, για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών,  η Kober  ωστόσο την εξέλιξε και την οργάνωσε καλύτερα. Μια από  τις πρώτες καννάβους που σχεδίασε η Kober σε ένα σημειωματάριο τοποθετεί  22 σύμβολα στη σωστή θέση σε σχέση  το ένα με το άλλο. Παράλληλα, η Kober παρατήρησε  ότι η προσθήκη συγκεκριμένων συμβόλων στις λέξεις φαίνεται να υποδήλωνε το διαφορετικό  γένος.  Η παρατήρηση αυτή οδήγησε στην υπόθεση ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν ινδοευρωπαϊκή, αφού μόνον οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες  εμφανίζουν τέτοιους σχηματισμούς.

Παράλληλα, ο αρχιτέκτονας και ερασιτέχνης αποκρυπτογράφος Michael Ventris, μια αινιγματική και αντισυμβατική προσωπικότητα, είχε ήδη αρχίσει να ασχολείται συστηματικά με την αποκρυπτογράφηση των συμβόλων της Γραμμικής Β'. 

Για περίπου μια δεκαετία, ωστόσο, ο Ventris πίστευε πως η Γραμμική Β' κατέγραφε λέξεις από κάποια ετρουσκική διάλεκτο. 

Το υποστήριξε μάλιστα σε άρθρο του στο American Journal of Archaeology το 1940, λίγο μετά την ανακάλυψη των πινακίδων της Πύλου. Στο ίδιο περιοδικό, λίγα χρόνια αργότερα (1945) η Kober δημοσίευσε το δικό της άρθρο περί της εγκλιτικότητας της γλώσσας της Γραμμικής Β'. 

Στη συνέχεια όμως οι δημοσιεύσεις και κυρίως η “κάνναβος” της Kober στάθηκαν ο πολύτιμος οδηγός του Ventris.  Ο Ventris μπορούσε να δει τις πινακίδες με μια φρέσκια ματιά, που έλειπε ίσως από την Kober, η οποία περνούσε μήνες ολόκληρους διορθώνοντας τα σφάλματα και τις ξεπερασμένες απόψεις του Myres, που αισθανόταν υποχρεωμένος να σεβαστεί την επιχειρηματολογία του Έβανς. Ίσως για το λόγο  αυτό και ο Ventris δεν μπόρεσε ποτέ να ενταχθεί στην ομάδα μελέτης Myres-Kober-Bennett, αν και επιχειρήθηκε κάτι τέτοιο το 1948.

Την ίδια χρονιά η Kober, ήδη άρρωστη από καρκίνο, δημοσίευσε ένα άρθρο για τις “μινωικές γραφές” δηλώνοντας,  με την εξαιρετική επιφυλακτικότητα που την χαρακτήριζε,  ότι  η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη Γραμμική Β' θα ήταν εφικτή όταν θα ήταν διαθέσιμα πλήρη και  καλά επεξεργασμένα στοιχεία. 

 Το άρθρο αυτό απογοήτευσε τον Ventris, που την επόμενη χρονιά συνέταξε και έστειλε  ένα ερωτηματολόγιο σε όλους  τους μελετητές ανά τον κόσμο που ασχολούνταν με τη Γραμμική Β'. 

Από τους πρώτους που ανταποκρίθηκαν ήταν και ο Έλληνας Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος, επίσης “ερασιτέχνης” στην προσπάθεια της αποκρυπτογράφησης, ο οποίος έκτοτε θα αλληλογραφούσε τακτικά με τον Ventris, ανταλλάσσοντας απόψεις.

 Ο Ventris συνέθεσε ένα κείμενο με όλες τις απόψεις που έλαβε γραπτώς, το περίφημο Mid-Century Report, καθώς στόχο είχε, όπως έγραφε ο ίδιος, να καταγράψει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν διεθνώς το θέμα της αποκρυπτογράφησης 50 χρόνια μετά την ανακάλυψη των πινακίδων της Κνωσσού. 

 Πριν ακόμη από την ολοκλήρωση του  Mid-Century Report, η Kober πέθανε, αφού είχε προλάβει, ωστόσο, να πείσει τον Ventris για την ινδοευρωπαϊκή καταγωγή της γλώσσας των πινακίδων. 

Το 1951 ο Ventris εγκατέλειψε τη δουλειά του, ως αρχιτέκτονας στον οργανισμό ανέγερσης σχολικών κτιρίων της Μεγάλης Βρετανίας, για να αφοσιωθεί στην αποκρυπτογράφηση.

 Ίσως η απόφασή του να συνδεόταν με το γεγονός ότι την ίδια χρονιά δημοσιεύθηκαν τα πρώτα συγκεντρωτικά αποτελέσματα της μεταγραφής των πινακίδων της Πύλου.
​

Αποκάλυψη

Ένα χρόνο αργότερα, το 1952, o Ventris ανακοίνωσε ραδιοφωνικά ότι είχε σπάσει τον κώδικα της Γραμμικής Β' και ότι, σύμφωνα με τα συμπεράσματά του, η γλώσσα των πινακίδων ήταν ελληνική.

Μεταξύ των ακροατών του προγράμματος ήταν και ο λεξικογράφος από  το Καίμπριτς, John Chadwick. Σύντομα ο Ventris βρήκε το επιστημονικό “έτερόν του ήμισυ” στο πρόσωπο του Chadwick.

Η αποκάλυψη αυτή προκάλεσε  σάλο  στους ακαδημαϊκούς κύκλους. 

Πράγματι, η ανακάλυψη όχι μόνο έπειθε με αδιάσειστα πια στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να διαβαστεί η Γραμμική Β' αλλά και επιβεβαίωνε ότι ο μυκηναϊκός πολιτισμός ήταν ελληνικός. 

Ωστόσο, υπήρξε αρκετός σκεπτικισμός, κυρίως  λόγω της επιρροής που ακόμη ασκούσαν οι απόψεις του Evans. Οι Ventris και Chadwick θα έπρεπε  να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί στην ανακοίνωση και διατύπωση των αποτελεσμάτων τους.

Την επόμενη χρονιά, σε μια  κατάμεστη αίθουσα στο Burlington House, εκεί που  και ο  ίδιος είχε  για πρώτη φορά ακούσει τον Evans να μιλάει για τις πινακίδες, παρουσίασε την πινακίδα P641, γνωστή και ως “πινακίδα των τριπόδων”, όπου καταμετρώνται διάφορα αγγεία, τα περισσότερα τριποδικά, με αναγραφή και των ονομάτων τους. Η πινακίδα αυτή αποτέλεσε στην ουσία τη “στήλη της Ροζέτας” για την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β'.  

Οι Ventris και Chadwick συνέχισαν να εργάζονται πυρετωδώς επάνω σε μια επιστημονική δημοσίευση των αποτελεσμάτων τους, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1956 με τον τίτλο “Documents in Mycenean Greek”. Δυστυχώς την ίδια χρονιά ο Ventris βρήκε τραγικό θάνατο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Τις μελέτες συνέχισε ο Chadwick, ο οποίος και δημοσίευσε, δύο χρόνια αργότερα το πολύκροτο έργο του “The Decipherment of Linear B”.

Τι αποκάλυψαν οι πινακίδες

  

Οι πινακίδες Γραμμικής Β αντιστοιχούν στο τελευταίο “οικονομικό  έτος” θα λέγαμε της ζωής του ανακτόρου. Περιείχαν πληροφορίες για εμπορικές συναλλαγές, παραγωγή και φορολογία προϊόντων κ.ο.κ. και αποκάλυψαν ένα σύστημα συγκεντρωτικό αλλά και συστηματικό ως προς τις οικονομικές λειτουργίες καθώς και μια συγκεντρωτική διοίκηση που περιλάμβανε το ανάκτορο, περιοχές της δικαιοδοσίας του και πολλούς μικρούς και μεγάλους οικισμούς.

 Οι ερευνητές διέκριναν 33 διαφορετικά “χέρια” γραφέων στις πινακίδες της Πυλου. Ορισμένοι  από αυτούς, όπως ο Thomas Palaima, μαθητής του Bennett, συνέχισαν επί σειρά ετών την ιστορική ανάλυση των κειμένων των πινακίδων, φωτίζοντας συγκεκριμένες πτυχές της μυκηναϊκής κοινωνίας.
Οι πινακίδες αποκάλυψαν π.χ. ότι επικεφαλής της κοινωνικής ιεραρχίας της Πύλου βρισκόταν ο wanax, ο βασιλιάς. Ορισμένες καταγράφουν προσφορές σε θεότητες. Μια ομάδα πινακίδων αναφέρεται λεπτομερώς στην παραγωγή, αποθήκευση και εμπορία του αρωματικού ελαίου. Εξαιρετικά χρήσιμη για τους μελετητές είναι η αναφορά σε τοπωνύμια, που μας αποκαλύπτει τόσο την ταύτιση με μεταγενέστερες ονομασίες όσο και την έκταση του βασιλείου της Πύλου,  αλλά και οι ονομασίες απλών ανθρώπων και των ιδιοτήτων τους, που με την πρόσφατη προσεκτική μελέτη του Δ. Νακάση διευκόλυναν τη σύνταξη μιας “προσωπογραφίας” της Μυκηναϊκής Πύλου, ενώ αποκάλυψαν ότι υπήρχε μεγαλύτερη οικονομική αυτενέργεια εκτός του ελέγχου των ανακτορικών κέντρων σε σχέση με ό,τι πιστευόταν παλαιότερα. Γενικά, η προσεκτική μελέτη τους, η οποία συνεχίζεται σε διάφορα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, διαφωτίζει με τρόπο καθοριστικό την οργάνωση και λειτουργία της μυκηναϊκής κοινωνίας. 

Η πινακίδα της Ίκλαινας

Η πινακίδα της Ίκλαινας 140 π.Χ. 

Μια πρόσφατη (2011) ανακάλυψη στις ανασκαφές της Ίκλαινας άλλαξε για μια ακόμη φορά κάποια δεδομένα σχετικά με τη Γραμμική Β'.  Μια πινακίδα, ύψους 2,5 εκατοστών και πλάτους 4,  βρέθηκε απανθρακωμένη σε αποθέτη, όπου προφανώς είχαν καεί σκουπίδια. Η πινακίδα αναγράφει κάτι σχετικό με μια κατασκευή στην μια πλευρά και κατάλογο ονομάτων και αριθμών στην άλλη πλευρά. Το σημαντικό στοιχείο είναι ότι η πινακίδα της Ίκλαινας χρονολογείται στα 1450 π.Χ.,  δηλαδή είναι παλαιότερη κατά δυόμισυ περίπου αιώνες από τις πινακίδες της Πύλου, αποδεικνύοντας ότι η χρήση της γραφής στον ελλαδικό χώρο ήταν κατά  πολύ παλαιότερη απ ό,τι πιστεύαμε και γνωστή ακόμη και σε μη ανακτορικά κέντρα.

• Ευχαριστούε τον Thomas Palaima για τις παρατηρήσεις και τις καίριες διορθώσεις του  επί του κειμένου.

  

Οι πρωταγωνιστές της αποκρυπτογράφησης

Sir  Arthur Evans

Ο Βρετανός αρχαιολόγος Arthur Evans, γιος χαρτοβιομηχάνου από την Ουαλλία, γεννήθηκε το 1851. Ανέπτυξε από μικρός πάθος για την αρχαιολογία, με την οποία άλλωστε ασχολείτο ερασιτεχνικά και ο πατέρας του. 

Χρησιμοποίησε μέρος της πατρικής περιουσίας για να αγοράσει τον λόφο της Κεφάλας κοντά στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου υπήρχαν ενδείξεις μινωικής παρουσίας.

Ανασκάπτοντας εκεί, ανακάλυψε τα ερείπια της Κνωσού, του μεγαλύτερου ανακτορικού κέντρου της Κρήτης. Μεταξύ των ευρημάτων του ήταν και περίπου 3.000 πινακίδες, αποσπασματικές ή ακέραιες, καταγραφές από σύμβολα.

 Ο Έβανς διέκρινε δύο γραφές, τις οποίες ονόμασε Γραμμική Α' και Γραμμική Β'. Η ανακάλυψή του πυροδότησε ένα τρομερό ενδιαφέρον στους κύκλους των φιλολόγων και των γλωσσολόγων για τις άγνωστες ως τότε νεκρές γλώσσες που αποτυπώνονταν στις πινακίδες, που οδήγησε τελικά, μισόν αιώνα αργότερα στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β' (η Γραμμική Α' παραμένει, στο μεγαλύτερο μέρος της, αδιάγνωστη ακόμη). 

Alice Kober

H Alice Elizabeth Kober  γεννήθηκε από Ούγγρους  μετανάστες στο Μανχάτταν των ΗΠΑ το 1906. Οι εξαιρετικές της επιδόσεις στο σχολείο της χάρισαν μια υποτροφία που της επέτρεψε αρχικά να παρακολουθήσει μαθήματα στο Hunter College, όπου σπούδασε κυρίως Λατινικά, ενώ στη συνέχεια ολοκλήρωσε  μεταπτυχιακό  και διδακτορικό σε κλασικές σπουδές στο πανεπιστήμιο Columbia, με θέμα τους χρωματικούς όρους της ελληνικής ποίησης. Εργάστηκε στο Brooklyn College, ήδη πριν την ολοκλήρωση του διδακτορικού της, και παρέμεινε στο δυναμικό  του πανεπιστημίου αυτού ως τον άκαιρο θάνατό της το 1950. Το ενδιαφέρον της για τη Γραμμική Β' αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια ενός προπτυχιακού σεμιναρίου για τις αιγαιακές γραφές και ενισχύθηκε κατά τη δεκαετία του 1930, μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού της. Έφτιαξε ένα εκπληκτικό σύστημα καταλογογράφησης και ταξινόμησης των συμβόλων και στοιχείων της Γραμμικής Β´ που εκτεινόταν σε πάνω από 180.000 καρτέλες σημειώσεων, τις οποίες διατηρούσε σε πακέτα τσιγάρων, καθώς και ένα σύστημα ανάκτησης δεδομένων με διάτρητες καρτέλες.  Παράλληλα έμαθε πλήθος δύσκολων και νεκρών γλωσσών, όπως τα Χεττιτικά, τα Ακκαδικά, τα Σουμεριακά, τα Παλαιά Περσικά, αλλά και τα Βάσκικα, τα Κινέζικα και, τέλος, τα Σανσκριτικά. 

Τα ενδιαφέροντά της άλλωστε  περιλάμβαναν και την αρχαιολογία, στην οποία εξασκήθηκε τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Μεξικό. 

Το 1946 πήρε μια υποτροφία Guggenheim για να εντρυφήσει στη Γραμμική Β' στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Εκεί γνώρισε το συνεργάτη του Έβανς, Sir John Linton Myers, και αποδόθηκε σε μια συστηματική προσπάθεια μεταγραφής των πινακίδων Γραμμικής Β' που είχαν συγκεντρωθεί στο Μουσείο Ashmolean. 

Ταυτόχρονα άρχισε να συνεργάζεται πιο στενά με τον Emmett Bennett, υποψήφιο διδάκτορα στο πανεπιστήμιο του Cincinnatti και μέλος της ανασκαφικής ομάδας του Carl  Blegen στην Πύλο. 

Η καθοριστική για την εξέλιξη της αποκρυπτογράφησης ανακάλυψη της Kober ήταν ότι η Γραμμική Β' αποτελούσε εγκλιτική γλώσσα.

 Παράλληλα βοηθούσε τον Myers στην έκδοση των Scripta Minoa ΙΙ, γεγονός που καθυστέρησε τις δικές της μελέτες για τη Γραμμική Β'. Δυστυχώς ο θάνατος τη βρήκε σε ηλικία 43  ετών, πιθανότατα από  καρκίνο, δεδομένου ότι ήταν μανιώδης καπνίστρια, πριν προλάβει να ολοκληρώσει την ανάλυσή της.

 Σε αυτήν όμως βασίστηκε ο Michael Ventris για να μπορέσει να σπάσει τον κώδικα της Γραμμικής, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι η γραφή αποτύπωνε την ελληνική γλώσσα που μιλούσαν οι Μυκηναίοι.

Emmett Leslie Bennett, Jr. (1918 -2011)

Emmett Leslie Bennett, Jr. (1918 -2011)-Αμερικανός φιλόλογος, γεννημένος το 1918 στη Μιννεάπολη της Μιννεσότα. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Σινσιννάτι, όπου και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή, υπό την επίβλεψη του Carl Blegen.

 Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο πανεπιστήμιο Γέιλ και συνέχισε στο πανεπιστήμιο του Τέξας. Το τελευταίο και μεγαλύτερο μέρος του ακαδημαϊκού του βίου ωστόσο το πέρασε ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Wiskonsin-Madison, από όπου συνταξιοδοτήθηκε το 1988.

 Γνωστός ως "ο πατέρας της μυκηναϊκής επιγραφικής" ο Μπέννετ έκανε τρομακτικά λεπτομερή δουλειά σχετικά με τη δημιουγία καταλόγων των συμβόλων των πινακίδων της Κνωσού και της Πύλου και γενικότερα της Γραμμικής Β'. 

Σε συνεργασία με την Alice Kober προσπάθησαν να τοποθετήσουν τα σύμβολα αυτά επάνω σε έναν συστηματικό κατάλογο των συμβόλων της Γραμμικής Β', γνωστό ως “κάνναβο”.  

Το 1951 ο Bennett δημοσίευσε το βιβλίο The Pylos Tablets, με τα συμπεράσματα της κοινής εργασίας του με την Kober για τα 80 σύμβολα που είχαν αποκρυπτογραφήσει. 

Η δημοσίευση αυτή έδωσε υλικό στον Michael Ventris και αργότερα και στον John Chadwick, ένα μεγάλο υλικό λέξεων και κειμένων επάνω στα οποία μπορούσαν να δουλέψουν. 

Η δημοσίευση αυτή έκανε  τελικά τον πρώτο να εγκαταλείψει το επάγγελμά του  και  να ενσκήψει στη Γραμμική Β', αποκρυπτογραφώντας την αλλά και εξηγώντας την με τη βοήθεια του Chadwick.

Michael Ventris (1922-1956)

Ο Michael George Francis Ventris ήταν Βρετανός αρχιτέκτονας και γλωσσολόγος.  Η αγάπη του για τις γλώσσες και μια πρώιμη επαφή του με τον Άρθουρ Έβανς,  τον ώθησαν να ασχοληθεί από πολύ νεαρή ηλικία με το ζήτημα της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής Β'. 

Ήταν απόγονος στρατιωτικής οικογένειας με παρουσία κυρίως στην Ινδία και την Άπω Ανατολή. 

Η μητέρα του ήταν Πολωνέζα αριστοκράτισσα.Ένα χρόνιο άσθμα που τον ταλαιπώρησε στην παιδική του ηλικία ανάγκασε την οικογένειά του να ζήσει για οκτώ χρόνια στην Ελβετία. 

Εκεί ο Michael ανακάλυψε την απίστευτη κλίση του για τις γλώσσες, φτάνοντας να μιλάει τουλάχιστον έξι. Επιστρέφοντας στην Βρετανία παρακολούθησε μαθήματα στο σχολείο  Στόου, με έμφαση στις κλασικές σπουδές.

 Εκεί, σε ηλικία 14 ετών, παρακολούθησε μια διάλεξη του Έβανς στο Burlington house για τα πενηντάχρονα της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας. Τόσο εντυπωσιάστηκε από τα ευρήματα της Κνωσού, ιδιαίτερα τις πινακίδες, αλλά και από τον γηραιό αρχαιολόγο (ο Έβανς ήταν τότε 85 ετών), ώστε άρχισε να διαβάζει μανιωδώς για τη Γραμμική Β'. 

Το 1938 έχασε τον πατέρα του και με την έναρξη του Β' παγκοσμίου πολέμου, έναν χρόνο αργότερα, τέθηκε ένα απότομο τέλος στην οικονομική ευμάρεια της οικογένειας, που προερχόταν κυρίως από κτήματα της οικογένειας που βρίσκονταν στην Πολωνία. 

Η μητέρα του πέθανε από κατάχρηση βαρβιτουρικών το 1940 και ο ίδιος εγγράφηκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Ένωσης  Αρχιτεκτόνων, αλλά δύο χρόνια αργότερα εγκατέλειψε τη σχολή του και προσχώρησε στη Βρετανική Αεροπορία (RAF). 

Εκπαιδεύτηκε στη ρίψη βομβών στον Καναδά και έλαβε μέρος στους βομβαρδισμούς της Γερμανίας. Επιστρέφοντας από τον πόλεμο ολοκλήρωσε τις αρχιτεκτονικές σπουδές του μαζί με τη σύζυγό του, Lois. Απέκτησαν δύο παιδιά, τον Νίκι και την Τέσα.

 Όλο αυτό το διάστημα δεν είχε πάψει να καταπιάνεται με το θέμα της αποκρυπτογράφησης, θεωρώντας όμως εσφαλμένα ότι συνδεόταν με τα Ετρουσκικά. Η ανακάλυψη της Alice Kober, κλασικής φιλολόγου από την Αμερική, ότι ορισμένες λέξεις των πινακίδων φαίνονταν να κλίνονται, έδωσε άλλη τροπή στις μελέτες του. 

Ο Ventris, ακολουθώντας το πρότυπο της Kober, κατασκεύασε μια κάνναβο που απέδιδε στα σύμβολα φωνητικές αξίες (σύμφωνα και φωνήεντα). Σταδιακά αποκάλυψε ονόματα πόλεων και βασιζόμενος σε αυτά οριστικοποίησε την αποκρυπτογράφηση των περισσότερων στοιχείων, ενώ παράλληλα απέδειξε ότι η γλώσσα της Γραμμικής Β' ήταν αυτή που μιλιόταν στην κυρίως Ελλάδα κατά τη μυκηναΪκή περίοδο. 

Δημοσιοποίησε τα πορίσματα των ερευνών του το 1952 σε ένα πολύκροτο ντοκιμαντέρ του BBC. Καθώς ο ίδιος δεν είχε φιλολογική κατάρτιση, πέρα από την εκπληκτική έμφυτη κλίση του στη γλωσσομάθεια, συνεργάστηκε στενά με τον John Chadwick, καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Δυστυχώς,  ο Ventris σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το 1956, πριν προλάβει να ολοκληρώσει τις μελέτες του, τις οποίες συνέχισε ο Chadwick.

John Chadwick 

O γλωσσολόγος John Chadwick γεννήθηκε στο Richmond της Αγγλίας το 1920 και φοίτησε στο σχολείο St.  Paul's, ένα από τα αριστοκρατικότερα  του Λονδίνου.

 Στη συνέχεια σπούδασε στο κολέγιο Corpus Christi του Cambridge.  Η επαφή του με την αποκρυπτογράφηση χρονολογείται στα χρόνια του Β'Παγκοσμίου Πολέμου, όταν υπηρετούσε στην Αλεξάνδρεια με καθήκον να “σπάσει” ναυτικούς κώδικες των Ιταλών, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στο Bletchley Park, το βρετανικό κέντρο αποκρυπτογραφήσεων.

 Ολοκλήρωσε τις σπουδές του μετά  το τέλος του Πολέμου, ειδικευόμενος στις κλασικές σπουδές και δη στη γλωσσολογία. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του είχαν προσπαθήσει, μαζί με κάποιους συμφοιτητές του, να αποκωδικοποιήσουν τη “Μινωική γραφή Γραμμική Β”, γνωρίζοντας τις προσπάθειες που κατέβαλλε προς την κατεύθυνση αυτή και ο Michael Ventris. 

To 1952 o Ventris και ο Chadwick άρχισαν να συνεργάζονται: η συνεργασία τους αυτή κατέληξε στην έκδοση, το 1953, του βιβλίου "Evidence for Greek Dialect in the Mycenaean Archives"  και το 1956, του βιβλίου “Documents in Mycenean Greek”, που αποτέλεσε τη βίβλο της Γραμμικής Β'.

 Η φιλολογική κατάρτιση του Chadwick σε συνδυασμό με τη διεισδυτική διάνοια του Ventris κατόρθωσαν τελικά να λύσουν το μυστήριο της Γραμμικής Β' αναγνωρίζοντας σε αυτήν μια  πρώιμη μορφή των ελληνικών.

 Μετά τον πρόωρο θάνατο του συνεργάτη του, ο Chadwick συνέχισε  τις δημοσιεύσεις, εκδίδοντας, το 1958, το  βιβλίο “Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β”.  Διατέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Πέθανε το 1998. 

​

Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος-Ο Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος γεννήθηκε στο Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας το 1891. Από το 1910 ως το1926 διετέλεσε οικονομικός αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος. Το 1916 συμμετείχε στην “Τριανδρία” του κινήματος στη Θεσσαλονίκη. 

Ταυτόχρονα φοίτησε και στη Νομική Σχολή από όπου αποφοίτησε το 1923. Από το  1928 ως το 1953 εργάστηκε στην Τράπεζα της  Ελλάδος, όπου αρνήθηκε την προαγωγή του  κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής.  

Συμμετέχοντες στο πρώτο διεθνές συμπόσιο Μυκηνολόγων στο Ζιφ. 

Το 1928 ξεκίνησε  επίσης το ενδιαφέρον του για τις κρητομυκηναϊκές γραφές, με προτροπή του Depfner, ο οποίος διείδε τη μεγάλη έφεση του Κτιστόπουλου στις γλώσσες. Δεν δημοσίευσε ωστόσο πορίσματα των μελετών του παρά το 1945. Τα άρθρα του χαρακτηρίζονται από έμφαση στη στατιστική παρατήρηση. Ο Κτιστόπουλος ήταν ο μόνος Έλληνας που ανταποκρίθηκε στο Mid-Century  Report του Βέντρις, με τον οποίο ήταν σε συχνή αλληλογραφία έκτοτε. Το  1960 ο Κτιστόπουλος έγινε ένα από τα πρώτα μέλη της συντακτικής επιτροπής  του  περιοδικού Kadmos, που ασχολείται με θέματα πρώιμης ελληνικής επιγραφικής. 

ΠΗΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ :www.pylia.gr

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΤΗΣ ΠΥΛΟΥ 

πηγηhttps://ellinondiktyo.blogspot.com/

Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ   υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε 

Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με   θέματα πολιτισμού   που  επιλέξουν

Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι   zantedanias@gmail.com 

Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας

Σας ευχαριστούμε από καρδιας

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang