Ζάκυνθο

 

Ο ΛΟΦΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΑΙ-ΓΙΩΡΓΗ ΚΑΙ ΤΟ «ΝΑΥΑΓΙΟ»

Τα περί της ιδρύσεως του ναΐσκου του «Κάτου Αι Γιώργη των Κρημνών» ή του «Αι Γιώργη στο Νησί», σύμφωνα με τον ιστορικό Λεωνίδα Χ. Ζώη:«…εισίν άγνωστα. Μόνον δ’ εκ τινός παλαιού συμβολαίου, του συμβολαιογράφου Ζακύνθου Ν. Γραμματικοπούλου, γίνεται ημίν γνωστόν ότι ο ναΐσκος (βλ. μονύδριον) αυτός, ανήκεν άλλοτε τη μονή της Θ. Αναφωνητρίας, διότι τη 4η δεκεμβρίου 1535, ο ηγούμενος αυτής Κύριλλος Καλόφωνος, μετά των ευγενών επιτρόπων της μονής Λουμπέρτου Ντεριάνου, Αντωνίου Κοκκάλα και Θεόδ. Καστελάνου, δίδουσι τω ιερομονάχω Μακαρίω και τω μοναχώ Βαρλαάμ Μπελέτη, δια βίου το μοναστήριον του Αγίου Γεωργίου, εις τόπο λεγόμενον των Κρημνών, ως κοινόβιον, άνευ ουδενός εμποδίου, και την ημέρα του Αγίου Γεωργίου να πηγαίνουν οι μοναχοί μίαν λαμπάδα λίτρας μιας στη μονή της Αναφωνητρίας, ως μετόχιον όπου ευρίσκεται…».

Η ΕΛΑΥΡΑ ΟΞΥΚΟΡΦΗ ΚΑΜΑΡΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Η ΚΟΓΧΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΛΑΤΥΤΕΡΑ

Τα ιστορικά στοιχεία μαρτυρούν πως μέσα σε λίγα χρόνια, οι ιερομόναχοι Μακάριος και Βαρλαάμ Μπελέτης, δουλεύοντας ακατάπαυστα και κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, ανακαίνισαν την ερειπωμένη εκκλησία και κατασκεύασαν, κοντά στο ναό, μια μικρή οικία- κατάλυμα (un poco di capana), για να προστατευτούν από τον ήλιο, τη βροχή και τον χειμέριο άνεμο. Η δράση τους έγινε σύντομα γνωστή στην Ζάκυνθο και πολλοί ακολούθησαν τα βήματά τους, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί, γρήγορα, στην περιοχή ένα μικρό κοινόβιο. Ο χώρος του μικρού μοναστηριού του Κάτου Αι Γιώργη των Κρημνών, έμοιαζε πλέον ανεπαρκής.
Μετά τον θάνατο του Μακάριου την πρωτοβουλία για τις κινήσεις που ακολούθησαν, επωμίστηκε ο Βαρλαάμ Μπελέτης.
Όσα είχαν μέχρι τότε επιτευχθεί, ήταν απαραίτητο να αναγνωριστούν από τις βενετικές Αρχές της Νήσου Ζακύνθου.

Η ΠΛΑΤΥΤΕΡΑ ΣΤΗ ΚΟΓΧΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ

Έτσι, με αίτησή του (1550), προς τον τότε Προνοητή 

Ζακύνθου Cornelio Barbaro, ο Βαρλαάμ Μπελέτης εξέθεσε την κατάσταση του μοναστηριού, προχωρώντας, συνάμα, και σε μια σύντομη ιστορική αναδρομή, εξιστορώντας τις συνθήκες κάτω από τις οποίες χτίστηκε η εκκλησία και το μοναστήρι τους:«…Πριν δεκαπέντε χρόνια ο Βαρλαάμ Μπελέτης και οι συνοδοιπόροι του είχαν βρει στην περιοχή την εκκλησία γκρεμισμένη και εγκαταλειμμένη, χωρίς πόρους, καθώς το μέρος ήταν πολύ άγονο και δεν διέθετε τίποτε άλλο παρά μόνο ένα μικρό αμπελάκι (un poco di vignetta). Οι μοναχοί εκείνοι με την προσωπική τους εργασία και χρησιμοποιώντας ορισμένα κινητά και ακίνητα πράγματα που τους δόθηκαν, την έφεραν σε αρκετά καλή κατάσταση…».

Για να μπορούν, όμως, πλέον να ζουν απερίσπαστα, ο Βαρλαάμ και οι αδελφοί της μονής, ζητούσαν, δια της ως άνω αιτήσεώς τους

Η ΚΑΤΟΨΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

(βλ. «…Ινσάτζια του γέρου βαρλαάμ ηγουμένου προς κορνέλιο μπάρμπαρο δια να πιάσουν το μοναστήρι του αγίου γεωργίου και να είναι παντοτινά κοινόβιο…»), την επικύρωση της κατοχής της, ώστε τόσο οι ίδιοι όσο και οι διάδοχοί τους, να είναι κύριοι της παραπάνω εκκλησίας και του μοναστηριού.
Έτσι, με την από 11 Απριλίου 1550 σύμφωνη Απόφαση του Προνοητή Ζακύνθου Cornelio Barbaro, το συγκρότημα της εκκλησίας και του μοναστηριού του Κάτου Αι Γιώργη των Κρημνών, περιερχόταν στο εξής, οριστικά και αμετάκλητα, στην κατοχή των καλογέρων του «ευλαβεστάτου γέροντα και δουλευτή» Βαρλαάμ Μπελέτη («…volse riconoscer in gratia il luoco…et l’ uso… che la ditta Chiesa et luoco fusse suo, et di quelli religiosi …con l’ aggionta di piu che gli concedeva il luoco posto circumvicina petroso, inculto, grezo, inutile no posseduto da alcuno posto tra I confine…»).
Παρά ταύτα, η μετακίνηση των μοναχών του «Κάτου Αι Γιώργη» των Κρημνών, κατέστη, γύρω στα 1550, επιβεβλημένη, ένεκα του πολλαπλασιασμού των αδελφών της μονής, της στενότητας του χώρου, αλλά και της πάντα παρούσης πειρατικής απειλής. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Α. Μπισκίνης:

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΚΑΜΑΡΑΣ

Η ΠΛΑΤΥΤΕΡΑ

«…αφού συν τω χρόνω δια της ασκητικής και εναρέτου ζωής προσήλκυσαν και άλλους μοναχούς απεφάσισαν την ίδρυση μεγάλης κοινοβιακής Μονής. Επειδή δε ο χώρος εκείνος του λοφίσκου ήτο λίαν μικρός και ακατάλληλος προς ίδρυσιν τοιαύτης Μονής, και προείδον ότι ο ισθμός μετά πάροδον χρόνου τινός θα διακοπή δια καταβυθίσεων και η μικρά χερσόνησος θα καταστή δυσπρόσιτος σκόπελος, επειδή το μέρος αυτό ήτο πλησίον της θαλάσσης επομένως εκτεθειμένον εις τας προσβολάς των πειρατών, δια ταύτα εγκατέλειψαν το ασκητήριόν των εκείνο (δηλ. τον Κάτω Αι Γιώργην) και λαβόντες κυβερνητικήν άδειαν ίδρυσαν την νέαν κοινοβιακήν Μονήν…».

ΤΟ ΚΤΙΣΤΟ ΤΕΜΠΛΟ

Λίγα χρόνια, λοιπόν, μετά το 1550, οι μοναχοί της μονής του «Κάτου Αι Γιώργη» των Κρημνών, αποφασίζουν πως έφτασε η στιγμή της μετακίνησής τους, σε ένα νέο, «ευρύχωρο» και ασφαλή τόπο. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, θα καταφύγουν ξανά στις Βενετικές Αρχές, ζητώντας, αυτή την φορά, την παραχώρηση, προς το μοναστήρι τους, και όλου του γύρω «αδέσποτου» τόπου («…un luoco posto intorno la ditta Chiesa di San Giorgio, petroso, et inculto…»)!
Η Βενετία, για ακόμη μια φορά, θα ικανοποιήσει, «απλόχερα» και με κάθε επισημότητα, τα αιτήματα των μοναχών. Έτσι, και σύμφωνα με τα διαταχθέντα, στην από 4 Ιουνίου 1554 Απόφαση του Προνοητή Ζακύνθου Francesco Barbaro, παραχωρείται στους μοναχούς της μονής του «Κάτου Αι Γιώργη» των Κρημνών, η κυριότητα, η νομή και κατοχή όλης της πετρώδους, ακαλλιέργητης και υπ’ ουδενός κατεχόμενης γύρω περιοχής («…gli concedeva il luoco posto circuncirca…») ή όπως αυτολεξεί μεταφράζει ο ιστορικός Λεωνίδας Χ. Ζώης:

«…όλος ο πέριξ της μονής ακαλλιέργητος και υπ’ ουδενός κατεχόμενος χώρος…»

ξεκινώντας, όπως με σαφήνεια διαβάζουμε στην ανωτέρω Απόφαση, από

 «…το Στόμιο του πελάγους (Stomio del Mare) έως να πάνε απάνου εις τα λαγγάδια του Σελιμά… και από ’κει να πάρουν την αριστερή πλευρά μέχρι να φτάσουν στον τόπο που πλησιάζει στη θάλασσα και που ονομάζεται Τράχηλας…»

Απόφαση, η οποία θα επικυρωθεί διαδοχικά από τον ορισμό του Francesco Pisani του έτους 1561, από τον Γενικό Καπετάνιο της Θάλασσας (capitano General da Mar) Hieronimo Zane στις 31/7/1570 και κυρίως, από την Βενετική Σύγκλητο, με την από 29 Μαρτίου 1586 Απόφαση της.

Αμέσως μετά την ιστορική Απόφαση της 4ης Ιουνίου 1554, οι μοναχοί της Ιεράς Μονής του «Κάτου Αι Γιώργη» των Κρημνών, επιλέγουν ως τόπο ανέγερσης του νέου μοναστηριού τους, την κορυφή του παρακείμενου λόφου Σούρμπη, σε απόσταση, περίπου, 1,2 χιλιομέτρου (ανατολικά και σε ευθεία γραμμή) από την παλαιά μονή του «Κάτου Αι Γιώργη», και τριακόσια- τριάντα (330) μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, δηλαδή, στην ίδια ακριβώς θέση που βρίσκεται μέχρι και σήμερα το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου των Γκρεμνών. Η επιλογή της νέας αυτής τοποθεσίας μοιάζει να σχετίζεται περισσότερο με την ασφάλεια των μοναχών, την οργάνωση της φύλαξης και άμυνας της περιοχής (βλ. βίγλες- σκοπιές), την εύκολη πρόσβαση από το παλιό στο νέο μοναστήρι και, κυρίως, την δυνατότητα προσωρινής στέγασης των μοναχών, καθ’ όλη την διάρκεια των εργασιών, στη γειτονική Ιερά Μονή των Αγίων Πάντων.
Τις επόμενες δεκαετίες το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου των Γκρεμνών θα γνωρίσει μια πρωτοφανή, για τα δεδομένα της εποχής, οικονομική και πνευματική άνθηση (ας μην ξεχνάμε ποτέ ότι στο μοναστήρι του «Κάτου Αι Γιώργη» των Κρημνών μόνασαν ο Γεράσιμος ο Νοταράς, ο θαυματουργός άγιος και πολιούχος της Νήσου Κεφαλληνίας, ο Βαρλαάμ Μπελέτης, ο Βαρλάμ Σμύρνος, ο «ρακενδύτης» θεολόγος, λόγιος, συγγραφέας και κωδικογράφος, πρωτοπόρος για την εποχή του, Παχώμιος Ρουσάνος κ.α.). Ωστόσο, η παλαιά μονή του «Κάτου Αι Γιώργη» των Κρημνών, άσβηστος φάρος της Ορθοδοξίας και μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς, θα συνεχίσει, συνενωμένη μετά της μονής των Αγίων Πάντων, να αποτελεί εις το διηνεκές το πρώτο και σημαντικότερο Μετόχι της Ι. Μ. του Αγίου Γεωργίου των Γκρεμνών, αφού μέχρι και πρόσφατα, ο Ηγούμενος και οι γέροντες του μοναστηριού δεν ξεχνούσαν ποτέ, παρά το δύσβατο του εδάφους, να την επισκέπτονται και να ιερουργούν, τιμώντας την μνήμη του μεγαλομάρτυρος Αγίου Γεωργίου.
ΣΠΥΡΟΣ ΞΕΝΟΣ(1971- )

[O Σπύρος Ξένος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Είναι απόφοιτος του Πάντειου Πανεπιστημίου Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών (Τμήμα Κοινωνιολογίας).
Από το έτος 1999 εργάζεται στην Ι.Μ. Ζακύνθου, ως υπεύθυνος της Γραμματείας των Κοινωφελών Ιδρυμάτων (Κληροδοτημάτων).
•Έρευνες- Μελέτες:
•‘’Η προσφορά των Κληροδοτημάτων στη Ζάκυνθο’’, εκδ. Ι.Μ. Ζακύνθου-Έντυπο, Ζάκυνθος
•‘’Η Εγκληματικότητα στο Δήμο Ζακυνθίων’’, εκδ. Α. Σάκκουλα Αθήνα 2005
•Συμμετοχή στην έκδοση του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών με τίτλο: ‘’Για να Νιώθουμε Ασφαλείς μέσα σε μια Κοινωνία Ενεργών Πολιτών’’, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα, 2006
• “Κοινωνική Αναπαραγωγή και Εκπαίδευση. Οι εκπαιδευόμενοι του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) Ζακύνθου και τα κοινωνικο-οικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους”, εκδ.Ostracon, Θεσσαλονίκη 2014

[ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ:ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΡΜΗΣ, ΖΑΚΥΝΘΟΣ 29.6.2022]

Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ   υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε 

Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με   θέματα πολιτισμού   που  επιλέξουν

Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι   zantedanias@gmail.com 

Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας

Σας ευχαριστούμε από καρδιας

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang